định hướng phân bổ vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước cho phát triển nông nghiệp nông thôn giai đoạn

LuËn v¨n tèt nghiÖp T¹ Quang Long- KH39

Lêi më ®Çu

J.M Keynes trong lý thuyÕt ®Çu t vµ m« h×nh sè nh©n ®· chøng minh: “§Çu

t sÏ bï ®¾p nh÷ng thiÕu hôt cña cÇu tiªu dïng, tõ ®ã t¨ng sè lîng viÖc lµm,

t¨ng thu nhËp, t¨ng hiÖu qu¶ cËn biªn cña t b¶n vµ kÝch thÝch s¶n xuÊt t¸i ph¸t

triÓn”. §Çu t lµ ch×a kho¸ trong chiÕn lîc ph¸t triÓn cña mçi quèc gia, mét nÒn

kinh tÕ muèn gi÷ ®îc tèc ®é t¨ng trëng nhanh nhÊt thiÕt ph¶i ®îc ®Çu t tho¶

®¸ng. §iÒu ®ã cµng ®óng víi c¸c quèc gia cã thu nhËp thÊp, tµi nguyªn h¹n

chÕ, ph¸t triÓn kinh tÕ tõ n«ng nghiÖp, nghÌo nµn, l¹c hËu nh níc ta. ChÝnh v×

vËy, trong nh÷ng n¨m cuèi cña thËp kû 90, ®Çu t cho t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn

kinh tÕ mµ nhÊt lµ ®Çu t cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n ®ang

®îc §¶ng vµ Nhµ níc quan t©m ®Æc biÖt vµ ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng

kÓ. Nh÷ng thµnh tùu ®ã ®· chøng minh con ®êng lùa chän cña §¶ng vµ Nhµ

níc lµ ®óng ®¾n. §Ó ®Èy m¹nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n trong thêi

gian tíi lÜnh vùc nµy cÇn ®îc ®Çu t nhiÒu h¬n n÷a. HiÖn nay nguån vèn ®Çu t

cho n«ng nghiÖp n«ng th«n cã c¸c nguån nh : chi NSNN, vèn tù cã cña d©n,

vèn tÝn dông, vèn tõ ngoµi níc(ODA, FDI). Trong ®ã vèn ®Çu t tõ NSNN ®ãng

vai trß rÊt quan träng. VËy lµm sao ®Ó nguån vèn nµy ®îc ph©n bæ mét c¸ch

cã hiÖu qu¶ ®¶m b¶o thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n,

n©ng cao ®êi sèng cña n«ng d©n trong thêi kú kÕ ho¹ch 5 n¨m tíi vµ còng lµ

®Ó t¹o nªn c¬ së v÷ng ch¾c cho sù nghiÖp ph¸t triÓn l©u dµi cña ®Êt níc. §Ò tµi

nµy nghiªn cøu trªn c¬ së thùc tr¹ng ®Çu t cho n«ng nghiÖp n«ng th«n tõ

NSNN trong 5 n¨m tõ 1996 ®Õn n¨m 2000 vµ nh÷ng “®Þnh híng ph¸t triÓn

n«ng nghiÖp n«ng th«n trong 5 n¨m tíi cña §¶ng vµ Nhµ níc ta ®Ò ra,

nh»m ®a ra c¸c gi¶i ph¸p ph©n bæ vèn NSNN cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp

n«ng th«n giai ®o¹n 2001- 2005.”

LuËn v¨n gåm cã ba phÇn lín:

PhÇn I: Vai trß cña vèn ®Çu t tõ Ng©n s¸ch ®èi víi sù nghiÖp ph¸t triÓn

n«ng nghiÖp n«ng th«n.

PhÇn II: §¸nh gi¸ thùc tr¹ng ®Çu t tõ nguån vèn Ng©n s¸ch nhµ níc cho

ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n giai ®o¹n 1996-2000.

PhÇn III: §Þnh híng ph©n bæ vèn ®Çu t tõ Ng©n s¸ch nhµ níc cho ph¸t triÓn

n«ng nghiÖp n«ng th«n giai ®o¹n 2001-2005.

LuËn v¨n cña t«i ®îc hoµn thµnh víi sù gióp ®ì tËn t×nh cña thÇy gi¸o TS.

Ng« Th¾ng Lîi Trêng §H KTQD vµ TS. NguyÔn Ngäc TuyÕn cïng c¸c anh,

chÞ ë Phßng ChÝnh s¸ch Tµi chÝnh VÜ m«- Vô ChÝnh s¸ch Tµi chÝnh

Bé Tµi ChÝnh.

T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n !

1

LuËn v¨n tèt nghiÖp T¹ Quang Long- KH39

2

LuËn v¨n tèt nghiÖp T¹ Quang Long- KH39

PhÇn I: Vai trß cña vèn ®Çu t tõ Ng©n S¸ch Nhµ Níc

®èi víi sù ph¸t triÓn N«ng nghiÖp n«ng th«n.

I. Sù cÇn thiÕt cña viÖc t¨ng cêng ®Çu t ph¸t triÓn

n«ng nghiÖp n«ng th«n ViÖt Nam .

Trong nh÷ng n¨m qua, lÜnh vùc n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n ®·

liªn tôc ph¸t triÓn toµn diÖn víi tèc ®é kh¸ cao, ghãp phÇn æn ®Þnh t×nh h×nh

kinh tÕ-x· héi. Nhê cã chÝnh s¸ch ®Çu t ®óng ®¾n cho n«ng nghiÖp n«ng th«n

cña §¶ng vµ Nhµ níc ta mµ s¶n xuÊt l¬ng thùc kh«ng ngõng t¨ng lªn ®· gi¶i

quyÕt vÊn ®Ò l¬ng thùc quèc gia, ®a níc ta lªn vÞ trÝ thø hai trªn thÕ giíi vÒ

xuÊt khÈu g¹o (3,5 triÖu tÊn g¹o n¨m 2000). Bé mÆt n«ng nghiÖp n«ng th«n ®·

vµ ®ang cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng mõng. C¬ cÊu nghµnh nghÒ n«ng nghiÖp ®·

bíc ®Çu chuyÓn dÞch theo híng s¶n xuÊt hµng ho¸, h×nh thµnh c¸c vïng

chuyªn canh lín trång c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶, thóc ®Èy ch¨n nu«i gia

sóc, gia cÇm. ViÖc trång rõng b¶o vÖ rõng, khai th¸c vµ nu«i trång thñy s¶n ®-

îc chó träng. C¬ së h¹ tÇng n«ng th«n ë nhiÒu tØnh, thµnh phè ®îc quan t©m

®Çu t c¶i t¹o, n©ng cÊp vµ x©y dùng míi. Chong tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, t¹o

viÖc lµm, t¨ng thu nhËp, søc mua, kh¶ n¨ng thanh to¸n cña khu vùc d©n c

n«ng th«n ®· vµ ®ang ®îc ChÝnh phñ tÝch cùc triÓn khai gi¶i ph¸p kÝch cÇu

hiÖn nay.

Tuy nhiªn, trªn tæng thÓ lùc lîng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n níc ta

cßn bÊt cËp so víi yªu cÇu s¶n xuÊt hµng ho¸ tËp trung trªn qui m« lín. S¶n

xuÊt cha tho¸t khái t×nh tr¹ng s¶n xuÊt nhá, ph©n t¸n manh món vµ chñ yÕu

vÉn lµ kinh tÕ hé s¶n xuÊt nhá trång lóa, c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶, ch¨n

nu«i, nu«i trång thuû h¶i s¶n… nh÷ng ngµnh nghÒ phô thuéc rÊt lín vµo ®iÒu

kiÖn thiªn nhiªn, ®Êt ®ai, thæ nhìng… c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ kÕt cÊu h¹

tÇng cßn thÊp kÐm vµ cha ph¸t triÓn ®ång ®Òu, cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu c«ng

nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. C¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n chuyÓn dÞch chËm, lao

®éng n«ng nghiÖp vÉn d thõa, viÖc lµm thiÕu, thu nhËp cña ngêi n«ng d©n

thÊp. Kho¶ng c¸ch vÒ thu nhËp gi÷a n«ng d©n giµu vµ nghÌo, gi÷a n«ng th«n

vµ thµnh thÞ ngµy cµng t¨ng. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy mét phÇn do

thiÕu nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ tiÒn ®Ò cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng

th«n, trong ®ã quan träng nhÊt lµ lùc lîng s¶n xuÊt, mét phÇn do viÖc ®Çu t

cña Nhµ níc cha tho¶ ®¸ng. Vèn vµ tÝch luü cña khu vùc nµy rÊt thÊp v× vËy

viÖc t¨ng cêng ®Çu t vµo ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n tõ NSNN vµ c¸c

nguån kh¸c trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay lµ hÕt søc cÇn thiÕt nh»m kh¾c phôc

nh÷ng tån t¹i nªu trªn ®iÒu ®ã nh÷ng thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi ë

n«ng th«n mµ nã cßn t¹o ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó tiÕn hµnh c¶i c¸ch s©u réng

trong c¸c lÜnh vùc kinh tÕ-x· héi kh¸c trong c¶ níc.

3

LuËn v¨n tèt nghiÖp T¹ Quang Long- KH39

§Ó ph¸t triÓn kinh tÕ víi tèc ®é cao vµ cã hiÖu qu¶ ë mét sè níc trªn thÕ

giíi chñ yÕu nh»m vµo ®Çu t ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp hä coi ®ã lµ

c¸ch ®Çu t mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao nhÊt. Së dÜ hä lùa chän nh vËy

v× ®Êt níc hä cã nÒn c«ng nghiÖp rÊt ph¸t triÓn vµ cã thµnh tùu ®¹t ®îc tõ c¸c

cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kÜ thuËt tríc ®ã.

Cßn ë c¸c níc Ch©u ¸ vµ c¸c níc §«ng Nam ¸ th× khi ®Çu t cho ph¸t

triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc hä l¹i rÊt coi träng vµo ®Çu t ph¸t triÓn n«ng nghiÖp

n«ng th«n nh: Trung Quèc, Th¸i Lan, §µi Loan, Malaysia, Indonexia… vµ v×

thÕ hä ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh c«ng lín. HiÖn nay c¸c níc nµy ®Òu cã nÒn

n«ng nghiÖp ph¸t triÓn víi tèc ®é cao c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp cã gi¸ trÞ

xuÊt khÈu rÊt lín.

Trung Quèc lµ mét níc kh¸ thµnh c«ng trong ®Çu t ph¸t triÓn n«ng nghiÖp

n«ng th«n. H×nh thøc ®Çu t chñ yÕu lµ ®Çu t x©y dùng hµng ngµn xÝ nghiÖp võa

vµ nhá ë n«ng th«n, thu hót hµng tr¨m triÖu lao ®émg d thõa. B»ng chÝnh s¸ch

nµy võa gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò viÖc lµm cho lao ®éng n«ng th«n võa thùc hiÖn

chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n theo híng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô mét

c¸ch nhanh chãng.

§èi víi c¸c níc §«ng Nam ¸ nh Th¸i Lan, Malaysia, Indonexia trong

thêi k× ®Çu n«ng nghiÖp chiÕm tõ 70% tíi 80% GDP nhng hiÖn nayc«ng

nghiÖp vµ dÞch vô l¹i chiÕm 80% GDP, trong ®ã riªng c«ng nghiÖp chiÕm tíi

65% chñ yÕu lµ chÕ biÕn n«ng l©m thuû s¶n. ë Th¸i Lan ®Çu t ph¸t triÓn n«ng

nghiÖp, n«ng th«n lµ tËp trung ®Çu t ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng ®Æc biÖt lµ thuû

lîi vµ giao th«ng n«ng th«n. §é dµi ®êng giao th«ng n«ng th«n ë Th¸i Lan ®·

t¨ng tõ 10.400km n¨m 1960 lªn 28.200km n¨m 1980. ChÊt lîng c¸c c«ng

tr×nh giao th«ng n«ng th«n ë Th¸i Lan ®îc ®¸nh gi¸ lµ tèt nhÊt trong khu vùc.

Th¸i Lan còng ®· tËp trung vµo c¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp, cô thÓ lµ tØ lÖ ®Êt

n«ng nghiÖp ®îc c¬ giíi ho¸ t¨ng tõ 14,4% n¨m 1976 lªn 19,6% n¨m 1986.

C¸c m¸y mãc phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®îc trang bÞ thay thÕ søc kÐo cña

tr©u, bß. Nh÷ng thµnh c«ng cña Th¸i Lan trong n«ng nghiÖp ®· chøng tá hä

lùa chän con ®êng lµ ®óng ®¾n. HiÖn nay Th¸i Lan lµ níc xuÊt khÈu g¹o lín

nhÊt trªn thÕ giíi víi chÊt lîng g¹o rÊt tèt, ngoµI ra c¸c mÆt hµng chÕ biÕn tõ

n«ng, l©m, h¶i s¶n cña Th¸i Lan còng ®Òu cã mÆt trªn thÞ trêng quèc tÕ.

Hay nh §µi Loan lµ ®Êt níc nhá bÐ nhng ®îc coi lµ níc cã tèc ®é ph¸t

triÓn kinh tÕ rÊt cao. §µi Loan ®îc ®¸nh gi¸ lµ ®Êt níc thµnh c«ng nhÊt vÒ

n«ng ngiÖp. Hä ®· huy ®éng tiÒm n¨ng tõ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong

níc ®Çu t vµo n«ng nghiÖp, th«ng qua viÖc sö dông c¸c c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Ó

t¹o ra c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt va dÞch vô thu hót ®îc lao ®éng d thõa trong

n«ng nghiÖp. MÆt kh¸c §µi Loan ®· chuyÓn c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp vÒ

n«ng th«n, tÝch cùc ®Çu t x©y dùng c¸c c«ng tr×nh c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n, t¹o

4

LuËn v¨n tèt nghiÖp T¹ Quang Long- KH39

ra ®iÒu kiÖn cho lao ®éng n«ng th«n ®Ô dµng chuyÓn tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp

sang s¶n xuÊt c«ng nghiÖp mµ vÉn kh«ng dêi khái n«ng th«n.

XuÊt ph¸t tõ ®iÒu kiÖn kinh tÕ trong níc vµ kinh nghiÖm cña c¸c níc trong

khu vùc cã ®Æc ®iÓm tù nhiªn gÇn gièng ta, §¶ng chñ tr¬ng lÊy n«ng nghiÖp

n«ng th«n lµm nÒn t¶ng ®Ó c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. Trong giai

®o¹n ®Çu cña thêi k× ®æi míi, nÒn kinh tÕ níc ta lµ mét nÒn n«ng nghiÖp l¹c

hËu víi c¬ së vËt chÊt thÊp kÐm. Khi ®ã chóng ta chØ tËp trung vµo ®Çu t c¸c

ngµnh c«ng nghiÖp nÆng vµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ cuèi cïng chóng ta ®·

kh«ng thµnh c«ng mµ cßn kÐo theo sù tr× trÖ, chËm ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh

kinh tÕ kh¸c. ë giai ®o¹n sau khi chóng ta nh×n nhËn l¹i kÕt qu¶ ®¹t ®îc th×

thÊy r»ng së dÜ chóng ta kh«ng thµnh c«ng lµ do c¬ cÊu ®Çu t cho c¸c ngµnh lµ

kh«ng hîp lÝ. Kh«ng chó träng ®Çu t vµo nh÷ng ngµnh cã lîi thÕ ®Ó tËn dông

®îc nh÷ng lîi thÕ nµy vÝ dô nh ngµnh n«ng nghiÖp cã lîi thÕ rÊt lín vÒ ®Êt ®ai,

®iªï kiÖn khÝ hËu, kÜ thuËt canh t¸c l©u ®êi th× l¹i kh«ng ®îc quan t©m ®Çu t

®óng møc. Nh×n ra c¸c níc trong khu vùc ®Æc biÖt lµ c¸c níc §«ng Nam ¸ ®·

thùc hiÖn thµnh c«ng trong viÖc x¸c ®Þnh n«ng nghiÖp n«ng th«n lµm mòi

nhän ®Ó ®Çu t ph¸t triÓn ®Êt níc th× chóng ta tin tëng r»ng sù lùa chän cña

§¶ng vµ Nhµ níc ta lµ ®óng ®¾n.

Thùc hiÖn ®Çu t ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n chñ yÕu ®Çu t ph¸t triÓn

khoa häc c«ng nghÖ nh c«ng nghÖ ho¸ häc, sinh häc, c¬ ®iÖn n¨ng øng dông

vµo c«ng t¸c trång trät, ch¨n nu«i gia sóc, gia cÇm. §ång thêi n©ng cao thêi

gian còng nh hiÖu qu¶ sö dông ®Êt t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng s¶n lîng n«ng l©m ng

nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã ®Çu t ph¸t triÓn c¸c ngµnh kh¸c ghãp phÇn t¸c ®éng vµo

viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n nh: c«ng nghiÖp chÕ

biÕn, ngµnh nghÒ truyÒn thèng, dÞch vô phôc vô s¶n xuÊt vµ ®êi sèng d©n c

trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp n«ng th«n. Tõ ®ã gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò lao ®éng

viÖc lµm cho thanh niªn n«ng th«n, tr¸nh ®îc hiÖn tîng di d©n tù do tõ n«ng

th«n ra thµnh thÞ. §ång thêi n©ng cao thu nhËp cho ngêi d©n thóc ®Èy c¶i t¹o

n«ng th«n míi.

Ngoµi ra khi kinh tÕ n«ng nghiÖp ph¸t triÓn m¹nh sÏ cung cÊp nguyªn liÖu

s¶n xuÊt trong níc cho ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ, c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ xuÊt

khÈu. §Æc biÖt lµ tõ xuÊt khÈu n«ng s¶n thu ngo¹i tÖ níc ta kh«ng nh÷ng cã

®iÒu kiÖn nhËp khÈu nh÷ng m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i phôc vô cho s¶n xuÊt

c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp. Vµ nã còng ghãp phÇn gi¶m th©m hôt ngo¹i tÖ æn

®Þnh kinh tÕ vÜ m«.

§Ó lµm râ vai trß cña viÖc chó träng ®Çu t ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n

ta xÐt khÝa c¹nh ngîc l¹i. Gi¶ sö chóng ta kh«ng quan t©m ®Õn ®Çu t ph¸t triÓn

n«ng nghiÖp n«ng th«n th× níc ta sÏ khã ®¶m b¶o ®îc an ninh l¬ng thùc quèc

gia v×: Níc ta cã ®Õn gÇn 80% d©n sè sèng ë khu vùc n«ng th«n tøc lµ phÇn

5