Giao dịch chứng khoán phái sinh - mô hình định giá thích hợp cho thị trường chứng khoán Việt Nam

^ ' GHI€NCUUTRflODOI

GIAO DjCH CHIJfNG KHOAN PHAI SINH - MO HINH DjNH GIA THICH HOP

CHO THI TRl/ONG CHUfNG KHOAN VIET NAM

TS. Bui Phuc Trung

Dal hoc Kinh te, thanh pho Ho Chi Minh

Khai niem chUng khoan phai sinh (CKPS) hien dang tham nhap vao thi trudng

chUng khoan Viet Nam (TTCK). Mdt so cong ty chUng khoan (CTCK) dang rat quan

tam den sin pham nay, cac nha dau tu ngay cang tim hieu CKPS thdng qua eac TTCK

phat then tren the gidi. CKPS da duqc de cap den trong luat chCfng khoan 2006 vdi khai

niem ve quyen chqn va hqp dong k'y han. Nam 2010, Uy ban ChCfng khoan Nha nudc

(UBCKNN) cung da bat dau thanh lap to nghien cCfu chuyen ve CKPS de sdm then

khai giao dich CKPS tai Viet Nam.

CKPS duqc xem la mdt loai hang hda cua thi trudng tai chinh, vi vay cung khdng

nim ngoai quy luat kinh te hang hda. Mdt sin pham phai xuat phat tCf nhu eau eua thi

trudng thi mdi tdn tai duqc, day chinh la nhu cau giao dich cua cdng chung dau tu. Khi

giao dich thi cdng cu quan trqng nhat chinh la md hinh toan hoe dinh gia CKPS. Trong

khudn kho bai viet nay xin neu len cac khai niem, cac dinh nghia, cac md hinh va cac

dang ham toan hqe la cdng cu cho dinh gia CKPS nham phuc vu cho nhu eau cCia nha

dau tu

1. Gidi thieu CKPS

Djnh nghTa: Hgp ddng tai chfnh dUdc xem la ehCfng khoan phai sinh, hoac khoan

bdi thudng ngau nhien, neu gia tri ciia nd d ngay dao han Tduge xac djnh chfnh xac

bdi gia thj trudng eua cdng cu tien mat cd sd tai thdi diem T(lngersoll, 1987).

Nhu vay, tai thdi diem dao ban eiia hgp ddng chung khoan phai sinh, bieu thj bang 7, gia

F{T) ciia tai sin phai sinh dupe hoan toan xac djnh bdi gia trj eiia "tai sin co sd" Sp Sau ngay

dd chCmg khoan ngCmg tdn tai. Dac trUng don giln nay ciia tai sin phai sinh ddng vai trd rat

quan trgng trong viec djnh gia chung.

2. Vi du CO ban ve djnh gia tai san

Chung ta sif dung mdt md hinh ddn giln de giii thich hau het cae ket qua quan trgng trong

djnh gia tai sin phai sinh. Vdi md hinh nay: Thir nhat, chung tdi se minh hga tfnh logic duge

dung trong djnh gia tai sin phai sinh. Thvthai, chung tdi hy vgng se gidi thieu nhUng cdng cu

toan hgc ma nhCmg cdng cu nay can thiet cho viec tien hanh tht/c hien tfnh logic trong ap

dung thUe ti§n. Chung tdi ed chii dich khi dUa ra md hinh ddn giln.

Gi l djnh rang thdi gian bao gdm "thdi diem hien tai" va "thdi diem ketiep " va hai thdi diem

nay each nhau mdt khoing thdi gian A, A la mdt khoing nhd nhung khdng qua nhd.

Chung ta xem xet trudng hdp ma nhirng ngudi tham gia vao thj trudng chi quan tam den

ba loai tai sin.

2.1 ThCf nhat la: mdt tai san khdng rCtl ro nhu mdt trai phieu kho bac ngan han ma tdng

tien lai cho tdi thdi diem ke tiep la (l -f- rA). Tien lai nay la "khdng riii ro", la mdt hang sd va

khdng phu thudc vao cac trang thai mdi trudng ciia nd.

2.2 ThCf hai la: mdt tai san ea sd, vi du nhu mdt cd phan S{t). Gi l sir trong sudt khoang

thdi gian A, S{t) chi cd the nhan mdt trong hai gia trj tdn tai. Cd nghTa la mdt gia trj nhd nhat

28