Giải Pháp Bảo Tồn Và Phát Triển Làng Nghề Dệt Lụa Vạn Phúc Quận Hà Đông Thành Phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

NGUYỄN TIẾN QUYẾT

GIẢI PHÁP BẢO TỒN VÀ PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ DỆT LỤA

VẠN PHÚC, QUẬN HÀ ĐÔNG, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

Hà Nội, 2014

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

NGUYỄN TIẾN QUYẾT

GIẢI PHÁP BẢO TỒN VÀ PHÁT TRIỂN LÀNG NGHỀ DỆT LỤA

VẠN PHÚC, QUẬN HÀ ĐÔNG, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp

Mã số: 60 62 01 15

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. ĐỖ ĐỨC BẢO

Hà Nội, 2014

i

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn này là kết quả của quá trình nghiên cứu của tôi, với sự

hướng dẫn, giúp đỡ của thầy giáo hướng dẫn là: Tiến sỹ Đỗ Đức Bảo -

Trường Đại học Lâm nghiệp. Các nội dung nghiên cứu và kết quả trong đề

tài này là khách quan, trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ

công trình nghiên cứu nào trước đây.

Những số liệu trong các bảng biểu phục vụ cho việc phân tích, nhận

xét, đánh giá được chính tác giả thu thập từ các nguồn khác nhau có ghi

trong phần tài liệu tham khảo. Ngoài ra, đề tài còn sử dụng một số nhận xét,

đánh giá cũng như số liệu của các tác giả, cơ quan, tổ chức và đều được trích

rõ nguồn gốc.

Trường hợp có phát hiện bất kỳ sự sai sót, vi phạm nào tôi xin hoàn

toàn chịu trách nhiệm trước nhà trường, hội đồng cũng như kết quả của bản

luận văn.

Hà nội, ngày 10 tháng 5 năm 2014

Tác giả luận văn

Nguyễn Tiến Quyết

ii

LỜI CẢM ƠN

Luận văn này được thực hiện và hoàn thành là kết quả của 2 năm học

tập theo chương trình đào tạo sau Đại học của Trường Đại học Lâm nghiệp,

chuyên ngành kinh tế nông nghiệp. Trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu

và thực hiện luận văn, ngoài sự nỗ lực cố gắng của bản thân, tôi luôn nhận

được sự quan tâm, chỉ bảo và giảng dạy của các quý thầy cô trong và ngoài

nhà trường.

Tôi xin gửi lời cảm ơn đến các thầy giáo, cô giáo trong và ngoài

Trường Đại học Lâm nghiệp, đã động viên và hết lòng giúp đỡ, truyền đạt cho

tôi những kiến thức quý báu trong quá trình học tập tại trường. Đặc biệt tôi

xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo TS. Đỗ Đức Bảo - người đã tận

tình hướng dẫn giúp đỡ chỉ bảo tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp này. Cảm

ơn Đảng ủy, UBND, các tổ chức, các nghệ nhân và các hộ gia đình phường

Vạn Phúc đã giúp tôi trong suốt thời gian thu thập số liệu và viết luận văn tốt

nghiệp. Một lần nữa tôi xin chân thành cảm ơn tới tất cả những cá nhân, các

cơ quan, đơn vị với tất cả sự giúp đỡ quý báu đó.

Do thời gian có hạn, luận văn này không thể tránh khỏi những khiếm

khuyết, hạn chế. Vì vậy bản thân tôi rất mong nhận được những ý kiến đóng

góp quý báu của các thầy cô cùng tất cả bạn đọc.

Xin chân thành cảm ơn!

Hà nội, ngày 10 tháng 5 năm 2014

Tác giả luận văn

Nguyễn Tiến Quyết

iii

MỤC LỤC

Trang

TRANG PHỤ BÌA

LỜI CAM ĐOAN ..............................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ..............................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG..............................................................................vii

DANH MỤC CÁC HÌNH..............................................................................viii

ĐẶT VẤN ĐỀ................................................................................................... 1

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ BẢO TỒN VÀ PHÁT

TRIỂN LÀNG NGHỀ DỆT LỤA VẠN PHÚC ............................................... 4

1.1. Cơ sở lý luận........................................................................................... 4

1.1.1. Một số khái niệm.............................................................................. 4

1.1.2. Vai trò của bảo tồn và phát triển làng nghề dệt lụa Vạn Phúc....... 13

1.1.3. Các yếu tố tác động đến bảo tồn và phát triển của làng nghề dệt lụa

Vạn Phúc .................................................................................................. 18

1.2. Cơ sở thực tiễn về bảo tồn và phát triển làng nghề dệt lụa .................. 22

1.2.1. Tình hình bảo tồn, phát triển làng nghề của một số nước châu Á . 22

1.2.2. Kinh nghiệm của một số làng nghề trong nước ............................. 28

1.2.3. Những bài học kinh nghiệm về bảo tồn và phát triển làng nghề của

một số nước châu Á và Việt Nam............................................................ 31

Chương 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU................................................................................................. 33

2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ............................................................... 33

2.1.1. Điều kiện tự nhiên .......................................................................... 33

iv

2.1.2. Đặc điểm lịch sử - văn hóa làng nghề dệt lụa Vạn Phúc ............... 36

2.1.3. Đặc điểm về dân số, lao động, việc làm của phường Vạn Phúc.... 42

2.1.4. Đặc điểm về cơ sở hạ tầng kỹ thuật của phường Vạn Phúc........... 44

2.1.5. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội của phường Vạn Phúc.......... 46

2.2. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 53

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ..................................................... 53

2.2.2. Phương pháp phân tích số liệu ....................................................... 54

2.2.3. Hệ thống hoá chỉ tiêu trong nghiêu cứu ......................................... 54

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........................................................... 55

3.1. Thực trạng bảo tồn và phát triển sản xuất kinh doanh sản phẩm làng

nghề dệt lụa Vạn Phúc - Quận Hà Đông - Thành phố Hà Nội.................... 55

3.1.1. Thực trạng bảo tồn, sản xuất kinh doanh ....................................... 55

3.1.2. Những hạn chế, khó khăn của làng nghề ....................................... 71

3.2. Thực trạng về quản lý Nhà nước đối với việc bảo tồn và phát triển làng

nghề dệt lụa Vạn Phúc - quận Hà Đông - thành phố Hà Nội ...................... 77

3.2.1. Hệ thống quản lý Nhà nước về làng nghề từ Trung ương đến địa

phương...................................................................................................... 77

3.2.2. Quản lý Nhà nước trong hoạt động sản xuất kinh doanh của làng

nghề dệt lụa Vạn Phúc.............................................................................. 81

3.2.3. Quản lý Nhà nước về vấn đề môi trường làng nghề ...................... 85

3.2.4. Quản lý Nhà nước về vấn đề bảo tồn và phát triển làng nghề, gắn

với phát triển văn hoá, du lịch.................................................................. 88

3.3. Những tiềm năng và xu hướng phát triển của làng nghề dệt lụa Vạn

Phúc, quận Hà Đông .................................................................................... 90

3.3.1. Tiềm năng của làng nghề ............................................................... 90

3.3.2. Xu hướng phát triển của làng nghề ................................................ 93

3.4. Giải pháp bảo tồn và phát triển làng nghề dệt lụa Vạn Phúc ............... 96

v

3.4.1. Cơ hội và thách thức đối với bảo tồn và phát triển ........................ 96

3.4.2. Mục tiêu và định hướng bảo tồn và phát triển ............................... 98

3.4.3. Những giải pháp chủ yếu nhằm bảo tồn và phát triển làng nghề dệt

lụa Vạn Phúc .......................................................................................... 101

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 112

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Tên viết tắt Tên đầy đủ

BHYT Bảo hiểm y tế

BHXH Bảo hiểm xã hội

CN - TTCN Công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp

CN - XD Công nghiệp - xây dựng

CNH, HĐH Công nghiệp hoá, hiện đại hoá

DN Doanh nghiệp

DNNN Doanh nghiệp nhà nước

DV Dịch vụ

GQVL Giải quyết việc làm

KHCN Khoa học công nghệ

KHKT Khoa học kỹ thuật

HTX Hợp tác xã

LLSX Lực lượng sản xuất

QHSX Quan hệ sản xuất

LĐTBXH Lao động thương binh xã hội

LLLĐ Lực lượng lao động

NHCSXH Ngân hàng chính sách xã hội

NHNN Ngân hàng nhà nước

NN&PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn

SXKD Sản xuất kinh doanh

UBND Uỷ ban nhân dân

TTCN Tiểu thủ công nghiệp

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

TT Tên bảng Trang

2.1 Hiện trạng dân số phường Vạn Phúc từ năm 2008 - 2012. 42

2.2 Cơ cấu lao động trên các lĩnh vực kinh tế phường Vạn Phúc. 43

2.3 Hệ thống cơ sở hạ tầng phường Vạn Phúc năm 2010 - 2012. 45

2.4

Giá trị tăng trưởng kinh tế của phường Vạn Phúc giai đoạn

2008 - 2012.

47

2.5 Tình hình thị trường tiêu thụ sản phẩm của làng nghề. 49

2.6

Tình hình thu nhập của hộ và thu nhập của lao động tại một

số ngành, nghề năm 2012. 51

3.1 Số nghệ nhân và thợ giỏi qua các thời kỳ. 56

3.2 Số khung cửi, máy dệt qua các thời kỳ. 57

3.3 Quy m« s¶n xuÊt cña c¸c hé trong ph-êng n¨m 2012. 58

3.4 B×nh qu©n ®Êt ®ai cña 1 hé s¶n xuÊt nghÒ dÖt lôa V¹n Phóc. 59

3.5 Tình hình sản xuất và kinh doanh lụa 2008 - 2012. 60

3.6 Trình độ lao động ở làng nghề Vạn Phúc. 62

3.7

Tình hình huy động vốn bình quân 1 hộ dệt lụa Vạn Phúc

năm 2012.

64

3.8

Cơ cấu sử dụng vốn bình quân 1 hộ dệt lụa Vạn Phúc năm

2012.

65

3.9 T×nh h×nh tiªu thô v¶i cña c¸c hé kinh doanh n¨m 2012. 67

3.10 Dự báo tốc độ tăng trưởng khách du lịch đến năm 2020. 102

3.11 Dự báo số lượng khách du lịch đến năm 2020. 102

viii

DANH MỤC CÁC HÌNH

TT Tên hình Trang

1.1

Lụa Vạn Phúc tham dự triển lãm di sản lụa Asean tại Thái Lan

năm 2011.

9

3.1

Mương dẫn nước thải của làng liên tục đổi màu trong ngày vì

hóa chất.

87

1

ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Tính cấp thiết của đề tài

Làng nghề là một khái niệm để chỉ các cộng đồng dân cư có chung

truyền thống sản xuất các sản phẩm thủ công. Làng nghề thường mang tính

tập tục truyền thống đặc sắc, đặc trưng không chỉ có tính kinh tế mà còn bao

gồm cả tính văn hoá, lịch sử, du lịch. Làng nghề Việt Nam ra đời từ ngàn năm

trước đây, trải qua thăng trầm của lịch sử, đến nay Việt Nam có khoảng 2000

làng nghề, chủ yếu tập trung ở vùng châu thổ sông Hồng và một số ít rải rác ở

vùng cao, châu thổ miền Trung và miền Nam.

Trong xu thế hội nhập và toàn cầu hoá về kinh tế, vấn đề bảo tồn, phát

triển kinh tế làng nghề của nước ta đang là một vấn đề thời sự, đang trở thành

tâm điểm của nhiều lĩnh vực nghiên cứu. Đặc biệt trong nền kinh tế thị

trường, vấn đề phát triển kinh tế làng nghề là cần thiết và có vai trò quan

trọng nhằm đưa làng nghề thoát khỏi tình trạng thuần nông, phát triển thành

nền nông nghiệp sản xuất hàng hóa và chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng

giảm tỷ trọng nông nghiệp, tăng dần tỷ trọng công nghiệp, tiểu thủ công

nghiệp và dịch vụ; bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống, góp phần thu

hút lao động dôi dư, giải quyết việc làm, đồng thời nâng cao thu nhập và từng

bước cải thiện đời sống nhân dân.

Trong số các tỉnh, thành có làng nghề truyền thống thì Hà Nội là thành

phố có nhiều làng nghề thủ công nhất, khoảng 1.350 làng nghề chiếm khoảng

67% số làng nghề hiện có của cả nước. Trong đó có nhiều làng nghề truyền

thống được gìn giữ và phát triển qua nhiều thế hệ như: gốm sứ Bát Tràng, dệt

lụa Vạn Phúc, mây tre đan Phú Vinh… Các làng nghề Hà Nội đã tạo việc làm

cho khoảng 800 nghìn lao động với thu nhập bình quân đạt 24 triệu

đồng/năm, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế hiệu quả.

2

Làng nghề dệt lụa Vạn Phúc là một trong những làng nghề nổi tiếng của

tỉnh Hà Tây (nay là thành phố Hà Nội). Nó ra đời cách đây hơn 1200 năm, với

nhiều mặt hàng nổi tiếng như: Lụa tơ tằm, sa tanh, đũi, gấm… được nhiều

người biết đến. Những năm qua hoạt động sản xuất và tiêu thụ sản phẩm của

làng lụa Vạn Phúc, Hà Đông đã thu được kết quả đáng khích lệ, đóng góp tích

cực vào sự phát triển kinh tế của địa phương. Ngoài việc tăng thu nhập cho

các hộ gia đình, làng nghề dệt lụa Vạn Phúc đã và đang giải quyết một phần

đáng kể lao động tại địa phương.

Tuy nhiên, hiện nay kinh tế thị trường phát triển mạnh mẽ, các đối thủ

cạnh tranh với sản phẩm dệt lụa truyền thống ngày càng nhiều, thị trường

cạnh tranh ngày càng khốc liệt đang là những thách thức to lớn cho làng nghề

dệt lụa Vạn Phúc. Mặt khác với hiện trạng của việc bảo tồn, phát triển sản

xuất kinh doanh của làng nghề dệt lụa Vạn Phúc hiện nay chưa tương xứng

với tiềm năng, lợi thế, chưa đáp ứng được yêu cầu về bảo tồn và phát triển

nghề truyền thống của địa phương.

Vì vậy, vấn đề đặt ra là làm sao để bảo tồn, duy trì, phát triển sản xuất

và tiêu thụ sản phẩm của làng nghề dệt lụa Vạn Phúc, giải pháp nào thúc đẩy

mục tiêu đó. Để giải quyết vấn đề trên, trước hết cần làm rõ thực trạng bảo

tồn, sản xuất kinh doanh, nguyên nhân phát triển chậm của làng nghề, từ đó

chỉ ra nhưng nội dung cần tập trung giải quyết để bảo tồn và phát triển làng

nghề dệt lụa Vạn Phúc xứng với tiềm năng và giá trị của sản phẩm làng nghề.

Đây là lý do để tôi chọn đề tài: “Giải pháp bảo tồn và phát triển làng nghề

dệt lụa Vạn Phúc, quận Hà Đông, thành phố Hà Nội”.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu tổng quát

- Đề xuất giải pháp sát với thực tế và có tính khả thi nhằm bảo tồn và

phát triển làng nghề dệt lụa Vạn Phúc, quận Hà Đông, thành phố Hà Nội.

3

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về bảo tồn và phát triển làng

nghề truyền thống.

- Đánh giá thực trạng bảo tồn và phát triển sản xuất kinh doanh, tiêu thụ

sản phẩm của làng nghề dệt lụa Vạn Phúc.

- Phân tích những nhân tố tác động đến thực trạng bảo tồn và phát triển

của làng nghề dệt lụa Vạn Phúc.

- Đề xuất các giải pháp góp phần bảo tồn và phát triển làng nghề dệt lụa

Vạn Phúc.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Hoạt động sản xuất kinh doanh của làng nghề và sản phẩm của làng

nghề dệt lụa Vạn Phúc.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Về nội dung: Những vấn đề lý luận; thực trạng và giải pháp bảo tồn,

phát triển làng nghề dệt lụa Vạn Phúc.

- Về không gian: Phường Vạn Phúc, Quận Hà Đông, TP Hà Nội.

- Về thời gian: Từ năm 2008 - 2012.

4. Nội dung nghiên cứu. Gồm 03 chương, trong đó:

- Cơ sở lý luận và thực tiễn về bảo tồn, phát triển làng nghề dệt lụa Vạn

Phúc, phường Vạn Phúc, quận Hà Đông.

- Đặc điểm địa bàn nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu về làng

nghề dệt lụa Vạn Phúc, phường Vạn Phúc, quận Hà Đông.

- Kết quả nghiên cứu: giải pháp bảo tồn và phát triển làng nghề dệt lụa

Vạn Phúc, phường Vạn Phúc, quận Hà Đông.

- Kết luận, khuyến nghị.