Đổi mới kiểm soát chi ngân sách thường xuyên của chính quyền địa phương các cấp qua Kho bạc Nhà nước

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH

HỌC VIỆN TÀI CHÍNH

-------]^-------

NGUYỄN QUANG HƯNG

§æI MíI KIÓM SO¸T CHI NG¢N S¸CH TH¦êNG XUY£N CñA

CHÝNH QUYÒN §ÞA PH¦¥NG C¸C CÊP QUA KHO B¹C NHμ N¦íC

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

HÀ NỘI - 2015

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH

HỌC VIỆN TÀI CHÍNH

-------]^-------

NGUYỄN QUANG HƯNG

§æI MíI KIÓM SO¸T CHI NG¢N S¸CH TH¦êNG XUY£N CñA

CHÝNH QUYÒN §ÞA PH¦¥NG C¸C CÊP QUA KHO B¹C NHμ N¦íC

Chuyên ngành : Tài chính - Ngân hàng

Mã số : 62.34.02.01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS, TS BÙI ĐƯỜNG NGHIÊU

2. PGS, TS LÊ HÙNG SƠN

HÀ NỘI - 2015

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan bản Luận án là công trình nghiên

cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận án

là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng.

TÁC GIẢ LUẬN ÁN

Nguyễn Quang Hưng

MỤC LỤC

Trang

Trang phụ bìa

Lời cam đoan

Mục lục

Danh mục các chữ viết tắt

Danh mục các bảng, sơ đồ

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHI NGÂN SÁCH THƯỜNG

XUYÊN VÀ KIỂM SOÁT CHI NGÂN SÁCH THƯỜNG XUYÊN

QUA KHO BẠC NHÀ NƯỚC...............................................................................17

1.1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ CHI NGÂN SÁCH THƯỜNG XUYÊN....................... 17

1.1.1. Khái quát về ngân sách nhà nước................................................................... 17

1.1.2. Chi ngân sách nhà nước.................................................................................. 19

1.1.3. Chi ngân sách thường xuyên.......................................................................... 26

1.2. LÝ LUẬN CHUNG VỀ KIỂM SOÁT CHI NGÂN SÁCH THƯỜNG

XUYÊN QUA KHO BẠC NHÀ NƯỚC.............................................................. 27

1.2.1. Kiểm soát chi ngân sách nhà nước................................................................. 27

1.2.2. Khái quát về kiểm soát chi ngân sách thường xuyên qua Kho bạc

Nhà nước........................................................................................................ 31

1.3. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KIỂM SOÁT CHI NGÂN SÁCH

THƯỜNG XUYÊN QUA KHO BẠC NHÀ NƯỚC........................................... 43

1.3.1. Tổ chức bộ máy chính quyền địa phương các cấp ........................................ 43

1.3.2. Điều kiện tự nhiên, tình hình phát triển kinh tế - xã hội................................ 44

1.3.3. Phương thức quản lý ngân sách của Nhà nước.............................................. 45

1.3.4. Mô hình tổ chức của Kho bạc Nhà nước ....................................................... 47

1.3.5. Hệ thống thanh toán tiền tệ quốc gia.............................................................. 47

1.3.6. Công cụ sử dụng trong kiểm soát chi ngân sách thường xuyên.................... 48

1.3.7. Các quy định pháp lý về kiểm soát chi ngân sách thường xuyên ................. 49

1.3.8. Tổ chức bộ máy kiểm soát chi tại các đơn vị Kho bạc Nhà nước................. 51

1.3.9. Năng lực, trình độ của đội ngũ cán bộ, công chức kiểm soát chi ngân

sách thường xuyên, người thực hiện ngân sách thường xuyên.................... 51

1.3.10. Công tác kiểm tra quyết toán, thẩm tra báo cáo quyết toán ........................ 52

1.4. KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VỀ KIỂM SOÁT CHI NGÂN SÁCH

THƯỜNG XUYÊN................................................................................................ 53

1.4.1. Kinh nghiệm của một số quốc gia trên thế giới............................................. 53

1.4.2. Bài học kinh nghiệm có thể áp dụng đối với Việt Nam ................................ 62

Chương 2: THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT CHI NGÂN SÁCH THƯỜNG

XUYÊN CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG CÁC CẤP QUA KHO

BẠC NHÀ NƯỚC TẠI VIỆT NAM......................................................................64

2.1. TỔNG QUAN VỀ TỔ CHỨC CÔNG TÁC KIỂM SOÁT CHI NGÂN

SÁCH THƯỜNG XUYÊN CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG

CÁC CẤP TẠI VIỆT NAM .................................................................................. 64

2.1.1. Khái quát về tổ chức ngân sách chính quyền địa phương các cấp................ 64

2.1.2. Chi ngân sách thường xuyên của chính quyền địa phương các cấp

qua Kho bạc Nhà nước.................................................................................. 67

2.1.3. Tổ chức công tác kiểm soát chi ngân sách thường xuyên của chính

quyền địa phương các cấp qua Kho bạc Nhà nước...................................... 69

2.2. THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT CHI NGÂN SÁCH THƯỜNG XUYÊN

CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG CÁC CẤP TẠI VIỆT NAM................ 75

2.2.1. Các cơ sở pháp lý của kiểm soát chi ngân sách thường xuyên của

chính quyền địa phương các cấp................................................................... 75

2.2.2. Kết quả kiểm soát chi ngân sách thường xuyên của chính quyền địa

phương các cấp.............................................................................................. 82

2.2.3. Thực trạng về quy trình và công cụ kiểm soát chi ngân sách thường

xuyên của chính quyền địa phương các cấp giai đoạn 2004 - 2013 ............ 97

2.2.4. Kết quả khảo sát về kiểm soát chi ngân sách thường xuyên của

chính quyền địa phương các cấp qua Kho bạc Nhà nước.......................... 112

2.3. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG................................................................................. 116

2.3.1. Kết quả đạt được........................................................................................... 116

2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân .............................................................................. 121

Chương 3: GIẢI PHÁP ĐỔI MỚI KIỂM SOÁT CHI NGÂN SÁCH

THƯỜNG XUYÊN CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG CÁC CẤP

QUA KHO BẠC NHÀ NƯỚC TẠI VIỆT NAM................................................132

3.1. QUAN ĐIỂM, MỤC TIÊU ĐỔI MỚI KIỂM SOÁT CHI NGÂN SÁCH

THƯỜNG XUYÊN CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG CÁC CẤP

QUA KHO BẠC NHÀ NƯỚC TẠI VIỆT NAM .............................................. 132

3.1.1. Bối cảnh chiến lược phát triển Kho bạc Nhà nước...................................... 132

3.1.2. Quan điểm, mục tiêu đổi mới kiểm soát chi ngân sách thường xuyên

của chính quyền địa phương các cấp qua Kho bạc Nhà nước ................... 134

3.2. GIẢI PHÁP ĐỔI MỚI KIỂM SOÁT CHI NGÂN SÁCH THƯỜNG

XUYÊN CỦA CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG CÁC CẤP QUA KHO

BẠC NHÀ NƯỚC TẠI VIỆT NAM .................................................................. 136

3.2.1. Đổi mới tổ chức kiểm soát chi ngân sách thường xuyên ............................ 136

3.2.2. Đổi mới quy trình thực hiện kiểm soát chi ngân sách thường xuyên

của chính quyền địa phương các cấp qua Kho bạc Nhà nước ................... 140

3.2.3. Hoàn thiện hệ thống công cụ sử dụng trong kiểm soát chi ngân sách

thường xuyên của chính quyền địa phương các cấp .................................. 150

3.2.4. Đổi mới công tác tổ chức thực hiện các cơ chế, chính sách kiểm soát

chi ngân sách thường xuyên........................................................................ 157

3.2.5. Nâng cao trình độ, năng lực của cán bộ, công chức kiểm soát chi

ngân sách thường xuyên; người thực hiện ngân sách thường xuyên......... 163

3.2.6. Kiểm soát chi ngân sách thường xuyên theo phương thức quản lý

ngân sách chương trình, ngân sách dự án, trong khuôn khổ chi tiêu

trung hạn ...................................................................................................... 166

3.3. KIẾN NGHỊ ĐIỀU KIỆN THỰC HIỆN GIẢI PHÁP ......................................... 167

3.3.1. Kiến nghị với Quốc hội ................................................................................ 167

3.3.2. Kiến nghị với Chính phủ .............................................................................. 169

3.3.3. Kiến nghị với Bộ Tài chính.......................................................................... 170

3.3.4. Kiến nghị với Bộ Kế hoạch và Đầu tư......................................................... 176

3.3.5. Kiến nghị với Tổng cục Thuế....................................................................... 176

3.3.6. Kiến nghị với Kho bạc Nhà nước ................................................................ 177

3.3.7. Kiến nghị với Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành

phố trực thuộc trung ương........................................................................... 179

KẾT LUẬN............................................................................................................180

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ CÓ

LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN..............................................................................182

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................183

PHỤ LỤC...............................................................................................................189

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN

HĐND : Hội đồng nhân dân

KBNN : Kho bạc Nhà nước

NSNN : Ngân sách nhà nước

NSTW : Ngân sách Trung ương

UBND : Ủy ban nhân dân

DANH MỤC CÁC BẢNG TRONG LUẬN ÁN

Số hiệu Nội dung Trang

Bảng 2.1: Tổng hợp chi ngân sách của chính quyền địa phương các cấp qua

KBNN (Không tính trợ cấp cân đối ngân sách) ....................................83

Bảng 2.2: Tổng hợp chi ngân sách thường xuyên của chính quyền địa phương

các cấp qua KBNN (Không tính trợ cấp cân đối ngân sách) ....................84

Bảng 2.3: Tổng hợp chi ngân sách thường xuyên của chính quyền địa

phương các cấp qua KBNN theo nhóm nội dung kinh tế (Không

tính trợ cấp cân đối ngân sách) ..............................................................85

Bảng 2.4: Chi tiết chi thanh toán cho cá nhân từ ngân sách thường xuyên

của chính quyền địa phương các cấp qua KBNN..................................88

Bảng 2.5: Chi tiết chi hàng hóa, dịch vụ từ ngân sách thường xuyên của

chính quyền địa phương các cấp qua KBNN ........................................90

Bảng 2.6: Chi tiết chi trợ cấp cân đối ngân sách thường xuyên qua KBNN ............92

Bảng 2.7: Chi tiết chi hỗ trợ và bổ sung từ ngân sách thường xuyên của

chính quyền địa phương các cấp qua KBNN (không tính trợ cấp

cân đối ngân sách) .................................................................................94

Bảng 2.8: Chi tiết chi khác từ ngân sách thường xuyên của chính quyền địa

phương các cấp qua KBNN ...................................................................95

Bảng 2.9: Tình hình từ chối thanh toán, trả lại và yêu cầu hoàn thiện hồ sơ,

thủ tục trong kiểm soát chi ngân sách thường xuyên qua KBNN

giai đoạn 2004 - 2013 ............................................................................96

Bảng 2.10: Một số thay đổi về tài khoản kế toán nhà nước trong thanh toán

chi NSNN tại KBNN ...........................................................................110

Bảng 2.11: Tỷ lệ doanh nghiệp, hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh (có

Hóa đơn) trên một đơn vị sử dụng ngân sách thường xuyên tại

địa phương ...........................................................................................126

Bảng 3.1: So sánh hoá đơn với các loại giấy tờ xác nhận khối lượng, giá trị

hàng hoá, dịch vụ mua, bán, trao đổi không phải là hoá đơn ..............160

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ TRONG LUẬN ÁN

Số hiệu Nội dung Trang

Sơ đồ 2.1: Tổ chức ngân sách ở Việt Nam .................................................................. 66

Sơ đồ 3.1: Kho bạc Nhà nước thực hiện kiểm soát chi, thanh toán chi trả trực

tiếp cho người hưởng lương, phụ cấp, học bổng, sinh hoạt phí... ........... 143

Sơ đồ 3.2: KBNN thực hiện kiểm soát chi, thanh toán chi trả gián tiếp cho

người hưởng lương, phụ cấp, học bổng, sinh hoạt phí... ......................... 144

Sơ đồ 3.3: Áp dụng trong trường hợp đối với khoản thanh toán, bên cung cấp

hàng hoá, dịch vụ là đối tượng kinh doanh không thường xuyên ........... 145

Sơ đồ 3.4: Trường hợp đơn vị sử dụng ngân sách thường xuyên nắm rõ quy

định về quản lý hoá đơn, chủ động hoàn thiện hồ sơ thanh toán............. 146

Sơ đồ 3.5: Kiểm soát chi ngân sách thường xuyên và thanh toán trực tiếp cho

các bên cung cấp hàng hoá, dịch vụ ......................................................... 147

Sơ đồ 3.6: Tạm ứng chi trả trực tiếp cho các bên cung cấp hàng hoá, dịch vụ;

thanh toán tạm ứng sau khi hoàn tất thủ tục mua bán.............................. 148

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu

Từ năm 1986, nước ta bước vào thời kỳ thực hiện đường lối đổi mới toàn diện

chuyển từ nền kinh tế tập trung, quan liêu, bao cấp sang nên kinh tế thị trường định

hướng xã hội chủ nghĩa. Cùng với quá trình đổi mới nền kinh tế, đặc biệt là thực hiện

chương trình cải cách tổng thể nền hành chính Nhà nước, cải cách tài chính công được

đặt ra như một khâu đột phá có tính chất tiền đề cho việc cải cách toàn diện nền hành

chính Nhà nước, thông qua sự tác động mạnh mẽ của cải cách quản lý tài chính công

đến xây dựng bộ máy hành chính Nhà nước; xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức; nâng

cao hiệu quả quản lý và sử dụng NSNN trong bộ máy chính quyền các cấp từ trung

ương đến cơ sở.

Sự ra đời của Luật NSNN sửa đổi (năm 2002) là một dấu mốc quan trọng trong

quá trình cải cách tài chính công. Với mục tiêu quản lý thống nhất NSNN, Luật NSNN

2002 phân định rõ trách nhiệm, quyền hạn của các cơ quan quản lý ngân sách các cấp,

đơn vị sử dụng ngân sách... trong từng khâu của chu trình ngân sách; cụ thể điều kiện chi

ngân sách, nguyên tắc cấp phát, hình thức thanh toán và hồ sơ, chứng từ đối với từng

khoản chi. Luận cứ tạo cơ sở cho những thay đổi này gắn liền với lý thuyết phân cấp

ngân sách, phân định chức năng, nhiệm vụ của từng cơ quan quản lý NSNN các cấp,

nhằm tạo ra sự chủ động, linh hoạt cho các cơ quan, đơn vị trong quá trình quản lý và sử

dụng NSNN, nâng cao hiệu quả phân bổ, sử dụng nguồn lực công, tăng cường kỷ cương,

kỷ luật tài chính.

Trong khuôn khổ chương trình tổng thể cải cách hành chính ngành Tài chính, Bộ

Tài chính đã triển khai đồng bộ và mạnh mẽ các hoạt động cải cách, từ lĩnh vực phân cấp

quản lý NSNN, quản lý thu, chi NSNN cũng như quản lý các quỹ công khác của Nhà

nước. Hoạt động cải cách diễn ra đồng bộ trên mọi lĩnh vực, từ cải cách cơ chế quản lý,

hiện đại hoá công nghệ cũng như nâng cao năng lực và chất lượng nguồn nhân lực của

toàn ngành Tài chính. Trong đó, cải cách quản lý chi NSNN là một trong số các nội dung

trọng tâm, có mức độ ảnh hưởng sâu rộng tới mọi thành phần kinh tế, đóng vai trò quyết

định tới kết quả của quá trình cải cách.

Nhiệm vụ kiểm soát chi NSNN được Bộ Tài chính giao cho KBNN tổ chức triển

khai thực hiện bắt đầu từ những năm 90 thuộc thế kỷ 20. Đến nay, nền tảng pháp lý, cơ

2

chế kiểm soát, quy trình kiểm soát, tổ chức bộ máy kiểm soát chi ngân sách đã tương đối

đi vào nề nếp, chất lượng công tác kiểm soát chi không ngừng được nâng cao. Trong

chiến lược phát triển KBNN đến năm 2020, kiểm soát chi được xác định là một trong

những nội dung trọng tâm cần được tiếp tục tiến hành nghiên cứu, cải cách, hoàn thiện

hơn nhằm vừa đảm bảo yêu cầu quản lý Nhà nước chặt chẽ, an toàn, vừa đảm bảo thông

thoáng, hiện đại, cải cách.

Trong những năm vừa qua kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN được

đánh giá là có chuyển biến tích cực trong cải cách quản lý tài chính, ngân sách, song

chưa thể khẳng định rằng đổi mới kiểm soát chi ngân sách thường xuyên của chính

quyền địa phương các cấp qua KBNN là những cải cách có tính hệ thống và hiệu quả.

Kiểm soát chi ngân sách thường xuyên của chính quyền địa phương các cấp qua

KBNN thời gian qua đã bộc lộ một số tồn tại, chưa đáp ứng yêu cầu quản lý, trong đó,

biểu hiện rõ nhất là dự toán chi ngân sách được duyệt của một bộ phận đơn vị sử dụng

ngân sách lập không sát với thực tế do đó thường xuyên phải điều chỉnh; việc chấp hành

dự toán chưa thực sự tốt, chưa gắn được trách nhiệm của người thực hiện ngân sách vào

việc lập, chấp hành dự toán chi ngân sách thường xuyên của chính quyền địa phương các

cấp; việc chưa chủ động chấp hành đúng các nguyên tắc chi, điều kiện chi NSNN còn

diễn ra tại nhiều địa phương, đơn vị.

Xuất phát từ những nhận định nêu trên, Học viên đã mạnh dạn chọn lựa và nghiên

cứu đề tài: “Đổi mới kiểm soát chi ngân sách thường xuyên của chính quyền địa

phương các cấp qua Kho bạc Nhà nước” làm đề tài nghiên cứu của Luận án Tiến sỹ.

2. Mục đích nghiên cứu

Mục đích nghiên cứu của đề tài là nghiên cứu và đề xuất các giải pháp Đổi mới

kiểm soát chi ngân sách thường xuyên của chính quyền địa phương các cấp qua KBNN

tại Việt Nam. Để đạt được mục đích nghiên cứu đó, cần hoàn thành các mục tiêu cụ thể

như sau:

+ Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về kiểm soát chi ngân sách thường xuyên

của chính quyền địa phương các cấp qua KBNN tại Việt Nam. Các nhân tố ảnh hưởng

đến kiểm soát chi ngân sách thường xuyên của chính quyền địa phương các cấp qua

KBNN tại Việt Nam.

+ Tổng hợp kinh nghiệm trong kiểm soát chi thường xuyên NSNN của một số

quốc gia trên thế giới và rút ra một số bài học kinh nghiệm có thể áp dụng cho Việt Nam.

3

+ Phân tích thực trạng kiểm soát chi ngân sách thường xuyên của chính quyền địa

phương các cấp qua KBNN qua một số năm gần đây, đánh giá những kết quả đạt được,

hạn chế và nguyên nhân của hạn chế.

+ Đề xuất một số giải pháp và kiến nghị đổi mới kiểm soát chi ngân sách thường

xuyên của chính quyền địa phương các cấp qua KBNN.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

* Đối tượng nghiên cứu là: Chi ngân sách nhà nước và kiểm soát chi ngân sách

nhà nước.

* Phạm vi nghiên cứu:

- Chi NSNN được tiếp cận nghiên cứu và phản ánh trong Luận án là chi NSNN

được hiểu theo nghĩa hẹp - chi NSNN của chính quyền địa phương các cấp. Và trong

phạm vi chi NSNN của chính quyền địa phương các cấp, Luận án chỉ giới hạn nghiên

cứu về chi ngân sách thường xuyên tại Việt Nam.

- Kiểm soát chi NSNN được tiếp cận nghiên cứu và phản ánh trong Luận án là các

hoạt động của KBNN về kiểm soát chi trước khi chi tiền. Và kiểm soát chi ở đây là kiểm

soát chi ngân sách thường xuyên của chính quyền địa phương các cấp qua KBNN tại

Việt Nam.

- Để đảm bảo tính thống nhất về cơ sở pháp lý trong nghiên cứu kiểm soát chi

ngân sách thường xuyên của chính quyền địa phương các cấp qua KBNN thời gian qua,

Luận án giới hạn phạm vi về thời gian để thu thập tư liệu và nghiên cứu đánh giá kiểm

soát chi ngân sách thường xuyên của chính quyền địa phương các cấp qua KBNN từ

năm ngân sách 2004 đến năm 2013 tại Việt Nam.

4. Phương pháp nghiên cứu

Học viên sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng; duy vật

lịch sử kết hợp với các phương pháp phân tích; thống kê; tổng hợp; so sánh; suy luận;

điều tra trắc nghiệm bằng bộ câu hỏi phỏng vấn đối với cán bộ, công chức làm công tác

kiểm soát chi ngân sách thường xuyên, người thực hiện ngân sách thường xuyên của

chính quyền địa phương các cấp qua KBNN ở địa phương để phân tích, đánh giá tình

hình đối với đối tượng nghiên cứu... nhằm xác định những vấn đề có tính quy luật, những

nét đặc thù phục vụ cho quá trình nghiên cứu Luận án.

Nội dung phương pháp điều tra trắc nghiệm bằng bộ câu hỏi phỏng vấn:

4

+ Cách thức tiến hành điều tra trắc nghiệm:

Để tiến hành điều tra trắc nghiệm bằng bộ câu hỏi phỏng vấn, Học viên xây

dựng hệ thống chỉ tiêu về số liệu phân tích, bộ câu hỏi điều tra trắc nghiệm, với mục

tiêu tìm hiểu thực trạng và các vấn đề có liên quan đến kiểm soát chi ngân sách

thường xuyên, người thực hiện ngân sách thường xuyên của chính quyền địa phương

các cấp qua KBNN.

Trên cơ sở bộ câu hỏi điều tra trắc nghiệm đã có, Học viên gửi phiếu điều tra trắc

nghiệm đến các cán bộ là kế toán viên, kế toán trưởng các KBNN huyện, thị xã, phòng

giao dịch KBNN tỉnh, thành phố trực tiếp kiểm soát chi ngân sách thường xuyên, người

thực hiện ngân sách thường xuyên của chính quyền địa phương các cấp qua KBNN.

Số liệu thu thập điều tra phỏng vấn bằng hình thức trắc nghiệm về cơ bản phải

đảm bảo đại diện cho các địa phương trên toàn quốc, nhằm tìm ra tính quy luật của vấn

đề nghiên cứu.

+ Nội dung phiếu điều tra trắc nghiệm:

Đối tượng trả lời phỏng vấn theo phiếu điều tra trắc nghiệm là kế toán viên, kế

toán trưởng, lãnh đạo các KBNN huyện, thị xã, phòng giao dịch KBNN tỉnh trực tiếp

kiểm soát chi hoặc chỉ đạo công tác kiểm soát chi ngân sách thường xuyên, người thực

hiện ngân sách tại các đơn vị sử dụng ngân sách thường xuyên của chính quyền địa

phương các cấp. Nội dung phiếu điều tra trắc nghiệm tập trung vào ba phần:

- Một số chỉ tiêu cơ bản về điều kiện xã hội, điều kiện tự nhiên, số lượng tài khoản

giao dịch, số đơn vị giao dịch trên địa bàn...

- Phỏng vấn các kế toán viên, kế toán trưởng các KBNN huyện, thị xã, phòng

giao dịch KBNN tỉnh, thành phố trực tiếp kiểm soát chi ngân sách thường xuyên,

người thực hiện ngân sách thường xuyên tại các đơn vị sử dụng ngân sách bằng một bộ

câu hỏi trắc nghiệm.

- Tổng hợp các kiến nghị, đề xuất của các cán bộ làm công tác kiểm soát chi ngân

sách thường xuyên, người thực hiện ngân sách thường xuyên... liên quan đến đối tượng

nghiên cứu của Luận án (nếu có).

+ Khai thác và sử dụng số liệu điều tra trắc nghiệm phục vụ cho quá trình nghiên

cứu đề tài Luận án:

Từ số liệu thu thập được qua điều tra, phỏng vấn, Học viên tổng hợp lên thành các

biểu số liệu chi tiết theo từng chỉ tiêu phân tích cụ thể. Căn cứ vào các biểu chi tiết đó,

5

Học viên tiến hành phân tích và so sánh từng chỉ tiêu, nhằm làm rõ những vấn đề có tính

quy luật trong kiểm soát chi ngân sách thường xuyên của chính quyền địa phương các

cấp qua KBNN nhìn từ kết quả hoạt động quản lý ngân sách trên địa bàn; điều kiện địa

lý, điều kiện phát triển kinh tế, công tác quản lý thu NSNN... tại các địa phương ảnh

hưởng đến kiểm soát chi ngân sách thường xuyên; các tồn tại, hạn chế; nguyên nhân của

các tồn tại, hạn chế đó.

Các câu hỏi điều tra trắc nghiệm có sự lôgích với nhau, ràng buộc nhau. Từ việc

tổng hợp số liệu, tổng hợp kết quả trả lời các câu hỏi trắc nghiệm, so sánh kết quả số liệu,

kết quả trả lời giữa các câu hỏi trắc nghiệm, tổng hợp thành các biểu chi tiết theo chỉ tiêu

phân tích nhằm góp phần xây dựng lên một bức tranh toàn cảnh về thực trạng kiểm soát

chi ngân sách thường xuyên của chính quyền địa phương các cấp qua KBNN, như: hồ sơ

kiểm soát chi, tình huống kiểm soát chi, công tác kiểm soát chi, sự phối hợp giữa các cơ

quan quản lý ngân sách tại địa phương... năng lực, trình độ của người thực hiện ngân

sách; việc tự kiểm soát chấp hành dự toán ngân sách thường xuyên tại các đơn vị sử

dụng ngân sách...

Kết quả phân tích số liệu điều tra, phỏng vấn bằng hình thức trắc nghiệm sẽ góp

phần quan trọng cho quá trình xây dựng lên các giải pháp và điều kiện thực hiện giải

pháp nhằm đổi mới kiểm soát chi ngân sách thường xuyên của chính quyền địa phương

các cấp qua KBNN tại Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.

5. Tổng quan các nghiên cứu có liên quan đến đề tài Luận án

Từ khi NSNN ra đời, vấn đề nghiên cứu về quản lý NSNN, kiểm soát chi NSNN

được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm. Vì vậy đã một số công trình nghiên cứu ở các cấp

độ và giác độ khác nhau, có thể nêu một số công trình nghiên cứu, bài viết về quản lý

NSNN như sau:

5.1. Các nghiên cứu nước ngoài

(1) Economics of Development 6th Edition - Kinh tế học phát triển, (1992), Tái

bản lần thứ 6 (2006), của Dwight H.Perkins, Steven Radelet, David L.Lindauer, NXB

W.W Norton & Company New York - London. Nội dung bao gồm 4 phần với 21

chương, bao quát một phạm vi rộng lớn các vấn đề từ lý thuyết, chiến lược, chính sách

đến thực hành; từ những vấn đề chung của nền kinh tế đến những chuyên đề về từng loại

nguồn lực và lĩnh vực của quá trình phát triển. Chính sách tài khóa và Chính sách tài

chính được Giáo sư Dwight H.Perkins và các cộng sự đề cập đến rất cụ thể tại các

6

chương 12, 13, phần 3 như: Ngân sách Nhà nước, những vấn đề tổng quan; Chi tiêu

chính phủ; Chính sách thuế và tiết kiệm công; Hiệu quả kinh tế và ngân sách; Chức năng

của hệ thống tài chính... Trong đó, Chi tiêu chính phủ được Giáo sư và các cộng sự đi sâu

phân tích và hệ thống theo từng nhóm chi như: Chi thường xuyên; Tiền lương và tiền

công; Mua hàng hóa, dịch vụ; Trợ cấp; Doanh nghiệp Nhà nước; Chuyển nhượng của

chính phủ.

Tuy nhiên, một số vấn đề như: Tổ chức công tác quản lý, kiểm soát chi ngân sách

thường xuyên; quy trình quản lý; nguyên tắc và điều kiện chi ngân sách thường xuyên;

phương thức cấp phát; hình thức thanh toán; hồ sơ, chứng từ đối với từng khoản chi ngân

sách thường xuyên... tại mỗi quốc gia chưa được Giáo sư và các cộng sự đề cập đến.

(2) Finances Publiques - Tài chính công (2002), của Michel Bouvier, Marie￾Christine Esclassan, Jean-Pierre Lassale. Cuốn sách gồm 3 phần, 27 chương. Nội dung

cuốn sách tập trung trình bầy những vấn đề cơ bản nhất về mặt lý luận của tài chính

công, lịch sử hình thành các vấn đề thuộc ngành tài chính công; vấn đề tài chính công

hiện đại và Nhà nước; bối cảnh vận hành của nền tài chính công; các khái niệm và học

thuyết xung quanh vấn đề tài chính công... Cuốn sách cũng giới thiệu thực tiễn vận dụng

lý luận về tài chính công ở Pháp và Châu Âu, thể hiện ở Ngân sách Nhà nước và các luật

trong lĩnh vực tài chính; cơ chế và công cụ hoạt động tài chính Nhà nước... Đặc biệt,

Giáo sư Michel Bouvier và các cộng sự đã dành một phần không nhỏ (225 trang) trong

cuốn sách để phân tích về hoạt động tài chính công của địa phương. Có thể điểm một số

mục trọng tâm như: Giới thiệu về Khoa học tài chính công; Phần 1, Tài chính công và

môi trường chung, phân tích về Nhà nước và nền tài chính công đương đại, Bối cảnh

quốc tế và châu âu, Các kết cấu định chế; Phần 2 Tài chính công, Phân tích về Ngân sách

Nhà nước và Luật tài chính, Ngân sách Nhà nước các tác nhân và trình tự, Hoạt động tài

chính của Nhà nước; Phần 3, Tài chính địa phương, phân tích về khuôn khổ chung của

Tài chính địa phương, Nguồn thu chính của địa phương, Khuôn khổ ngân sách và kế

toán, kiểm tra quản lý tài chính địa phương.

Mặc dù Giáo sư Michel Bouvier và các cộng sự đã dành rất nhiều thời lượng để

phân tích về hoạt động tài chính công của địa phương, nhưng một số vấn đề như: tổ chức

kiểm soát chi ngân sách thường xuyên, quy trình và công cụ kiểm soát chi, quy định về

hồ sơ, chứng từ đối với từng khoản chi ngân sách thường xuyên của chính quyền địa

phương các cấp chưa được các Tác giả đề cập đến.