Độc học môi trường - Chương 4 pdf

Bài giảng độc học môi trường: Độc tính và đánh giá độc tính

http://www.ebook.edu.vn 1

Chương 4

ĐỘC TÍNH VÀ ĐÁNH GIÁ ĐỘC TÍNH

Mục tiêu học tập:

1. Trình bày khái niệm và phân loại độc tính

2. Trình bày phương pháp đánh giá và thử nghiệm độc tính

3. Trình bày phương pháp QSAR dự đoán độc tính hóa chất

NỘI DUNG

1. Độc tính và thử nghiệm độc tính

1.1. Khái niệm về độc tính và phân loại

Độc tính (toxicity) là thuật ngữ dùng để mô tả những tác động xấu của

chất độc lên cơ thể sinh vật. Tùy thuộc vào mức độ của độc tính, chất độc có thể

gây chết, hoặc gây tác hại lên từng cơ quan của cơ thể. Độc tính là một khái niệm

định lượng. Hầu như bất kì một chất nào đều gây tác hại tại một liều (dose) nào

đó và tại cùng một thời điểm. Biên độ gây hiệu ứng độc của một chất độc dao

động rất lớn: từ liều gây hiệu ứng độc mãn tính đến liều gây chết tức khắc.

1.1.1. Độc tính cấp (acute toxicity): thuật ngữ này biểu thị sự tác động xấu hay

sự tử vong của sinh vật ngay sau khi tiếp xúc với chất độc. Độc tính cấp xảy ra

do tiếp xúc với đơn hoặc đa yếu tố trong phạm vi một thời gian ngắn (≤ 24 giờ)

và tác động cấp tính là tác động xảy ra trong vòng một vài ngày hoặc thậm chí

một vài giờ đầu tiên sau khi tiếp xúc với chất độc, thông thường thời gian gây

độc tính cấp phải ít hơn hai tuần.Mặt khác, vì những tác động mãn tính chỉ xuất

hiện sau khi tiếp xúc lập lại với một chất độc: trong nhiều trường hợp cần phải

tiếp xúc liên tục hàng tháng với chất độc. Trong khi đó, tác nhân gây độc tính cấp

được hấp thu nhanh chóng vào cơ thể và sản sinh ngay lập tức các hiệu ứng độc

cho cơ thể, song cũng có trường hợp, tiếp xúc cấp tính bị suy giảm độc tính.

* Thử nghiệm độc tính cấp (acute toxicity test): Thử nghiệm thông

thường nhất của độc tính cấp là thử thiệm LC50 và LD50: được thiết kế để đo

lường sự tử vong đối với những đáp ứng của một chấn thương độc tính cấp.

Những loại thử nghiệm khác của độc tính cấp bao gồm: thử nghiệm kích thích

da, thử nghiệm tính nhạy cảm của da, thử nghiệm kích thích mắt, photoallergy,

phototoxicity...

* Độc tính bán cấp (subacute toxicity): là tác động gây tác hại cơ thể

động vật nếu hàng ngày hóa chất đưa vào cơ thể trong khoảng thời gian < 10%

thời gian sống của động vật thí nghiệm.

1.1.2. Độc tính mãn (chronic toxicity): Thuật ngữ này được sử dụng để mô tả

những hiệu ứng xấu xuất hiện sau một thời gian dài tiếp xúc với những lượng