Giá trị nồng độ MR-proANP trong chẩn đoán và tiên lượng trên bệnh nhân khó thở cấp

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC Y DƢỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN CHÍ THANH

GIÁ TRỊ NỒNG ĐỘ MR-proANP

TRONG CHẨN ĐOÁN VÀ TIÊN LƢỢNG

TRÊN BỆNH NHÂN KHÓ THỞ CẤP

LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC

TP. Hồ Chí Minh – Năm 2017

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC Y DƢỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN CHÍ THANH

GIÁ TRỊ NỒNG ĐỘ MR-proANP

TRONG CHẨN ĐOÁN VÀ TIÊN LƢỢNG

TRÊN BỆNH NHÂN KHÓ THỞ CẤP

Chuyên ngành: Hóa sinh y học.

Mã số: 62720112

LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC

Người hướng dẫn khoa học:

PGS.TS. LÊ XUÂN TRƯỜNG

TP. Hồ Chí Minh – Năm 2017

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Những số liệu,

kết quả ghi trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất

kỳ công trình nào khác.

Tác giả

Nguyễn Chí Thanh

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ THUẬT NGỮ ANH – VIỆT

DANH MỤC CÁC BẢNG

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

DANH MỤC CÁC HÌNH VÀ SƠ ĐỒ

ĐẶT VẤN ĐỀ................................................................................................. 1.

CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU....................................................... 5.

1.1. Tổng quan khó thở cấp............................................................................. 5.

1.2. Tổng quan khó thở trong suy tim cấp ....................................................... 7.

1.3. Tổng quan khó thở trong bệnh lý viêm phổi........................................... 13.

1.4. Tổn thương cơ tim trong nhiễm trùng..................................................... 18.

1.5. Tổng quan ANP và MR-proANP............................................................ 21.

1.6. Tổng quan vai trò của một số peptide bài natri niệu khác trong suy

tim cấp............................................................................................................ 36.

1.7. Các nghiên cứu về vai trò nồng độ MR-proANP liên quán đến luận án 39.

CHƢƠNG 2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU........ 45.

2.1. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................. 45.

2.2. Phương pháp nghiên cứu......................................................................... 46.

2.3. Phương pháp thu thập số liệu.................................................................. 55.

2.4. Xử lý số liệu ............................................................................................ 58.

2.5. Đạo đức trong nghiên cứu....................................................................... 59.

CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ.............................................................................. 60.

3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu ............................................ 60.

3.2. Đặc điểm nồng độ MR-proANP trong nghiên cứu................................. 64.

3.3. Giá trị xét nghiệm MR-proANP trong chẩn đoán suy tim...................... 75.

3.4. Đặc điểm nồng độ MR-proANP trong tiên lượng tử vong trên bệnh nhân

khó thở cấp..................................................................................................... 77.

CHƢƠNG 4. BÀN LUẬN............................................................................ 91.

4.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu ............................................ 91.

4.2. Đặc điểm nồng độ MR-proANP trong nghiên cứu................................. 98.

4.3. Giá trị xét nghiệm MR-proANP trong chẩn đoán suy tim.................... 110.

4.4. Đặc điểm nồng độ MR-proANP trong tiên lượng tử vong trên BN

khó thở cấp ................................................................................................... 112.

KẾT LUẬN................................................................................................. 121.

KIẾN NGHỊ............................................................................................... 122.

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU

LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

VÀ THUẬT NGỮ ANH VIỆT

TIẾNG VIỆT

aa : acid amin.

BN : Bệnh nhân.

CS : Cộng sự.

DTDĐC : Diện tích dưới đường cong.

ĐLCTƯT : Độ lọc cầu thận ước tính.

KTC : Khoảng tin cậy.

ST : Suy tim.

STC : Suy tim cấp.

TMCBCT : Thiếu máu cục bộ cơ tim

TV : Tử vong.

TIẾNG ANH

ACC American College of Trường môn tim mạch

Cardiology Hoa Kỳ

ACS Acute coronary syndrome Hội chứng vành cấp

ADHF Acute(ly) Decompensated Suy tim mất bù cấp

Heart Failure

ADN Acid Deoxyribonucleic

ADQI Acute Dialysis Quality Initiative Chất lượng lọc máu cấp

tính ban đầu

AKI Acute Kidney Injury Tổn thương thận cấp

AIC Akaike Information Criterion Tiêu chuẩn thông tin

Akaike

AHA American Heart Association

Hiệp hội Tim Hoa Kỳ

AHF Acute Heart Failure Suy tim cấp

AHFS Acute Heart Failure Hội chứng suy tim cấp

Syndrome

AMP Adenylate Mono Phosphate

ANP Atrial Natriuretic Peptide

ARN Acid Ribonucleic

AUC Area Under the Curve

bp Base pair

BNP B-type natriuretic peptide

BUN Blood Ure Nitrogen

CG Cockroft-Gault

CI 95% Confidence Interval 95% Khoảng tin cậy 95%

CURB Coma, ure, respiratory rate,

blood pressure

eGFR estimated Glomerular Độ lọc cầu thận ước tính

Filtration Ratio

EF Ejection Fraction Phân suất tống máu

ESC European Society of Hội tim mạch châu Âu

Cardiology

GC Guanylate Cyclate

GFR Glomerular Filtration Ratio Hệ số lọc cầu thận

GMP Guanosin Monophosphate

HR Hazard ratio Tỷ số nguy cơ

Ln Logarithm napier Logarit nêpe

MDRD Modification of Diet in

Renal Disease study

MR-proANP Mid regional pro Atrial Vùng giữa đoạn ProANP

natriuretic peptide

NO Nitric oxide

NOS Nitric oxide synthase Enzym tổng hợp NO

NP Natriuretic peptide Peptide bài natri niệu

NPR-A Natriuretic peptide receptor – Thụ thể peptide bài natri

A niệu type A

NPR-C Natriuretic peptide receptor – Thụ thể peptide bài natri

C niệu type C

NT-proBNP N-terminal- pro B-type Đầu N tận của tiền peptide

natriuretic peptide bài natri niệu type B

NYHA New York Heart Association

IL Interleukin

RAAs Renin – angiotenin- Hệ Renin – angiotenin￾aldosteron system aldosteron

ROC Reciever Operating Curve

SD Standard deviation Độ lệch chuẩn

SPSS Statistical Package for Social

Science

SNS Sympathy Neuron System Hệ thần kinh giao cảm

TNF-α Tumor necrosis factor – α Yếu tố hoại tử mô u alpha

WHO World Health Organization Tổ chức Y tế thế giới

WRF Worsen renal function Chức năng thận tiến triển

xấu

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Các nguyên nhân khó thở cấp ..........................................................7.

Bảng 1.2. Độ nhạy/độ đặc hiệu của triệu chứng khó thở trong chẩn đoán suy tim

..........................................................................................................................7.

Bảng 1.3. Nguyên nhân và yếu tố thúc đẩy suy tim cấp...................................9.

Bảng 1.4. Tỷ lệ khó thở trên BN viêm phổi ...................................................12.

Bảng 2.5. Các triệu chứng cơ năng, thực thể điển hình của suy tim ..............49.

Bảng 2.6. Kết quả độ lặp ................................................................................54.

Bảng 2.7. Kết quả độ đúng trong ngày (intraday accuracy)..........................54.

Bảng 2.8. Kết quả độ tái lập ...........................................................................54.

Bảng 2.9. Bảng thu thập số liệu......................................................................55.

Bảng 3.10. Đặc điểm tuổi, giới theo nhóm suy tim và viêm phổi..................61.

Bảng 3.11. Phân nhóm BN theo chức năng thất trái ở BN suy tim................62.

Bảng 3.12. Tỷ lệ giảm độ lọc cầu thận trong nghiên cứu...............................63.

Bảng 3.13. Nồng độ MR-proANP (pmol/l) ở BN suy tim ............................63.

Bảng 3.14. Nồng độ MR-proANP theo NYHA ở BN suy tim.......................65.

Bảng 3.15. Nồng độ MR-proANP theo EF ở BN suy tim............................66.

Bảng 3.16. Nồng độ MR-proANP theo nhóm tuổi, giới ở BN suy tim.........67.

Bảng 3.17. Nồng độ MR-proANP theo EF bảo tồn, giảm và nhóm tuổi ở BN suy

tim...................................................................................................................68.

Bảng 3.18. Nồng độ MR-proANP (pmol/l) theo ĐLCTƯTở BN suy tim .....69.

Bảng 3.19. Nồng độ MR-proANP(pmol/l) ở BN viêm phổi ..........................69.

Bảng 3.20. Mối tương quan giữa nồng độ MR-proANP với thang điểm CURB￾65 ở BN viêm phổi..........................................................................................70.

Bảng 3.21. Đặc điểm nồng độ MR-proANP theo nhóm tuổi, giới ở BN

viêm phổi ........................................................................................................70.

Bảng 3.22. Tỷ lệ viêm phổi nặng theo nhóm tuổi ..........................................71.

Bảng 3.23. Nồng độ MR-proANP (pmol/l) theo ĐLCTƯT ở BN viêm

phổi ................................................................................................................72.

Bảng 3.24. Nồng độ MR-proANP(pmol/l) ở BN suy tim kèm

viêm phổi ........................................................................................................72.

Bảng 3.25. Nồng độ MR-proANP trên 3 nhóm nghiên cứu...........................73.

Bảng 3.26. Nồng độ MR-proANP theo NYHA ở BN suy tim kèm viêm

phổi .................................................................................................................74.

Bảng 3.27. Nồng độ MR-proANP theo mức độ viêm phổi ở BN suy tim

kèm viêm phổi ................................................................................................74.

Bảng 3.28. Nồng độ MR-proANP theo EF ở BN suy tim kèm viêm phổi.....75.

Bảng 3.29. Nồng độ MR-proANP trên 2 nhóm suy tim và viêm phổi...........75.

Bảng 3.30. Mức nồng độ MR-proANP trong chẩn đoán suy tim...................76.

Bảng 3.31. Kết quả xét nghiệm của đối tượng nghiên cứu ............................77.

Bảng 3.32. Nồng độ MR-proANP ở 2 nhóm BN theo dõi ngắn hạn..............78.

Bảng 3.33. Mức nồng độ MR-proANP trong chẩn đoán tử vong

ngắn nhạn........................................................................................................87.

Bảng 3.34. Mô hình hồi quy Cox đơn biến của các yếu tố đối với nguy cơ tử

vong ngắn hạn.................................................................................................80.

Bảng 3.35. Mô hình hồi quy Cox đa biến của một số yếu tố liên quan đến nguy

cơ tử vong ngắn hạn (mô hình 1)....................................................................81.

Bảng 3.36. Mô hình phân tích hồi quy Cox đa biến của một số yếu tố liên quan

đến nguy cơ tử vong ngắn hạn (mô hình 2)....................................................82.

Bảng 3.37. Mô hình phân tích hồi quy Cox đa biến của một số yếu tố liên quan

đến nguy cơ tử vong ngắn hạn (mô hình 3)....................................................83.

Bảng 3.38. Mô hình hồi quy Cox đa biến của một số yếu tố liên quan đến nguy

cơ tử vong ngắn hạn (mô hình 4)....................................................................83.

Bảng 3.39. Các mô hình tiên lượng tử vong ngắn hạn qua phân tích AIC.....84.

Bảng 3.40. Nồng độ MR-proANP (pmol/l) ở 2 nhóm BN theo dõi dài hạn ..84.

Bảng 3.41. Mức nồng độ MR-proANP (pmol/l) trong chẩn đoán tử vong ở thời

điểm12 tháng ..................................................................................................85.

Bảng 3.42. Mô hình hồi quy Cox đơn biến của các yếu tố đối với nguy cơ tử

vong dài hạn....................................................................................................87.

Bảng 3.43. Mô hình hồi quy Cox đa biến của một số yếu tố liên quan đến nguy

cơ tử vong dài hạn (mô hình 1).......................................................................88.

Bảng 3.44. Mô hình hồi quy Cox đa biến của một số yếu tố liên quan đến nguy

cơ tử vong dài hạn (mô hình 2).......................................................................88.

Bảng 3.45. Mô hình hồi quy Cox đa biến của một số yếu tố liên quan đến nguy

cơ tử vong dài hạn (mô hình 3).......................................................................89.

Bảng 3.46. Mô hình hồi quy Cox đa biến của một số yếu tố liên quan đến nguy

cơ tử vong dài hạn (mô hình 4).......................................................................90.

Bảng 3.47. Các mô hình tiên lượng tử vong dài hạn qua phân tích AIC........90.

Bảng 4.48. Tuổi trung bình trong các nghiên cứu ..........................................92.

Bảng 4.49. Tỷ lệ (%) bệnh nhân suy tim theo phân độ NYHA trong một số

nghiên cứu.......................................................................................................94.

Bảng 4.50. Đặc điểm EF trong các nghiên cứu ..............................................95.

Bảng 4.51. Nồng độ MR-proANP ở BN suy tim trong các nghiên cứu.........99.

Bảng 4.52. Nồng độ MR-proANP (pmol/l) trong một số nghiên cứu..........104.

Bảng 4.53. Mô hình tiên lượng tử vong qua các nghiên cứu .......................117.

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 1.1. Biểu đồ tần suất tử vong sau 30 ngày nhập viện của tác giả Alberto

theo yếu tố nguy cơ Charlson .........................................................................17.

Biểu đồ 1.2. MR-proANP và phân độ suy tim theo NYHA...........................31.

Biểu đồ 1.3. MR-proANP trên BN suy tim có và không rung nhĩ.................32.

Biểu đồ 2.4. Biểu đồ tần suất nồng độ MR-proANP......................................50.

Biểu đồ 3.5. Phân bố BN theo nhóm tuổi.......................................................60.

Biểu đồ 3.6. Phân bố BN theo giới tính..........................................................61.

Biểu đồ 3.7. Phân bố BN theo NYHA............................................................62.

Biểu đồ 3.8. Phân loại mức độ nặng viêm phổi theo CURB-65 ....................63.

Biểu đồ 3.9. Phân phối tần suất nồng độ MR-proANP ở BN suy tim............64.

Biểu đồ 3.10. Nồng độ MR-proANP theo NYHA ở BN suy tim...................65.

Biểu đồ 3.11. Mối tương quan giữa nồng độ MR-proANP với chức năng tâm thu

thất trái ở BN suy tim .....................................................................................66.

Biểu đồ 3.12. Phân phối tần suất nồng độ MR-proANP ở BN viêm phổi. ....69.

Biểu đồ 3.13. Phân phối tần suất nồng độ MR-proANP ở BN suy tim kèm viêm

phổi. ................................................................................................................73.

Biểu đồ 3.14. Nồng độ MR-proANP theo chẩn đoán.....................................73.

Biểu đồ 3.15. Biểu đồ đường cong ROC nồng độ MR-proANP trong chẩn đoán

suy tim.............................................................................................................76.

Biểu đồ 3.16. Đường cong ROC nồng độ MR-proANP trong chẩn đoán tử vong

ngắn hạn..........................................................................................................78.

Biểu đồ 3.17. Đường biểu diễn sống còn Kaplan meier ở 2 nhóm BN theo dõi

ngắn hạn..........................................................................................................79.

Biểu đồ 3.18. Đường cong ROC nồng độ MR-proANP trong chẩn đoán tử vong

dài hạn.............................................................................................................85.

Biểu đồ 3.19. Đường biểu diễn sống còn Kaplan meier ở BN theo dõi dài

hạn...................................................................................................................86.

DANH MỤC CÁC HÌNH VÀ SƠ ĐỒ

Hình 1.1. Các loại NP.....................................................................................22.

Hình 1.2. MR-proANP ..................................................................................22.

Hình 1.3. Cơ chế tổng hợp và phóng thích ANP, proANP trong tim và tuần hoàn