Đối tượng và phương pháp của kinh tế lượng

1

http://www.ebook.edu.vn

TiÕt 1

Ch−¬ng 1

§èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p cña kinh tÕ l−îng

I. Kh¸i niÖm vÒ kinh tÕ l−îng

Cho ®Õn nay ch−a cã mét ®Þnh nghÜa vÒ kinh tÕ l−îng ®−îc mäi ng−êi cïng

chÊp nhËn. ThuËt ng÷ tiÕng Anh “Econometric” ®−îc ghÐp tõ “Economic” cã nghÜa

lµ kinh tÕ vµ “Metrics” cã nghÜa lµ ®o l−êng. ThuËt ng÷ nµy ®−îc xuÊt hiÖn vµo

nh÷ng n¨m 1930, do hai gi¸o s− lµ Ragnar Frisch vµ J.Tinbergen ®−a ra (1930).

Kinh tÕ l−îng cã nghÜa lµ ®o l−êng kinh tÕ. MÆc dï ®o l−êng kinh tÕ lµ mét

néi dung quan träng cña kinh tÕ l−îng nh−ng ph¹m vi cña kinh tÕ l−îng réng h¬n

nhiÒu. §iÒu nµy ®−îc thÓ hiÖn th«ng qua mét sè ®Þnh nghÜa vÒ kinh tÕ l−îng nh−

sau:

Kinh tÕ l−îng lµ m«n häc chñ yÕu trong c¸c m«n ph©n tÝch ®Þnh l−îng vÒ

kinh tÕ, ®¬n gi¶n cã thÓ ph¸t biÓu kinh tÕ l−îng lµ mét c«ng cô trong nghiªn cøu

c¸c hiÖn t−îng kinh tÕ.

Kinh tÕ l−îng cã thÓ ®−îc ®Þnh nghÜa nh− mét m«n khoa häc x· héi trong ®ã

ng−êi ta dïng c¸c c«ng cô cña lý thuyÕt kinh tÕ, to¸n kinh tÕ vµ thèng kª kinh tÕ ®Ó

ph©n tÝch c¸c hiÖn t−îng kinh tÕ.

Kinh tÕ l−îng lµ mét m«n khoa häc ph©n tÝch ®Þnh l−îng mét c¸ch tæng hîp.

Nã kh¾c phôc ®−îc nh−îc ®iÓm cña c¸c m«n khoa häc nh− lý thuyÕt kinh tÕ, thèng

kª, to¸n kinh tÕ.

MÆc dï kinh tÕ l−îng ®i tõ lý thuyÕt vµ ®−îc x©y dùng chÆt chÏ nh− trong khoa

häc tù nhiªn nh−ng nã còng quan t©m tíi viÖc x©y dùng vÒ mÆt thùc nghiÖm ®èi víi

c¸c quy luËt kinh tÕ dùa trªn thÝ nghiÖm hay quan s¸t kinh tÕ.

C©u hái ®Æt ra lµ t¹i sao ta ph¶i nghiªn cøu kinh tÕ l−îng? Nh÷ng lý thuyÕt

hoÆc gi¶ thiÕt kinh tÕ th−êng ph¸t biÓu d−íi d¹ng ®Æc tÝnh. VÝ dô: trong kinh tÕ vÜ

m« ta biÕt r»ng khi c¸c yÕu tè kh¸c kh«ng ®æi th× t¨ng gi¸ mét hµng ho¸ nµo ®ã sÏ

lµm gi¶m l−îng cÇu cña hµng ho¸ ®ã. Nh− vËy, lý thuyÕt kinh tÕ ®−a ra mèi quan

hÖ ng−îc chiÒu gi÷a gi¸ c¶ vµ l−îng cÇu hµng ho¸, ®©y chÝnh lµ luËt cÇu. Nh−ng lý

2

http://www.ebook.edu.vn

thuyÕt trªn kh«ng cho biÕt th−íc ®o ®é lín cña mèi quan hÖ vµ ®©y chÝnh lµ c«ng

viÖc cña kinh tÕ l−îng.

II. Mèi quan hÖ gi÷a kinh tÕ l−îng vµ c¸c m«n khoa häc

liªn quan

1. Kinh tÕ l−îng víi lý thuyÕt kinh tÕ

Lý thuyÕt kinh tÕ th−êng ®−a ra nh÷ng nguyªn lý hay gi¶ thiÕt mang ®Þnh

tÝnh, kh«ng ®i s©u nghiªn cøu vÒ mÆt l−îng ho¸ c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ .

Ch¼ng h¹n trong kinh tÕ häc ®−a ra mèi quan hÖ phô thuéc cña tæng cÇu cña

mét hµng ho¸ phô thuéc vµo c¸c yÕu tè nh−: ThÞ hiÕu, kú väng, thu nhËp cña ng−êi

tiªu dïng…vµ chØ ra ®−îc mèi quan hÖ ®ã lµ cïng chiÒu hay ng−îc chiÒu.

Cßn kinh tÕ l−îng dùa vµo lý thuyÕt kinh tÕ nh−ng ®ång thêi ®−a ra cô thÓ

con sè −íc l−îng ®Ó ®o mèi quan hÖ. ThËt vËy kinh tÕ l−îng sÏ gióp ta tr¶ lêi c¸c

c©u hái nh−: khi thu nhËp cña ng−êi tiªu dïng t¨ng 1% hay gi¸ hµng ho¸ t¨ng lªn 1

®¬n vÞ th× l−îng cÇu thay ®æi lµ bao nhiªu?

2. Kinh tÕ l−îng vµ to¸n kinh tÕ

To¸n kinh tÕ nghiªn cøu vµ ®−a ra m« h×nh to¸n häc (vÝ dô m« h×nh ph¶n ¸nh

hµm cÇu: Q = a + bP víi b < 0). M« h×nh nµy cã 2 nh−îc ®iÓm:

Nã tuyÖt ®èi ho¸ mèi quan hÖ gi÷a gi¸ vµ l−îng cÇu.

Kh«ng cho biÕt cô thÓ mèi quan hÖ gi÷a a, b nh− thÕ nµo.

Cßn kinh tÕ l−îng chñ yÕu quan t©m ®Õn kiÓm ®Þnh vÒ mÆt thùc nghiÖm lý

thuyÕt kinh tÕ. Vµ kinh tÕ l−îng th−êng sö dông c¸c ph−¬ng tr×nh to¸n häc do c¸c

nhµ to¸n kinh tÕ ®Ò xuÊt vµ ®Æt c¸c ph−¬ng tr×nh d−íi d¹ng phï hîp ®Ó kiÓm ®Þnh

b»ng thùc nghiÖm.

3. Kinh tÕ l−îng vµ thèng kª

Thèng kª quan t©m tíi viÖc tæ chøc thu thËp tµi liÖu, xö lý sè liÖu, x©y dùng

biÓu b¶ng. Nh÷ng sè liÖu nµy th−êng sè liÖu th« ®èi víi kinh tÕ l−îng. Thèng kª

kinh tÕ kh«ng ®i xa h¬n, kh«ng liªn quan ®Õn viÖc sö dông sè liÖu ®Ó kiÓm tra c¸c

gi¶ thuyÕt kinh tÕ. Kinh tÕ l−îng lu«n kiÓm tra c¸c lý thuyÕt kinh tÕ th«ng qua c¸c

c«ng cô vµ ph−¬ng ph¸p cña thèng kª.

C¸c sè liÖu kinh tÕ lµ c¸c sè liÖu kh«ng ph¶i do c¸c cuéc thÝ nghiÖm ®em l¹i,

chóng n»m ngoµi sù kiÓm so¸t cña tÊt c¶ mäi ng−êi. C¸c sè liÖu vÒ tiªu dïng, tiÕt

3

http://www.ebook.edu.vn

kiÖm, gi¸ c¶… do c¸c c¬ quan nhµ n−íc hoÆc t− nh©n thu thËp ®Òu lµ c¸c sè liÖu

phi thùc nghiÖm. C¸c sè liÖu nµy chøa sai sè cña phÐp ®o. Kinh tÕ l−îng ph¶i sö

dông c¸c c«ng cô, ph−¬ng ph¸p cña thèng kª to¸n ®Ó t×m ra b¶n chÊt cña c¸c sè

liÖu thèng kª.

III. Ph−¬ng ph¸p luËn cña kinh tÕ l−îng

Ph©n tÝch kinh tÕ l−îng bao gåm mét sè giai ®o¹n sau:

1. §−a ra lý thuyÕt hay gi¶ thiÕt vÒ c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c biÕn sè kinh tÕ.

Ch¼ng h¹n kinh tÕ vÜ m« kh¼ng ®Þnh r»ng møc tiªu dïng cña c¸c hé gia ®×nh phô

thuéc theo quan hÖ cïng chiÒu víi thu nhËp kh¶ dông cña hä.

2. Dùa vµo mèi quan hÖ gi÷a c¸c biÕn vµ môc tiªu nghiªn cøu ®Ó x©y dông

m« h×nh to¸n häc ph¶n ¸nh ®−îc mèi quan hÖ nµy. Ch¼ng h¹n:

C=C0 + bY (0<b<1; C0 >0 ) ë ®©y C lµ tiªu dïng cña hé gia ®×nh trong mét

thêi kú; Y lµ thu nhËp cña hé gia ®×nh.

3. Thu thËp sè liÖu

4. ¦íc l−îng c¸c tham sè cña m« h×nh kinh tÕ l−îng ®· lùa chän.

5. KiÓm ®Þnh hay tr¾c nghiÖm c¸c gi¶ thiÕt tõ m« h×nh.

6. Dù ®o¸n hay dù b¸o.

7. Sö dông m« h×nh ®Ó ®−a ra c¸c gîi ý chÝnh s¸ch

VÝ dô: Tr−êng hîp khi nghiªn cøu vÒ cÇu mét lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã:

B−íc 1:

§−a ra gi¶ thiÕt: LuËt cña cÇu. Nã ®−îc ph¸t biÓu nh− sau: Khi gi¸ cña mét

hµng ho¸ t¨ng lªn víi c¸c yÕu tè kh¸c kh«ng ®æi th× ng−êi mua sÏ cã xu h−íng mua

Ýt ®i hµng ho¸ ®ã, còng nh− vËy khi gi¸ (P) gi¶m xuèng th× l−îng cÇu (Q) sÏ t¨ng

lªn. Hay cã mèi quan hÖ ng−îc gi÷a gi¸ c¶ vµ l−îng cÇu.

B−íc 2:

Mèi quan hÖ gi÷a Q vµ P cã thÓ lµ tuyÕn tÝnh vµ phi tuyÕn tÝnh.

Gi¶ sö: Q = B1 + B2P

Trong tr−êng hîp nµy ®©y lµ hµm cÇu tuyÕn tÝnh. B1 lµ h»ng sè, lµ gi¸ cña Q

khi P = 0. B2 lµ hÖ sè gãc, lµ sù thay ®æi cña Q vµ P thay ®æi mét ®¬n vÞ. Ta cã thÓ

gi¶ thiÕt B1 > 0 vµ B2 < 0. Trong m« h×nh trªn th× Q ®−îc gäi lµ biÕn phô thuéc hay

biÕn ®−îc gi¶i thÝch. P lµ biÕn ®éc lËp hay biÕn gi¶i thÝch.

4

http://www.ebook.edu.vn

Trong m« h×nh to¸n häc ta thÊy r»ng mèi quan hÖ gi÷a Q vµ P lµ hoµn

to¸n to¸n häc hay chÝnh x¸c. Tuy nhiªn trong thùc tÕ luËt cÇu kh«ng ph¶i hoµn

toµn chÝnh x¸c nh− vËy. L−îng cÇu cßn chÞu ¶nh h−ëng rÊt nhiÒu cña yÕu tè

kh¸c. Do ®ã ng−êi ta ®−a vµo trong m« h×nh mét sai sè ngÉu nhiªn u.

Q = B1 + B2P + u

M« h×nh trªn gäi lµ m« h×nh kinh tÕ l−îng, cô thÓ mµ m« h×nh håi quy tuyÕn

tÝnh.

B−íc 3:

Lùa chän vµ thu thËp d÷ liÖu. D÷ liÖu (sè liÖu) cã 3 lo¹i: theo d·y thêi gian,

thêi ®iÓm vµ kÕt hîp. Tµi liÖu ph¶i mang tÝnh ®¹i diÖn vµ chÝnh x¸c, ®ñ lín.

B−íc 4:

¦íc l−îng c¸c tham sè. Víi sè liÖu ®iÒu tra, gi¶ sö chóng ta t×m ®−îc m«

h×nh:

Q = 49,66667 - 2,15758P

B−íc 5:

KiÓm ®Þnh c¸c gi¶ thiÕt vÒ m« h×nh. Gi¶ sö chóng ta cÇn kiÓm ®Þnh xem m«

h×nh võa −íc l−îng cã tu©n thñ luËt cÇu kh«ng (nghÜa lµ hÖ sè B2 < 0). Quan s¸t m«

h×nh ta thÊy ®óng nh− vËy. Cßn trong tr−êng hîp muèn kiÓm ®Þnh xem B2 = -2 hay

kh«ng th× ta cÇn ph¶i dùa vµo c¸c ph©n bè x¸c suÊt ®Ó kiÓm ®Þnh.

B−íc 6:

Dù b¸o vµ dù ®o¸n. Gi¶ sö tõ m« h×nh t×m ®−îc ng−êi b¸n muèn t×m xem

l−îng cÇu t¹i møc gi¸ lµ 2 (2000®/quyÓn). Thay vµo m« h×nh, ta t×m ®−îc Q =

45,35 ®¬n vÞ. Nh− vËy t¹i møc gi¸ P = 2 th× ng−êi b¸n cã thÓ b¸n ®−îc 45 ®¬n vÞ.

B−íc 7:

Víi m« h×nh ®· ®−îc x©y dùng nh− vËy doanh nghiÖp cÇn c©n nh¾c viÖc t¨ng

gi¸ ®Ó t¨ng doanh thu, viÖc lµm nµy sÏ lµm cho doanh thu gi¶m ®i do l−îng cÇu sÏ

gi¶m.

5

http://www.ebook.edu.vn

Cã thÓ tãm t¾t c¸c b−íc nh− sau:

Ph¸t biÕu lý thuyÕt

M« h×nh ho¸ mèi quan

hÖ gi÷a c¸c biÕn sè

Thu thËp sè liÖu

¦íc l−îng tham sè cña

m« h×nh

KiÓm ®Þnh c¸c gi¶ thiÕt

Sö dông m« h×nh cho

dù b¸o

Sö dông m« h×nh ®−a

ra quyÕt ®Þnh vµ gîi ý

chÝnh s¸ch

1

2

3

4

5

6

7