Giáo trình an toàn lao động và môi trường công nghiệp

GIÁO TRÌNH

AN TOÀN LAO ĐỘNG

VÀ MÔI TRƯỜNG CÔNG NGHIỆP

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM KYÕ THUAÄT THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH

HOÀNG TRÍ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

*******************

HOÀNG TRÍ

GIÁO TRÌNH

NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC QUỐC GIA

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

3

LỜI NÓI ĐẦU

Giáo trình môn học An toàn Lao động và Môi trường Công nghiệp

được biên soạn theo đề cương của Bộ môn Công nghệ Chế tạo máy thuộc

Khoa Cơ khí máy Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP Hồ Chí Minh.

Nội dung biên soạn được xây dựng trên các giáo trình đã được giảng

dạy tại các trường Đại học và các trường Trung học chuyên nghiệp, một số

nội dung mới nhằm đáp ứng được yêu cầu nâng cao chất lượng học tập của

sinh viên trong sự nghiệp công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước.

Với những tiêu chí nêu trên tác giả đã đưa vào giáo trình các nội dung

nhằm cung cấp cho sinh viên; học sinh các trường học về các ngành nghề

kỹ thuật và những người lao động đang làm việc trong nhà máy, xí nghiệp

những kiến thức cơ bản về khoa học Bảo hộ lao động; Luật pháp, chế độ

chính sách bảo hộ lao động; Vệ sinh lao động; Kỹ thuật an toàn trong lao

động và sản xuất; Cấp cứu tai nạn lao động; Môi trường công nghiệp;

Nguồn gốc ô nhiễm khí quyển; Các phương pháp lọc bụi.

Nội dung giáo trình được biên soạn với thời lượng: 30 tiết

Phần I: Nhập môn về Khoa học bảo hộ lao động: 03 tiết

Chương I: Những khái niệm chung về khoa học kỹ thuật bảo hộ

lao động 02 tiết

Chương II: Luật pháp, chế độ chính sách bảo hộ lao động 01 tiết

Phần II: Kỹ thuật Vệ sinh lao động 04 tiết

Chương III: Kỹ thuật vệ sinh lao động 04 tiết

Phần III: Kỹ thuật An toàn lao động 12 tiết

Chương IV: Các quy tắc chung về an toàn lao động: 01 tiết

Chương V: An toàn điện 03 tiết

Chương VI: An toàn trong xây dựng 01 tiết

Chương VII: An toàn hóa chất 01 tiết

Chương VIII: An toàn trong cơ khí 03 tiết

Chương IX: An toàn đối với các thiết bị chịu áp lực 01 tiết

Chương X: An toàn đối với các thiết bị nâng hạ 01 tiết

Chương XI. Phòng cháy chữa cháy và Cấp cứu tai nạn lao động 01 tiết

4

Phần IV: Môi trường công nghiệp 10 tiết

Chương XII: Tổng quan về môi trường đất, nước và không khí 01 tiết

Chương XIII: Môi trường đất 01 tiết

Chương XIV: Môi trường nước (aquatic environment) 01 tiết

Chương XV: Môi trường không khí (air environment) 01 tiết

Chương XVI: Phương pháp lọc bụi, làm sạch khí 02 tiết

Chương XVII: Các phương pháp xử lý chất thải lỏng công nghiệp 02 tiết

Chương XVIII: Các phương pháp xử lý chất thải rắn công nghiệp 02 tiết

Trong quá trình sử dụng giáo trình, tùy theo đối tượng cụ thể, giáo

viên có thể điều chỉnh thời lượng (số tiết giảng dạy) cho thích hợp với

đối tượng.

Mặc dù đã rất cố gắng để hoàn thành giáo trình này nhưng không

tránh khỏi sự sai sót rất mong sự đóng góp chân tình của độc giả.

Mọi sự đóng góp xin liên hệ về: Bộ môn Công nghệ Chế tạo máy –

Khoa Cơ khí máy Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP Hồ Chí Minh.

Chân thành cám ơn.

Tác giả

GVC. ThS Hoàng Trí

AN TOÀN LAO ĐỘNG VÀ MÔI TRƯỜNG CÔNG NGHIỆP PHẦN 1

5

Phần I

NHẬP MÔN VỀ KHOA HỌC

BẢO HỘ LAO ĐỘNG

Giáo trình

AN TOÀN LAO ĐỘNG VÀ

MÔI TRƯỜNG CÔNG NGHIỆP

ThS. Hoàng Trí

NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC QUỐC GIA TP HỒ CHÍ MINH

Khu phố 6, Phường Linh Trung, Quận Thủ Đức, TPHCM

Số 3 Công trường Quốc tế, Quận 3, TP. HCM

ĐT: 38 239 172 - 38 239 170

Fax: 38 239 172

E-mail: [email protected]



Chịu trách nhiệm xuất bản

TS. HUỲNH BÁ LÂN

Tổ chức bản thảo và chịu trách nhiệm về tác quyền

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP.HCM

Biên tập

NGUYỄN ĐỨC MAI LÂM

Sửa bản in

THUỲ DƯƠNG

Thiết kế bìa

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP.HCM

GT.01.KT(V)

ĐHQG.HCM-13

155-2012/CXB/544-08/ĐHQGTPHCM

KT.GT.219 – 13 (T)

In 300 cuốn khổ 16 x 24cm, tại Công ty TNHH In và Bao bì Hưng Phú. Số

đăng ký kế hoạch xuất bản: 155-2012/CXB/544-08/ĐHQGTPHCM. Quyết định

xuất bản số: 55/QĐ-ĐHQGTPHCM cấp ngày 02/4/2013 của Nhà xuất bản

ĐHQGTPHCM. In xong và nộp lưu chiểu Quí II, 2013.

9 786047 312689

ISBN: 978-604-73-1268-9

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

KHOA CƠ KHÍ MÁY

BỘ MÔN CÔNG NGHỆ CHẾ TẠO MÁY

GIÁO TRÌNH LƯU HÀNH NỘI BỘ

2006

Giảng viên chính - Thạc Sỹ : HOÀNG TRÍ

An toaøn lao ñoäng vaø moâi tröôøng coâng nghieäp

Trang 1

Lôøi Noùi Ñaàu

Giaùo trình moân hoïc An Toaøn Lao Ñoäng vaø Moâi Tröôøng ñöôïc bieân soaïn theo ñeà cöông cuûa Boä

moân Coâng Ngheä Cheá taïo Maùy thuoäc Khoa Cô Khí Maùy tröôøng Ñaïi Hoïc Sö Phaïm Kyõ Thuaät T/p Hoà

Chí Minh.

Noäi dung bieân soaïn ñöôïc xaây döïng treân caùc giaùo trình ñaõ ñöôïc giaûng daïy taïi caùc tröôøng Ñaïi hoïc

cuõng nhö caùc tröôøng Trung hoïc chuyeân nghieäp, cuõng nhö moät soá noäi dung môùi nhaèm ñaùp öùng ñöôïc

yeâu caàu naâng cao chaát löôïng hoïc taäp cuûa sinh vieân trong söï nghieäp coâng nghieäp hoùa vaø hieän ñaïi hoùa

ñaát nöôùc.

Vôùi nhöõng tieâu chí neâu treân taùc giaû ñaõ ñöa vaøo Giaùo trình caùc noäi dung nhaèm cung caáp cho Sinh

vieân; Hoïc sinh caùc tröôøng hoïc veà caùc ngaønh ngheà kyõ thuaät, cuõng nhö nhöõng ngöôøi ñang laøm vieäc

trong nhaø maùy, xí nghieäp nhöõng kieán thöùc cô baûn veà khoa hoïc Baûo Hoä Lao Ñoäng; Luaät phaùp, cheá ñoä

chính saùch baûo hoä lao ñoäng; Veä sinh lao ñoäng; Kyõ thuaät An Toaøn trong lao ñoäng vaø saûn xuaát; Caâp cöùu

tai naïn lao ñoäng. Moâi tröôøng coâng nghieäp; Nguoàn goác OÂ nhieåm khí quyeån; Caùc phöông loïc buïi; Caùc

nguoàn naêng löôïng môùi.

Noäi dung Giaùo trình ñöôïc bieân soaïn vôùi thôøi löôïng: 30 tieát

Phaàn I: Nhaäp moân veà Khoa hoïc kyõ thuaät baûo hoä lao ñoäng 03 tieát

Chöông I: Nhöõng khaùi nieäm chung veà khoa hoïc kyõ thuaät baûo hoä lao ñoäng 02 tieát

Chöông II: Luaät phaùp, cheá ñoä chính saùch baûo hoä lao ñoäng 01 tieát

Phaàn II: Kyõ thuaät Veä sinh lao ñoäng 04 tieát

Chöông III: Kyõ thuaät veä sinh lao ñoäng 04 tieát

Phaàn III: Kyõ thuaät An toaøn lao ñoäng 12 tieát

Chöông IV: Caùc quy taéc chung veà an toaøn lao ñoâng 02 tieát

Chöông V: An toøan Ñieän 02 tieát

Chöông VI: An toøan trong xaây döïng 02 tieát

Chöông VII: An toøan hoùa chaát 02 tieát

Chöông VIII: An toaøn trong Cô khí 02 tieát

Chöông IX: An toaøn ñoái vôùi caùc thieát bò chòu aùp löïc 01 tieát

Chöông X: An toaøn ñoái vôùi caùc thieát bò naâng haï 01 tieát

Phaàn IV: Moâi tröôøng coâng nghieäp 11 tieát

Chöông XI: Moâi tröôøng laø yeáu toá saûn xuaát 02 tieát

Chöông XII: Baûo veä moâi tröôøng laø muïc tieâu cuûa doanh nghieäp 02 tieát

Chöông XIII: Nguoàn goác OÂ nhieåm khí quyeån, Ñinh möùc cho pheùp caùc chaát ñoäc haïi trong khí quyeån

vaø phöông höôùng baûo veä moâi tröôøng 02 tieát

Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM http://www.hcmute.edu.vn

Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM

An toaøn lao ñoäng vaø moâi tröôøng coâng nghieäp

Trang 2

Chöông XIV: Phöông phaùp loïc buïi laøm saïch khí 02 tieát

Chöông XV: Caùc nguoàn naêng löôïng môùi 03 tieát

Trong quùa trình söû duïng Giaùo trình, tuyø theo ñoái töôïng cuï theå , giaùo vieân coù theå ñieàu chænh thôøi

löôïng (soá tieát gæang daïy) cho thích hôïp vôùi ñoái töôïng.

Maëc duø ñaõ raát coá gaéng ñeå hoaøn thaønh giaùo trình naøy nhöng khoâng traùnh khoûi söï sai soùt raát mong

söï ñoùng goùp chaân tình cuûa ñoäc giaû.

Moïi söï ñoùng goùp xin lieân heä veà: Boä moân Coâng ngheä cheá taïo maùy – Khoa Cô khí maùy Tröôøng

Ñaïi hoïc sö phaïm kyõ thuaät T/p Hoà chí Minh.

Chaân thaønh caùm ôn.

Taùc giaû

GVC. Th. S Hoaøng Trí

Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM http://www.hcmute.edu.vn

Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM

An toaøn lao ñoäng vaø moâi tröôøng coâng nghieäp

Trang 3

PHAÀN I

NHAÄP MOÂN VEÀ

KHOA HOÏC BAÛO HOÄ LAO ÑOÄNG

Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM http://www.hcmute.edu.vn

Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM

An toaøn lao ñoäng vaø moâi tröôøng coâng nghieäp

Trang 4

CHÖÔNG I:

NHÖÕNG KHAÙI NIEÄM VEÀ KHOA HOÏC BAÛO HOÄ LAO ÑOÄNG

Khoa hoïc Baûo hoä lao ñoäng laø moät moân khoa hoïc nghieân cöùu nhöõng vaán ñeà lyù thuyeát vaø thöïc teá

nhaèm caûi thieän ñieàu kieän lao ñoäng vaø ñaûm baûo an toaøn lao ñoäng.

I.1 MUÏC ÑÍCH, YÙ NGHÓA VAØ TÍNH CHAÁT CUÛA COÂNG TAÙC BAÛO HOÄ LAO ÑOÄNG:

I.1.1Muïc ñích – YÙ nghóa cuûa coâng taùc baûo hoä lao ñoäng:

Muïc ñích cuûa coâng taùc baûo hoä lao ñoäng laø thoâng qua caùc bieän phaùp veà khoa hoïc kyõ thuaät, toå

chöùc, kinh teá, xaõ hoäi ñeå loaïi tröø caùc yeáu toá nguy hieåm coù haïi trong saûn xuaát vaø lao ñoäng, taïo ra moät

ñieàu kieän lao ñoäng thuaän lôïi vaø ngaøy caøng ñöôïc caûi thieän toát hôn; ngaên ngöøa tai naïn lao ñoäng vaø beänh

ngheà nghieäp, haïn cheá oám ñau vaø giaûm söùc khoeû cuõng nhö nhöõng thieät haïi khaùc ñoái vôùi ngöôøi lao

ñoäng, nhaèm ñaûm baûo an toaøn baûo veä söùc khoeû vaø tính maïng ngöôøi lao ñoäng, tröïc tieáp goùp phaàn baûo

veä vaø phaùt trieån löïc löôïng saûn xuaát, taêng naêng suaát lao ñoäng.

Baûo hoä lao ñoäng tröôùc heát laø moät phaïm truø saûn xuaát, nhaèm baûo veä cho ngöôøi lao ñoäng. Maët khaùc

vieäc chaêm lo söùc khoeû cho ngöôøi lao ñoäng, mang laïi haïnh phuùc cho baûn thaân vaø gia ñình hoï coøn coù yù

nghóa nhaân ñaïo.

I.1.2 Tính chaát cuûa coâng taùc baûo hoä lao ñoäng:

- Tính chaát phaùp luaät: Ñeå baûo ñaûm thöïc hieän toát vieäc baûo veä tính maïng vaø söùc khoeû cho ngöôøi

lao ñoäng, coâng taùc baûo hoä lao ñoäng ñöôïc quy ñònh thaønh phaùp luaät cuûa nhaø nöôùc. Nhöõng noäi dung cô

baûn veà coâng taùc baûo hoä lao ñoäng ñaõ ñöôïc quy ñònh trong ñieàu leä taïm thôøiveà baûo hoä lao ñoäng, ban

haønh theo nghò ñònh soá 181 CP ngaøy 18/12/1964 cuûa Chính phuû cuõng nhö caùc luaät leä, cheá ñoä, chính

saùch veà baûo hoä lao ñoäng bao goàm caùc quy phaïm quy trình veà an toaøn kyõ thuaät vaø veä sinh lao ñoäng do

nhaø nöôùc ban haønh ñeàu mang tính chaát phaùp luaät.

- Tính chaát khoa hoïc kyõ thuaät: Nguyeân nhaân cô baûn gaây ra tai naïn lao ñoäng vaø beänh ngheà

nghieäp cho ngöôøi lao ñoäng laø ñieàu kieän kyõ thuaät khoâng ñaûm baûo an toaøn lao ñoäng, ñieàu kieän veä sinh,

moâi tröôøng lao ñoäng. Muoán saûn xuaát ñöôïc an toaøn vaø hôïp veä sinh, vaán ñeà caûi tieán maùy moùc thieát bò;

coâng cuï lao ñoäng; boá trí maët baèøng nhaø xöôûng; hôïp lyù hoaù daây chuyeàn vaø phöông phaùp saûn xuaát; trang

bò phoøng hoä lao ñoäng; vieäc cô khí hoaù vaø töï ñoäng hoùa trong quaù trình saûn xuaát ñoøi hoûi phaûi vaän duïng

caùc kieán thöùc khoa hoïc kyõ thuaät, khoâng nhöõng ñeå naâng cao naêng suaát lao ñoäng, maø coøn laø moät yeáu toá

quan troïng haøng ñaàu ñeå baûo hoä ngöôøi lao ñoäng, traùnh ñöôïc nhöõng nguy cô tai naïn vaø beänh ngheà

nghieäp.

- Tính chaát quaàn chuùng: Coâng taùc baûo hoä lao ñoäng khoâng chæ rieâng cuûa nhöõng ngöôøi caùn boä

quaûn lyù saûn xuaát maø ñoù coøn laø traùch nhieäm chung cuûa toaøn theå ngöôøi lao ñoäng vaø toaøn xaõ hoäi. Trong

ñoù ngöôøi lao ñoäng ñoùng moät vai troø heát söùc quan troïng trong coâng taùc baûo hoä lao ñoäng. Kinh nghieäm

thöïc tieån cho thaáy ôû nôi naøo maø ngöôøi lao ñoäng cuõng nhö caùn boä quaûn lyù ôû nhöõng nôi ñoù naém vöõng

ñöôïc quy taéc ñaûm baûo an toaøn vaø veä sinh lao ñoäng thì nôi ñoù ít xaõy ra tai naïn lao ñoäng

Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM http://www.hcmute.edu.vn

Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM

An toaøn lao ñoäng vaø moâi tröôøng coâng nghieäp

Trang 5

I.2. ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU MOÂN HOÏC VAØ HÌNH THÖÙC LAO ÑOÄNG :

I.2.1 Ñoái töôïng nghieân cöùu:

An toaøn lao ñoäng laø moät moân hoïc nghieân cöùu nhöõng vaán ñeà lyù thuyeát vaø thöïc nghieäm nhaèm caûi

thieän ñieàu kieän lao ñoäng vaø ñaûm baûo an toaøn lao ñoäng mang tính khoa hoïc kyõ thuaät cuõng nhö khoa

hoïc veà xaõ hoäi.

Phöông phaùp nghieân cöùu cuûa moân hoïc chuû yeáu taäp trung vaøo ñieàu kieän lao ñoäng; caùc moái nguy

hieåm coù theå xaõy ra trong quaù trình saûn xuaát vaø caùc bieän phaùp phoøng choáng. Ñoái töôïng nghieân cöùu laø

quy trình coâng ngheä; caáu taïo vaø hình daùng cuûa thieát bò; ñaëc tính cuûa nguyeân lieäu thaønh phaåm vaø baùn

thaønh phaåm.

Nhieäm vuï cuûa moân hoïc An toaøn lao ñoäng laø trang bò cho ngöôøi hoïc nhöõng kieán thöùc cô baûn veà

luaät phaùp Baûo hoä lao ñoäng cuûa nhaø nöôùc. Caùc bieän phaùp phoøng choáng tai naïn vaø beänh ngheà nghieäp,

phoøng choáng chaùy noå. Nghieân cöùu phaân tích heä thoáng, saép xeáp, theå hieän nhöõng ñieàu kieän kyõ thuaät, toå

chöùc vaø xaõ hoäi cuûa quaù trình lao ñoäng vôùi muïc ñích ñaït hieäu quaû cao.

Y hoïc lao ñoäng:

- Sinh lyù hoïc lao ñoäng

- Giaûi phaåu hoïc

- Veä sinh lao ñoäng

- Hoùa chaát ñoäc haïi trong lao ñoäng

- Beänh lyù hoïc lao ñoäng

Khoa hoïc

lao ñoäng

Taâm lyù hoïc veà lao ñoäng

Xaõ hoäi hoïc veà lao ñoäng

Giaùo duïc hoïc veà lao ñoäng

Coâng ngheä lao ñoäng

Luaät lao ñoäng

Hoïc thuyeát kinh teá veà lao ñoäng

Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM http://www.hcmute.edu.vn

Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM

An toaøn lao ñoäng vaø moâi tröôøng coâng nghieäp

Trang 6

I.2.2 Hình thöùc lao ñoäng:

- Lao ñoäng rieâng reõ; lao ñoäng toå hay nhoùm.

- Lao ñoäng daây chuyeàn.

- Lao ñoäng moät choã hay nhieàu choã:

Ngöôøi lao ñoäng Phöông tieän lao ñoäng

Ngöôøi lao ñoäng

Ngöôøi lao ñoäng

Phöông tieän lao ñoäng

Ngöôøi lao ñoäng Ngöôøi lao ñoäng Ngöôøi lao ñoäng

Phöông tieän lao ñoäng Phöông tieän lao ñoäng

Phöông tieän lao ñoäng

Phöông tieän lao ñoäng

Ngöôøi lao ñoäng Phöông tieän lao ñoäng

Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM http://www.hcmute.edu.vn

Thö vieän ÑH SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn Baûn quyeàn thuoäc veà Tröôøng ÑH SPKT TP. HCM