Đồ án tốt nghiệp kĩ thuật môi trường khảo sát ảnh hưởng của thuốc bảo vệ thực vật đến sự đa dạng

Khảo sát ảnh hưởng của thuốc BVTV đến sự ĐDSH

các loài sâu hại & thiên địch trên cây cà chua

CHƯƠNG I

MỞ ĐẦU

1.1 Đặt vấn đề

Rau quả thuộc loại thực phẩm không thể thiếu được trong bữa ăn hàng ngày.

Ngoài giá trị dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển cơ thể, rau quả còn là nguồn

thực phẩm quan trọng trên thị trường tiêu thụ trong nước và xuất khẩu mang lại lợi

nhuận lớn cho người sản xuất, góp phần nâng cao nguồn thu nhập cho nền kinh tế

quốc dân.

Điều kiện đất đai, khí hậu nước ta rất thuận lợi để phát triển rau xanh và cây ăn

quả nhưng cũng là môi trường thích hợp cho các loại côn trùng, sâu bọ, nấm mốc

phá hoại. Do vậy, trong thực hành nông nghiệp không thể tránh khỏi việc sử dụng

thuốc bảo vệ thực vật để phòng sâu bệnh cũng như các chất bảo quản rau quả trong

quá trình lưu thông phân phối.

Hiện nay, tình trạng vệ sinh an toàn của rau quả nói chung và đối cây cà chua

nói riêng là vấn đề đáng lo ngại:

- Việc dư lượng thuốc bảo vệ thực vật với nồng độ quá cao là tác nhân thường

gặp ở một số vụ ngộ độc gây rối loạn thần kinh trung ương, nhức đầu, nôn mửa, mất

ngủ, giảm trí nhớ, với mức độ nặng hơn có thể tổn thương thần kinh ngoại biên dẫn

đến liệt.

- Hội chứng nhiễm độc não thường gặp đối với thuốc bảo vệ thực vật nhóm

thủy ngân hữu cơ và lân hữa cơ. Các hội chứng về tim mạch, hô hấp, tiêu hóa, gan,

mật và hội chứng về máu cũng có thể xảy ra ở những trường hợp nặng, tỷ lệ tử vong

cao.

- Hơn thế nữa, việc sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, chất kích thích

sinh trưởng…không đúng quy định làm cho tổn dư các chất hóa học độc hại trong

rau quả tuy ở liều lượng chưa gây ngộ độc cấp tính nhưng với thời gian sử dụng kéo

dài cũng có thể dẫn đến nguy cơ tích lũy và gây tổn thương một số bộ phận trong cơ

GVHD: Th.S Nguyễn Thị Hai 1

SVTH: Nguyễn Thị Minh

Khảo sát ảnh hưởng của thuốc BVTV đến sự ĐDSH

các loài sâu hại & thiên địch trên cây cà chua

thể, sau một thời gian dài mới phát bệnh hoặc gây dị tật, dị dạng cho các thế hệ sau.

Báo cáo khảo sát của ngành Y tế tại một số tỉnh đã phát hiện Dimethoat, Diazinon

và Cypermethrin phổ biến trong các loại rau, đậu, đỗ. Mặc dù các loại thuốc trừ sâu

này có trong danh mục thuốc bảo vệ thực vật được phép sử dụng trong sản xuất rau

an toàn, mức độ tồn dư ở các mẫu rau cải xanh đã gần với giới hạn tối đa cho phép.

Từ năm 2005 - 2007, kết quả phân tích của Cục Bảo vệ thực vật của Bộ Nông

nghiệp và phát triển nông thôn cũng thông báo một số thuốc bảo vệ thực vật thường

gặp như Fipronil, Quinalphos, Hexaconazonle với dư lượng vượt mức cho phép trên

20% ở mẫu nho, 6,6% ở mẫu bắp cải và 11,1% ở mẫu đậu quả.

- Theo thống kê của Cục An toàn và vệ sinh thực phẩm thuộc Bộ Y tế, từ năm

2000 - 2007 đã có tới 205 vụ ngộ độc, với 3.637 người mắc, 23 người chết do thực

phẩm gây ngộ độc là rau, của, quả. Tính riêng năm 2007 cũng có 37 vụ ngộ độc,

555 người mắc và 7 người tử vong. Mặc dù đây là số liệu tổng hợp từ báo cáo chưa

đầy đủ của các tỉnh gửi về nhưng cũng cảnh báo thực trạng rất đáng lo ngại (PGS.

TS. Hà Thị Anh Đào, 2010)

- Chính vì vậy, việc phát triển rau quả nói chung và cà chua nói riêng ngoài

phát triển nông nghiệp phải đi đôi với bảo tồn đa dạng sinh học nông nghiệp, xây

dựng nền nông nghiệp bền vững, giảm thiểu việc dùng thuốc hoá học trên cây là

vấn đề cấp bách hiện nay. Vì vậy, công tác điều tra sự đa dạng thành phần sâu hại

và thiên địch trên cây trồng cần phải được tiến hành thường xuyên và liên tục.

Xuất phát từ điều này, sinh viên tiến hành đề tài “Khảo sát ảnh hưởng của thuốc

BVTV đến sự ĐDSH các loại sâu hại & thiên địch trên cây cà chua” tại huyện Bình

Chánh – Tp.HCM nhằm góp phần xây dựng cơ sở khoa học cho việc xây dựng các

biện pháp quản lý sâu hại trên cây cà chua, bảo tồn và phát huy được vai trò của

thiên địch một cách hiệu quả, góp phần giảm thiểu việc dung thuốc trừ sâu trên cây

họ cà chua.

1.2 Mục đích yêu cầu

Thu thập, cung cấp các số liệu về sự đa dạng của thành phần sâu hại và thiên

địch trên cây cà chua tại huyện Bình Chánh để từ đó làm cơ sở cho việc xây dựng

GVHD: Th.S Nguyễn Thị Hai 2

SVTH: Nguyễn Thị Minh

Khảo sát ảnh hưởng của thuốc BVTV đến sự ĐDSH

các loài sâu hại & thiên địch trên cây cà chua

các biện pháp bảo tồn các loài côn trùng có ích phục vụ cho công tác sản xuất rau an

toàn của TP.HCM.

1.3 Nội dung nghiên cứu

- Điều tra tình hình sử dụng thuốc trừ sâu, bệnh trên cây cà chua tại huyện

Bình Chánh.

- Điều tra sự đa dạng côn trùng trên cây cà chua trên địa bàn huyện Bình

Chánh.

- Bước đầu tìm hiểu ảnh hưởng của việc sử dụng thuốc hóa học đến sự đa

dạng hệ chân khớp trên cây cà chua.

- Diễn biến số lượng của một số loài sâu hại và thiên địch chính .

1.4 Giới hạn đề tài

- Thời gian: đề tài thực hiện từ tháng 26/11 – 26/02/2011

- Phạm vi nghiên cứu: đề tài tập trung nghiên cứu côn trùng thiên địch và sâu

hại trên ruộng cà chua huyện Bình Chánh, Tp.HCM

GVHD: Th.S Nguyễn Thị Hai 3

SVTH: Nguyễn Thị Minh

Khảo sát ảnh hưởng của thuốc BVTV đến sự ĐDSH

các loài sâu hại & thiên địch trên cây cà chua

CHƯƠNG II

TỔNG QUAN TÀI LIỆU

2.1 Định nghĩa về đa dạng sinh học

Theo Công ước Đa dạng sinh học, khái niệm "Đa dạng sinh học" (biodiversity,

biological diversity) có nghĩa là sự khác nhau giữa các sinh vật sống ở tất cả mọi

nơi, bao gồm: các hệ sinh thái trên cạn, trong đại dương và các hệ sinh thái thuỷ vực

khác, cũng như các phức hệ sinh thái mà các sinh vật là một thành phần,...; thuật

ngữ này bao hàm sự khác nhau trong một loài, giữa các loài và giữa các hệ sinh

thái.

Tính đa dạng của gen di truyền, kiểu gen và các bộ gen cũng như mối quan hệ

của chúng với môi trường ở mức phân tử, loài, quần thể và hệ sinh thái (FAO,

1990).

Tính đa dạng và sự khác nhau của tất cả động vật, thực vật và vi sinh vật trên

trái đất, có thể được phân thành 3 cấp: đa dạng di truyền (biến thiên trong loài), đa

dạng loài, và đa dạng sinh cảnh (Overseas Development Administration, 1991).

Toàn bộ sự đa dạng và sự khác nhau giữa các sinh vật sống và trong chính sinh

vật đó, các tổ hợp sinh vật và các hệ sinh thái hướng sinh cảnh. Thuật ngữ bao gồm

các mức đa dạng hệ sinh thái, loài và sinh cảnh, cũng như trong một loài (đa dạng di

truyền) (Fiedler & Jain, 1992).

Tính đa dạng về cấu trúc và chức năng của các dạng sống ở các mức di truyền,

quần thể, loài, quần xã và hệ sinh thái (Sandlund et al., 1993).

Là toàn bộ đa dạng di truyền, đa dạng loài và đa dạng sinh thái, cũng như những

tác động tương hỗ giữa chúng, trong một vùng xác định, tại một thời điểm xác định

(di Castri, 1995).

Là toàn bộ các mức tổ chức về mặt di truyền học, các cấp phân loại và sinh thái

học, cũng như mối tương tác theo thứ bậc, tại các mức độ tổ hợp khác nhau (di

Castri & Younốs, 1996)

GVHD: Th.S Nguyễn Thị Hai 4

SVTH: Nguyễn Thị Minh

Khảo sát ảnh hưởng của thuốc BVTV đến sự ĐDSH

các loài sâu hại & thiên địch trên cây cà chua

Đa dạng sinh học được định nghĩa là sự khác nhau giữa các sinh vật sống ở tất

cả mọi nơi, gồm các hệ sinh thái trên cạn, sinh thái trong đại dương và các hệ sinh

thái thuỷ vực khác, cũng như các phức hệ sinh thái mà các sinh vật là một thành

phần trong đó. Thuật ngữ đa dạng sinh học này bao hàm sự khác nhau trong một

loài, giữa các loài và giữa các hệ sinh thái khác nhau (Elizabeth Cromwell, David

Cooper and Patrick Mulvany, 1997).

Theo Dương Trí Dũng (2001) đa dạng sinh học là sự biến đổi trong sinh vật

sống từ mọi nguồn như trong không khí, đất, biển, trong hệ thống môi trường nước

khác là một phức hợp sinh thái nơi nó tồn tại, điều này bao gồm sự đa dạng về loài

(đa dạng di truyền hay còn gọi là đa dạng gen), giữa các loài (đa dạng loài), và các

hệ sinh thái (đa dạng hệ sinh thái).

Theo Phạm Bình Quyền (2006), đa dạng sinh học là sự phong phú của tất cả các

loài sinh vật từ các hệ sinh thái trên cạn, ở biển và các hệ sinh thái dưới nước, và

mỗi tổ hợp sinh thái mà chúng tạo nên; đa dạng sinh học bao gồm sự đa dạng trong

loài (đa dạng di truyền hay còn gọi là đa dạng gen), giữa các loài (đa dạng loài), và

các hệ sinh thái (đa dạng hệ sinh thái).

2.2 Đặc điểm của cây cà chua

Tên khoa học: Lycopersicum esculentum Miller

- Cà chua là một trong những cây thực phẩm khá quan trọng đối với đời sống

con người, là loại rau ăn trái rất được ưa thích vì phẩm chất ngon và chế biến được

nhiều cách, cà chua còn cho năng suất cao. Ở nhiều nước trên thế giới đã phát triển

trồng cà chua trên qui mô khá rộng được canh tác khoảng 200 năm nay ở Châu Âu

để làm cây thực phẩm, ở Bungari có diện tích trồng rau chiếm 70% tổng diện tích

trồng trọt, trong đó cây cà chua chiếm 40% diện tích.

- Trong những năm qua, nước ta đã mở rộng diện tích trồng cà chua trên một

qui mô lớn. Ở nước ta việc phát triển trồng cà chua còn có ý nghĩa quan trọng về

mặt luân canh, tăng vụ và tăng năng suất trên đơn vị diện tích, do đó cà chua là loại

rau được khuyến khích phát triển. Tuy nhiên, việc trồng cà chua chưa được phát

triển mạnh theo mong muốn vì cà chua trồng trong điều kiện nóng và ẩm ở nước ta

GVHD: Th.S Nguyễn Thị Hai 5

SVTH: Nguyễn Thị Minh

Khảo sát ảnh hưởng của thuốc BVTV đến sự ĐDSH

các loài sâu hại & thiên địch trên cây cà chua

dễ mắc nhiều bệnh gây hại đáng kể như héo tươi, virus,... khó phòng trị. Để đảm

bảo cho năng suất cà chua ngày càng tăng và ổn định, ngoài những biện pháp cần

giải quyết về giống, canh tác, đất đai, phân bón… thì vấn đề sâu hại cà chua cần

phải chú ý đặc biệt là đối với vụ cà chua xuân hè..

- Theo các kết quả điều tra thành phần sâu hại trên cây cà chua có tới 13 -14

loài gây hại phổ biến thường xuyên. Một số loài gây hại nghiêm trọng ảnh hưởng

lớn đối với năng suất cà chua: bọ phấn, bọ xám, sâu xanh.

2.2.1 Đặc tính sinh vật học

 Rễ: rễ cái mọc nhanh, ăn sâu 0.5 – 1m. Rễ cái thường bị đứt khi cây ra rễ

phụ, hệ thống rễ phụ rất phát triển và phân bố rộng. Bộ rễ ăn sâu hay nông, phát

triển mạnh hay yếu đều liên quan đến mức độ phân cành và phát triển của các bộ

phận trên mặt đất. Do đó muốn có bộ rễ như ý muốn ta chỉ việc tẻ cành, bấm ngọn.

 Thân: Thân tròn, thẳng đứng, mọng nước, phủ nhiều lông, khi cây lớn gốc

thân dần dần hóa gỗ. Thân mang lá và phát hoa. Ở nách lá là chồi nách. Chồi nách ở

các vị trí khác nhau có tốc độ sinh trưởng và phát dục khác nhau, thường chồi nách

ở ngay dưới chùm hoa thứ nhất có khả năng tăng trưởng mạnh và phát dục sớm so

với các chồi nách gần gốc., khi cây lớn thân cây hoá gỗ.

Tuỳ theo khả năng sinh trưởng và phân nhánh, cà chua được phân thành 4 dạng

khác nhau:

- Dạng vô hạn: Thân dài hơn 2m, có chum hoa đầu tiên ở lá thứ 9 – 11 sau đó

cách 3 – 4 lá sau mới có chùm hoa tiếp theo. Dạng này có tiềm năng cho năng suất

cao nhờ thu hoạch dài ngày.

- Dạng hữu hạn: Thân cứng, mọc đứng, có chùm hoa đầu tiên ở lá thứ 7 – 9,

sau đó cách 1 – 2 lá cho chùm hoa kế tiếp cho đến khi cây được 4 – 6 chùm hoa thì

xuất hiện chùm hoa ngọn, cây ngừng cao. Dạng cà chua này cho trái sớm và tập

trung.

- Dạng bán hữu hạn: Tương tự như dạng hữu hạn nhưng số chùm hoa của loài

này nhiều hơn khoảng 8 – 10 chùm.

GVHD: Th.S Nguyễn Thị Hai 6

SVTH: Nguyễn Thị Minh

Khảo sát ảnh hưởng của thuốc BVTV đến sự ĐDSH

các loài sâu hại & thiên địch trên cây cà chua

- Dạng bụi: cà chua có long rất ngắn, đâm chồi mạnh, ít chùm hoa, cho trái tập

trung, phục vụ cho việc trồng dày và thu hoạch cơ giới.

 Lá: Lá thuộc lá kép lông chim lẻ, mỗi lá có 3 - 4 đôi lá chét, ngọn lá có 1 lá

riêng gọi là lá đỉnh. Rìa lá chét đều có răng cưa nông hay sâu tùy giống. Phiến lá

thường phủ lông tơ. Đặc tính lá của giống thường thể hiện đầy đủ sau khi cây có

chùm hoa đầu tiên.

 Hoa: Hoa mọc thành chùm, lưỡng tính, tự thụ phấn là chính. Sự thụ phấn

chéo ở cà chua khó xảy ra vì hoa cà chua tiết nhiều tiết tố chứa các alkaloid độc nên

không hấp dẫn côn trùng và hạt phấn nặng không bay xa được. Số lượng hoa trên

chùm thay đổi tùy giống và thời tiết, thường từ 5 - 20 hoa.

 Quả: Trái thuộc loại mọng nước, có hình dạng thay đổi từ tròn, bầu dục đến

dài. Vỏ trái có thể nhẵn hay có khía. Màu sắc của trái thay đổi tùy giống và điều

kiện thời tiết. Thường màu sắc trái là màu phối hợp giữa màu vỏ trái và thịt trái

Quá trình chín của trái chia làm 4 thời kỳ:

- Thời kỳ trái xanh: Trái và hạt phát triển chưa hoàn toàn, nếu đem dấm trái

không chín, trái chưa có mùi vị, màu sắc đặc trưng của giống.

- Thời kỳ chín xanh: Trái đã phát triển đầy đủ, trái có màu xanh sáng, keo

xung quanh hạt được hình thành, trái chưa có màu hồng hay vàng nhưng nếu đem

dấm trái thể hiện màu sắc vốn có.

- Thời kỳ chín vàng: Phần đỉnh trái xuất hiện màu hồng, xung quanh cuống

trái vẫn còn xanh, nếu sản phẩm cần chuyên chở đi xa nên thu hoạch lúc nay để trái

chín từ từ khi chuyên chở.

- Thời kỳ chín đỏ: Trái xuất hiện màu sắc vốn có của giống, màu sắc thể hiện

hoàn toàn, có thể thu hoạch để ăn tươi. Hạt trong trái lúc nay phát triển đầy đủ có

thể làm giống.

 Hạt: Hạt cà nhỏ, dẹp, nhiều lông, màu vàng sáng hoặc hơi tối. Hạt nằm trong

buồng chứa nhiều dịch bào kiềm hãm sự nảy mầm của hạt. Trung bình có 50 - 350

hạt trong trái. Trọng lượng 1000 hạt là 2,5 - 3,5g.

GVHD: Th.S Nguyễn Thị Hai 7

SVTH: Nguyễn Thị Minh