Định hướng chính trị tư tưởng báo điện tử ở Việt Nam hiện nay

BỘ QUỐC PHÒNG

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ

NGUYỄN

LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHÍNH TRỊ HỌC

Hµ NéI - 2014

BỘ QUỐC PHÒNG

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ

NGUYỄN

Chuyên ngành: Xây dựng Đảng và Chính quyền Nhà nước

Mã số : 62 31 02 03

LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHÍNH TRỊ HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

1. PGS, TS

2. P

HÀ NỘI - 2014

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu

của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận

án là trung thực, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.

TÁC GIẢ LUẬN ÁN

MỤC LỤC

Trang

TRANG PHỤ BÌA

LỜI CAM ĐOAN

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 5

TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 11

Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ĐỊNH HƯỚNG CHÍNH

TRỊ TƯ TƯỞNG BÁO ĐIỆN TỬ Ở VIỆT NAM 35

1.1. Báo chí cách mạng và Báo điện tử ở Việt Nam 35

1.2. Quan niệm, tiêu chí và những vấn đề có tính nguyên tắc

định hướng chính trị tư tưởng báo điện tử ở Việt Nam 53

Chương 2 THỰC TRẠNG, KINH NGHIỆM ĐỊNH HƯỚNG CHÍNH

TRỊ TƯ TƯỞNG CỦA BÁO ĐIỆN TỬ Ở VIỆT NAM

HIỆN NAY 82

2.1. Thực trạng định hướng chính trị tư tưởng của báo điện

tử ở Việt Nam hiện nay 82

2.2. Nguyên nhân và một số kinh nghiệm định hướng chính trị

tư tưởng của báo điện tử ở Việt Nam 103

Chương 3 YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG ĐỊNH

HƯỚNG CHÍNH TRỊ TƯ TƯỞNG BÁO ĐIỆN TỬ Ở

VIỆT NAM HIỆN NAY 114

3.1. Những yếu tố tác động và yêu cầu tăng cường định hướng

chính trị tư tưởng báo điện tử ở Việt Nam hiện nay 114

3.2. Những giải pháp cơ bản tăng cường định hướng chính trị

tư tưởng báo điện tử ở Việt Nam hiện nay 120

KẾT LUẬN 163

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ

ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 166

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 168

PHỤ LỤC 184

5

MỞ ĐẦU

1. Giới thiệu khái quát về đề tài luận án

Đề tài: “Định hướng chính trị tư tưởng báo điện tử ở Việt Nam hiện

nay” là vấn đề ―nóng‖ được Đảng, Nhà nước, các cơ quan chức năng và đông

đảo công chúng quan tâm. Định hướng chính trị tư tưởng là vấn đề sống còn;

bảo đảm đúng tôn chỉ, mục đích của báo điện tử bởi yếu tố rất quan trọng, ưu

thế của báo điện tử là không bị phụ thuộc vào thời gian, không gian; tốc độ

lan truyền nhanh; có thể tác động trực tiếp đến hàng triệu người trong một

thời gian rất ngắn.

Hiện nay, các thế lực thù địch đang chống phá ta quyết liệt, đặc biệt

trên lĩnh vực chính trị tư tưởng, với những âm mưu, thủ đoạn thâm độc.

Chúng luôn tận dụng công nghệ thông tin hiện đại, mạng Internet để phủ nhận

chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, vai trò lãnh đạo của Đảng

Cộng sản Việt Nam; xuyên tạc, đưa tin sai lệch về sự nghiệp đổi mới, công

nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước... làm phai nhạt mục tiêu, lý tưởng, niềm tin

của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng... Trước vấn đề toàn cầu hóa, hội

nhập quốc tế ngày càng sâu rộng... đang làm ―Thế giới phẳng‖ với thông tin

đa chiều, rất nhiễu, đặc biệt lối sống thực dụng, đề cao vật chất, sùng bái đồng

tiền... tác động toàn xã hội, nhất là lớp trẻ... Thực tế đó (đặt ra) khiến nhiệm

vụ định hướng chính trị tư tưởng của báo chí nói chung và báo điện tử nói

riêng lại càng trở nên vô cùng quan trọng. Đây là vấn đề rất nhạy cảm, phức

tạp mà tác giả quan tâm, ấp ủ, luôn trăn trở, nghiên cứu, tìm hiểu trong nhiều

năm công tác ở Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam. Vì vậy, luận án sẽ

nghiên cứu những vấn đề lý luận về báo điện tử, định hướng chính trị tư

tưởng và thực trạng định hướng chính trị tư tưởng của báo điện tử, đồng thời

đề xuất những giải pháp cơ bản tăng cường định hướng chính trị tư tưởng của

báo điện tử ở Việt Nam.

6

2. Lý do lựa chọn đề tài luận án

Việt Nam đang là quốc gia có tốc độ phát triển Internet vào loại cao của

châu Á và thế giới, cả nước có hàng chục triệu người thường xuyên đọc báo,

tiếp nhận thông tin qua máy tính. Ngoài ra, ở Việt Nam còn hàng chục triệu

người khác có điện thoại di động và các phương tiện thiết bị cầm tay truy cập

internet, đưa số người tiếp nhận thông tin qua mạng lên đến gần một phần ba

dân số, trong đó đa phần những người này là lớp trẻ, một bộ phận nhận thức

chính trị có mặt còn hạn chế, dễ bị các thế lực thù địch kích động, lôi kéo.

Theo báo cáo của Bộ Thông tin và Truyền thông, tính đến tháng

7/2013, cả nước có 76 báo, tạp chí điện tử đang hoạt động... Với các thế mạnh

như đa phương tiện, tính tương tác xã hội cao, cho phép mọi người tiếp cận và

cập nhật thông tin không phụ thuộc vào không gian và thời gian, khẳng định

những ưu việt của các loại hình báo được hội tụ ở báo điện tử. Cùng với xu

thế phát triển của thế giới, ở Việt Nam, vai trò báo điện tử ngày càng tăng

trong đời sống xã hội.

Theo Luật Báo chí nói chung, báo điện tử nói riêng là phương tiện

thông tin đại chúng thiết yếu đối với đời sống xã hội; là cơ quan ngôn luận

của các tổ chức của Đảng, cơ quan Nhà nước, tổ chức xã hội; là diễn đàn của

nhân dân. Báo chí phải đặt lợi ích của quốc gia, dân tộc, lợi ích của nhân dân

lên trên hết nên với báo chí nói chung, báo điện tử nói riêng, định hướng

chính trị tư tưởng có ý nghĩa như kim chỉ nam, vạch đường, chỉ lối cho mọi

hoạt động, góp phần giúp báo điện tử bảo đảm chất lượng, nội dung, không xa

rời mục đích tôn chỉ… Định hướng chính trị tư tưởng đối với báo điện tử

ngày càng trở nên cần thiết bởi chính tính chất nhanh, nhạy, phổ quát, cập

nhật của báo điện tử.

Tuy nhiên, bên cạnh mặt tích cực, nhiều tờ báo làm tốt chức năng

nhiệm vụ chính trị, làm tốt việc định hướng chính trị tư tưởng thì vẫn còn

nhiều hạn chế và thách thức đặt ra với báo điện tử. Do tính chất mới mẻ, non

7

trẻ của loại hình báo chí này, cơ chế, chính sách quản lý chưa hoàn thiện, đội

ngũ lãnh đạo, quản lý, biên tập viên, phóng viên đa số còn mới và trẻ, trình

độ, năng lực chưa đồng đều nên báo điện tử phát triển số lượng chưa đi đôi

với chất lượng. Nhiều báo điện tử còn coi nhẹ giáo dục, bồi dưỡng chính trị tư

tưởng cũng như trình độ chuyên môn, đạo đức, lối sống lành mạnh cho cán bộ,

biên tập viên, phóng viên. Cơ sở vật chất không ít báo còn lạc hậu, nghèo nàn,

không theo kịp sự phát triển của khoa học công nghệ. Về phía lãnh đạo, quản

lý, các cơ quan lãnh đạo quản lý nói chung còn hạn chế cả về nhân lực, trình độ

kỹ thuật, năng lực chuyên môn cũng như tư duy nhận thức.

Việc xuất bản tin tức, do sức ép cạnh tranh nên chất lượng thông tin cả

về nội dung và hình thức còn sơ suất, nhiều khi thiếu chính xác, thiếu khách

quan. Mặt khác, một bộ phận cơ quan báo điện tử bị chi phối bởi khuynh

hướng "thương mại hoá", lợi nhuận kinh tế thuần túy, chạy theo thị hiếu tầm

thường, khai thác đời tư cá nhân, những chuyện giật gân, tiêu cực, ít chú ý

đến tuyên truyền chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của

Nhà nước, bồi dưỡng những nét đẹp về nhân cách, lối sống, phát hiện, cổ vũ,

biểu dương những tấm gương người tốt, việc tốt, những nhân tố mới, điển

hình tiên tiến trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; buông

lỏng tính định hướng dư luận, dẫn dắt quần chúng, làm ―nóng‖ lên những vấn

đề không đáng ―nóng‖. Cá biệt, có những tờ báo, trang thông tin điện tử đã xa

rời tôn chỉ, mục đích, đối tượng phục vụ, coi nhẹ chức năng chính trị, tư

tưởng của báo chí cách mạng, xa rời tôn chỉ, mục đích. Thực tế đó đòi hỏi

phải tăng cường lãnh đạo, quản lý báo điện tử, trực tiếp là phải nâng cao định

hướng chính trị tư tưởng đối với các báo điện tử.

Sự cấp thiết của vấn đề còn xuất phát từ chỗ tình hình quốc tế hiện nay

có nhiều biến động phức tạp, khó lường. Các thế lực thù địch vẫn tiếp tục đẩy

mạnh thực hiện chiến lược ―diễn biến hoà bình‖, gây bạo loạn lật đổ, sử dụng

các chiêu bài ―dân chủ‖, ―nhân quyền‖, ―dân tộc‖, ―tôn giáo‖...với nhiều thủ

8

đoạn tinh vi, phức tạp hơn. Trong đó, chúng triệt để lợi dụng tiện ích của

internet để chống phá ta trên lĩnh vực chính trị tư tưởng, văn hóa. Nhiều đài

báo phản động ở nước ngoài gần đây đã đóng cửa báo in, báo phát thanh để

chuyển sang đầu tư cho báo điện tử chống phá nước ta. Chúng cũng lợi dụng

chính những thông tin thiếu định hướng từ các báo điện tử chính thống trong

nước để xuyên tạc, kích động, thổi phồng những hạn chế, khuyết điểm, lợi

dụng những người bất đồng chính kiến, bất mãn trong nước để tung thông tin

xấu độc trên các báo điện tử hải ngoại, các trang web, blog, facebook cá nhân...

để bôi xấu, làm giảm niềm tin vào Đảng, Nhà nước, chia rẽ khối đại đoàn kết

toàn dân. Chúng tập trung xuyên tạc, phủ nhận chủ nghĩa Mác – Lênin, tư

tưởng Hồ Chí Minh; xuyên tạc thành tựu công cuộc đổi mới ở Việt Nam, kích

động đòi đa nguyên chính trị, đa đảng đối lập, làm mất niềm tin của nhân dân

với Đảng... hòng làm thay đổi chế độ chính trị ở nước ta. Bên cạnh đó, chúng

còn lợi dụng Internet để truyền bá lối sống xa lạ, đồi trụy, bạo lực, độc hại,

kích thích những thị hiếu thấp hèn, làm phai nhạt tinh hoa văn hóa truyền

thống, lòng tự hào dân tộc, chạy theo những lối sống cực đoan, tiêu cực kiểu

phương Tây. Chúng kêu gọi báo điện tử và các mạng xã hội phải gắn kết

trong các cuộc ―cách mạng hoa nhài‖, bạo loạn lật đổ. Thực tế đó đòi hỏi báo

điện tử phải giữ vững trận địa tư tưởng, không chỉ đưa thông tin đúng đắn, kịp

thời mà còn phải là nguồn thông tin chính thống, chủ động đấu tranh, đập tan

mọi thông tin xuyên tạc, bịa đặt; tạo dư luận xã hội lành mạnh.

Sau 15 năm kể từ khi tờ báo điện tử đầu tiên ra đời ở nước ta, Đảng,

Nhà nước ta đã có nhiều chủ trương, chính sách, từng bước hoàn thiện hệ

thống pháp luật để tăng cường quản lý báo điện tử. Luật Báo chí và nhiều

nghị định của Chính phủ, thông tư của Bộ Thông tin và Truyền thông đã được

ban hành, sửa đổi để đáp ứng yêu cầu quản lý, góp phần không ngừng nâng

cao hiệu quả định hướng chính trị tư tưởng đối với báo điện tử. Tuy nhiên, hệ

thống chính sách, pháp luật vẫn ra đời chậm so với đòi hỏi của thực tiễn cũng

9

như việc tổ chức thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và

pháp luật của Nhà nước đối với báo điện tử vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập.

Thực tiễn hiện nay đòi hỏi, báo điện tử phải phát triển về số lượng, nâng cao

chất lượng, tăng cường định hướng chính trị tư tưởng dưới sự lãnh đạo của

Đảng Cộng sản Việt Nam.

Sự nghiệp đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đang

diễn ra trong điều kiện mở cửa, hội nhập, không ngừng phát triển cả bề

rộng và chiều sâu. Trước tình hình đó, báo điện tử Việt Nam cần chú

trọng hơn nữa định hướng chính trị tư tưởng; khẳng định tính đúng đắn

của sự nghiệp đổi mới, tính định hướng xã hội chủ nghĩa của nền kinh tế

thị trường, phản ánh bản chất tốt đẹp của chế độ ta, góp phần đấu tranh

bảo vệ và phát triển nền tảng tư tưởng, đường lối chủ trương, chính sách

của Đảng, pháp luật của Nhà nước ta.

Vì vậy, đề tài “Định hướng chính trị tư tưởng báo điện tử ở Việt Nam

hiện nay” mà nghiên cứu sinh lựa chọn nghiên cứu là vấn đề cơ bản cấp thiết,

có ý nghĩa lý luận, thực tiễn sâu sắc.

3. Mục đích nghiên cứu của luận án

Góp phần đảm bảo cho hoạt động báo điện tử theo đúng mục đích,

tôn chỉ, thực sự là cơ quan ngôn luận của hệ thống chính trị xã hội chủ

nghĩa, là diễn đàn của nhân dân, là vũ khí sắc bén trên mặt trận đấu tranh tư

tưởng, lý luận.

4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của luận án

* Đối tượng nghiên cứu:

Định hướng chính trị tư tưởng báo điện tử ở Việt Nam là đối tượng

nghiên cứu của đề tài.

* Phạm vi nghiên cứu:

Đề tài tập trung nghiên cứu vấn đề chính trị tư tưởng, hoạt động định

hướng chính trị tư tưởng báo điện tử ở Việt Nam hiện nay, tập trung chủ

yếu là các báo điện tử có số lượng trên 1 triệu lượt người truy cập trong 1

10

ngày; đặc biệt là Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, Báo điện tử chính

phủ, Báo Vietnamnet, Báo điện tử Dân trí…Thời gian điều tra, khảo sát,

tổng kết thực tiễn từ năm 2008-2013.

5. Ý nghĩa khoa học của luận án

* Đóng góp mới của luận án

Luận giải, làm rõ quan niệm báo điện tử, chính trị tư tưởng, định hướng

chính trị tư tưởng báo điện tử.

Tổng kết một số kinh nghiệm định hướng chính trị tư tưởng báo điện tử

ở Việt Nam.

Đề xuất những giải pháp cơ bản tăng cường định hướng chính trị tư

tưởng báo điện tử ở Việt Nam hiện nay.

* Ý nghĩa lý luận của luận án

Góp phần bảo vệ bổ sung và phát triển một số luận điểm của chủ nghĩa

Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng Cộng

sản Việt Nam về báo chí, định hướng chính trị tư tưởng báo điện tử trong sự

nghiệp đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

* Ý nghĩa thực tiễn của luận án

Kết quả nghiên cứu của luận án sẽ góp phần cung cấp luận cứ khoa học

cho các cơ quan lãnh đạo, quản lý các cấp, nhất là cấp ủy, ban biên tập, tổng

biên tập báo điện tử nghiên cứu, tham khảo, xác định chủ trương, biện pháp

lãnh đạo, chỉ đạo định hướng chính trị tư tưởng báo điện tử ở Việt Nam.

Đề tài có thể dùng làm tài liệu tham khảo trong nghiên cứu, giảng dạy

ở các học viện, nhà trường chính trị và báo chí, đặc biệt các khoa báo chí và

truyền thông.

11

TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

1. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án

1.1. Những công trình, tài liệu nghiên cứu của nước ngoài

1.1.1. Những công trình, tài liệu nghiên cứu của nước ngoài

* Về báo chí ở Mỹ: Theo ông Ellen Hume – Giám đốc Trung tâm Truyền

thông Đại chúng và Xã hội, Đại học Massachusettes, Boston thì năm 1787, Tổng

thống Mỹ Thomas Jefferson, người soạn thảo chính bản tuyên ngôn độc lập Mỹ,

đã viết: ―Nếu tôi buộc phải quyết định xem chúng ta có cần một chính phủ

không có báo chí hay có nền báo chí mà không cần chính phủ, tôi sẽ không ngần

ngại lựa chọn giải pháp thứ hai‖. Điều đó không có nghĩa là báo chí đã ưu ái

Jefferson khi ông trở thành Tổng thống. Ông đã từng chịu những tố giác gắt gao

và đầy khó xử của báo chí. Nhưng Jefferson vẫn kiên quyết ủng hộ việc giám sát

chặt chẽ của báo chí bởi ông nhận thấy rằng nếu không có tinh thần trách nhiệm

và tự do tuyên truyền tư tưởng, sức phát triển và sáng tạo của quốc gia sẽ bị kìm

hãm và người dân sẽ không được hưởng tự do‖ [70, tr. 75 - 80].

Ở Mỹ, tự do báo chí Mỹ bị chi phối bởi quyền lực chính trị, trước hết là

lợi ích của nhà cầm quyền - chính phủ Mỹ. Nhiều người Mỹ cho rằng, hai

công cụ chủ yếu được dùng để điều phối tự do thông tin báo chí là sức mạnh

quyền lực chính trị và tài chính. Hai gọng kìm này được coi là công cụ mềm

dùng để điều chỉnh các chủ báo. ―Chúng ta bị lừa gạt bởi giới cầm quyền,

thông tin bị cắt xén, và các cuộc tranh luận bị cản trở. Họ cho rằng như thế

là cần thiết để duy trì một nền dân chủ thực sự… Hệ thống báo chí của chúng

ta đang trở thành thiên đường của những kẻ lừa dối, ở đó, giá của sự xuyên

tạc, bóp méo đã xuống quá thấp.‖ [163, tr. 13 - 42].

Tuy nhiên, trên thực tế, báo chí nước ngoài vẫn hoạt động một cách ―có

định hướng‖ cho dù tự do báo chí, tự do cá nhân luôn được họ tán dương, đề

cao đến mức ―thả nổi‖. Điều tra bằng bảng câu hỏi được thực hiện tại Mỹ cho

thấy một thực trạng đáng buồn: Một bộ phận nhà báo điện tử nghĩ rằng vai trò

12

chính của họ là phân tích vấn đề phức tạp và xác minh các thông tin từ chính

phủ thì ít hơn nhiều so với các nhà báo in [163, tr. 28 - 29].

Theo bản Báo cáo Xu thế năm 2005 cho thấy, gần 1/2 những người

tham gia trả lời phiếu thăm dò nói “Tin tưởng ít hoặc không tin tưởng chút

nào” vào báo chí hàng ngày. Đa số công chúng, độc giả cho rằng, càng ngày

báo chí hàng ngày ở Mỹ càng bị chính trị chi phối, cho nên họ không tin.”

[163, tr. 20 - 22].

Đặc biệt, ở Mỹ, báo chí không phải không hoạt động theo những định

hướng, chi phối chính trị mà còn có nhiều sự định hướng ―lệch lạc‖, phản tự

do, dân chủ. Ở Mỹ, không phải mọi vấn đề đều được công khai với báo chí,

như chuyện Mỹ tài trợ cho các phần tử phản động người Việt lưu vong ở nước

ngoài, câu kết với các thế lực thù địch tiến hành các hoạt động chống phá ta,

kích động bạo loạn ở Tây Nguyên vào các năm 2001 và 2003. Hàng năm, CIA

điều phối hàng chục tỷ USD thông qua các quỹ, các tổ chức phi chính phủ để

―điều phối tự do thông tin báo chí‖ nhằm mục đích chính trị thông qua các

phương thức ―tài trợ‖, nhưng báo chí Mỹ cũng không hề đụng chạm đến

nguồn tiền và đường đi của những đồng đô-la này [163, tr. 31 - 33].

Đầu năm 2003, Bộ Quốc phòng Mỹ cũng đã đầu tư huấn luyện các nhà

báo và chi tiền đưa họ đi theo quân đội ra chiến trường chuẩn bị cho cuộc tấn

công vào Iraq, mặc dù trước đó, báo chí hoặc bị cấm đưa tin về chiến trường

hoặc được đưa tin nhưng phải theo định hướng của quân đội. Nhà báo nổi

tiếng Peter Arnett chỉ vì trả lời phỏng vấn trên đài truyền hình Al-Jazeera

không có lợi cho ý đồ của Mỹ trong cuộc chiến này đã bị hãng NBC đột ngột

chấm dứt hợp đồng dù ông từng đoạt giải báo chí Pulitzer khi đưa tin về cuộc

chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam và là một phóng viên xuất sắc. Ông nói:“Tôi

bị sa thải vì đã nói lên sự thật” [163, tr. 23 - 33].

Nghiên cứu trên báo điện tử, trên các blog của người Mỹ (quân sự và

dân sự) và người Iraq năm 2003 về cuộc chiến tranh ở Iraq, M.Wall xác định

13

một hình thức mới của báo chí là đặt câu hỏi về tính hợp pháp của các thông

tin chủ đạo (Wall, 2005) [163, tr. 27]. Tuy nhiên, một số nghiên cứu đã chỉ ra

rằng các nhà báo làm việc cho các trang báo mạng không từ bỏ một cách dễ

dàng để lựa chọn thông tin. Khi họ thu hút sự tham gia của người sử dụng –

người đọc, họ kiểm duyệt nhận xét và xóa các đóng góp mà đi chệch khỏi chủ

đề hoặc quá khiêu khích (Robinson, 2007) [163, tr. 21].

Tác giả John W.Johnson (2012) trong bài viết “Vai trò của tự do báo

chí‖ [ 99, tr. 327 - 341] đã khảo sát sự phát triển của tự do báo chí qua phán

quyết của các tòa án Mỹ. Tuy khoản Tu chính thứ nhất bảo đảm rất nhiều

quyền tự do báo chí nhưng chính nền tư pháp Mỹ mới là hệ thống phân định

rõ quan niệm đó có ý nghĩa như thế nào trên thực tế. Đặc biệt, bài viết khẳng

định: Một quốc gia muốn được coi là thực sự dân chủ phải sẵn sàng bảo vệ rất

nhiều cho giới truyền thông được phát biểu tư tưởng.

* Về báo chí ở Bồ Đào Nha: Liên quan đến định hướng tư tưởng của

báo điện tử, ban đầu, các công trình nghiên cứu chỉ tập trung về một số vấn đề

như: Boczkowski (1999) quan tâm đến quảng cáo trực tuyến và Internet hóa

nghề báo [163, tr. 16 - 17]. Phân tích sự phát triển của các phương tiện truyền

thông trực tuyến ở Bồ Đào Nha, H. Sousa (2006) nghiên cứu tác động của

công nghệ trong các ngành [163, tr. 17 - 18]. Tác giả F. Rebillard nghiên cứu

một số trang web vào cuối năm 2004 và đề cập đến việc vi phạm bản quyền,

tính trung thực của thông tin [163, tr. 18 - 22].

* Về báo chí ở Hà Lan: Cuộc khảo sát được tiến hành bởi M. Deuze và

C. Dimoudi với các nhà báo mạng Hà Lan đã xác nhận một điều: các nhà báo

này tin rằng nhiệm vụ trước tiên của họ là phổ biến thông tin càng nhanh càng

tốt, sau đó mới là phân tích các vấn đề phức tạp, và cuối cùng cung cấp những

bình luận của công chúng, để định hướng công chúng (Deuze, Dimoudi,

2002) [163, tr. 23 - 30].

14

Không giống như các nhà báo in, các nhà báo mạng không bắt buộc

phải giữ vai trò của ―kẻ phục tùng‖ đối với Nhà nước hoặc thị trường. Tuy

nhiên, các tác giả thấy rằng, những nhà báo này cùng thể hiện một chủ nghĩa

lý tưởng. Theo quan điểm của ―Báo chí công dân‖, họ muốn đặt công chúng

trong việc xác định giá trị của thông tin, và muốn giúp mọi người cùng giúp

đỡ nhau. M. Deuze và C. Dimoudi rút ra kết luận, các nhà báo mạng hình

thành một ví trí khác biệt trong giới báo chí mà chủ yếu là truyền hình, radio.

Hướng đến công chúng và hạn chế thiên về việc viết những bài phân tích các

vấn đề phức tạp. Theo các tác giả này, báo mạng được xem như là một nghề

độc lập trong giới báo chí [163, tr. 23 - 30].

* Về báo chí ở Pháp: Nhiều công trình nghiên cứu cho thấy rằng báo điện

tử càng có thông tin trung thực, chính thống thì càng thu hút bạn đọc và có chiến

lược kinh tế báo chí tốt hơn. Theo phân tích của D. Attias trên cơ sở khảo sát 382

báo điện tử, trang web tiếng Pháp đăng tải thông tin chính thống đã cho thấy,

công chúng thường đọc và tin cậy nhiều hơn vào danh tiếng của báo mạng hay

trang web và năng lực sản xuất của nó (Attias, 2007) [163, tr. 33 - 34].

Ngược lại, các nhà nghiên cứu khác tin rằng, các quy tắc nghề nghiệp

truyền thống có thể phải thay đổi để thích nghi hơn với hiện tại. Ngoài ra, các

trang web cũng được coi là nơi để các cơ quan truyền thông báo chí phản ánh

tính minh bạch trong quá trình sản xuất thông tin, và nhờ đó có thể trả lời

những lời góp ý phê bình của công chúng về thông tin đưa ra có dẫn dắt họ

hay không. Thông qua bình luận và các diễn đàn, người sử dụng Internet thực

sự có thể trò chuyện với các nhà báo về điều kiện để sản xuất thông tin, miễn

là các nhà báo đồng ý [163, tr. 30 - 31].

Trong một số chuyên đề giảng dạy, tập huấn báo chí của Trường Đại

học báo chí Lin (Pháp) và Cơ quan Hợp tác quốc tế Thụy Điển (SIDA) tổ

chức tại Việt Nam "Đào tạo nâng cao báo chí Việt Nam", các chuyên gia đều

khẳng định, báo chí trong xã hội tư bản vẫn hoạt động, phản ánh theo những

15

giá trị và lợi ích cộng đồng. Hay theo công trình nghiên cứu của Trường đại

học California - Berkeley (một trong những trường có khoa báo chí mạnh của

Mỹ) về điều tra trên báo chí cũng khẳng định tính định hướng của báo chí:

―Một khi không giữ được tính độc lập, báo chí sẽ không còn là chỗ dựa của

người dân, không bảo vệ được họ, bị sai khiến bởi các thế lực‖.

Tác giả X.A.Mikhailốp (2004)“Báo chí hiện đại nước ngoài: Những quy

tắc và nghịch lý” [111] đề cập đến các vấn đề về báo chí (vai trò của báo chí

trong xã hội; những xu hướng phát triển của báo chí trong bối cảnh toàn cầu

hóa không gian thông tin; báo chí và kinh tế…), trong đó đáng chú ý là chương

3 (Luật pháp và sự tự điều chỉnh của báo chí). Trong chương này, tác giả nhấn

mạnh: Không phụ thuộc vào hệ thống luật pháp hiện hành ở nước này hay nước

kia, luật pháp quốc tế rất coi trọng tự do ngôn luận và tự do báo chí. Tòa án

châu Âu về các quyền con người nêu rõ, tự do báo chí đòi hỏi một sự bảo vệ

đặc biệt, nhằm bảo đảm cho quyền tự do ấy có cơ hội ―đóng vai trò thiết yếu là

cảnh vệ xã hội‖ và ―phổ biến những thông tin đáng quan tâm‖.

1.1.2. Một số tài liệu, công trình nghiên cứu của nước ngoài về quản lý

Nhà nước đối với báo chí nói chung và báo điện tử nói riêng

* Về báo điện tử ở Nga: Mạng điện tử ở Liên bang Nga không chỉ có

chức năng thông tin mà còn là công cụ hữu hiệu trong việc điều hành, tổ chức

hoạt động chính trị xã hội và quản lý nhà nước. Bên cạnh các trang tin chính

thức của Tổng thống, của Chính phủ, của Viện Duma quốc gia, các chính

đảng còn có tờ báo điện tử riêng của mình. Đảng ―Nước Nga thống nhất‖ có

tờ Izvestia. Ru, đảng ―Cộng sản Liên bang Nga‖ có tờ Pravda.Ru, tờ Rian.ru

của Thông tấn xã Nga - Ria Novosti, tờ APN chuyên về các thông tin chính trị,

Interfax chuyên cập nhật thông tin thường xuyên về tình hình trong nước và

quốc tế, v.v..

Ngoài ra, ở Nga còn có hàng trăm ngàn tờ tin của các tổ chức kinh

tế - xã hội, hàng triệu trang blog cá nhân thường xuyên đăng tải thông tin đa