Giáo trình bảo quản nông sản

~ NHA XUAT BAN GIAO Dl)C

trlnh

ThS. NGUY~NMf\NH KHAI

NHA XUAT BAN GrAo DlJC

(Dung cho sinh vien cac trllang Cao a/mg,

Trung cap nang, cong nghif!p ttwc pham)

Tai ban Ian thu. nhat

GIAo TRINH

? ? -. ?

BAO QUAN NONG SAN

ThS. NGUYEN MANH KHAI

04-2006/CXB/ll-1860/GD 60117T6-DAI

3

Cay trOng dong gop phan quan trong trong viec cung cap thuc pham cho

con ngU'CYiva vat nuoi, San xuat n6ng nghi$p 6 nuoc ta n6i rieng va toan cau

n6i chung dang dLrng truoc nhCfngthach thuc eve ky to ion. £)6 lei :

- Di$n tich dat cho san xu~t ngeiy met b] thu hep do cong nghi$p h6a, do

thi h6a ; do thien tat ; do dat dai bi thoai hoa,

- £)~ lam tang nang suat cay tr6ng, v~t nu6i cac giong moi c6 nang suat

cao, trong d6 c6 ca cac gi6ng bi~n dbi gen ; phan h6a hoc, thuoc hoa hoc bao

v$ thvc vat, cac ch~t khang sinh, chat tang trong phai dU'c;rcsll dl,lng,...

£)i~u do mau thuan vai nhu cau cua nglYeYitieu dung hi(m nay lei can co

thuc ph~m an toan cho sue khoe.

- Dan s6 th~ gi&i tang kh6ng ng(1'Og(khoang 7 ty narn 2050) dol hoi duoc

cung cap nhi~u thLrCan non nOa.

a Viet narn, dat nlYOCnhi$t d&i nong ~m, tbn that sau thu hoach cua cay

trOng va vat nuoi la kha lon. Trunq blnh, t6n that sau thu hoach hat n6ng san

khoang 10%, Taukhoang 35% va qua khoang 25%. VI vf).y,n~u lam giam t6n

th~t sau thu beach thl voi san 1U'Q'ngcay trOng va vat nuol san co, chunq co

th~ nuoi song dlYQ'c nhieu nglYeYihon rna khong c~n phai tang nang suat va

di$n tich trOng trot, nhOng van d~ nan giai hien nay trong san xuat nong

nghi$p.

T6n thc1tsau thu hoach xuat hi~n 6 t~t ca cac qua trinh sau thu hoach nhU'

cham soc sau thu hoach, v~n chuyen, tOn trCr,che bien, bao g6i, phan phoi, ...

Do do, nghien ciru cac qua trinh sau thu hoach nong san, d~c biet la qua

trlnn bao quan nong san de ti~n tai han ch~ t6n that sau thu hoach la m(lt van

de cap thiet.

Giao trinh "Bao quan non9 san" ra deYise dong g6p met phan vao nhfrng

co g~ng noi tren.

Trong gh~o trinh, nqoai mot so van d~ chung duoc trlnh bay trong ph~m

M& d~u, cac van de chinh du'Q'Cd.e cap la :

1.T6n that sau thu hoach (Cturonq I) ;

2. 8~c di~m cea nOng san, thV'c ph~m (ChU'O'ngII, Ill, IV) ;

3. MOitrU'eYngbao quan (ChU'O'ngV, VI); .

4. Bao g6i va IlYUkho (ChU'O'ngVII, VIII) ;

5. Cae nguyen Iy va phU'O'ngphap bao quan (ChuO'ng IX, X) ;

6. Quan Iy chat 11I'c;rngnong san (Chll'O'ngXI).

i.ot NOI aAu

4

VSV : Vi sinh v~t

RQ: Ruu, qua

KK : Khong kh!

RHQ : Rau, hoa, qua

BQ; Bao quan

CB: Ch~bi~n

NS : Nang san

TP: Thllc pham

NH(fNG CH(rVIET TAT TRONG GIAO TRINH

Tac gia

Giao trlnh cOng gi&i nan (y mot so san pham cay trllng, (y thvc ph~rn dung

cho con ngU'Q>irna chva d~ cap t&i san ph~m dong vat va th(.rcan chan nuoi.

Tuy nhien, v&i cac thong tin trong giao trinh, hoc sinh cac trU'ong trung

cap, d<;lY nghe n6ng nghi$p n6i chung va cong nghit;!pthl,l'c pham noi rieng co

the tham khao cho chuysn mon ella mlnh. Nong dan, nha ehe bien, nha bao

quan va ngU'CYiteu dung nong san, thuc ph~m eo th~ tim thily cac thOng tin bO

ich cho heat d(>ng san xuat kinh doanh va tieu dung cua minh.

Du khong mong muon nhU'ng chac chan giao trinh nay con co nhieu thieu

s6t. Tap the tac gia viet giao trlnh tran trQng nhCfngy ki~n dong g6p cua doc

gia de giao trinh ngay mot noan thien han.

+ San pharn v~t nuoi (thit, tnrng, sua, da, xirong, ... ) va m(lt sd san phAm

nuoi tr6ng d~c bj~t (nAm, ba ba, dc, ~ch... ).

- Trcn ITnh V\fC brio quan san pharn cay trong thirong diroc chia thanh 2

loai :

+ Loai bao quan (BQ) (J trang thai kho (cac loat hat, cac san pham say

kh6 nhu khoai s~nkho, rau qua (RQ) khd, dlIQ'C h~u kho,... ).

+ Loai BQ {y trang thai nroi (cac 100;1i RQ, hoa nroi va hoa rnau eli

uroi, ... ).

- Tir NS va mOt s6 san ph~mcua qua trinh hili iUQ1l1, san b~t ngoai ur

nhien, qua qua trlnh che bien (CB) chung ta sc co :

+ Hat va cu gi6ng (Seeds).

+ ThtTC an cho ngiroi (Foods).

+ Thirc an cho v~t nuoi (Feeds).

+ Cay va hoa trang trf (Ornamental Plants).

+ Nguyen lieu cho cong nghiep (soi thirc v~t, cao su, thuoc hi, ... ).

Nhu VflY. nr NS eo th6 CB ra 2 loai san pharo co ban:

+Thuc pham (Foods).

+ Khong phai thuc pharn (Non-foods).

I - MQT so KHAI NIE;M

1.1. Nong san (NS)

NS la danh ttr chung d~ chi san pham nang nghiep.

- Chung bao g6m :

+ San ph~m cay trong (thoc, ngo, d~u 05, s~n, khoai, rau, hoa, qua

(RHQ), ...).

MO DAu

cAc VAN £)E CHUNG

6

1.3. Cac nhom thuc ph§m chinb

TP dung cho con nguoi g6m 8 nhom co ban sau :

- Ngii c6c, d~u db vu cac loai b(lt CB tic chung.

- RQ uroi va de san pham CB ttl' chung.

- Duong va cac san pham CB tir duong (banh, keo, rmrt,... ).

£)~c trU'n~ cua san C6ng ngh. , C<?n9ngh.

pharn sau thu noach eM bien thl,l'c pham

Tr~ng thai va chat 1U'Q'ng it thay <1oi Thay d6i hoan toan

SlYC s6ng Co sire s6ng Khong co sue s6ng

Gia tri bao g6i Tbap Cao

Sting I. Sll' khac nhau ciia cong ngh~ sau thu hoach va

cong ngh~ ch~ bi~n thirc ph~m

1.2. ThlJc phAm (TP)

Thuc phdm 0 day duoc hi~u la thirc an eho nguoi (thirc an eho v~t nu6i

duoc goi lit thuc an gia sue) diroc CB chi! y~u nr NS. No co th~ Hl san ph~rn

CB (TP), nhung ciing co th~ 1ftNS (nhu rau, qua, ell nroi).

1.3.Duong di cua thuc ph~m

- C6 th~ t6m t~t duong di cua TP tli ngoai d6ng ruQng hay trai chan nuoi

d~n tay ngiroi tieu dung nhu sau :

Nguiri siin .miit NS --7 TIm hoact: NS -) X,,'ly sau thu hoach NS -)

V!lll chuyJn -) Luu kho --7 eB --7 Dong glli -) Ti~p th] --7 Nguiri (iell

diE"g.

- N~u tinh ttc luc thu hoachd~n luc san pham d~n ray nguoi tieu dung th]

co th~ ehia qua trinh sau thu hoach thanh 2 qua trinh CB :

+ Qua trinh CB ban d~u (so ch~ hay CB sau thu hoach).

+ Qua trinh CB thu hai (che bi~n thuc pham).

Cong ngh~ sau thu hoach va Cong ngh~ ch~ bien thuc pham d~u quan

Him d~n NS tren subt chang duong di cua n6. S\I khac nhau ella cong nghe

sau thu hoach va cong ngh~ ch~ bien thuc pharn ehinh La 6 dbi tuong nghien

ciru va san phdm cua giai doan CB. Bang 1 cho ta th~y ro han phAn nao su

khac bi~t nay.

7

11 - TAM QUAN TRQNG eVA C(>NGNGH~ SAU TIIU noxen

C6 lh~ noi, cong ngh~ sat! thu hoach co mot tAm quan trong o~c biet

trong san xuat nong nghiep, th~ hien (y mot s6 khia canh sau :

2.1. D\I' tru' nong san, thuc ph~m

S,111xuat 11611gnghi9P mang nang tinh thai vu V~l phu thuoc chjit che vao

\hlJi ti~t, khi hflu : lt6ng tho'i nhu du tieu dung vi. san xu5t congo 110ng

nghi9P l~tthirong xuyen, lien tuc ncn dir tnr NS, TP dap (rng durrc nhu c5u

thuong xuyen ella xii h()i v6 giong (cay trong, v~t nuoi) cho san xu,1t, TP eho

nguoi V~l thirc an clio v~t nuoi, nguyen lieu cho san xuflt cong nghiep, Ngoai

ra, d\r trir con h~t sire quan trong d~ d~ phong thien tai v~,chien tranh co th~

xay HI. Co Ih6 n6i tir cap quoc gia, cap U!t1phuong d811tung gia dinh, dtr trir

NS, TP III Ittt Y~lI.

2.2. Cling dlp gi8ng t6t cho san xufit

Nhi~ll bang clurng clio thfiy, ncu BQ t6t hat gi6ng" ell gi6ng thl rnua

mang se b6i thu v1\ nguoc lai. Vi du : (1 mien B5c mroc ta, n2u khoai t[IY

giong 13Q tan xa (o 30°C) thl nang SlI<\t chi dat 12 t5n/ha, trong khi (16 nang

sufit co th~ dar 20 tjn/ha n~u duoc BQ 1~lI1h(& SoC).

2.3.cldll1~ mftt mua trong nha

o~giai quye: luang thuc, TP cho loai nguoi nguy m()t dong due thi mo

rOng di~n tich gico trong d6ng thai voi tluirn canh tang nang su<1tcay trong lu

Vfill d~ qunn trong. Tuy nhien, dicn tich canh t{IC co xu huong giam do cong

nghiep 110[1, l1{jthi 110:1, do l15t dai suy thoai (hoaug hoa, IH.m han, ... ). Tham

cunh C:.lO cay IJ'l\ng se l.16ng nghia voi phil huy moi tnrung do Slf d\l11g qU{1

nhi~lI ph5n bt)1l hO{1hQc, thube bilo v¢ tlwc v~t ; sir d\tng gutl m(rc ngu6n

Illrac S<_lch,...

T611 thnt sal! till! hm)ch NS rflt 1011(l 0 - 20% v&i h~lt V(I 30 - 40% v(')'i

RHQ tllui). Do d6, h;.l11 ch0 tbn thilt sau thu ho;:tch, c6 nghia I~I ch6ng <.1m),c

- Thit, ca va cac san pham CB tu chung.

- Tnrng va san pharn CB tu tnrng.

- Sua V~Isan pham CB nr sua (be, kern, fomat ... ).

- D6 u6ng (mroc khoang, mroc tinh 19C, ruou, ruou yang, bia, .. ).

- ChAt beo an duoc (d5u tlurc v~t vi'I m& dQng vat).

8

III • NHlJ'NG LiNH VVC CO LIEN QUAN TOI C()NG NGIII;: SAU

TlIU HOi)CH

C6ng ngh9 san thu hO~leh c6 th~ coi J;I chi~c dtu n6i giu'a Stlll XUCltnang

2.7. La bi~n phap khrri dAu d~ thuc hi~n cong nghi~p hnii, hi~n (l~i

hoot Hong nghi~p nong thou

Mu6n phat tri6n linh vue BQ, CB (] nong thou, di~lI(1fru ticn ItIdill nang

cuo trinh 00 Y~tIay llgh~ ella nong dan. Sau d6 I~ldflU ttl' thi6t bi, d~lI1gql cho

BQ, cn d~ tl~lng eao nang suAt lao d(_lng va nftng cuo chAt lu(,Yng san ph:1m

SO' ch~ V~l CB. Cu6i ding I~I t{to di~u ki~n u~ dc san ph5m OlT(,YcticLi th\1

nhanh V~I nhi6u biing c.-Ie ho~lt d(>ngti~p thi, thUO'Ilg m~i. T,lt C<i nhL'mgdi~ll

kj Iren cI~L1 co th~ I~l hi~n pil<ip kho-i ddu eho cong nghi9P h6a, hi911d~li hoa

nung Ilghi~p V;l n6n£ Ihon Vi~t Naill hi<;n nay.

2.6. Tao vi~c lam cho ngu'iri lao dQllg

1'<.10 vi~c lam cho nguoi lao dong i:J nong then, do (t6 giam sire cp v~ dan

s5 V~Iv~1n06 xa hQi cho cac do thi 1~1mot van d6 v6 cung quan trong (y de

nutrc (tang ph at trien. f:)fm tu cho BQ, en quy 1110nho (] nong thon 1;1m(Jt

giai phap gilr chan V~I nflllg cao tim nhf\p cho nguoi lao o(>ng (] nong thon,

nham giarn sire cp cho do th] V~Ixfly dung n6ng than moi.

mflt rnua trong nha, VI v~y co th6 nuoi diroc nhi8u ngiroi han ma khong dn

tung dicn tich trong trot V~I (1<1y manh tharn canh.

2.4. D~u nr cho cong ngh§ sau thu hoach kern mao hicm hun V;I (Wi

khi dat k6t quit nhanh hon so voi diu nr cho san xuflt ngoai d6ng rUQllg, VI

s..in xuat ngoai dong ruong g~p nhi~u rui ro do khi h~u thoi ti~t bAt thuong.

D,\u tu eho san xu~t mot cay trong nao do dn it nililt 30 ngay moi cho

lhflY hicu qua oAlI ur (co nhfrng cdy trong cc1n nhi~u nam), trong khi 00, chi

dn kco dui muu V\I thu hO'.1Ch, hoac 16ntrfr lllc)t san phfun nao do vai nghy

o~n l1H?t tuJn I~lhieu qua d~ll ur da 1'0 rung.

2.5. VU'Q't qua (li~u ki~n bfit thu~1l elm khl h~u thoi ti0t Vi9t Naill

Co th6 noi, di6u ki~n khi h~u thoi ti~t Viet Naill n6i chung lu bfit loi cho

BQ NS do nang, ,1m, brio, lut, dich hai, ... Do do, t6n thtlt sau thu hoach NS

(1 J1l1'Q-cta III kha cao. 1:)5u nr hop Iy cho cong ngh~ sau thu hoach se giup

cho NS de dang virot qua nhCrngdi~u ki~n br.t thuan d~ hao IWt NS it hOI1.

9

3.7. Quiin Iy sau thu hO'.1Ch

C{IC ki0n thirc v~ kinh t6 hQC. quail Iy trang trai vu quan tri dounh nghi9P

sau thu hoach.

3.8. Buo clam ch:1t hn,mg nong san sau tim Ito.jeh

Cac ki~n tlurc v~ hoa TP. chat hrong TP, vi sinh v;~t (VSV) TP, ticu

chuan TP, an toun, an ninh TP va ti0p thi phan ph6i NS sau thu hoach.

3.4. Dich hl)i sau thu hoach

Ciic ki~n tlurc dai cuong v~ con trung, bcnh cay ; de con trung va benh

hai NS sau thu houch vi't bien pilap phong tnr cluing.

3.5. Thi~t b] sau thu hO~lCh

C(\C kj~n tlurc v~ toan hoc, may tinh, cong ngh~ hoa h9C (Polymer,

Wax ..) ; cong nghc sAy kh6 NS ; ccng nghc Ifun lanh NS vii cUll true kho

tang. thi~t bi SQ.

3.6. Cong nghi~p hao g6i Hong san, thuc ph5m

Cue thuoc tinh sinh hoc va v~t Iy etta NS ; ccng ngh~ boa hoc V~l cong

ngh<; in fin ; thijt k~ V~Isan xutlt nhiln hicu ...

Ilghi¢p va sill) xuAt cong nghiep, giua nguoi san xu,\t v~ nguoi ticu dung. Do

do, no lien quan (1~1lnhicu linh vue nhir :

3.1. Cham soc sau thu hoach

C{iC ki0n tlurc dai cuong v~ cay treng va v~t nuoi, van d~ sail xujt Vi'I

NS tren d6ng ruong.

3.2. Sinh ly nong sail sau tim hoach

Cac ki~n thin; v~ hinh thai va giai phfiu cay trong ; sinh ly. hoa sinh thuc

v~t ; dinh duong cay trong va chflt di~u hoa sinh uuong cay trong.

3.3. Cong ngh~ gi6ng cay trBng

Cac kien tlurc ve san xuat giong, sinh Iy ella h~\t va ell giong, vAn oG

bcnh 15'hat gioug cay lr6ng vi) kicm scat chtlt luong hat gi5l1g.

10

1.1. Khai ni~m

T5n Ihilt NS I~luong NS I co tl10 bi m5t trong cac giai doan san xuat,

phfm ph6i V~l tieu dung. Ba giai donn, trong do t6n thAt sau thu hoach I~I

(f{mg k6, co Ih0 OW)'C xac dinh nlur sal! :

- T5n Ihflt tnroc thu hoach : t6n thAt xuflt hi~n truoc khi viec tim hoach

duoc tiEn hanh V~I co th~ gay ra boi cac y~u t6 nhu con trung, co dai, benh

hai, ...

- Ton thtlt trong thu hoach : t{m tht,t xu~h hi~n trong qua trinh tim hoach

nhu rai r~mg,gi~pnat, .. ,

- T{~n tbftt sau tim hoach : dm thtlt xuit hien trong thoi ky sau tim hoach.

1.2. Tac hui ella t8n thflt sau thu hoach

T6n thtlt sau tim hoach iroc tinh khoang Ill' I0 d~n 30% san luong cay

troug nang nghicp, luong luong tlurc 111ftt (16 co th~ dc doa ttri an ninh luang

thuc cho m()t ph~1lltong dan $(.\ th~ gioi. D6i vci ngu c0c, t5n Ih5t sau thu

hoach (y cac mroc (tang phat tri0n uoc tinh khoang 25°1.),co nghia la 25%

IUQ'ng luang thuc san xuit da khong bao gia tci duoc dich la ngirci ticu

dung, va cling co nghia 1~1ngin 1.10c6ng sire V~l ti~n cua (t~u tu cho san xuftt

<.1[i vinh vi~n mAt di. Naill 1995, T6 clnrc Nong nghi~p V~I TP cua Lien hi9P

quoc (FAO) dfl thong bao thi~t hai roan diu v~ luong tlnrc chi~m ur 15-20(%

stin luong, tri giCl khoaug 130 Iy (.t61a <3 thoi diem do. Luong luang thuc bi

bo phi hoiic tC)n tht,t co th~ dap irng nhu du dinh duong t6i thj~lI ella 200

Iri~lI nguo·j (tuong duong dun s6 My hay Indonesia). D6i voi mQt s6 NS de

hong, ty I~ 16n th5t Ian han 30% khong phai I~Ikhong ph(~ bien, d~c bict &

de nurrc dang phat triGn co diu ur nghco nan clio de nghien cuu v~ cung

ngh~ sau thu hoach. M0t khuc, voi SI.r xuAt hicn ella de phuoug pluip xir ly

1- KI-V\.I NI~~M VE TON THAT NONG SAN SAU TIIU HO~CH

T6N THAT NaNG SAN SAU THU HO~CH

CHU'ONGI

11

1.3.Tan thiit nfmg san trong qua trinh brio quan

Trong que! trinh n~IY, do rAt nhi~lI nguyen nhfm V?t ly va sinh v.)t, t6n

that cua NS duoc bi~u hi~n Q 3 d\1I1g : s6 luong, kh6i hrong V~l chtlt IlI'<..mg.

- T6n tlu1t v~ S(~)luong : hi~lI hien btmg S~I hao hut v~ 56 luong ca th~

11'Ong kh6i NS. Khi nghien ciru v~ tbn th~1tsau thu honch cua xoai do hcnh

h:;li trong giai (tO~lI1bali le va lieu dung, nguoi ta dft quan $(11 IhAy t611tl1:1t v~

cCI th6 len loi khoung 40(% 56 IU<;Jngqui! nghicn CUll, trong do 25'% E'Imilt

hO~111toan, 56 con lai bi giam gia tr] tlurong phdm.

- Tim th5t kh6i hrong : bi~u hien b~ng SI,!' hac 11\Itv~ kh6i IU'9'ng chat

kho hay thuy ph,1n cua nrng ca th0 NS. Kh6i luong ch~1t kho co th6 bj tieu

hao do qua trinh hf>h,\p cua NS, hay do b] sinh v~t hai an mfil. Thuy ph,1n

. etta ph~n len de 10;'Ii rau, ClI, qua cling hi giarn do qua trinh thotit hoi J1UOC

ur nhien. Mot thi ngh i9m BQ cam sanh cho th.1y : n6u ct~ cam ti0p x(IC true

ti~p veri khong khi (KK) U dieu kicu thuong trong hai tuan, kh6i luong cam

giam toi 20%.

- T6n thit v~ eh~t lucng : bi~u hi91l bing S\{ thay <l6i v0 chit IU,(),llg C,\I\\

quan, t:h~t luong dinh duoug, chAt lucng CI3 ... Cac NS d6 hong n~ll bi s.iy

sat, gi?p nat hay hco tlurong kern h,lp dall nguo'i ticu dung, gi:, lrj co lhG hi

giam hoac m{\t. NS trong quu trinh BQ, nju xay ra de bien d6i hoa sinh bnt

loi sc l~llllthay d6i Ih~\l1hph:1n dinh duong, sc kh6ng ce)[l all tieu chunn d6

fm, dj thoa man yeu du ella quy trlnh CB, sc bi 10~lj b6 V~l t~IOra t()n that.

M()t sf) VSV gflY h:,li NS salt thu hO~lCh con s{lIl sinh ra c{IC dOc t6 co h~i ello

nguo-i tieu dlll1g.

Tronn moi tnrow· BQ su haa hut v6 kh6i Iifo'no v~, ch~t luonu thUl)'I1IJ '=' ~'.. ~ :;, .:;,:;:t

dan xcn V~lCl) lhG s\r hao h~ll n~IYI~lnguyen nhftn d5n d~n sv hao IWt kia.

O(\i vo·j ngli c6c, h;ll1g nam tn~n lh0 gi6i co toj 6-10% 111'qng13Q trong kho

bi tGn thjt, (.t~IC bi~t 0' de Illl'0C co trlnh d(l 13Q thf!p V~Ikill h~u I1hj~t d(Yi,

co gioi va BQ s6 hrong 16'nNS de hong sau thu hoach a C{IC rnrrrc dang phat

tri~n, hi~n nrong gi~p mit. xay xuoc san pham Itl rjt kho tranh khoi. (J mroc

ta, t6n thfit sau thu hoach voi cac san pham hat khoang 10%, ell 10-20%, RQ

t5-30%.

Nlur vfiy, ton that sau thu hO~ICh co th6 xuAt hien a bAt ell khiiu nao

trong qua trinh NS ur noi sun xuat d~n ngiroi tieu dung clIai cling.

12

2.2. Cue nguyen nhfin gay tan that nong san

f:)~c ctj~1l1 khi h~u nuoc ta la nhiet doi nong 5111 ncn siin ph:1m nang

nghi<;p tlly co da d~lllg phong ph(1quanh nilm, nlmng de d~tng bi m,~tm;'lt hu

hong c~iv0 kh61 luqng V:I chilt Iu\"ng do cii nguyen nhfin sinh v:}t (ban thill)

chfit 1U'(.:mgNS V~I sinh v\lt h~ti trung qua tl'lnh BQ) Vtl nguyen nhiln phi sinh

V(lt (ky thu~t V~I m6i tndmg 13Q). C\I the tung y~u t6 tile dOng d~n NS se

utr<,)'ctrinh bay l"-fc:1C clmong SHU, 0 day chi li~t kc h~t strc so luqe cae y~u t6

gily t61l thClt eho mot s6 I1h6m NS lt~ctnrng :

11-DANH GIA T<)N THAT NONG SAN SAD THU HO,~CH

2.1. T:;1isao phai danh gia t6n thfit sau thu huach ?

- Cui gia do t6n th5t NS sau thu hoach con vuot ra khoi pham vi t611 th5t

v~t ehftt thong thuoug. bao g6m CLl vi~c dH1t IU'Q'ng cua sun phJm b] thay u6i

cling nhir chi phi <.16 phong chong dich hai trong qua trinh BQ.

- Them vao do, v~ l1l~t Xtl hOi, tim tl1<1tNS co 1h~ lam cho nguci san

xuUt va cong d6ng phu thuQc vao nang nghicp phai chiu nhirng mat null

khong h6i phuc lui .duQ'c. Theo Cole (1968), trong lich SLr eo hung loat

nhirng vi du v0. toan b(l ClY diu xa hOi bi pha va do chinh uhihtg t6n thrrt

n6nlf nghiep <lay ra V~I trona nhinnz mronu hUI) CHC do an co th6 gay ra sir bO.'::) ~ ebb .. , ......

hon 10:.111 v~ x£i h()i V~I chfnh tr]. Nlurug cai gill nlur v~y thuong bi lang tranh

VJ rtlt kho d61inh toun dune. Tuy nhien cluing lai rfit tlurc.

- Tai suo phai dunh gin t6n thtlt NS ? Tlnr 11115(1t, tlim vi mo hoiic 0' c5p

doanh nghiep, cac nha quan ly khong the dua ra bAt ky mOt quyet dinh niro

nell khoug c6 thong till. Tlnr hai, de chu trang trai, quan ly die xuong bao

g6i, ngiroi v{1l1 hanh kho SQ, co su CB TP, giam d6c sieu thi ... tftt ca <..1~1I

din thong tin v~ t6n that. Khi bi&t QUQ'e nhirug thong tin v0 t611 lh,\t co th~

xay ra, v0 nguyen nhftn gflY ru sc giup cho de nhi:1hoach dinh can I1h[.c Vi:l

thuc hien de gidi phap thay th~ khac nhau. Nlurng quyct dinh nay co lh~

lirm tang hi~u qua va nang suat, mang lai loi nhuan cao han cho doanh

nghi<;p.

thi~t hai c6 th6 len t6i 20%. Do do, trong qua trinh nghicn ciru, tuy van loai

NS, tuy di€u kien HQ, can nghicn CUll 'd6 co nhirng danh gia chinh xac

nguyen nhun hao hut.

13

a) Nhom hat

Nguyen nhan chinh gay t6n th~t v~ s6 hrong va chit hrong hat BQ (bao

g6m ca hat dung lam luang th~e va hat giong) Ia chuot, con trung, nhen hai

va n§m benh. Trong do) d6i tirong dang quan tam nhieu la nim hai. Bi~u

hien t6n th§t cua nhom NS nay la :

Hinh 1.1.TOnthAt trong h~ thOng th,!c phAm hat (6' mlPcnong tr\li)

DINH Dl10NG

b~nh truyen nhiem

b~nh tieu ehay

ky sinh trung

mat can dOi dinh du'Ong

lang phi nau nu'ong

phan phOi bat can dO. trong gia dinh

CHUAN BI

THI!C PHAM

.__ --

,...-------- -----, I BAo QUAN I ~ ~ I

I

(Ngu'<1iSX, thu'dng mai, nong hi?) Ton that co hoc

ton that trong v~n ehuyen I

I on trung h9i I

I

chu(>t h9i I

i sinh v~t h{li

I H~ THONG MARKETING/CHE BIEN I

I

mat sue s5ng

•

ehim va ehuot

con trung

vi sinh v~t

thai tiet bat Iqi

con trung ...

ehu(>t

ehim

14

III - II~N CHit TON THAT SAU THU HO~CH

Diem l11,hl d1{)t cua vice dunh g/;'l tl'm th5t sau thu hoach HI phat tri~n V~I

2.3. Danh ghi t&n thftt nong san sau thu hoach

Vi9C xac dinh t611 thAt <long 111{>t vai tro quan trong c16i vci t<1t ca nhirng

thanh ph5n tharn gin V~IO h~ thong TP va kh6ng h~ don gii'm ca trong Iy

thuyet lfin trong thuc hunh tfnh loan. X:1c dinh t6n that muu vu I~I m(>t bai

roan k6 toan plnrc tap, vi NS trong san xu5t nong nghiep ri1t da dang phong

phu v~ chung loai vu muc dich Sll' dung.

TAt ca de phuong phap danh gin t6n th5t d~u phai dira V~IO SlJ ph6i h<Jp

giua de nguon 06 co ttlH,lC (..tl' li¢u c5n thiet nlur : S\( cho phep co quan

ChUYCll tuich, nhirng bang cau hoi, thi nghicm tai hi~n tnrong, phim anh V~I

nhirng hinh thirc <.ti~utru khao sat khac. Tfrt cil nhung phuong phap d~u phll

hop vo-i nhirng hinh thuc sai s6 khac nhau tuy thuoc vao tinh hinh cu th~.

- Hu hong do benh va con trung hai.

- Giarn kha nang nay mfim.

- Bi~n m~IUtung phAn (thuong lit rnam hay n(li nhir) hay toan 09 hat,

- Bbc nang V~l men moe.

- Cac hi~n d6i hoa hoc,

- Xudt hien C{IC dQc t6 nfim va n<3usu dung, se co th6 gay hai c:t~n sire

"hoc con nglrai va gia SlIC.

- T6n th5t v6 kh6i luong.

b) Nluun RHQ, eli tuoi

Nguyen nhiin chinn gfty l6n th5t nh6m nay 111VSV hai va ctic qua trinh

bi~n tt6i sinh ly, hoa sinh n(li tai. Bieu hicn t6n th5t chu yeu cua nhorn NS

nay ItI:

- Bi0n de)i sinh IY.

- T6n tlurong co hoc.

- Bi~n o6i hoa hoc.