Đoạn văn mở đầu và kết thúc trong truyện ngắn nguyễn huy thiệp.

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA NGỮ VĂN

----------

BÙI THỊ THÙY DUYÊN

Đoạn văn mở đầu và kết thúc trong truyện

ngắn Nguyễn Huy Thiệp

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

1

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng:

Luận văn này do tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn của GVC. TS.

Bùi Trọng Ngoãn. Các số liệu và kết quả trong luận văn là trung thực, chưa

được công bố trong công trình nào khác.

Tôi xin chịu trách nhiệm về những nội dung khoa học trong luận văn.

Đà Nẵng, ngày 10 tháng 5 năm 2012

Người thực hiện

Bùi Thị Thùy Duyên

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện luận văn, ngoài sự nỗ lực của bản thân, tôi đã

nhận được sự quan tâm, giúp đỡ tận tình của TS. Bùi Trọng Ngoãn, sự đóng

góp ý kiến thiết thực của các thầy cô giáo khoa Ngữ văn, trường Đại học Sư

phạm – Đại học Đà Nẵng, cũng như sự động viên, chia sẻ của gia đình và bạn

bè.

Với tình cảm chân thành, cho phép tôi gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Ban

chủ nhiệm khoa, tổ Ngôn ngữ, cùng các thầy cô giáo trong khoa, bạn bè và gia

đình, đặc biệt là thầy giáo, TS. Bùi Trọng Ngoãn - người đã trực tiếp hướng

dẫn tôi hoàn thành luận văn này.

Xin trân trọng cảm ơn !

Đà Nẵng, ngày 10 tháng 5 năm 2010

Người thực hiện

Bùi Thị Thùy Duyên

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU................................................................................................... 1

1. Lí do chọn đề tài..................................................................................... 1

2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu....................................................................... 2

3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu................................................................ 6

4. Phương pháp nghiên cứu......................................................................... 8

5. Bố cục của khóa luận .............................................................................. 8

Chương Một: NHỮNG VẤN ĐỀ LÍ LUẬN LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI...... 9

1.1. Lí thuyết chung về đoạn văn ................................................................. 9

1.1.1. Khái niệm ......................................................................................... 9

1.1.2. Phân loại đoạn văn ............................................................................ 9

1.1.2.1. Đoạn văn bình thường .................................................................. 10

1.1.2.2. Đoạn văn đặc biệt ......................................................................... 12

1.2. Đoạn văn mở đầu truyện ngắn ............................................................ 13

1.2.1. Khái niệm ....................................................................................... 14

1.2.2. Vai trò của đoạn văn mở đầu truyện ngắn ......................................... 14

1.2.3. Đặc điểm của đoạn văn mở đầu truyện ngắn ..................................... 15

1.2.3.1. Cấu trúc hình thức của đoạn văn mở đầu truyện ngắn..................... 15

1.2.3.2. Cấu trúc nội dung của đoạn văn mở đầu truyện ngắn...................... 16

1.3. Đoạn văn kết thúc truyện ngắn............................................................ 17

1.3.1. Khái niệm ....................................................................................... 17

1.3.2. Vai trò của đoạn văn kết thúc truyện ngắn ........................................ 17

1.3.3. Đặc điểm của đoạn văn kết thúc truyện ngắn .................................... 18

1.3.3.1. Cấu trúc hình thức của đoạn văn kết thúc truyện ngắn .................... 18

1.3.3.2. Cấu trúc nội dung của đoạn văn kết thúc truyện ngắn ..................... 19

1.4. Nguyễn Huy Thiệp – cây bút truyện ngắn đặc sắc thời kì đổi mới ........ 20

1.4.1. Cuộc đời......................................................................................... 20

1.4.2. Quá trình sáng tác............................................................................ 21

1.4.3. Truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp ...................................................... 22

Tiểu kết chương một:................................................................................ 23

Chương Hai: ĐOẠN VĂN MỞ ĐẦU TRONG TRUYỆN NGẮN

NGUYỄN HUY THIỆP............................................................................ 24

2.1. Đặc điểm hình thức đoạn văn mở đầu trong truyện ngắn ...................... 24

Nguyễn Huy Thiệp ................................................................................... 24

2.1.1. Đoạn văn mở đầu bình thường ......................................................... 24

2.1.1.1. Đoạn văn mở đầu theo kiểu diễn dịch ............................................ 25

2.1.1.2. Đoạn văn mở đầu theo kiểu song hành........................................... 26

2.1.1.3. Đoạn văn mở đầu theo kiểu móc xích............................................ 27

2.1.1.4. Đoạn văn mở đầu theo kiểu quy nạp .............................................. 29

2.1.1.5. Đoạn văn mở đầu theo kiểu tổng – phân – hợp............................... 29

2.1.2. Đoạn văn mở đầu đặc biệt................................................................ 30

2.1.2.1. Đoạn văn mở đầu là một từ ........................................................... 30

2.1.2.2. Đoạn văn mở đầu là câu đơn......................................................... 31

2.1.2.3. Đoạn văn mở đầu là một bức thư................................................... 32

2.2. Đặc điểm nội dung đoạn văn mở đầu trong truyện ngắn

Nguyễn Huy Thiệp ................................................................................... 33

2.2.1. Nội dung của đoạn văn mở đầu........................................................ 33

2.2.1.1. Đoạn văn mở đầu giới thiệu chủ đề tác phẩm................................. 34

2.2.1.2. Đoạn văn mở đầu nêu bật hình tượng nhân vật............................... 35

2.2.1.3. Đoạn văn mở đầu dự báo về nội dung câu chuyện .......................... 36

2.2.2. Các kiểu mở đầu.............................................................................. 37

2.2.2.1. Kiểu mở trực tiếp.......................................................................... 37

2.2.2.2. Kiểu mở gián tiếp ......................................................................... 39

2.3. Quan hệ giữa đoạn văn mở đầu với các yếu tố khác thuộc văn bản ....... 44

2.3.1. Quan hệ giữa đoạn văn mở đầu với tiêu đề ....................................... 45

1

2.3.2. Quan hệ giữa đoạn văn mở đầu với phần nội dung ............................ 46

Tiểu kết chương hai: ................................................................................. 48

Chương Ba: ĐOẠN VĂN KẾT THÚC TRONG TRUYỆN NGẮN

NGUYỄN HUY THIỆP............................................................................ 50

3.1. Đặc điểm hình thức đoạn văn kết thúc trong truyện ngắn ..................... 50

Nguyễn Huy Thiệp ................................................................................... 50

3.1.1. Đoạn văn kết thúc bình thường ........................................................ 50

3.1.1.1. Đoạn văn kết thúc theo kiểu song hành.......................................... 50

3.1.1.2. Đoạn văn kết thúc theo kiểu diễn dịch .......................................... 51

3.1.1.3. Đoạn văn kết thúc theo kiểu móc xích ........................................... 52

3.1.1.4. Đoạn văn kết thúc theo kiểu quy nạp ............................................. 53

3.1.1.5. Đoạn văn kết thúc theo kiểu tổng - phân - hợp ............................... 53

3.1.2. Đoạn văn kết thúc đặc biệt............................................................... 54

3.1.2.1. Đoạn văn kết thúc là cụm từ.......................................................... 54

3.1.2.2. Đoạn văn kết thúc là một câu ........................................................ 55

3.1.2.3. Đoạn kết đặc biệt bằng những câu thơ ........................................... 57

3.2. Đặc điểm nội dung đoạn văn kết thúc trong truyện ngắn ...................... 59

Nguyễn Huy Thiệp ................................................................................... 59

3.2.1. Nội dung phản ánh của đoạn văn kết thúc ......................................... 59

3.2.1.1. Đoạn kết phản ánh sự vật, sự việc, hành động................................ 60

3.2.1.2. Đoạn kết nêu lên tâm trạng, suy nghĩ, thái độ................................. 62

3.2.2. Các kiểu kết thúc............................................................................. 64

3.2.2.1. Kết thúc khép ............................................................................... 64

3.2.2.2. Kết thúc mở................................................................................. 65

3.3. Mối quan hệ giữa đoạn văn kết thúc với các yếu tố khác thuộc văn bản...... 69

3.3.1. Quan hệ giữa đoạn kết với tiêu đề .................................................... 69

3.3.2. Quan hệ giữa đoạn văn kết thúc và đoạn văn mở đầu ........................ 70

Tiểu kết chương ba: .................................................................................. 71

KẾT LUẬN.............................................................................................. 73

TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................... 75

1

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

“Nhà văn gặp thời may và văn học được may có nhà văn” [16, tr.6].

Tác phẩm của ông vừa ra đời đã trở thành “mắt bão”, trở thành cái mà người

ta thường gọi là “trường văn, trận bút”. Người mà chúng ta đang nói đến chỉ

có thể là một hiện tượng văn học – hiện tượng Nguyễn Huy Thiệp.

Nguyễn Huy Thiệp là một trong những cây bút truyện ngắn đặc sắc của

văn học Việt Nam sau năm 1975. Nhà văn vừa xuất hiện “đã gây được dư

luận, càng viết dư luận càng mạnh, truyện chưa ra thì người ta đã kháo nhau,

truyện đăng rồi thì tranh nhau tìm đọc, đọc rồi thì gặp nhau bình phẩm, bàn

tán, chốn phòng văn cũng như chốn vỉa hè đâu đâu cũng kháo chuyện…” [16,

tr.6]. Nguyễn Huy Thiệp là một hiện tượng văn học luôn luôn được người ta

nhắc đến và đem ra bàn cãi. Nhắc đến để ngợi ca cũng có, “nhắc đến để chửi

bới, mạt sát cũng có” [16, tr.463].

Cho dù có nhiều ý kiến trái ngược nhau nhưng không ai có thể phủ

nhận được truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp có một sức hút lớn. Phạm Xuân

Nguyên gọi ông là hiện tượng “hai lần lạ: nội dung lạ, nghệ thuật lạ”. Ông đã

“khuấy đảo”sự bình yên của người đọc bằng cách viết rạch ròi, lạnh lùng khi

nhìn vào hiện thực đời sống trần trụi. Nhưng điều đáng quan tâm hơn ở đây là

sự “khuấy đảo”của kĩ thuật viết mới lạ. Cụ thể, xét ở góc độ kết cấu văn bản,

sức hút của truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp nằm ở chính cách viết đoạn văn

mở đầu và kết thúc truyện.

Chọn đề tài: “Đoạn văn mở đầu và kết thúc trong truyện ngắn Nguyễn

Huy Thiệp”, chúng tôi mong muốn góp phần làm rõ những kĩ thuật xây dựng

truyện ngắn độc đáo của Nguyễn Huy Thiệp. Qua đó, chúng tôi cũng mong

muốn thấy được dụng ý nghệ thuật và giá trị tạo nên phong cách của nhà văn

trong sáng tạo văn chương.