giao an sinh 12 co ban

TiÕt 1 Ngµy so¹n: 21/8/2008

PHẦN NĂM: DI TRUYỀN HỌC

CHƯƠNG I: CƠ CHẾ DI TRUYỀN VÀ BIẾN DỊ

Bµi 1: gen, m· di truyÒn vµ qu¸ tr×nh nh©n ®«i ADN

I.Môc tiªu:

- Häc sinh ph¶i tr×nh bµy ®îc kh¸i niÖm gen, cÊu tróc cña gen.

- HiÓu vµ n¾m ®îc kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm cña m· di truyÒn.

- M« t¶ ®îc c¸c bíc trong qu¸ tr×nh nh©n ®«i ADN.

II.Ph ¬ng ph¸p: Trùc quan, th¶o luËn.

III.Ph ¬ng tiÖn d¹y häc:

* GV: - M¸y chiÕu projecto vµ phim nh©n ®«i ADN...

- Tranh vÏ phãng h×nh 1.2 hoÆc m« h×nh l¾p ghÐp nh©n ®«i ADN.

* HS: - ¤n l¹i kiÕn thøc ADN ®· häc ë líp 9

IV. TiÕn tr×nh

1)æn ®Þnh: - KiÓm tra sÜ sè- chuÈn bÞ s¸ch, vë häc cña häc sinh.

- Giíi thiÖu vÒ ch¬ng tr×nh m«n häc- Ph¬ng ph¸p häc tËp bé m«n.

- Yªu cÇu cña bé m«n.

2) KiÓm tra bµi cò:

3) Bµi míi: Bµi 1: gen, m· di truyÒn vµ qu¸ tr×nh nh©n ®«i ADN

Ho¹t ®éng cña thÇy- trß Néi dung kiÕn thøc

*H§ 1: T×m hiÓu vÒ gen:

 §äc môc I ®Ó tr¶ lêi c©u hái:

? Gen lµ g× ?

? Cã ph¶i mäi SV ®Òu cã ADN?

? Gen ë c¸c SV cã gièng nhau kh«ng? Gi¶i

thÝch.

Quan s¸t h×nh 1.1 vµ néi dung phÇn I.2 SGK

em h·y nªu cÊu tróc chung cña gen cÊu tróc.

(sè vïng, vÞ trÝ vµ chøc n¨ng cña mçi vïng)

? C¨n cø vµo ®©u ®Ó gäi gen ph©n m¶nh hay

kh«ng ph©n m¶nh?

(ë sinh vËt nh©n s¬ gen cÊu tróc cã vïng m·

ho¸ liªn tôc cßn sinh vËt nh©n thùc xen kÏ

®o¹n m· ho¸ (ªx«n) vµ ®o¹n kh«ng m· ho¸

(intron)→ gen ph©n m¶nh)

? Gen ®îc cÊu t¹o tõ c¸c nu cßn pr«tªin l¹i ®îc

cÊu t¹o tõ a.amin. VËy lµm thÕ nµo mµ gen qui

®Þnh tæng hîp pr«teiin ®îc?

*H§ 2: T×m hiÓu vÒ m· di truyÒn:

§äc môc II SGK ®Ó tr¶ lêi c©u hái:

? M· di truyÒn lµ g×? (Tr×nh tù nu trong gen

qui ®Þnh tr×nh tù a.a trong ptö pr«tªin)

? Cã 4 lo¹i Nu cÊu t¹o nªn ADN vµ kho¶ng 20

lo¹i axit amin cÊu t¹o nªn pr«tªin. VËy v× sao

cho r»ng 3 nu m· hãa 1 a.amin?

I.Gen:

1. Kh¸i niÖm:

- Gen lµ 1 ®o¹n ph©n tö ADN mang th«ng

tin m· ho¸ 1 chuçi p«lipeptit hay 1 ph©n tö

ARN.

2. CÊu tróc chung cña gen cÊu tróc:

a) Vïng ®iÒu hoµ:

- N»m ë ®Çu 3' cña m¹ch m· gèc cña gen.

- Cã tr×nh tù c¸c Nu ®b→K.®éng phiªn m·

(ARN-aza nhËn biÕt) vµ ®iÒu hoµ phiªn

m·.

b)Vïng m· ho¸:

-Mang th«ng tin m· ho¸ c¸c axit amin.

-SV nh©n s¬ cã vïng m· hãa liªn tôc

SV nh©n thùc: vïng m· hãa kh«ng liªn

tôc.

c)Vïng kÕt thóc:

-N»m ë ®Çu 5' cu¶ m¹ch m· gèc cña gen

mang tÝn hiÖu kÕt thóc phiªn m·.

II. M· di truyÒn:

1. Kh¸i niÖm:

Tr×nh tù nu trong gen qui ®Þnh tr×nh tù a.a

trong ptö pr«tªin (cø 3 nu kÕ tiÕp nhau m·

hãa cho 1 a.amin)

2. M· di truyÒn lµ m· bé ba:

- Trªn gen cÊu tróc cø 3 Nu ®øng liÒn nhau

m· ho¸ cho 1 axit amin- Bé ba m· ho¸

Nguyễn Thuận- THPT Triệu Phong - Giáo án sinh học 12- Ban cơ bản Trang 1

Ho¹t ®éng cña thÇy- trß Néi dung kiÕn thøc

? Víi 4 lo¹i Nu mµ 3Nu t¹o thµnh 1 bé ba th×

cã bao nhiªu bé ba( triplet) ?

* C¸c bé ba trong sinh giíi cã gièng nhau

kh«ng?

* Mçi 1 bé ba chØ m· ho¸ 1 axit amin (®Æc

hiÖu)

* Kho¶ng 20 lo¹i axit amin mµ cã 61 bé ba

→ ???(tÝnh tho¸i ho¸)

*H§ 3: T×m hiÓu qu¸ tr×nh nh©n ®«i ADN:

 Quan s¸t h×nh 1.2 vµ néi dung phÇn III

SGK( HoÆc xem phim) em h·y nªu thêi ®iÓm

vµ diÔn biÕn qu¸ tr×nh nh©n ®«i ADN.

? V× sao c¸c nhµ KH cho r»ng nh©n ®«i ADN

theo nguyªn t¾c b¸n b¶o toµn n÷a gi¸n ®o¹n vµ

nguyªn t¾c bæ sung?

(Do ctróc ®èi song song mµ ®Æc tÝnh enzim

ADN-aza chØ tæng hîp m¹ch míi theo chiÒu

5’→ 3’. Cho nªn:

M¹ch khu«n cã ®Çu 3’.... → t/h m¹ch míi theo

NTBS liªn tôc theo chiÒu 5’→ 3’

M¹ch khu«n cã ®Çu 5’ ..... → t/h ng¾t qu¶ng

tõng ®o¹n ng¾n theo chiÒu 5’→ 3’... )

+ ë SV nh©n thùc thêng t¹o nhiÒu ch¹c sao

chÐp→ rót ng¾n thêi gian nh©n ®«i ADN

+ C¸c ®o¹n Okazaki cã chiÒu tæng hîp ngîc

víi m¹ch kia vµ cã sù tham gia cña ARN måi,

enzim nèi ligaza

* Em cã nhËn xÐt g× vÒ 2 ph©n tö ADN míi vµ

víi ph©n tö ADN mÑ?

BT: 1 pt ADN nh©n ®«i 3 lÇn t¹o bn ptö...?

NÕu N=3000 th× mt ph¶i ccÊp ngliÖu bn?

(triplet).

- Víi 4 lo¹i Nu→ 64 bé ba (triplet hay

codon)

+ 61 bé ba m· hãa.

+ 3 bé ba kÕt thóc( UAA, UAG, UGA)

kh«ng m· ho¸ axit amin

+ 1 bé ba më ®Çu (AUG) m· ho¸

a.amin Met (SV nh©n s¬ lµ foocmin Met)

3. §Æc ®iÓm:

-M· di truyÒn ®îc ®äc tõ 1 ®iÓm x¸c ®Þnh

theo tõng bé ba Nu mµ kh«ng gèi lªn

nhau.

-M· di truyÒn cã tÝnh phæ biÕn (hÇu hÕt

c¸c loµi ®Òu cã chung 1 bé ba di truyÒn).

-M· di truyÒn cã tÝnh ®Æc hiÖu.

-M· di truyÒn mang tÝnh tho¸i ho¸.

III. Qu¸ tr×nh nh©n ®«i ADN:

- Thêi gian: Kú trung gian (pha S)

- §Þa ®iÓm:?

- DiÔn biÕn:

1.Bíc 1:(Th¸o xo¾n ph©n tö ADN)

-Nhê c¸c enzim (helicaza...) th¸o xo¾n 2

m¹ch ph©n tö ADN t¸ch nhau dÇn lé ra 2

m¹ch khu«n vµ t¹o ra ch¹c h×nh ch÷ Y

(ch¹c sao chÐp).

2. Bíc 2:(Tæng hîp c¸c m¹ch ADN míi)

- Trªn tõng m¹ch khu«n, enzim ADN￾azaIII xóc t¸c tæng hîp m¹ch míi (chiÒu

5’→ 3’ theo nguyªn t¾c bæ sung (A liªn

kÕt víi T, G liªn kÕt víi X).

- M¹ch khu«n cã chiÒu 3’→ 5’ th× m¹ch

míi ®îc tæng hîp liªn tôc cßn m¹ch khu«n

cã chiÒu 5’→ 3’ th× m¹ch míi ®îc tæng

hîp tõng ®o¹n (Okazaki) råi sau ®ã nèi l¹i

víi nhau.

3. Bíc 3: (2 ph©n tö ADN ®îc t¹o thµnh)

- Trong mçi ph©n tö ADN míi cã 1 m¹ch

cña ph©n tö ADN ban ®Çu (b¸n b¶o toµn)

vµ 1 m¹ch míi ®îc tæng hîp.

4) Cñng cè:

- Gen lµ g×? CÊu tróc chung cña gen?

- Nªu nguyªn t¾c bæ sung, b¸n b¶o tån vµ ý nghÜa qu¸ tr×nh nh©n ®«i ADN?

5) H íng dÉn vÒ nhµ:

- Häc vµ lµm bµi tËp bµi 1

- ChuÈn bÞ bµi míi theo c©u hái SGK.

Nguyễn Thuận- THPT Triệu Phong - Giáo án sinh học 12- Ban cơ bản Trang 2

TiÕt 2 Ngµy so¹n: 24/8/2008

Bµi 2: phiªn m· vµ dÞch m·

I.Môc tiªu bµi d¹y:

- Tr×nh bµy ®îc c¬ chÕ phiªn m·( tæng hîp ph©n tö mARN trªn khu«n ADN ).

- M« t¶ ®îc qu¸ tr×nh dÞch m· ( tæng hîp chuçi p«lipeptit ).

II. Ph ¬ng ph¸p: - Trùc quan, th¶o luËn, ph¸t vÊn

III. Ph ¬ng tiÖn d¹y häc:

- M¸y chiÕu projecto vµ phim phiªn m·, dÞch m·.

- Tranh vÏ phãng h×nh 2.1, 2.2, 2.3, 2.4 SGK

IV. TiÕn tr×nh:

1) æn ®Þnh: - KiÓm tra sÜ sè- chuÈn bÞ bµi cña häc sinh.

2) KiÓm tra bµi cò:

-Tr×nh bµy qu¸ tr×nh nh©n ®«i ADN. T¹i sao 1 m¹ch ®îc tæng hîp liªn tôc cßn 1 m¹ch ®-

îc tæng hîp tõng ®o¹n?

3)Bµi míi:

Bµi 2: phiªn m· vµ dÞch m·

Ho¹t ®éng cña thÇy- trß Néi dung kiÕn thøc

*H§ 1: T×m hiÓu qtr×nh phiªn m·:

? ThÕ nµo lµ qtr×nh phiªn m· ?

▼GV yêu cầu HS hoàn thành thông

tin vào bảng

- GV đề cập nội dung này khi dạy

phần Dịch mã

▼ Quan s¸t h×nh 2.2 (xem phim)

? G®o¹n më ®Çu cã enzim nµo? KÕt

qu¶? M¹ch nµo lµm khu«n?

? Giai ®o¹n kÐo dµi x¶y ra ntn?

? L¾p ghÐp c¸c rNu ®Ó t¹o ARN diÔn

ra ntn?

(Vïng nµo trªn gen võa phiªn m·

xong th× 2 m¹ch ®¬n ®ãng xo¾n ngay

l¹i)

? ý nghÜa cña NTBS?

? G®o¹n kÕt thóc ntn?

I.Phiªn m·: (Tæng hîp ARN )

1.CÊu tróc vµ chøc n¨ng cña c¸c lo¹i ARN:

CÊu tróc Chøc n¨ng

mAR

N

- Lµ b¶n sao cña gen,

m¹ch th¼ng, lµm khu«n

mÉu cho dÞch m ë RBX. ·

-§Çu 5’, cã vÞ trÝ ®Æc hiÖu

gÇn m m®Çu ®Ó RBX ·

nhËn biÕt & g¾n vµo

- Chøa TT qui

®Þnh tæng hîp

chuçi p«lipeptit

(pr«tªin)

tARN - Mét m¹ch, cã ®Çu cuén

trßn. Cã liªn kÕt bæ sung.

Mçi lo¹i cã mét bé ba ®èi

m vµ 1 ®Çu g¾n a.amin ·

(3’)

-Mang a.amin ®Õn

RBX tham gia

dÞch m·

rARN - CÊu tróc 1 m¹ch, cã liªn

kÕt bæ sung

®.vÞ lín = 45 pt P+3 pt rARN

®.vÞ bÐ = 33 pt P +1 pt rARN

- KÕt hîp víi

pr«tªin t¹o nªn

RBX (n¬i t/hîp

pr«tªin)

2.C¬ chÕ phiªn m·: (Tæng hîp ARN )

- Enzim ARN p«limeraza b¸m vµo vïng ®iÒu hoµ

lµm gen th¸o xo¾n ®Ó lé ra m¹ch gèc cã chiÒu

3’→5’. B¾t ®Çu t/h ARN t¹i ®iÓm k/®Çu p/m·.

- Enzim ARN p«limeraza trît däc theo m¹ch gèc

cña gen vµ tæng hîp ARN bæ sung víi m¹ch khu«n

(A-U, T-A, G-X) theo chiÒu 5’→3’

- Enzim di chuyÓn ®Õn khi gÆp m· kÕt thóc th× dõng

phiªn m·, ph©n tö mARN ®îc gi¶i phãng

+ SV nh©n s¬ : mARN ®îc t¹o ra ®îc trùc tiÕp

dïng lµm khu«n ®Ó t/hîp pr«tªin.

+ SV nh©n thùc: mARN ph¶i c¾t bá c¸c intron, nèi

c¸c ªx«n l¹i ®Ó t¹o mARN trëng thµnh...

Nguyễn Thuận- THPT Triệu Phong - Giáo án sinh học 12- Ban cơ bản Trang 3

Ho¹t ®éng cña thÇy- trß Néi dung kiÕn thøc

*H§ 2: T×m hiÓu qtr×nh dÞch m·:

? Gåm nh÷ng giai ®o¹n nµo?

? Ho¹t hãa a.amin?

?Tæng hîp chuçi p«lipeptit?

▼ Quan s¸t h×nh 2.4 (xem phim)

? G§ më ®Çu ntn?

+ M· më ®Çu lu«n lµ AUG nhng ë sv

nh©n thùc m· ho¸ axit amin lµ Met ë

sv nh©n s¬ lµ foocmin Met

? Giai ®o¹n kÐo dµi diÔn ra ntn?

? Liªn kÕt pÐptit?

? Em cã nhËn xÐt g× vÒ sè lîng codon

trªn mARN vµ sè lîng axit amin trªn

chuçi p«lipeptit ®îc tæng hîp vµ sè l￾îng axit amin trong chuçi p«lipeptit

tham gia cÊu tróc nªn ph©n tö

pr«tªin?

* Trªn 1 ph©n tö mARN cã nhiÒu

rib«x«m cïng trît cã t¸c dông g×?

II. DÞch m·: ( Tæng hîp pr«tªin)

1.Ho¹t ho¸ axit amin:

- a.amin [enzim,ATP]→ a.aminho¹t hãa

a.aminho¹t hãa+ tARN [enzim,ATP]→ aa-tARN

2.Tæng hîp chuçi p«lipeptit:

* Më ®Çu:

- TiÓu ®/v bÐ cña RBX tiÕp xóc víi mARN ë vÞ trÝ

nhËn biÕt ®Æc hiÖu.

- Met-tARN cã bé 3 ®èi m· (antic«don UAX) bæ

sung chÝnh x¸c víi c«don më ®Çu (AUG) trªn

mARN. TiÓu ®¬n vÞ lín liªn kÕt vµo t¹o RBX hoµn

chØnh.

* KÐo dµi:

- aa2-tARN vµo RBX ®èi m· cña tARN nµy bæ

sung víi c«don 2 trªn mARN, liªn kÕt pÐptit gi÷a

a.amin më ®Çu víi a.amin thø 2 h×nh thµnh.

- Rib«x«m dÞch chuyÓn thªm 1 c«don n÷a... vµ cø

tiÕp tôc nh vËy cho ®Õn cuèi mARN.

* KÕt thóc:

- Khi RBX tiÕp xóc víi m· kÕt thóc (UAA...) trªn

mARN th× qu¸ tr×nh dÞch m· hoµn tÊt (kÕt thóc tæng

hîp chuçi p«lipeptit).

- Nhê 1 lo¹i enzim ®Æc hiÖu axit amin ®Çu tiªn

(Met) ®îc c¾t khái chuçi vµ chuçi p«lipeptit tiÕp tôc

h×nh thµnh cÊu tróc bËc cao h¬n ®Ó thµnh pr«tªin.

DÞch m· trªn cïng 1 ph©n tö mARN thêng cã nhiÒu

RBX (p«lix«m) → t¨ng hiÖu suÊt t/hîp pr«tªin.

4) Cñng cè: Sö dông s¬ ®å: C¬ chÕ ph©n tö cña hiÖn tîng di truyÒn.

mARN Pr«tªin TÝnh tr¹ng

+ VËt liÖu DT lµ ADN ®îc truyÒn l¹i cho ®êi sau th«ng qua c¬ chÕ nh©n ®«i ADN.

+ TTDT trong ADN biÓu hiÖn thµnh tÝnh tr¹ng th«ng qua c¬ chÕ phiªn m· thµnh ARN

vµ dÞch m· thµnh pr«tªin → biÓu hiÖn thµnh tÝnh tr¹ng.

5) H íng dÉn vÒ nhµ:

- Häc vµ lµm bµi tËp bµi

- ThÕ nµo lµ ®iÒu hßa ho¹t ®éng gen? C¬ chÕ?

TiÕt 3 Ngµy so¹n: 28/8/2008

Nguyễn Thuận- THPT Triệu Phong - Giáo án sinh học 12- Ban cơ bản Trang 4

Nh©n ®«i

Phiªn m· DÞch m·

ADN

BµI 3: ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG GEN

1.Môc tiªu bµi d¹y:

- Nªu ®îc kh¸i niÖm vµ c¸c cÊp ®é ®iÒu hoµ ho¹t ®éng gen.

- Tr×nh bµy ®îc c¬ chÕ ®iÒu hoµ ho¹t ®éng gen ë sinh vËt nh©n s¬ (opªron Lac)

- Nªu ®îc ý nghÜa cña ®iÒu hßa ho¹t ®éng gen.

- Ph¸t triÓn t duy ph©n tÝch, kh¸i qu¸t.

II.Ph ¬ng ph¸p: - Quan s¸t ph©n tÝch tranh, s¬ ®å ®éng

III.Ph ¬ng tiÖn d¹y häc :

- M¸y chiÕu projecto vµ phim ®iÒu hoµ ho¹t ®éng gen.

- Tranh vÏ phãng h×nh 3.2, 3.2a, 3.2b SGK

IV. TiÕn tr×nh:

1)æn ®Þnh tæ chøc: - KiÓm tra sÜ sè- chuÈn bÞ bµi cña häc sinh.

2) KiÓm tra bµi cò:

- H·y tr×nh bµy diÔn biÕn vµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh phiªn m· (dÞch m·).

- VÏ vµ gi¶i thÝch s¬ ®å mlhÖ ADN-ARN-Pr«tªin?

3) Bµi míi:

Trong TB th× lóc nµo th× gen ho¹t ®éng ®Ó t¹o ra sphÈm? Lµm thÕ nµo ®Ó TB cã thÓ ®iÒu

khiÓn cho gen ho¹t ®éng ®óng vµo thêi ®iÓm cÇn thiÕt?

Bµi 3: ®iÒu hoµ ho¹t ®éng gen

Ho¹t ®éng cña thÇy- trß Néi dung kiÕn thøc

*H§ 1: T×m hiÓu kh¸i qu¸t vÒ §HH§G :

▼ N/c SGK vµ cho biÕt thÕ nµo lµ §HH§G?

? ý nghÜa cña §HH§G?

(SPhÈm gen®îc t¹o ra kh«ng, nhiÒu hay Ýt; Tïy giai ®o¹n

ptriÓn vµ ®kiÖn mt)

VD: VK E.coli c¸c gen t/hîp enzim ®Ó chuyÓn

hãa ®êng lactoz¬ chØ ho¹t ®éng khi mt cã

lactoz¬.

? §iÒu hßa h®gen x¶y ra ë møc ®é nµo?

*H§ 2: T×m hiÓu §HH§G ë SV nh©n s¬ :

▼ Quan s¸t H×nh 3.1 vµ néi dung môc II.

- Tr×nh bµy cÊu tróc cña opªron Lac (Sè vïng,

thµnh phÇn vµ chøc n¨ng cña c¸c gen trong

mçi vïng)

(SV nh©n s¬ mçi promoter → ®iÒu hßa phiªn m· cho 1

côm gen cÊu tróc. SV nh©n thùc: mçi gen cã 1 promoter

riªng)

- Gen ®/h cã thÓ ®øng ngay phÝa tríc hoÆc c¸ch xa nhãm

gen cÊu tróc.

▼ Quan s¸t h×nh 3.2a, b (hoÆc xem phim)

? C¬ chÕ ®/h thÓ hiÖn ë nh÷ng tr¹ng th¸i nµo?

I. Kh¸i qu¸t vÒ ®iÒu hoµ ho¹t ®éng gen:

- K/n: §HH§G lµ ®iÒu hßa lîng s¶n phÈm

cña gen ®îc t¹o ra, gióp TB ®iÒu chØnh sù

t/hîp pr«tªin cÇn thiÕt vµo lóc cÇn thiÕt

- C¸c møc ®é: Tríc phiªn m·, phiªn m·,

sau phiªn m·, dÞch m·, sau dÞch m·.

ë sinh vËt nh©n s¬ ®iÒu hoµ ho¹t ®éng

gen chñ yÕu ë møc ®é phiªn m·.

II. §iÒu hoµ ho¹t ®éng gen ë sinh vËt

nh©n s¬:

1. M« h×nh cÊu tróc cña opªron Lac:

*K/n: C¸c gen cÊu tróc cã liªn quan vÒ

c/n¨ng thêng ®îc ph©n bè thµnh 1 côm cã

chung mét c¬ chÕ ®iÒu hßa gäi lµ «pªron.

*CÊu tróc:

- Vïng chøa c¸c gen cÊu tróc quy ®Þnh tæng

hîp c¸c enzim ph©n gi¶i ®êng lact«z¬.

- Vïng vËn hµnh O(operator): cã tr×nh tù

Nu ®Æc biÖt ®Ó pr«tªin øc chÕ cã thÓ liªn kÕt

lµm ng¨n c¶n sù phiªn m·.

- Vïng khëi ®éng P(Promoter): n¬i mµ

ARN p«limeraza b¸m vµo vµ khëi ®Çu

phiªn m·.

Gen ®iÒu hßa R(Regulator) Tríc mçi

opªron → ®iÒu hoµ ho¹t ®éng c¸c gen cña

opªron (KiÓm so¸t t/h pr«tªin øc chÕ). Gen

nµy còng cã Promoter riªng.

2. Sù ®iÒu hoµ ho¹t ®éng gen opªron

Lac:

Nguyễn Thuận- THPT Triệu Phong - Giáo án sinh học 12- Ban cơ bản Trang 5

Opªron Lac

Ho¹t ®éng cña thÇy- trß Néi dung kiÕn thøc

(øc chÕ, ho¹t ®éng)

? Em h·y nªu c¬ chÕ ®iÒu hoµ ho¹t ®éng

opªron Lac trong m«i trêng kh«ng cã lact«z¬?

Gen ®iÒu hoµ vai trß g×?

? Khi mt cã lact«z¬ th× ho¹t ®éng cña gen

ntn?

? Lact«z¬ cã ¶nh hëng nh thÕ nµo ®Õn ho¹t

®éng cña opªron Lac?

? Theo em thùc chÊt cña qu¸ tr×nh ®iÒu hoµ

ho¹t ®éng cña gen (ë sinh vËt nh©n s¬) lµ g×?

(§/hßa ho¹t ®éng cña ARN p«limeraza tham gia vµo

phiªn m·)

a) Khi m«i tr êng kh«ng cã lact«z¬:

- Gen ®iÒu hoµ ho¹t ®éng tæng hîp pr«tªin

øc chÕ. Pr«tªin øc chÕ liªn kÕt vµo vïng vËn

hµnh cña opªron ng¨n c¶n qu¸ tr×nh phiªn

m· lµm c¸c gen cÊu tróc kh«ng ho¹t ®éng.

b) Khi m«i tr êng cã lact«z¬:

- Mét sè ph©n tö lact«z¬ liªn kÕt víi pr«tªin

øc chÕ lµm nã kh«ng liªn kÕt vµo vïng vËn

hµnh cña opªron vµ ARN p«limeraza liªn

kÕt víi vïng khëi ®éng ®Ó tiÕn hµnh phiªn

m·.

- C¸c ph©n tö mARN cña gen cÊu tróc ®îc

dÞch m· t¹o ra c¸c enzim ph©n gi¶i lact«z¬.

- Khi lact«z¬ bÞ ph©n gi¶i hÕt th× pr«tªin øc

chÕ l¹i liªn kÕt vµo vïng vËn hµnh vµ qu¸

tr×nh phiªn m· bÞ dõng l¹i.

4) Cñng cè:

- Tr¶ lêi c©u hái vµ bµi tËp cuèi bµi.

*KiÕn thøc bæ sung:

+ ë ngêi b×nh thêng hªm«gl«bin trong hång cÇu gåm cã 3 lo¹i lµ HbE, HbF vµ HbA.

- HbE gåm 2 chuçi anpha vµ 2 chuçi epsilon cã trong thai d íi 3 th¸ng.

- HbF gåm 2 chuçi anpha vµ 2 chuçi gama cã trong thai tõ 3 th¸ng ®Õn khi lät lßng mÑ th× l îng HbF

gi¶m m¹nh(trÎ 3 th¸ng tuæi HbF ≈ 20%).

- HbA gåm 2 chuçi anpha vµ 2 chuçi bªta h×nh thµnh khi ®øa trÎ ®îc sinh ra ®Õn hÕt ®êi sèng c¸ thÓ.

Nh vËy gen cÊu tróc quy ®Þnh tæng hîp chuçi anpha ho¹t ®éng suèt ®êi sèng c¸ thÓ.

Gen cÊu tróc quy ®Þnh tæng hîp chuçi epsilon chØ ho¹t ®éng trong giai ®o¹n bµo thai díi 3 th¸ng.

Gen cÊu tróc quy ®Þnh tæng hîp chuçi gama trong giai ®o¹n thai 3 th¸ng ®Õn sau khi sinh 1 thêi gian.

Gen cÊu tróc quy ®Þnh tæng hîp chuçi bªta chØ ho¹t ®éng tõ khi ®øa trÎ sinh ra.

5) H íng dÉn vÒ nhµ:

- Häc vµ lµm bµi tËp bµi

- ThÕ nµo lµ ®ét biÕn gen? C¬ chÕ?

TiÕt 4 Ngµy so¹n: 30/8/2008

Bµi 4: ®ét biÕn gen

Nguyễn Thuận- THPT Triệu Phong - Giáo án sinh học 12- Ban cơ bản Trang 6

I.Môc tiªu:

- Nªu ®îc kh¸i niÖm vµ c¸c d¹ng ®ét biÕn gen.

- Nªu ®îc nguyªn nh©n, c¬ chÕ ph¸t sinh còng nh hËu qu¶ vµ vai trß cña ®ét biÕn gen

- Liªn hÖ víi thùc tÕ.

II.Ph ¬ng ph¸p: Quan s¸t, th¶o luËn

III.Ph ¬ng tiÖn d¹y häc:

- M¸y chiÕu projecto vµ phim c¬ chÕ ph¸t sinh ®ét biÕn gen

- Tranh vÏ h×nh 4.1 vµ 4.2 SGK.

IV. TiÕn tr×nh:

1)æn ®Þnh: - KiÓm tra sÜ sè- chuÈn bÞ bµi cña häc sinh.

2)Bµi cò:

- ¤pªron lµ g×? tr×nh bµy cÊu tróc opªron Lac ë E.coli.

- C¬ chÕ ®iÒu hoµ ho¹t ®éng cña opªron Lac trong m«i trêng kh«ng cã vµ cã lact«z¬.

3)Bµi míi:

Bµi 4: ®ét biÕn gen

Ho¹t ®éng cña thÇy- trß Néi dung kiÕn thøc

*H§ 1: T×m hiÓu k/n vµ c¸c d¹ng ®b gen:

▼ GV yêu cầu hs đọc mục I.1 tìm hiểu khái

niệm đột biến gen.

?KÕt qu¶ cña ®b gen (thay ®æi sè lîng, thµnh

phÇn, tr×nh tù Nu trong gen) sÏ nh thÕ nµo?

( H×nh thµnh alen míi)

? Ph©n tö pr«tªin sÏ nh thÕ nµo khi x¶y ra ®ét

biÕn thay thÕ 1 cÆp Nu trªn gen?(H×nh thµnh Pr«tªin

míi víi chøc n¨ng míi- VD: HbA→HbS)

? ThÓ ®b? GV lÊy vÝ dô.

? Ph©n tö pr«tªin sÏ nh thÕ nµo khi x¶y ra ®ét

biÕn mÊt hoÆc thªm 1 cÆp Nu trªn gen? (H×nh

thµnh Pr«tªin míi víi chøc n¨ng míi)

? §B gen cã nh÷ng d¹ng nµo? (chØ xÐt ®b ®iÓm)

▼ Y/cÇu HS tr¶ lêi c©u lÖnh trang 19

- NÕu ®ét biÕn thay thÕ 1 cÆp Nu cã thÓ dÉn ®Õn thay thÕ 1 aa

nµy b»ng 1 aa míi trong ph©n tö pr«tªin.

- NÕu ®ét biÕn thªm hoÆc mÊt cÆp Nu sÏ dÉn ®Õn lµm thay ®æi

toµn bé aa tõ ®iÓm ®ét biÕn trë vÒ cuèi cña p.tö pr«tªin .

*H§ 2: T×m hiÓu n/n vµ c¬ chÕ psinh ®b gen:

? Nªu c¸c vÝ dô vÒ t¸c nh©n g©y ®b?

(tia phãng x¹, TTN, sèc nhiÖt, c¸c hãa chÊt, mét sè virut...)

? V× sao l¹i cã sù kÕt cÆp kh«ng ®óng?

*Tranh h×nh 4.1, 4.2(phim)

? KÓ tªn t¸c nh©n g©y ®ét biÕn?

I. Kh¸i niÖm vµ c¸c d¹ng ®ét biÕn gen:

1. Kh¸i niÖm:

- §ét biÕn gen lµ nh÷ng biÕn ®æi trong

cÊu tróc cña gen thêng liªn quan ®Õn

mét cÆp nu-§B ®iÓm (hoÆc mét sè cÆp

nu)

* N/n: T¸c nh©n lý – hãa- sinh häc trong

cthÓ hoÆc mt.

- ThÓ ®ét biÕn?

2. C¸c d¹ng ®ét biÕn gen: (XÐt ®b ®iÓm)

a) §ét biÕn thay thÕ 1 cÆp nuclª«tit:

- 1 cÆp Nu/gen thay b»ng 1 cÆp Nu kh¸c

→ cã thÓ lµm thay ®æi tr×nh tù axit amin trong pr«tªin vµ

lµm thay ®æi chøc n¨ng cña pr«tªin.

b) §ét biÕn thªm hoÆc mÊt 1 cÆp

nuclª«tit:

- Khi mÊt hoÆc thªm 1 cÆp Nu trong gen

→ MDT bÞ ®äc sai →lµm thay ®æi tr×nh tù axit

amin trong pr«tªin vµ lµm thay ®æi chøc n¨ng cña

pr«tªin.

II. Nguyªn nh©n vµ c¬ chÕ ph¸t sinh

®ét biÕn gen:

1. Nguyªn nh©n: (sgk)

2. C¬ chÕ ph¸t sinh ®ét biÕn gen:

a) Sù kÕt cÆp kh«ng ®óng trong nh©n ®«i

ADN: (kh«ng bæ sung)

- Bazơ nitơ dạng hiếm(*):

A* kết cặp với X: cặp AT → GX

G* kết cặp với T: cặp GX → AT

b) T¸c ®éng cña c¸c t¸c nh©n g©y ®ét

biÕn:

- Tia tö ngo¹i (UV) cã thÓ lµm cho 2

baz¬ T trªn cïng 1 m¹ch liªn kÕt víi

Nguyễn Thuận- THPT Triệu Phong - Giáo án sinh học 12- Ban cơ bản Trang 7