Điều tra việc thực hiện chính sách dân tộc trên địa bàn 3 khu vực trong 10 năm qua

ñy ban d©n téc

b¸o c¸o tæng kÕt dù ¸n KHCN

®iÒu tra viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch d©n téc

trªn ®Þa bµn 3 khu vùc trong 10 n¨m qua

chñ nhiÖm dù ¸n: ts lª kim kh«i

6004

23/8/2006

hµ néi - 2006

1

PhÇn më ®Çu

1. TÝnh cÊp thiÕt cña dù ¸n

Trong sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ ®Êt n−íc, §¶ng vµ Nhµ n−íc ta lu«n

quan t©m ®Õn sù ph¸t triÓn cña vïng d©n téc vµ miÒn nói. §Æc biÖt tõ khi cã NghÞ

quyÕt 22 cña Bé ChÝnh trÞ vµ QuyÕt ®Þnh 72 cña Héi ®ång Bé tr−ëng ( nay lµ

ChÝnh phñ) vÒ mét sè chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch lín vµ cô thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ – x·

héi miÒn nói, vïng d©n téc vµ miÒn nói ®· cã sù chuyÓn biÕn râ rÖt, tuy nhiªn

nhiÒu n¬i vÉn cßn rÊt khã kh¨n vµ rÊt l¹c hËu.

§Ó tiÕp tôc thùc hiÖn tèt h¬n n÷a chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ®èi

víi vïng d©n téc vµ miÒn nói, Uû ban D©n téc vµ MiÒn nói ( nay lµ Uû ban D©n

téc) ®· tËp trung nghiªn cøu vµ ph©n ®Þnh c¸c vïng nµy thµnh 3 khu vùc theo

tr×nh ®é ph¸t triÓn. §−îc sù uû nhiÖm cña ChÝnh phñ, Uû ban D©n téc vµ MiÒn

nói ®· ban hµnh c¸c quyÕt ®Þnh c«ng nhËn 3 khu vùc vïng d©n téc vµ miÒn nói

cña c¶ n−íc. C¨n cø kÕt qu¶ ph©n ®Þnh 3 khu vùc I, II, III, ngµy 31/7/1998 Thñ

t−íng ChÝnh phñ ®· ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 135/1998/Q§-TTg, phª duyÖt

ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n miÒn nói vµ

vïng s©u, vïng xa ( gäi t¾t lµ Ch−¬ng tr×nh 135). §©y lµ Ch−¬ng tr×nh ®Çu t− cho

c¸c x· khu vùc III, ®Æc biÖt lµ ®Çu t− x©y dùng c¸c c«ng tr×nh c¬ së h¹ tÇng thiÕt

yÕu phôc vô s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. Nhê ®ã c¸c x· khu vùc III ®· cã b−íc ph¸t

triÓn míi vÒ kinh tÕ – x· héi. Tõ mét nÒn s¶n xuÊt ph©n t¸n mang nÆng tÝnh tù

cung, tù cÊp ®· dÇn dÇn chuyÓn sang s¶n xuÊt hµng ho¸, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh

thÇn cña ®ång bµo c¸c d©n téc ®−îc c¶i thiÖn vµ n©ng cao, c¸c lÜnh vùc gi¸o dôc,

y tÕ, v¨n ho¸ ®· ph¸t triÓn theo c¶ chiÒu réng vµ chiÒu s©u.

Cïng víi sù ph¸t triÓn chung cña c¶ n−íc, trong thêi gian qua c¸c x· khu

vùc I vµ khu vùc II vïng d©n téc vµ miÒn nói còng ®· ®¹t tr×nh ®é ph¸t triÓn cao

h¬n so víi thêi ®iÓm ph©n ®Þnh 3 khu vùc tr−íc ®©y nhê sù ®Çu t− ph¸t triÓn cña

ChÝnh phñ, cña ®Þa ph−¬ng vµ sù nç lùc phÊn ®Êu kh«ng ngõng cña céng ®ång

c¸c d©n téc ë ®Þa ph−¬ng. Nh−ng sù ®Çu t− cña ChÝnh phñ vµ ®Þa ph−¬ng trªn ®Þa

bµn 3 khu vùc trong 10 n¨m qua nh− thÕ nµo th× ch−a cã ®Ò tµi, dù ¸n nµo nghiªn

cøu, ®iÒu tra lµm râ.

ChÝnh v× vËy, ®iÒu tra viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch trªn ®Þa bµn 3 khu vùc

trong 10 n¨m qua lµ cÇn thiÕt, võa cã ý nghÜa lý luËn, võa cã ý nghÜa thùc tiÔn.

Trªn c¬ së kÕt qu¶ ®iÒu tra, c¸c c¬ quan, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cã thÓ

®iÒu chØnh, bæ sung, x©y dùng chÝnh s¸ch míi phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn

hiÖn nay cña tõng khu vùc, t¹o b−íc chuyÓn biÕn c¬ b¶n vµ toµn diÖn vÒ kinh tÕ –

x· héi, ®−a vïng d©n téc vµ miÒn nói ®i lªn hoµ nhËp víi sù ph¸t triÓn chung cña

c¶ n−íc.

2. Môc tiªu cña dù ¸n

Th«ng qua nghiªn cøu tµi liÖu b¸o c¸o vÒ thùc hiÖn chÝnh s¸ch trªn ®Þa

bµn 3 khu vùc cña mét sè ®Þa ph−¬ng vµ kÕt qu¶ ®iÒu tra kh¶o s¸t c¸c x· khu vùc

I, II, III ë mét sè vïng d©n téc vµ miÒn nói, dù ¸n sÏ ph©n tÝch ®¸nh gi¸ viÖc thùc

2

hiÖn c¸c chÝnh s¸ch lín cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ®èi víi 3 khu vùc lµm c¨n cø cho

viÖc kiÕn nghÞ mét sè gi¶i ph¸p nh»m thùc hiÖn tèt h¬n chÝnh s¸ch trªn ®Þa bµn 3

khu vùc trong thêi gian tíi.

3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu

- §èi t−îng nghiªn cøu: C¸c chÝnh s¸ch lín thùc hiÖn trªn ®Þa bµn 3 khu

vùc trong 10 n¨m qua.

- Ph¹m vi nghiªn cøu: Nghiªn cøu b¸o c¸o t×nh h×nh thùc hiÖn chÝnh s¸ch

ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi ®èi víi 3 khu vùc cña mét sè ®Þa ph−¬ng, b¸o c¸o cña

mét sè c¬ quan kh¸c vµ kh¶o s¸t thùc ®Þa c¸c x· khu vùc I, II, III t¹i 3 tØnh Cao

B»ng, S¬n La vµ Gia Lai.

4. Néi dung nghiªn cøu

§Ó ®¹t ®−îc môc tiªu ®Ò ra, dù ¸n tËp trung nghiªn cøu c¸c néi dung chÝnh

sau ®©y:

- Bèi c¶nh ra ®êi vµ t¸c dông cña viÖc ph©n ®Þnh 3 khu vùc vïng d©n téc

vµ miÒn nói theo tr×nh ®é ph¸t triÓn.

- T×nh h×nh thùc hiÖn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi trªn ®Þa bµn 3

khu vùc trong 10 n¨m qua, lµm râ nh÷ng kÕt qu¶ quan träng ®· ®¹t ®−îc còng

nh− nh÷ng h¹n chÕ, yÕu kÐm vµ nguyªn nhËn.

- Tõ gi¸ trÞ thùc tiÔn cña viÖc ph©n ®Þnh 3 khu vùc vµ kÕt qu¶ thùc hiÖn c¸c

chÝnh s¸ch ®èi víi 3 khu vùc trong 10 n¨m qua, kiÕn nghÞ mét sè gi¶i ph¸p nh»m

thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch ®èi víi 3 khu vùc trong thêi gian tíi.

5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

§Ó ®¶m b¶o ®−îc môc tiªu vµ néi dung nghiªn cøu, dù ¸n sö dông ph−¬ng

ph¸p nghiªn cøu nh− sau:

- Ph−¬ng ph¸p chuyªn kh¶o c¸c tµi liÖu tõ b¸o c¸o cña c¸c ®Þa ph−¬ng, c¸c

c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc ë Trung −¬ng vÒ viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ – x·

héi trªn ®Þa bµn 3 khu vùc trong 10 n¨m qua.

- Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra thùc ®Þa b»ng mÉu thèng kª vµ b¶ng hái t¹i c¸c ®Þa

®iÓm x¸c ®Þnh; pháng vÊn c¸n bé c¸c cÊp x·, huyÖn, tØnh; tæ chøc to¹ ®µm; tæ

chøc to¹ ®µm lÊy ý kiÕn chuyªn gia, tæ chøc héi th¶o liªn ngµnh.

6. Bè côc cña dù ¸n

Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, dù ¸n gåm 3 phÇn lín:

- Bèi c¶nh ra ®êi vµ t¸c dông cña viÖc ph©n ®Þnh 3 khu vùc vïng d©n téc

vµ miÒn nói theo tr×nh ®é ph¸t triÓn.

- T×nh h×nh thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi t¹i 3 khu vùc vïng d©n

téc vµ miÒn nói trong 10 n¨m qua.

- KiÕn nghÞ mét sè gi¶i ph¸p vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®èi víi tõng khu vùc

vïng d©n téc vµ miÒn nói trong thêi gian tíi.

7. C¸c thµnh viªn thùc hiÖn dù ¸n

- TS. Lª Kim Kh«i, Vô tr−ëng Vô KÕ ho¹ch – Tµi chÝnh, Chñ nhiÖm DA

- CN. NguyÔn ThÞ §øc H¹nh, CV Vô KÕ ho¹ch – Tµi chÝnh, th− ký DA

3

- KS. Ma Trung Tû, CV Vô Hîp t¸c Quèc tÕ, thµnh viªn

- KTS. NguyÔn Huy T−êng, PVT Vô KÕ ho¹ch – Tµi chÝnh, thµnh viªn

- TS. NguyÔn V¨n Träng, PVT Vô KÕ ho¹ch – Tµi chÝnh, thµnh viªn

- CN. Ph¹m ThÞ Kim Oanh, CVC Vô KÕ ho¹ch – Tµi chÝnh, thµnh viªn

- CN. TriÖu Kim Dung, CVC Vô KÕ ho¹ch – Tµi chÝnh, thµnh viªn

- CN. NguyÔn ThÞ Kim Dung, CVC Vô KHTC, thµnh viªn

- CN. NguyÔn V¨n DuÈn, CVC Vô KÕ ho¹ch – Tµi chÝnh, thµnh viªn

- CN. Hå V¨n Thµnh, CVC Vô KÕ ho¹ch – Tµi chÝnh, thµnh viªn

- CN. NguyÔn V¨n Thanh, CVC Vô KÕ ho¹ch – Tµi chÝnh, thµnh viªn

- KTS. NguyÔn Träng Trung, CVC Vô KÕ ho¹ch – Tµi chÝnh, thµnh viªn

- CN. NguyÔn H−¬ng Lan, CV Vô KÕ ho¹ch – Tµi chÝnh, thµnh viªn

- CN. Vò Hoµng Anh, CV Vô KÕ ho¹ch – Tµi chÝnh, thµnh viªn

- CN. Ph¹m B×nh S¬n, CV Vô Hîp t¸c Quèc tÕ, thµnh viªn

- CN. Vò TuyÕt Nga, CV Vô Hîp t¸c Quèc tÕ, thµnh viªn

- CN. Lª ThÞ H−êng, CV Vô Hîp t¸c Quèc tÕ, thµnh viªn

4

PhÇn thø nhÊt

Bèi c¶nh ra ®êi vµ t¸c dông cña viÖc ph©n ®Þnh

3 khu vùc vïng d©n téc vµ miÒn nói theo tr×nh ®é

ph¸t triÓn

--------------------

Vïng d©n téc vµ miÒn nói lµ n¬i sinh sèng chñ yÕu cña ®ång bµo c¸c d©n

téc thiÓu sè, lµ c¨n cø c¸ch m¹ng trong suèt thêi kú kh¸ng chiÕn, lµ vïng cã ®Þa

h×nh hiÓm trë vµ tµi nguyªn phong phó, gi÷ vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng vÒ chÝnh trÞ,

an ninh, quèc phßng, víi 385 x· vµ h¬n 4608 km ®−êng biªn giíi ®Êt liÒn, cã

nhiÒu cöa khÈu giao l−u kinh tÕ, v¨n ho¸ víi n−íc ngoµi; cã vai trß quyÕt ®Þnh

®èi víi m«i tr−êng sinh th¸i cña c¶ n−íc, víi hÖ thèng rõng ®Çu nguån, rõng

phßng hé vµ lµ ®Çu nguån cña phÇn lín nh÷ng con s«ng cña n−íc ta.

Víi vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng vµ tµi nguyªn phong phó nh− vËy, nh−ng do

®iÓm xuÊt ph¸t vÒ kinh tÕ – x· héi qu¸ thÊp nªn vïng d©n téc vµ miÒn nói vÉn

chËm ph¸t triÓn vµ l¹c hËu so víi c¸c vïng kh¸c, ®êi sèng cña ®ång bµo c¸c d©n

téc cßn rÊt nhiÒu khã kh¨n, d©n trÝ thÊp, c¬ së h¹ tÇng yÕu kÐm vµ l¹c hËu.

I. Bèi c¶nh ra ®êi 3 khu vùc vïng d©n téc vµ miÒn

nói

1. Vïng d©n téc vµ miÒn nói sau 10 n¨m ®æi míi

Sau h¬n 10 n¨m thùc hiÖn ®−êng lèi ®æi míi, t×nh h×nh kinh tÕ, x· héi

vïng d©n téc vµ miÒn nói ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu, tiÕn bé ®¸ng kÓ vµ ®·

h×nh thµnh 3 khu vùc víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau:

- Khu vùc I: Gåm c¸c trung t©m ®« thÞ, c¸c thÞ trÊn, c¸c khu c«ng nghiÖp.

NÐt næi bËt cña khu vùc nµy lµ kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn kh¸; lµ vïng ®éng lùc

ph¸t triÓn chÝnh cña c¸c tØnh, huyÖn miÒn nói. GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi cã ®Þa

ph−¬ng ®¹t cao h¬n møc b×nh qu©n chung c¶ n−íc. C¬ së h¹ tÇng ®· ®−îc x©y

dùng t−¬ng ®èi ®ång bé, b−íc ®Çu phôc vô tèt s¶n xuÊt, ®êi sèng cña ®ång bµo.

Tr×nh ®é d©n trÝ, ®êi sèng v¨n ho¸ - x· héi céng ®ång kh¸ tiÕn bé.

- Khu vùc II: Lµ khu ®Öm gi÷a khu vùc I víi khu vùc III. Nh×n chung kinh

tÕ ë khu vùc nµy ph¸t triÓn chËm, s¶n phÈm hµng ho¸ Ýt, GDP b×nh qu©n ®Çu

ng−êi míi b»ng 70% møc b×nh qu©n chung c¶ n−íc. §¸ng chó ý lµ s¶n xuÊt

n«ng, l©m nghiÖp cßn nhiÒu yÕu tè tiªu cùc nh− mét bé phËn d©n c− cßn ph¸t

rõng lµm rÉy. Kh¶ n¨ng t¸i du canh du c−, trång c©y thuèc phiÖn cßn nhiÒu; ®êi

sèng kinh tÕ tuy ®· ®−îc c¶i thiÖn nh−ng thiÕu bÒn v÷ng. Sè hé ®ãi nghÌo cßn

chiÕm tû lÖ cao. C¬ së h¹ tÇng ®· ®−îc x©y dùng nh−ng ch−a ®ång bé hoÆc cßn

t¹m bî, ch−a phôc vô tèt s¶n xuÊt, ®êi sèng cña ®ång bµo. MÆt b»ng d©n trÝ cßn

thÊp, ®êi sèng v¨n ho¸ - x· héi céng ®ång nhiÒu mÆt cßn h¹n chÕ so víi khu vùc

I.

- Khu vùc III: Gåm c¸c x· ë vïng cao, vïng biªn giíi, vïng c¨n cø c¸ch

m¹ng, vïng s©u, vïng xa. §©y lµ khu vùc cßn nhiÒu khã kh¨n. C¬ së h¹ tÇng rÊt

yÕu kÐm; nhiÒu n¬i thiÕu ®Êt canh t¸c n«ng nghiÖp, thiÕu n−íc sinh ho¹t nghiªm

träng. S¶n xuÊt cßn mang nÆng tÝnh tù nhiªn, tù cÊp, tù tóc, ph¸t rõng lµm n−¬ng