Điều tra, khảo sát đánh giá hiện trạng và lập kế hoạch xây dựng, quản lý bộ chỉ thị môi trường trên địa bàn Tỉnh Bình Dương : Luận văn Thạc sĩ - Chuyên ngành : Quản lý Tài nguyên & môi trường

BỘ CÔNG THƯƠNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

ĐẶNG CÔNG TÂM

ĐIỀU TRA, KHẢO SÁT ĐÁNH GIÁ HIỆN

TRẠNG VÀ LẬP KẾ HOẠCH XÂY DỰNG,

QUẢN LÝ BỘ CHỈ THỊ MÔI TRƯỜNG

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BÌNH PHƯỚC

Chuyên ngành : QUẢN LÝ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG

Mã chuyên ngành : 60850101

LUẬN VĂN THẠC SĨ

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, NĂM 2019

Công trình được hoàn thành tại Trường Đại học Công nghiệp TP. Hồ Chí Minh.

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Tôn Thất Lãng.

Người h n iện 1: .......................................................................................................

Người h n iện 2 ........................................................................................................

Luận văn thạc sĩ được b o vệ tại H i đồng chấ vệ ận văn thạc sĩ Trường

Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh ngày . . . . . tháng . . . . nă 2019

Thành phần H i đồng đánh giá l ận văn thạc sĩ gồm:

1. ........................................................................................... - Chủ tịch H i đồng.

2. ........................................................................................... - Ph n biện 1.

3. ........................................................................................... - Ph n biện 2.

4............................................................................................. - Ủy viên.

5. ........................................................................................... - Thư ký

CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG VIỆN TRƯỞNG VIỆN KHCN&QLMT

BỘ CÔNG THƯƠNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ

Họ tên học viên: ĐẶNG CÔNG TÂM MSHV: 15002011

Ngày, tháng, nă sinh 19/4/1990 Nơi sinh Tây Ninh

Chuyên ngành: Qu n lý Tài ng yên và Môi trường Mã chuyên ngành: 60850101

I. TÊN ĐỀ TÀI:

Điều tra, kh sát đánh giá hiện trạng và lập kế hoạch xây dựng, qu n lý b chỉ thị

ôi trường trên địa bàn tỉnh Bình Phước.

NHIỆM VỤ VÀ NỘI DUNG:

- Điề tra, nghiên cứ tổng q an thực trạng tình hình q n lý dữ liệ ôi trường.

- ựa chọn các chỉ thị hù hợ .

- Thiết lậ , cậ nhật thông tin dữ liệ ch Phiế chỉ thị ôi trường the q y định

đối với từng l ại chỉ thị đặc trưng của tỉnh Bình Phước.

- Xây dựng cơ chế hối hợ th thậ các chỉ thị cơ n đặc thù của tỉnh.

- Xây dựng công cụ q n lý hù hợ á dụng đánh giá chỉ thị ch ng ch t àn

tỉnh tr ng những nă tiế the .

II. NGÀY GIAO NHIỆM VỤ: Theo Quyết định số 450/QĐ-ĐHCN ngày

22/01/2018 của Hiệ trưởng Trường Đại học Công nghiệp Tp. Hồ Chí Minh.

III. NGÀY HOÀN THÀNH NHIỆM VỤ: 22/7/2018

IV. NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. Tôn Thất Lãng

Tp. Hồ Chí Minh, ngày … tháng … năm 20...

NGƯỜI HƯỚNG DẪN

PGS.TS. Tôn Thất Lãng

CHỦ NHIỆM BỘ MÔN ĐÀO TẠO

VIỆN TRƯỞNG VIỆN KHCN&QLMT

i

LỜI CẢM ƠN

Trong thời gian thực hiện nghiên cứ ận văn tốt nghiệ Ca học ch yên ngành

Q n lý Tài ng yên và Môi trường với đề tài “Điề tra, kh sát đánh giá hiện

trạng và lậ kế h ạch xây dựng, q n lý chỉ thị ôi trường trên địa àn tỉnh Bình

Phước”. Tôi đã nhận được sự hướng dẫn và giú đỡ nhiệt tình của thầy PGS.TS. Tôn

Thất ãng, người thầy đã the sát, tận tình hướng dẫn và giú đỡ tôi trong quá trình

học tập, nghiên cứu và thực hiện đề tài.

Xin chân thành cá ơn Ban Lãnh đạ Viện Kh a học Công nghệ và Q n lý môi

trường, Trường Đại học Công nghiệ Thành hố Hồ Chí Minh, Phòng Q n lý Sa

đại học và các Thầy, Cô tr ng Viện đã q an tâ và tạ điề kiện th ận lợi để tôi

h àn thành l ận văn này.

Xin cá ơn ãnh đạ các Phòng, đơn vị trực th c Sở Tài ng yên và Môi trường tỉnh

Bình Phước đã tạ ọi điề kiện th ận lợi, c ng cấ thông tin, đóng gó các ý kiến

q ý á . Đồng thời, tôi xin chân thành cá ơn người dân tỉnh Bình Phước đã nhiệt

tình tha gia tr lời hỏng vấn và đóng gó rất nhiề ý kiến hay ch đề tài nghiên

cứ này.

Sa cùng, tôi xin ày tỏ lòng iết ơn sâ sắc tới gia đình, người thân và ạn è đã

q an tâ , chia sẻ khó khăn và đ ng viên tôi tr ng q á trình thực hiện l ận văn.

ii

TÓM TẮT LUẬN VĂN

Trong những nă q a, q á trình công nghiệ hóa và đô thị hóa trên địa bàn tỉnh

Bình Phước diễn ra mạnh mẽ đã là gia tăng khối lượng chất th i, tạo nên áp lực

lớn đến chất lượng ôi trường của tỉnh. Đề tài đã á dụng ô hình Đ ng lực – Áp

lực – Hiện trạng – Tác đ ng – Đá ứng (DPSIR) để đánh giá hiện trạng ôi trường

tỉnh Bình Phước. Kết qu nghiên cứu cho thấy đ ng lực chính là sự gia tăng dân số,

q á trình đô thị hóa và hoạt đ ng phát triển kinh tế - xã h i của người dân. Áp lực

chính là rác th i ngày càng gia tăng và hát sinh chủ yếu từ quá trình s n xuất của

các h dân và các khu công nghiệp. Chất lượng ôi trường của tỉnh Bình Phước đã

bị ô nhiễm cục b . Điề này đã gây ra các nh hưởng tới sức khỏe của người dân

trong tỉnh. Các đá ứng mà tỉnh Bình Phước đã thực hiện nhằm c i thiện môi

trường nhưng vẫn chưa đủ và hiệu qu , d đó đề tài đã đưa ra t số gi i pháp bổ

sung trong qu n lý và b o vệ ôi trường trên địa bàn của tỉnh. Đề tài đã hân tích

những vấn đề lý luận, thực tiễn và đề xuất b chỉ thị ôi trường cho tỉnh Bình

Phước gồm 15 chỉ thị thu c 05 nhóm chỉ thị chính: Nhóm chỉ thị Đ ng lực có 05

chỉ thị; nhóm chỉ thị Áp lực có 02 chỉ thị, nhóm chỉ thị Hiện trạng có 02 chỉ thị,

nhóm chỉ thị Tác đ ng có 01 chỉ thị, nhóm chỉ thị Đá ứng có 05 chỉ thị. B chỉ thị

là cơ sở đánh giá t cách đầy đủ và chính xác tình hình thực hiện các chỉ thị, kế

hoạch về tài ng yên và ôi trường trên địa bàn tỉnh Bình Phước góp phần cho việc

đánh giá, dự th o, hoạch định chiến lược, chính sách về tài ng yên và ôi trường

cho những nă tiếp theo.

iii

ABSTRACT

Over the past years, the process of industrialization and urbanization in the province

of Binh Phuoc has strongly increased the volume of waste, creating great pressure

on the quality of the province. The subject has applied the model of Driver –

Pressure – State – Impact – Response (DPSIR) to evaluate the current state of Binh

Phuoc province. Research shows that the main drivers are population growth,

urbanization and socio-economic development of the people. The main pressure is

on garbage, which arises mainly from the production process of households and

industrial zones. The environmental quality of Binh Phuoc province has been

partially polluted. This has affected the health of the people in the province. The

response that Binh Phuoc has done to improve the environment is still not enough

and effective, so the topic has given some additional solutions in environmental

management and protection in the province. The topic has analyzed theoretical and

practical issues and proposed the set of environmental indicators for Binh Phuoc

province, including 15 indicators of 05 main indicator groups: Motivation indicator

group with 05 indicators; the pressure indicator group has 02 indicators, the

indicator group has 02 indicators, the indicator group has one indicator, the

instruction group has 05 indicators. The instruction set is the basis for a full and

accurate assessment of the implementation of the directions and plans on natural

resources and environment in Binh Phuoc province, contributing to the evaluation,

drafting and planning of warfare. Strategy, policy on natural resources and

environment for next years.

iv

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin ca đ an đây là công trình nghiên cứu của b n thân tôi. Các kết qu nghiên

cứu và các kết luận trong luận văn là tr ng thực, không sao chép từ bất kỳ m t

nguồn nà và dưới bất kỳ hình thức nào. Việc tham kh o các nguồn tài liệu (nếu có)

đã được thực hiện trích dẫn và ghi nguồn tài liệu tham kh đúng q y định.

Học viên

Đặng Công Tâm

v

MỤC LỤC

MỤC LỤC...................................................................................................................v

DANH MỤC HÌNH ẢNH ...................................................................................... viii

DANH MỤC BẢNG BIỂU ........................................................................................x

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT................................................................................... xii

MỞ ĐẦU.....................................................................................................................1

1. Đặt vấn đề ...............................................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................3

2.1 Mục tiêu chung......................................................................................................3

2.2 Mục tiêu cụ thể......................................................................................................3

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................3

3.1 Đối tượng nghiên cứu............................................................................................3

3.2 Phạm vi nghiên cứu...............................................................................................3

4. Cách tiếp cận và hương há nghiên cứu .............................................................4

5. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài.....................................................................................4

5.1 Ý nghĩa kh a học ..................................................................................................4

5.2 Ý nghĩ thực tiễn.....................................................................................................4

CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ ĨNH VỰC NGHIÊN CỨU...................................6

1.1 Khái niệm và các thuật ngữ liên quan...................................................................6

1.2 Vai trò và ý nghĩa của việc xây dựng b chỉ thị ôi trường ................................6

1.3 Cơ sở pháp lý của đề tài ........................................................................................7

1.4 Khái q át Thông tư số 43/2015/TT-BTNMT ngày 29/9/2015 của B Tài nguyên

và Môi trường..............................................................................................................9

1.5 Tình hình nghiên cứu mô hình DPSIR trên thế giới và Việt Nam......................10

1.5.1 Tình hình nghiên cứu mô hình DPSIR trên thế giới ........................................10

1.5.2 Tình hình nghiên cứu mô hình DPSIR tại Việt Nam.......................................15

1.6 Kết luận rút ra từ nghiên cứu tổng quan của mô hình DPSIR trong việc xây

dựng b chỉ thị ôi trường........................................................................................25

1.7 Tổng quan về khu vực nghiên cứu......................................................................26

vi

CHƯƠNG 2 NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................31

2.1 N i d ng đề tài....................................................................................................31

2.1.1 Điều tra, nghiên cứu tổng quan thực trạng tình hình qu n lý ôi trường .......31

2.1.2 Lựa chọn các chỉ thị phù hợp ...........................................................................31

2.1.3 Thiết lập, cập nhật thông tin cho Phiếu chỉ thị ôi trường the q y định đối

với từng loại chỉ thị đặc trưng của tỉnh Bình Phước .................................................31

2.1.4 Xây dựng cơ chế phối hợp thu thập các chỉ thị cơ n đặc thù của tỉnh .........32

2.1.5 Xây dựng công cụ qu n lý phù hợp áp dụng đánh giá chỉ thị chung cho

toàn tỉnh Bình Phước trong những nă tiếp theo .....................................................32

2.2 Phương há nghiên cứu.....................................................................................33

2.2.1 Phương há l ận xây dựng b chỉ thị ôi trường tỉnh Bình Phước ..............33

2.2.2 Phương há nghiên cứu cụ thể .......................................................................35

2.2.2.1 Phương há kế thừa các số liệu, các kết qu công trình nghiên cứu ..........35

2.2.2.2 Phương há sàng lọc, phân loại, lựa chọn các chỉ thị phù hợp...................36

2.2.2.3 Phương há điều tra, thu thập và xử lý các số liệu thông tin thống kê .......37

2.2.2.4 Phương há lập phiếu chỉ thị ôi trường....................................................42

2.2.2.5 Phương há ch yên gia và h i th o ............................................................42

2.2.2.6 Phương há ứng dụng ô hình DPSIR để xây dựng b chỉ thị ôi trường43

CHƯƠNG 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU..................................................................44

3.1 Điều tra, nghiên cứu tổng quan thực trạng tình hình qu n lý ôi trường ..........44

3.1.1 Thực trạng tình hình qu n lý dữ liệ ôi trường.............................................44

3.1.2 Thực trạng ôi trường không khí từ kh đô thị, kh dân cư...........................45

3.1.3 Thực trạng ôi trường không khí từ s n xuất công nghiệp.............................47

3.1.4 Thực trạng ôi trường không khí từ các KCN, CCN......................................48

3.1.5 Thực trạng ôi trường do hoạt đ ng s n xuất nông nghiệp ............................52

3.1.6 Thực trạng công tác qu n lý ôi trường trong ngành du lịch .........................53

3.1.7 Những tồn tại và thách thức trong công tác qu n lý ôi trường .....................54

3.2 Lựa chọn các chỉ thị phù hợp ..............................................................................59

3.3 Thiết lập, cập nhật thông tin cho Phiếu chỉ thị ôi trường the q y định đối với

từng loại chỉ thị đặc trưng của tỉnh Bình Phước .......................................................70

vii

3.3.1 Nhóm chỉ thị Đ ng lực.....................................................................................71

3.3.2 Nhóm chỉ thị Áp lực.........................................................................................83

3.3.3 Nhóm chỉ thị Hiện trạng...................................................................................89

3.3.4 Nhóm chỉ thị Tác đ ng...................................................................................100

3.3.5 Nhóm chỉ thị Đá ứng....................................................................................104

3.4 Xây dựng cơ chế phối hợp thu thập các chỉ thị cơ n đặc thù của tỉnh ..........118

3.5 Xây dựng công cụ qu n lý phù hợp áp dụng đánh giá chỉ thị chung cho toàn

tỉnh Bình Phước trong những nă tiếp theo ...........................................................120

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.................................................................................124

1. Kết luận ...............................................................................................................124

2. Kiến nghị.............................................................................................................125

TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................127

PHỤ LỤC................................................................................................................129

LÝ LỊCH TRÍCH NGANG CỦA HỌC VIÊN

viii

DANH MỤC HÌNH ẢNH

Hình 1.1 Mô hình Áp lực, Hiện trạng, Đá ứng của OECD tr ng tiế cận vấn đề

ôi trường.................................................................................................................13

Hình 1.2 Mô hình DPSIR của OECD .......................................................................14

Hình 1.3 Mô hình DPSIR của tỉnh Bình Dương.......................................................18

Hình 1.4 Mô hình DPSIR tr ng đánh giá ôi trường nước ặt kh vực ỏ than

Na Mẫ xã Thượng Yên Công, Thành hố Uông Bí, tỉnh Q ng Ninh................20

Hình 1.5 Mô hình DPSIR để đánh giá hiện trạng ôi trường nước ặt ở xã Cự Khê,

h yện Thanh Oai, Thành hố Hà N i .......................................................................22

Hình 1.6 Mô hình DPSIR ở vùng iển Thừa Thiên H ế ..........................................24

Hình 1.7 B n đồ hành chính tỉnh Bình Phước ..........................................................26

Hình 2.1 Các thành hần của kh ng là việc DPSIR .............................................34

Hình 2.2 Đánh giá ôi trường t àn diện the hương há l ận DPSIR................34

Hình 2.3 Phương há th thậ và xử lý số liệ .......................................................41

Hình 3.1 Mật đ dân số trung bình ...........................................................................45

Hình 3.2 Số lượng các hương tiện gia thông đăng kiể hàng nă ......................46

Hình 3.3 ượng thuốc b o vệ thực vật được sử dụng hàng nă ..............................52

Hình 3.4 Số lượng khách du lịch tr ng nước và quốc tế ..........................................53

Hình 3.5 Dự báo khối lượng CTR đến nă 2030.....................................................83

Hình 3.6 Hà lượng bụi tr ng ình nă 2016 Thị xã Đồng Xoài...........................89

Hình 3.7 Hà lượng bụi tr ng ình nă 2016 h yện Đồng Phú.............................89

Hình 3.8 Hà lượng bụi tr ng ình nă 2016 h yện Chơn Thành .........................90

Hình 3.9 Hà lượng bụi tr ng ình nă 2016 h yện Bình Long............................90

Hình 3.10 Hà lượng bụi tr ng ình nă 2016 h yện Hớn Qu n ..........................91

Hình 3.11 Hà lượng bụi tr ng ình nă 2016 Thị xã Phước Long.......................91

Hình 3.12 Hà lượng bụi tr ng ình nă 2016 h yện Bù Gia Mập và Phú Riềng.92

Hình 3.13 Hà lượng bụi tr ng ình nă 2016 h yện L c Ninh............................92

Hình 3.14 Hà lượng bụi tr ng ình nă 2016 h yện Bù Đăng.............................93

ix

Hình 3.15 Hà lượng bụi tr ng ình nă 2016 h yện Bù Đốp...............................93

Hình 3.16 Phần tră h gia đình ở thành thị được sử dụng nước sạch ..................113

Hình 3.17 Phần tră h gia đình ở nông thôn được sử dụng nước sạch ................114

Hình 3.18 Ng yên tắc chính tr ng cơ chế hối hợ ...............................................118

Hình 3.19 Cấ trúc của thư viện q n lý chỉ thị ôi trường tỉnh Bình Phước..121

Hình 3.20 Tó tắt q y trình q n lý chỉ thị ôi trường tỉnh Bình Phước .............122

x

DANH MỤC BẢNG BIỂU

B ng 2.1 Đánh giá chọn chỉ thị bằng hương há đánh giá đa tiê chí ............ 37

B ng 2.2 Thống kê số phiếu kh o sát .................................................................. 39

B ng 2.3 Hiện trạng sử dụng đất phân theo ngành nghề tại tỉnh Bình Phước..... 41

B ng 3.1 Hà lượng CO, SO2, NO2, NH3, THC, P trên địa bàn tỉnh ................ 48

B ng 3.2 Đánh giá chọn chỉ thị bằng hương há đánh giá đa tiê chí ............ 60

B ng 3.3 Kết qu sàng lọc b chỉ thị ôi trường tỉnh Bình Phước ..................... 69

B ng 3.4 Khái quát mô hình b chỉ thị ôi trường tỉnh Bình Phước.................. 70

Bàng 3.5 Dân số trung bình thành thị và nông thôn ............................................ 71

B ng 3.6 Mật đ dân số trung bình...................................................................... 73

B ng 3.7 Tổng lượng phân bón hóa học được sử dụng trong nông nghiệp ........ 75

B ng 3.8 ượng thuốc trừ sâu sử dụng trong nông nghiệp ................................. 76

B ng 3.9 Số lượng các hương tiện gia thông đăng kiể hàng nă ............... 77

B ng 3.10 Tổng KCN, CCN trên địa bàn tỉnh Bình Phước................................. 80

B ng 3.11 Số lượt khách du dịch tr ng nước và quốc tế .................................... 82

B ng 3.12 Dự báo khối lượng CTR đô thị tỉnh Bình Phước đến nă 2030........ 85

B ng 3.13 Kết qu dự báo khối lượng chất th i rắn công nghiệp cần thu gom trên

địa bàn tỉnh Bình Phước đến nă 2020 ............................................................... 85

B ng 3.14 Số liệu thiệt hại do thiên tai gây ra từ nă 2012 – 2016.................... 87

B ng 3.15 Hà lượng CO, SO2, NO2, NH3, THC, P trên địa bàn tỉnh .............. 94

B ng 3.16 Số lượng loài bị đe dọa suy gi đa dạng sinh học, gi m phân hạng

cần được b o tồn tr ng Sách đỏ Việt Nam, Danh mục IUCN hàng nă ............ 98

B ng 3.17 Số loài nguy cấp, quý, hiế được ư tiên o vệ............................... 98

B ng 3.18 Số lượng và diện tích khu b o tồn thiên nhiên ................................... 99

B ng 3.19 Các loại văn n q y định áp dụng s n xuất sạch hơn ..................... 105

B ng 3.20 Quy chuẩn và tiêu chuẩn chất th i rắn.............................................. 107

B ng 3.21 Quy chuẩn và tiêu chuẩn về không khí............................................. 109

B ng 3.22 Quy chuẩn và tiêu chuẩn về nước mặt, và nước ngầm..................... 110

B ng 3.23 Quy chuẩn và tiêu chuẩn về đất........................................................ 111

xi

B ng 3.24 Phần tră h gia đình ở thành thị và nông thôn được sử dụng nước

sạch..................................................................................................................... 115

B ng 3.25 Phí b o vệ ôi trường đối với nước th i đã th ............................... 116

xii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BTNMT B Tài ng yên và Môi trường

BVMT B o vệ ôi trường

BOD Biochemical Oxygen Demand (nhu cầu oxy sinh hóa)

BQL Ban Qu n lý

CCN Cụm công nghiệp

CLMT Chất lượng ôi trường

COD Chemical Oxygen Demand (nhu cầu oxy hóa học)

CSDL Cơ sở dữ liệu

CTMT Chất th i ôi trường

CTNH Chất th i nguy hại

CTR Chất th i rắn

D Đ ng lực

DPSIR Mô hình mô t mối quan hệ tương hỗ giữa Đ ng lực (D) – Áp lực

(P) – Hiện trạng (S) – Tác đ ng (I) – Đá ứng (R)

ĐMC Đánh giá ôi trường chiến lược

ĐTM Đánh giá tác đ ng môi trường

GDP Tổng s n phẩm n i địa

GRDP Tổng s n phẩ trên địa bàn

GTVT Giao thông vận t i

HTMT Hiện trạng ôi trường

I Tác đ ng

IUCN Tổ chức b o tồn thiên nhiên quốc tế

KBTTN Khu b o tồn thiên nhiên

KCN Khu công nghiệp

KTXH Kinh tế - xã h i