Giáo trình môn lý thuyết kiến trúc

G i á o t r ì n h m ô n L ý t h u y ế t K i ế n T r ú c

- 1 -

Giảng viên: V ũ T h ị T h u ý H ả i

CHƯƠNG I

MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN TRONG SÁNG TÁC KIẾN TRÚC

I. KHÁI NIỆM VỀ KIẾN TRÚC

-Trước hết kiến trúc bao gồm một không gian hữu hạn.

-Trong không gian kiến trúc đó chứa đựng một chức năng cụ thể; gọi là công

năng (chương trình: function).

Kiến trúc là nghệ thuật tổ chức không gian - một trong những hoạt động sáng

tạo quan trọng nhất - để nhằm thoả mãn những yêu cầu sinh hoạt vật chất và

văn hoá tinh thần của con người, để đáp ứng những yêu cầu kinh tế, xã hội,

chính trị. Kiến trúc còn là biểu tượng mang tính tượng trưng.

1. Các đặc điểm của kiến trúc

1.1.Kiến trúc mang tính lịch sử

-Việc tổ chức không gian vốn là hiện tượng lịch sử, là kết quả của một chuỗi

dài những hoạt động của con người trải qua nhiều niên kỷ để đến một thời kỳ

cách đây 5000 năm hoạt động đó bắt đầu trở thành hoạt động nghệ thuật

G i á o t r ì n h m ô n L ý t h u y ế t K i ế n T r ú c

- 2 -

Giảng viên: V ũ T h ị T h u ý H ả i

Ví dụ: Thời kỳ nguyên thủy, kiến trúc nhà ở là những hang động trong các

vách núi, kế đến là các lều trại, và sang thời kỳ chiếm hữu nô lệ, kiến trúc nhà

ở được hoàn thiện hơn nhờ việc tích lũy kinh nghiệm trong tổ chức xây dựng,

và dần dần kiến trúc ngày càng phát triển ở các thời kỳ sau…

- Kiến trúc biểu hiện khả năng tích tụ kinh nghiệm và trải qua những khó khăn

để có những biện pháp cải tạo thiên nhiên qua các thời kỳ tương ứng với các

hình thái quan hệ sản xuất của xã hội. Từ đó có những nhận định chủ yếu về

nguyên tắc thiết kế từ phương pháp xây dựng thủ công đến phương pháp xây

dựng công nghiệp và rút ra những bài học quan trọng trong sáng tác thiết kế

kiến trúc. Do vậy mà con người đã sáng tạo ra kiến trúc bằng cả trí tuệ và

bàn tay của mình

G i á o t r ì n h m ô n L ý t h u y ế t K i ế n T r ú c

- 3 -

Giảng viên: V ũ T h ị T h u ý H ả i

G i á o t r ì n h m ô n L ý t h u y ế t K i ế n T r ú c

- 4 -

Giảng viên: V ũ T h ị T h u ý H ả i

G i á o t r ì n h m ô n L ý t h u y ế t K i ế n T r ú c

- 5 -

Giảng viên: V ũ T h ị T h u ý H ả i

1.2. Kiến trúc là kết quả của sự tổng hợp giữa khoa học – kỹ thuật

và nghệ thuật.

Để có một tác phẩm kiến trúc cần phải có những biện pháp và cơ sở vật chất đề

hình thành công trình.

Bất cứ một công trình kiến trúc nào cũng phải được thiết kế đúng kỹ thuật,

nghĩa là hoàn toàn phù hợp với các quy luật của cơ, lý và hóa học.

Yếu tố khoa học – kỹ thuật bao gồm quá trình tư duy sáng tác khoa học, kỹ

thuật xây dựng, kỹ thuật vật chất; kết cấu và các loại vật liệu xây dựng là

những điều cần thiết và quan trọng để xây dựng nên công trình.

+ Ứng với mỗi thời kỳ lịch sử và mỗi thể loại công trình khác nhau có nhiều

hình thức xây dựng khác nhau; từ phương pháp xây dựng thủ công đến phương

pháp xây dựng công nghiệp.

+ Kết cấu công trình là bộ phận khung làm cho kiến trúc bền vững trước mọi

tác động của thiên nhiên và con người.

+ Kỹ thuật vật chất trong công trình kiến trúc còn có trang thiết bị nội thất,

ngoại thất, ảnh hưởng đến hình thức và công năng của công trình.

+ Với sự phát triển của công nghiệp vật liệu, cho phép ra đời nhiều loại vật liệu

với các tính năng ngày càng ưu việt, đáp ứng nhu sáng tác kiến trúc ngày càng

phong phú, đa dạng.

Kiến trúc mang tính chất khoa học – kỹ thuật, kiến trúc phản ảnh trình độ khoa

học kỹ thuật của từng giai đoạn phát triển của xã hội, đồng thời cũng phản ánh

cơ sở sản xuất của xã hội. Do vậy, người làm công tác thiết kế kiến trúc phải

nắm được khoa học – kĩ thuật tiên tiến của thời đại để áp dụng vào công việc

sáng tác kiến trúc của mình.

Như vậy, kiến trúc không chỉ là ý tưởng sáng tác mà là việc biến tác phẩm

đó thành hiện thực. Muốn thế, ngoài biện pháp tư duy sáng tạo nghệ thuật

mà cần phải sử dụng những kiến thức của kĩ thuật xây dựng, kĩ thuật vật

chất – sử dụng nguồn lực kinh tế.

G i á o t r ì n h m ô n L ý t h u y ế t K i ế n T r ú c

- 6 -

Giảng viên: V ũ T h ị T h u ý H ả i

G i á o t r ì n h m ô n L ý t h u y ế t K i ế n T r ú c

- 7 -

Giảng viên: V ũ T h ị T h u ý H ả i

1.3. Kiến trúc phản ánh xã hội, mang tính tư tưởng.

Tác phẩm kiến trúc tạo nên một hình tượng khái quát, súc tích về một xã hội

nhất định qua từng giai đoạn lịch sử. Một công trình kiến trúc được nhận thức

ở các khía cạnh:

- Mức độ kinh tế - khoa học của xã hội;

- Trình độ văn minh, văn hóa của xã hội;

- Cơ cấu tổ chức, pháp luật của đất nước;

- Nếp sống, phong tục tập quán của dân tộc;

- Phương thức sản xuất của xã hội;

Tương ứng với lịch sử xã hội, mỗi chế độ đều ảnh hưởng đến nội dung và hình

thức của kiến trúc: Kiến trúc của chế độ nô lệ khác với kiến trúc chế độ phong

kiến, kiến trúc của chế độ tư bản có những cái khác với kiến trúc của chế độ xã

hội chủ nghĩa.

Trong xã hội có giai cấp thì do điều kiện kinh tế, quyền lực của từng đẳng cấp

mà các giai cấp có hệ tư tưởng riêng. Tư tưởng đó ảnh hưởng đến suy nghĩ, ý

tưởng sáng tác của kiến trúc sư. Cho nên kiến trúc cũng mang tính tư tưởng và

tính giai cấp.

1.4. Kiến trúc chịu ảnh hưởng rõ rệt của điều kiện tự nhiên và khí

hậu.

Kiến trúc phải có bố cục mặt bằng, tổ chức không gian phù hợp với các nhu

cầu hoạt động, mặt khác thỏa mãn về vật lý môi trường; môi trường địa lý tự

nhiên, khí hậu, thời tiết – những cái ảnh hưởng rất lớn đến đời sống của con

người. Vì thế mà tùy thuộc vào điều kiện thiên nhiên, địa hình, khí hậu của

từng nơi, từng vùng mà kiến trúc có những giải pháp phù hợp về hướng mặt

bằng, bố cục không gian, vật liệu, trang bị kĩ thuật và trang trí màu sắc phù

hợp.

Do vậy, mà người sáng tác kiến trúc phải nghiên cứu các điều kiện tự nhiên,

địa hình, điều kiện khoa học – kĩ thuật của từng vùng từng nơi, xây dựng để tạo

công trình kiến trúc tốt, không những đáp ứng cho nhu cầu sử dụng, mà còn hài

hòa với khung cảnh thiên nhiên, tô điểm cho phong cảnh càng thêm tươi đẹp.

G i á o t r ì n h m ô n L ý t h u y ế t K i ế n T r ú c

- 8 -

Giảng viên: V ũ T h ị T h u ý H ả i

G i á o t r ì n h m ô n L ý t h u y ế t K i ế n T r ú c

- 9 -

Giảng viên: V ũ T h ị T h u ý H ả i

1.5. Kiến trúc mang tính dân tộc

Tính cách dân tộc thường được phản ánh rõ nét qua công trình kiến trúc về nội

dung và hình thức:

* Về nội dung: Bố cục mặt bằng phù hợp với phong tục tập quán, tâm lý dân

tộc; đồ dùng trang thiết bị sinh hoạt hằng ngày cho con người để ăn ở, làm việc

trong nhà tỷ lệ với con người; tận dụng được các yếu tố thiên nhiên, khí hậu,

địa hình và lựa chọn vật liệu…

* Về hình thức: Tổ hợp hình khối, mặt đứng, tỷ lệ, chi tiết trang trí, màu sắc,

vật liệu được phối hợp để thỏa mãn nhu cầu thẩm mỹ của dân tộc.

Kiến trúc là một hệ thống các hệ thống.

Việc tổ chức không gian hài hòa - có nghĩa là tạo thành kiến trúc – phải được

coi là hệ thống tuần tự những công việc sau đây:

- Thiết kế, trang trí nội thất.

- Kiến trúc đơn thể và quần thể công trình.

- Hoạt động xây dựng đô thị.

- Quy hoạch vùng và tổ chức môi trường.

Kiến trúc gắn liền với không gian, cấu trúc và vỏ bọc bên ngoài, nên nó gắn bó

chặc chẽ với quy luật tổ hợp không gian, với chất lượng hình thức, tỷ lệ, tỷ

xích, với diện tích, hình dáng hình học, góc mở để thụ cảm công trình, với ánh

sáng, tầm nhìn và âm thanh.

Kiến trúc được nhận thức qua sự chuyển động của không gian và thời gian.

Kiến trúc được thực hiện bởi những biện pháp kỹ thuật và đem đặt vào trong

một chương trình.

Kiến trúc là loại hình nghệ thuật biểu hiện, song chưa đủ vì như vậy chưa phân

biệt rõ sự khác nhau giữa kiến trúc và các ngành nghệ thuật khác. Một mặt,

kiến trúc là không gian ma trong đó con người sản xuất, ăn ở, giao tiếp, đi lại,

học tập, triển khai mọi hoạt động đáp ứng yêu cầu thể chất, văn hóa tinh thần

và thẩm mỹ. Nhưng còn mặt thứ hai rất quan trọng: kiến trúc chính là biện

pháp tổ chức quá trình sống đó. Thiết lập trật tự xã hội cần thiết thông qua bốn

nội dung của công tác kiến trúc hiện đại như trên

G i á o t r ì n h m ô n L ý t h u y ế t K i ế n T r ú c

- 10 -

Giảng viên: V ũ T h ị T h u ý H ả i

Khái niệm:

Như vậy: Kiến trúc là nghệ thuật tổ chức không gian, tổ chức môi trường

sống nhằm thoả mãn không những các nhu cầu căn bản của con người mà còn

là phương tiện biểu hiện những chủ định xã hội, chính trị, kinh tế của người

thiết kế, một nhóm người hoặc của một xã hội. Nghệ thuật đó được thực hiện

nhờ việc áp dụng các tiến bộ của khoa học kỹ thuật (kỹ thuật xây dựng) và

dựa trên một cơ sở kinh tế nhất định.

G i á o t r ì n h m ô n L ý t h u y ế t K i ế n T r ú c

- 11 -

Giảng viên: V ũ T h ị T h u ý H ả i