đối chiếu nồng độ ethanol trong máu với triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng ở bệnh nhân ngộ độc cấp

1

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI

LÊ THỊ GIANG

ĐỐI CHIẾU NỒNG ĐỘ ETHANOL TRONG MÁU

VỚI TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG

Ở BỆNH NHÂN NGỘ ĐỘC ETHANOL

LUẬN VĂN THẠC SỸ Y HỌC

HÀ NỘI – 2011

2

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI

LÊ THỊ GIANG

ĐỐI CHIẾU NỒNG ĐỘ ETHANOL TRONG MÁU

VỚI TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG

Ở BỆNH NHÂN NGỘ ĐỘC ETHANOL

Chuyên Ngành: Hồi Sức Cấp Cứu

Mã Số: 60.72.31

LUẬN VĂN THẠC SỸ Y HỌC

Ngƣời Hƣớng Dẫn Khoa Học: PGS.TS BẾ HỒNG THU

HÀ NỘI – 2011

3

Lời cảm ơn

Nhân dịp hoàn thành luận văn tốt nghiệp cho phép tôi được bày tỏ lòng

biết ơn chân thành tới: Đảng ủy, Ban Giám hiệu, Khoa sau đại học Trường Đại

học Y Hà Nội, Đảng ủy, Ban Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai đã tạo mọi điều kiện

thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn.

Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới PGS-TS Bế

Hồng Thu, người thầy đã tận tình dạy dỗ, cung cấp cho tôi những kiến thức,

phương pháp luận quí báu và trực tiếp hướng dẫn tôi thực hiện đề tài này.

Với tất cả lòng kính trọng, tôi xin gửi lời cảm ơn tới các Giáo sư, Phó

giáo sư, Tiến sĩ trong Hội đồng thông qua đề cương và Hội đồng chấm luận

văn tốt nghiệp đã đóng góp cho tôi nhiều ý kiến quý báu để luận văn của tôi

đạt được các mục tiêu đề ra .

Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của tập thể Bộ môn Hồi sức Cấp

cứu Trường Đại học Y Hà Nội, Trung tâm chống độc, Khoa Cấp cứu, Khoa

điều trị tích cực Bệnh viện Bạch Mai đã dành những điều kiện tốt cho tôi

trong quá trình học tập, nghiên cứu, thu thập số liệu để hoàn thành luận văn

đúng thời hạn.

Tôi xin cảm ơn Viện pháp y trung ương đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi

trong quá trình làm xét nghiệm cho bệnh nhân.

Tôi chân thành cảm ơn các bạn học viên Cao học, Nội trú, Chuyên khoa

Hồi sức cấp cứu đã giành cho tôi những sự giúp đỡ chân tình trong quá trình

học tập và làm luận văn.

4

Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới gia đình,anh em bạn bè thân

thiết đã hết lòng giúp đỡ tôi trong cuộc sống và học tập.

Hà Nội, ngày 20 tháng 12 năm 2011

Lê Thị Giang

5

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

ADH : Alcohol Dehydrogenase

ALDH : Acetaldehyd Dehydrogenase

ALT : Alanin aminotransferase

ALTT : Áp lực thẩm thấu

AST : Aspartate aminotransferase

ATP : Adenosine Triphosphate

CK : Creatine phosphokinase

CYP2E1 : Cytochrom P450 2E1

GABA : Gaba Amino Butylic Acid

KTTT : Khoảng trống thẩm thấu

MEOS : Microsomal Ethanol Oxidizing System

NAD+

: Nicotinamide Adenin dinucleotide

NADH : Dihydronicotinamide Adenin dinucleotide

NMDA : N- Methyl- D- Aspartate

TKTƢ : Thần kinh trung ƣơng

PXGX : Phản xạ gân xƣơng

SHH : Suy hô hấp

6

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ......................................................................................................1

Chƣơng 1: TỔNG QUAN..................................................................................14

1.1. Dƣợc lý học của ethanol..........................................................................14

1.1.1. Định nghĩa ...................................................................................................... 14

1.1.2. Tính chất lý hóa của ethanol........................................................................ 14

1.1.3. Quá trình hấp thu, chuyển hóa và thải trừ của ethanol trong cơ thể...... 15

1.1.4. Cơ chế gây độc của ethanol......................................................................... 17

1.2. Ngộ độc cấp ethanol ................................................................................20

1.2.1. Định nghĩa ngộ độc rƣợu cấp...................................................................... 21

1.2.2. Triệu chứng lâm sàng của ngộ độc cấp ethanol........................................ 21

1.2.3. Các xét nghiệm cận lâm sàng...................................................................... 23

1.2.4. Tai biến, biến chứng nặng của ngộ độc cấp ethanol:............................... 27

1.2.5. Chẩn đoán ngộ độc ethanol.......................................................................... 28

1.2.6. Điều trị............................................................................................................. 30

1.2.7.Một số kết quả nghiên cứu về mối liên quan giữa nồng độ ethanol máu

với triệu chứng lâm sàng......................................................................................... 32

Chƣơng 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................34

2.1. Thời gian và địa điểm nghiên cứu...........................................................34

2.2. Đối tƣợng nghiên cứu ..............................................................................34

2.2.1. Tiêu chuẩn lựa chọn...................................................................................... 34

2.2.2. Tiêu chuẩn loại trừ ........................................................................................ 34

2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu .........................................................................34

2.3.1. Thiết kế nghiên cứu....................................................................................... 34

2.3.2. Cỡ mẫu và cách chọn mẫu........................................................................... 34

2.3.3.Quy trình nghiên cứu ..................................................................................... 35

2.3.4. Phƣơng tiện nghiên cứu................................................................................ 39

7

2.3.5. Xử lý số liệu ................................................................................................... 39

2.3.6. Các sai số trong nghiên cứu có thể gặp...................................................... 39

2.3.7. Khía cạnh đạo đức của đề tài....................................................................... 40

2.4. Một số tiêu chuẩn và định nghĩa sử dụng trong nghiên cứu..................40

2.4.1. Tiêu chuẩn chẩn đoán nghiện rƣợu ............................................................ 40

2.4.2. Đánh giá ý thức theo thang điểm glassgow .............................................. 41

2.4.3. Đánh giá suy hô hấp theo tiêu chuẩn của Vũ Văn Đính và cộng sự .... 42

2.4.4. Đánh giá độ nặng ngộ độc theo bảng PSS ............................................... 42

2.4.5. Đánh giá tình trạng rối loạn huyết động .................................................... 42

2.4.6. Đánh giá tình trạng rối loạn chuyển hóa, điện giải .................................. 42

Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................................................43

3.1. Đặc điểm nhóm bệnh nhân nghiên cứu ..................................................43

3.1.1. Phân bố theo giới tính................................................................................... 43

3.1.2. Phân bố theo tuổi.......................................................................................... 44

3.1.3. Phân bố theo nghề nghiệp............................................................................ 44

3.1.4. Phân bố theo tiền sử uống rƣợu................................................................... 45

3.1.5. Phân bố theo lý do uống rƣợu ..................................................................... 45

3.1.6. Phân bố bệnh nhân theo loại rƣợu uống................................................... 46

3.1.7. Phân bố bệnh nhân theo thời gian đến viện............................................... 46

3.1.8. Tỷ lệ xuất hiện các triệu chứng thần kinh- tâm thần................................ 47

3.1.9. Phân bố bệnh nhân theo nồng độ ethanol đo đƣợc trong máu ............... 47

3.2. Mối liên quan giữa nồng độ ethanol máu đo đƣợc với triệu chứng lâm

sàng, cận lâm sàng...........................................................................................48

3.2.1. Mối liên quan giữa nồng độ ethanol trong máu với điểm glassgow..... 48

3.2.2. Mối liên quan giữa nồng độ ethanol trong máu với mức độ suy hô hấp 48

3.2.3. Mối liên quan giữa nồng độ ethanol trong máu với độ nặng của

ngộ độc theo PSS................................................................................................... 49

8

3.2.4. Mối liên quan giữa nồng độ ethanol máu với các triệu chứng thần

kinh khác ........................................................................................... 50

3.2.5. Mối liên quan giữa nồng độ ethanol máu với triệu chứng tiêu hóa: .... 51

3.2.6. Mối liên quan giữa nồng độ ethanol trong máu với mạch...................... 51

3.2.7. Mối liên quan giữa nồng độ ethanol trong máu với huyết áp ................ 52

3.2.8. Mối liên quan giữa nồng độ ethanol máu với các chỉ số huyết học..... 52

3.2.9. Mối liên quan giữa nồng độ ethanol máu với glucose, kali máu:......... 53

3.2.10. Mối liên quan giữa nồng độ ethanol máu với các chỉ số sinh hóa ...... 54

3.2.11. Mối liên quan giữa nồng độ ethanol trong máu với độ khí máu ......... 55

3.2.12. Mối liên quan giữa nồng độ ethanol máu với khoảng trống anion .... 55

3.2.13. Mối liên quan giữa nồng độ ethanol máu với một số biến chứng...... 56

3.2.14. So sánh nồng độ ethanol đo đƣợc trong máu với nồng độ ethanol

ƣớc tính theo khoảng trống thẩm thấu .................................................................. 57

Chƣơng 4: BÀN LUẬN .....................................................................................59

4.1. Về đặc điểm chung bệnh nhân nghiên cứu.............................................59

4.1.1. Đặc điểm về giới............................................................................................ 59

4.2. Đặc điểm về tuổi ......................................................................................60

4.3. Đặc điểm nghề nghiệp .............................................................................60

4.4. Đặc điểm tiền sử uống rƣợu ....................................................................61

4.5. Lý do sử dụng ethanol và loại rƣợu sử dụng..........................................61

4.6. Thời gian từ khi bắt đầu uống đến khi đến viện.....................................62

4.7. Nồng độ ethanol đo đƣợc trong máu ......................................................62

4.8. Mối liên quan giữa nồng độ ethanol đo đƣợc trong máu với triệu chứng

lâm sàng, cận lâm sàng ...................................................................................63

4.8.1. Mối liên quan giữa Glassgow với nồng độ ethanol máu. ....................... 63

4.8.2. Liên quan giữa nồng độ ethanol trong máu với mức độ suy hô hấp..... 64