điều dưỡng cộng đồng

1

XÖÛ TRÍ BAN ÑAÀU

MOÄT SOÁ TAI NAÏN THÖÔØNG GAËP

1 / GAÕY XÖÔNG CHI TREÂN, CHI DÖÔÙI:

- Trieäu chöùng: söng neà, coù veát tím baàm, coù ñieåm ñau choùi, coù tieáng laïo xaïo xöông, ñi ñoäng baát

thöôøng, bieán daïng chi, haïn cheá hoaëc khoâng vaän ñoäng ñöôïc.

- Xöû trí:

+ Coá ñònh taïm thôøi baèng neïp ñuùng phöông phaùp ñeå traùnh toån thöông thöù phaùt, traùnh di

leäch thöù phaùt vaø ñaây laø phöông phaùp phoøng choáng soác tích cöïc.

+ Giaûm ñau: thuoác uoáng, tieâm, phong beá novocain vaøo oå gaõy ( neáu ñöôïc ).

+ Choáng nhieåm khuaån: neáu laø gaõy xöông hôû thì phaûi röaû, baêng kín veát thöông vaø cho

khaùng sinh.

+ Chuyeån tuyeán treân.

2 / BOÛNG:

- Phaân ñoä boûng: 4 ñoä

- Öôùc löôïng dieän tích boûng: Baøn tay = 1 % ; Coå = 1 % ;

* Ñaàu vaø maët = 9 % ; Chi treân = 9 % ;

* Chi döôùi = 18 % ; Thaân tröôùc = 18 % ; Thaân sau = 18 %

- Xöù trí:

+ Ñöa ngay beänh nhaân ra khoûi nôi bò boûng.

+ Doäi nöôùc leân choå boûng: (Boûng hoaù chaát, boûng ñang chaùy).

+ Giaûm ñau.

+ Choáng maát nöôùc: uoáng nöôùc, truyeàn dòch.

+ Baêng veát boûng baèng gaïc coù vaselin.

+ Chuyeån tuyeán treân.

3 / ÑIEÄN GIAÄT:

- Trieäu chöùng: coù theå gaây lieät hoâ haáp, ngöøng thôû, loaïn nhòp tim, ngöøng tim , caùc toån thöông ñi

keøm nhö boûng ñieän, chaán thöông do teù ngaõ.

- Xöû trí:

+ Caét ngay nguoàn ñieän tröôùc khi ñöa naïn nhaân ra caáp cöùu, neáu khoâng caét ñöôïc nguoàn

ñieän thì tìm caùch an toaøn ñeå ñöa ngay naïn nhaân ra khoûi nguoàn ñieän ca øng sôùm caøng toát

baèng caùch nhö duøng gaäy tre, caây khoâ, ñeo gaêng caùch ñieän...

+ Ñaët naïn nhaân vaøo nôi baèng phaúng, thoaùng khí, yeân tónh, traùnh cöû ñoäng nhieàu neáu nhö

naïn nhaân coøn tænh, nôùi loûng quaàn aùo, thaét löng vaø theo d oõi saùt naïn nhaân kòp thôøi chuyeån

vaøo cô sôû y teá theo doõi ñieàu trò tieáp.

+ Caáp cöùu ngöøng thôû hoaëc ngöøng tim neáu coù.

4 / CHEÁT ÑUOÁI:

- Côûi bôùt quaàn aùo, thaùo daây thaét löng.

- Vaùc naïn nhaân leân vai, ñeå phía buïng eùp vaøo vai, ñaàu ngaõ phía sau ngöôøi vaùc, nhaûy nheï taïi

choå cho nöôùc trong daï daøy, trong phoåi traøo ra.

2

- Sau ñoù ñaët naïn nhaân naèm ngöõa, ñaàu nghieâng moät beân, lau khoâ nöôùc trong mieäng, nhanh

choùng hoâ haáp nhaân taïo, haø hôi thoåi ngaït.

- Neáu tim ngöøng ñaäp: xoa boùp tim ngoaøi loàng ngöïc.

- Khi naïn nhaân tænh laïi: uû aám ( ñaép chaên ) vaø ñöa ngay naïn nhaân ñeán beänh vieän ñeå cöùu

chöûa vaø theo doõi tieáp.

5 / RAÉN ÑOÄC CAÉN:

- Trieäu chöùng:

+ Choå veát caén ñau buoát vaø söng ñoû, phuø neà nhanh choùng

+ Naïn nhaân choaùng vaùng, choùng maët, buoàn noân. coù khi ñau buïng

+ Trieäu chöùng truïy tim maïch: Huyeát aùp haï, maïch nhanh nhoû, vaõ moà hoâi

+ Trieäu chöùng suy hoâ haáp laøm beänh nhaân nhanh choùng ñi ñe án töû vong.

Moät soá loaïi raén ñoäc coù noïc ñoäc coù theå gaây roái loaïn ñoâng maùu laøm beänh nhaân töû vong

sau ñoù.

- Xöû trí:

+ Phaûi buoäc ngay garoâ treân choå bò caén khoaûng 10 cm, sau ñoù nhanh choùng duøng muûi dao

saéc hoaëc goùc cuûa löôûi lam raïch veát caén roäng ra töø 3 - 5 mm roài naën maùu ra. Neáu coù baàu

giaùc huùt thì huùt maùu ra sau khi raïch veát thöông.

+ Sau khi ñaõ raïch vaø naën bôùt maùu: Tieâm phong beá quanh veát caén baèng Novocain 2 % x

10 ml.

+ Choáng dò öùng baèng Depersolon 25 mg IV ; Pipolphen 50 mg IM.

+ Choáng truïy maïch: Truyeàn dòch, Dopamin , Adrenalin.

+ Chuyeån ngay naïn nhaân ñeán beänh vieän coù huyeát thanh khaùng noïc raén, maùy giuùp thôû...

6 / CHOÙ, MEØO CAÉN: Khi naïn nhaân bò choù, meøo caén maø ta nghi choù, meøo bò daïi thì caàn xöû

trí nhö sau:

- Nhoát ngay choù, meøo laïi vaø theo doõi xem nhöõng ngaøy tieáp theo chuùng coù bò daïi khoâng

(xuøi boït meùp, boû aên, sôï aùnh saùng, sôï nöôùc roài cheát). Neáu laø choù meøo haø ng xoùm thì phaûi phoái

hôïp theo doõi.

- Röûa ngay veát caén baèng nöôùc muoái amonium kieàm 1% hoaëc xaø phoøng roài baêng voâ

khuaån.

- Trong khi theo doõi choù meøo caàn ñeán cô sôû y teá tieâm phoøng ngay.

7 / ONG ÑOÁT:

- Neáu bò ong maät ñoát thì bò söng vaø ñau moät luùc, ít bò tai bieán, tröø tröôøng hôïp bò ñoát quaù

nhieàu noát cuøng moät luùc.Theo kinh nghieäm moät soá ngöôøi thì noïc ong maät coøn coù taùc duïng chöûa

beänh thaáp khôùp vaø hen suyeån.

- Neáu bò ong voø veõ ñoát thì gaây ña u nhöùc nhieàu, noát ñoát söng neà, coù khi gaây phaûn öùng

naëng coù theå gaây töû vong.

- Xöû trí:

+ Naën ngay caùc noát bò ñoát cho chaûy bôùt nöôùc vaøng laãn noïc ra.

+ Boâi vaøo caùc noát ñoát moät ít voâi aên traàu.

+ Neáu bò ong ñoát nhieàu coù phaûn öùng dò öùng naëng thì phaûi tieâm Depersolon 25 mg IV

hoaëc Hydrocortison 200 mg IV ; Pipolphen 50 mg IM. Neáu coù khoù thôû naëng caàn tieâm

Adrenalin caáp cöùu.

3

+ Caàn theo doõi chöùc naêng thaän (deã bò suy thaän caáp), chöùc naêng gan sau ñoù.

+ Ñieàu trò caùc trieäu chöùng keøm theo neáu coù.

8 / REÁT CAÉN:

- Bò reát caén thöôøng gaây ñau nhöùc keùo daøi haøng giôø.

- Xöû trí: Naën veát caén cho ra bôùt nöôùc vaøng roài boâi voâi. Neáu ñau nhöùc nhieàu thì phong beá

Novocain quanh veát ñoát.

9 / DÒ VAÄT ÑÖÔØNG AÊN, ÑÖÔØNG THÔÛ, TAI, MAÉT, MUÕI./.

CHÖÙC TRAÙCH, CHEÁ ÑOÄ QUY ÑÒNH ÑOÁI VÔÙI, YSYÕ,

ÑIEÀU DÖÔÕNG, NÖÕ HOÄ SINH

MUÏC TIEÂU: Naém ñöôïc nhieäm vuï cuûa caùc chöùc danh:

- Ytaù ( ñieàu döôõng) haønh chaùnh khoa (64)

- Ytaù ( ñieàu döôõng) chaêm soùc ( 65)

- Nöõ hoä sinh ( 67)

Noäi dung: Quyeát ñònh soá 1895/ 1997/ BYT – QÑ “ veà vieäc ban haønh quy cheá Beänh vieän”

taïi phaàn II Quy cheá veà nhieäm vuï, quyeàn haïn chöùc traùch caù nhaân. Taïi ñieåm 64, 65 vaø 67 coù quy

trình cuï theå 3 chöùc traùch lieân quan vôùi 3 ñoái töôïng tröôøng ta ñang ñaøo taïo. Vì vaäy hoïc sinh caàn

phaûi hoïc ñeå ra ngheà khoûi bôû ngôõ trong quaù trình coâng taùc.

I. Chöùc traùch, nhieäm vuï YTAÙ ( Ñieàu döôõng) haønh chaùnh khoa:

Döôùi söï chæ ñaïo cuûa tröôûng khoa vaø Ytaù ( ñieàu döôõng) Tröôûng khoa, y taù ( ñieàu döôõng)

haønh chaùnh khoa coù nhieäm vuï sau:

1. Thöïc hieän coâng taùc thoáng keâ theo quy ñònh:

a. Ghi caäp nhaät soá ñaêng kyù ngöôøi beänh vaøo vieän, chuyeån khoa, chuyeån vieän, ra vieä n vaø

töû vong.

b. Baùo caùo tình hình ngöôøi beänh haøng ngaøy, haøng thaùng, 3,6,9, vaø 12 thaùng theo quy

ñònh.

c. Baûo ñaûm beänh aùn, soå, aán chæ vaø taøi lieäu trong khoa.

d. Chuyeån beänh aùn ñaõ ñöôïc Tröôûng khoa duyeät cuûa ngöôøi beänh ra vieän , töû vong ñeán

phoøng löu tröû.

2. Quaûn lyù thuoác duøng haøng ngaøy cho ngöôøi beänh trong khoa:

a. Toång hôïp thuoác duøng haøng ngaøy theo y leänh vaø vieát phieáu laûnh thuoác ñeå trình tröôûng

khoa duyeät.

b. Laûnh thuoác vaø baøn giao thuoác haøng ngaøy ñeå y taù ( ñieàu döôõng) chaêm soùc, thöïc hieän

cho töøng ngöôøi beänh theo y leänh.

c. Kieåm tra xöû duïng thuoác tröïc haøng ngaøy vaø boå sung thuoác tröïc theo cô soá qui ñònh

d. Thu hoài thuoác thöøa ñeå traû laïi khoa döôïc theo quy cheá xöû duïng thuoác.

e. Toång hôïp thuoác duøng cho moãi ngöôøi beänh tröôùc luùc ra vieän.

3. Lænh duïng cuï y teá, vaên phoøng phaåm, laäp soå theo doõi vaø caáp phaùt ñeå xöû duïng theo keá

hoaïch cuûa y taù ( ñieàu döôõng) Tröôûng vaø Tröôûng khoa.

4. Tham gia thöôøng tröïc vaø chaêm soùc ngöôøi beänh khi caàn.

5. Thay y taù ( ñieàu döôõng) tröôûng khoa khi ñöôïc uûy nhieäm.

4

II. Chöùc traùch, nhieäm vuï y taù ( Ñieàu döôõng) chaêm soùc: ( 65)

Döôùi chæ ñaïo cuûa tröôûng khoa ( ytaù ñieàu döôõng) Tröôûng khoa v aø y taù ( ñieàu döôõng)

chaêm soùc coù nhieäm vuï sau:

1. Nghieâm chænh thöïc hieän qui cheá beänh vieän, ñaëc bieät chuù yù thöïc hieän qui cheá chaêm soùc

ngöôøi beänh toaøn dieän, quy cheá quaûn lyù buoàng beänh vaø buoàng thuû thuaät.

2. Nghieâm chænh thöïc hieän ñaày ñuû y leänh cuûa thaày thuoác.

3. Thöïc hieän chaêm soùc ngöôøi beänh theo ñuùng quy ñònh kyû thuaät beänh vieän:

a. Ytaù ( ñieàu döôõng) Trung caáp, y taù ( ñieàu döôõng) chính thöïc hieän ñöôïc caùc kyû thuaät cô

baûn nhö: Laäp keá hoaïch chaêm soùc cho ngöôøi beänh, uoáng thuoác, thöïc hieän kyû thuaät tieâm thuoác,

truyeàn dòch, thay baêng, ñaëc thoâng, kyû thuaät caáp cöùu theo quy ñònh vaø vaän haønh, baûo quaûn caùc

thieát bò y teá trong khoa theo söï phaân coâng.

b. Ytaù ( ñieàu döôõng) cao caáp ( cöû nhaân ñieàu döôõng) ngoaøi vieäc thöïc hieän caùc coâng vieäc

nhö y taù ( ñieàu döôõng) chính, phaûi thöïc hieän caùc kyû thuaät chaêm soùc phöùc taïp, khi y taù ( ñieàu

döôõng) chính khoâng thöïc hieän ñöôïc, tham gia ñaøo taïo, qua ûn lyù vaø söû duïng thaønh thaïo caùc thieát

bò y teá trong khoa

4. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi beänh naëng, nguy kòch phaûi chaêm soùc theo y leänh vaø baùo caùo kòp

thôøi nhöõng dieãn bieán baát thöôøng cho BS ñieàu trò xöû trí kòp thôøi.

5. Ghi nhöõng thoâng soá, daáu hieäu, trieäu chöùng baát thöôøng cuûa ngöôøi beänh vaø caùch xöû lyù

vaøo phieáu theo doõi vaø phieáu chaêm soùc theo qui ñònh.

6. Haøng ngaøy cuoái giôø laøm vieäc phaûi baøn giao ngöôøi beänh cho y taù ( ñieàu döôõng) tröïc vaø

ghi vaøo soå nhöõng y leänh coøn laïi trong ngaøy, nhöõng yeâu caàu thoe doûi, chaêm soùc vôùi töøng ngöôøi

beänh, ñaëc bieät laø ngöôøi beänh naëng.

7. Baûo quaûn taøi saûn, thuoác, duïng cuï y teá traät töï vaø veä sinh buoàng beänh, buoàng thuû thuaät

trong phaïm vi ñöôïc phaân coâng.

8. Tham gia nghieân cöùu khoa hoïc veà lænh vöïc chaêm soùc ngöôøi beänh vaø höôùng daãn thöïc

haønh veà chaêm soùc ngöôøi beänh cho hoïc sinh khi ñöôïc ytaù ( ñieàu döôõng) Tröôûng phaân coâng.

9. Tham gia thöôøng tröïc theo söï phaân coâng cuaû ytaù ( ñieàu döôõng) Tröôûng khoa.

10. Ñoäng vieân ngöôøi beänh yeân taâm ñieàu trò. Baûn thaân phaûi thöïc hieän toát quy ñònh y ñöùc.

11. Thöôøng xuyeân töï hoïc, caäp nhaät kieán thöùc.

III. Nöõ Hoä Sinh ( 67)

Döôùi söï chæ ñaïo cuûa tröôûng khoa vaø nöõ hoä sinh tröôûng khoa, nöõ hoä sinh coù nhieäm vuï:

1. Tieáp nhaän, höôùng daãn saûn phuï, ngöôøi beänh ñeán khaùm beänh, ñieàu trò, thöïc hieän ñuùng

quy cheá chaêm soùc ngöôøi beänh toaøn dieän.

2. Thaêm khaùm thai, chuaån bò ñaày ñuû duïn g cuï ñôõ ñeû, theo doõi chuyeån daï chu ñaùo moïi

maët tröôùc khi saûn phuï ñeû, khi phaùt hieän caùc daáu hieäu baát thöôøng phaûi baùo caùo baùc só ñeå xöû trí

kòp thôøi.

3. Thöïc hieän ñôû ñeû thöôøng, phuï baùc só thöïc hieän kyû thuaät ñôû ñeû khoù.

a. Nöõ hoä sinh trung caáp ( Nöõ hoä sinh) Thöïc hieän kyû thuaät chaêm soùc saûn phuï, ngöôøi beänh;

vaän haønh vaø baûo quaûn caùc trang thieát bò y teá chuyeân khoa theo söï phaân coâng.

b. Nöõ hoä sinh cao caáp (cöû nhaân Nöõ hoä sinh) Thöïc hieän kyû thuaät chaêm soùc phöùc taïp khi

nöõ hoä sinh trung caáp khoâng thöïc hieän ñöôïc, thöïc hieän kyû thuaät huùt ñieàu hoøa kinh nguyeät, tröïc

5

tieáp theo doûi, chaêm soùc nhöõng cuoäc ñeû coù nguy cô cao, söû duïng thaønh thaïo caùc thieát bò y teá

trong khoa theo söï phaân coâng.

4. Thöïc hieän ñaày ñuû, chính xaùc y leänh cuûa baùc só ñieàu trò thöôøng theo doûi tình traïng saûn

phuï vaø treû sô sinh, kòp thôøi baùo caùo baùc só ñieàu trò khi coù dieãn bieán baát thöôøng vaø ghi ñaày ñuû

caùc dieãn bieán vaøo phieáu theo doûi, phieáu chaêm soùc.

5. Nhaän vaø baøn giao tình traïng saûn phuï, ngöôøi beänh, thuoác, coâng vieäc, taøi saûn ñaày ñuû vôùi

kíp thöôøng tröïc.

6. Baûo quaûn taøi saûn, thuoác vaø thieát bò y teá, hoà sô beänh aùn, veä sinh buoàng beän h vaø buoàng

thuû thuaät trong phaïm vi ñöoïc phaân coâng.

7. Nghieâm tuùc thöïc hieän söï phaân coâng cuûa tröôûng khoa vaø nöõ hoä sinh tröôûng khoa.

8. Tham gia nghieân cöùu khoa hoïc vaø höôùng daãn hoïc vieân thöïc taäp theo söï phaân coâng cuûa

tröôûng khoa.

9. Thöïc hieän coâng taùc tuyeân truyeàn, giaùo duïc söùc khoûe, keá hoaïch hoùa gia ñình, baûo veä

söùc khoûe baø meï vaø treû sô sinh cho caùc saûn phuï vaø ngöôøi beänh taïi khoa. Tham gia coâng taùc

chuyeân khoa taïi coäng ñoàng khi ñöôïc phaâ n coâng. /.

ÑAÏI CÖÔNG VEÀ QUAÛN LYÙ Y TEÁ

MUÏC TIEÂU:

+ Naém ñöôïc khaùi nieäm veà quaûn lyù

+ Hieåu roû chöùc naêng, nguyeân taéc quaûn lyù.

+ Coâng taùc quaûn lyù y teá.

NOÄI DUNG:

I. Khaùi nieäm:

Thuaät ngöõ quaûn lyù xuaát hieän cuøng vôùi sö ï hình thaønh xaõ hoäi loaøi ngöôøi, baét nguoàn töø tính

chaát cuûa xaõ hoäi lao ñoäng, song cho ñeán nay vaãn chöa coù moät khaùi nieäm thoáng nhaát.

- Quaûn lyù laø laøm cho moïi vieäc caàn laøm, ñöôïc thöïc hieän.

- Quaûn lyù laø moät maët hoaït ñoäng quaûn trò, laø khaû naêng ñieàu haønh toång theå moät toå chöùc,

moät doanh nghieäp, chòu traùch nhieäm veà hoaïch ñònh, thöïc thi vaø ñaùnh giaù caùc ñöôøng loái, chính

saùch, caùc keá hoaïch hoaït ñoäng vaø phaùt trieãn cuûa caùc toå chöùc ñoù.

- Quaûn lyù laø vieäc xaây döïng vaø thöïc hieän keá hoaïch, laø toå chöùc ñieàu haønh, phoái hôïp, theo

doõi vaø giaùm saùt, phaân boå vaø xöû duïng caùc nguoàn löïc cuûa moät toå chöùc, hoaëc doanh nghieäp.

Nhö vaäy, khaùi nieäm quaûn lyù coù theå hieåu:

+ “ quaûn lyù ñoù laø laøm sao caùc vieäc caàn laøm, phaûi ñöôïc thöïc hieän”.

+ “ quaûn lyù ñoù laø caùi ngöôøi ta muoán hoaøn thaønh roài phaûi laøm cho noù hoaøn thaønh” ( caùi

ngöôøi ta muoán hoaøn thaønh, ñoù laø caùi muïc tieâu trong keá hoaïch)

* Quaûn lyù y teá: laø xaùc ñònh nhöõng vaán ñeà y teá cuûa coäng ñoàng, xaây döïng chính saùch y teá

coù theå thöïc hieän ñöôïc vaø phöông höôùng, ñeà aùn ñeå giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà ñoù.

Hieän nay heä thoáng y teá, heä thoáng dòch vuï chaêm soùc söùc khoeû ngaø y caøng phaùt trieãn, ñoøi

hoûi ngöôøi caùn boä y teá phaûi coù kieán thöùc chuyeân saâu ñeå quaûn lyù toát moïi nguoàn löïc cuûa ngaønh.

II. Chöùc naêng vaø nguyeân taéc quaûn lyù:

1. Chöùc naêng cuûa quaûn lyù: Quaûn lyù coù chöùc naêng cuï theå sau: Laä p keá hoaïch, toå chöùc ñieàu

haønh, phoái hôïp, giaùm saùt vaø ñaùnh giaù keát quaû.

6

1.1. Laäp keá hoaïch: Laø quaù trình ñeà ra caùc muïc tieâu vaø xaùc ñònh caùch thöùc ñeå ñaït caùc

muïc tieâu ñoù.

- Heä thoáng y teá vaø caùc dòch vuï CSSK laø moät b oä phaän moâi tröôøng roäng lôùn, luoán bieán

ñoäng, neân laäp keá hoaïch phaûi ñöôïc baét ñaàu treân cô sôû phaân tích thöïc traïng, vaø vieãn caûnh töông

lai cuûa caû heä thoáng – ñeå xaây döïng muïc tieâu cho thích hôïp. Töø ñoù laø xaây döïng caùc chín h saùch,

chöông trình, tieâu chuaån cho muïc tieâu caàn ñaït vaø phaân boå ngaân saùch keøm theo.

1.2. Toå chöùc thöïc hieän: Toå chöùc vaø phaân coâng caùc nguoàn löïc moät caùch toái öu ñeå ñaït

ñöôïc caùc muïc tieâu ñaõ ñònh.

1.3. Ñieàu haønh: laøquaù trình chæ ñaïo caáp döôùi vaø duy trì hoaït ñoäng ñeå ñaït muïc tieâu ñaõ

ñònh… Hieäu quaû ñieàu haønh…. phuï thuoäc vaøo kinh nghieäm cuûa ngöôøi quaûn lyù….

1.4. Ñieàu phoái laø quaù trình ñoàng boä hoùa caùc hoaït ñoäng coù lieân quan maät thieát vôùi ñieàu

haønh. Ñieàu phoái giuùp khaéc phuïc nhöõng hoaït ñoäng baát hôïp lyù nhaèm ñaït ñöôïc muïc tieâu.

1.5. Giaùm saùt: Laø quaù trình theo doõi vaø kieåm soaùt caùc hoaït ñoäng sau cho khôùp vôùi keá

hoaïch ñeà ra. Ñoàng thôøi giaùm saùt laø quaù trìn h kieåm tra chaát löôïng cho ñaït ñöôïc tieâu chuaån ñaõ

ñeà ra.

1.6. Ñaùnh giaù: Laø heä thoáng hoùa nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm vaø vaän duïng nhöõng kinh

nghieäm ñoù ñeå caûi tieán quaù trình laäp keá hoaïch vaø nhöõng hoaït ñoäng trong töông lai.

Chöùc naêng quaûn lyù: Sô ñoà hoùa chu trình quaûn lyù

Laäp keá hoaïch …………………. Toå chöùc thöïc hieän

Ñaùnh giaù

2. Nguyeân taéc quaûn lyù:

2.1. Quyeàn löïc vaø traùch nhieäm:

- Phaûi phaân coâng roõ quyeàn haïn vaø traùch nhi eäm cho töøng toå chöùc vaø caù nhaân, quyeàn haïn

phaïi gaén vôùi traùch nhieäm. Ñeå trôû thaønh moät ngöôøi quaûn lyù gioûi, quyeàn löïc caù nhaân laø moät vaán

ñeà thaät söï caàn thieát.

2.2. Uûy quyeàn: Laø quaù trình chia xeû, quyeàn löïc vaø traùch nhieäm cho caáp döôùi do söï phaùt

trieån cuûa toå chöùc.

2.3. Thoáng nhaát moät meänh leänh: Nguyeân taéc naøy taïo ra moät chuoãi thoáng nhaát trong thöïc

hieän muïc tieâu ñaõ ñöôïc xaùc ñònh vaø baûo ñaûm moãi thaønh vieân giöõ moät vò trí giaùm saùt t rong chuoãi

thoáng nhaát meänh leänh ñoù.

2.4. Ñoàng nhaát veà phöông höôùng: Laø ñieàu kieän treân quyeát ñeå thoáng nhaát haønh ñoäng,

phoái hôïp söùc maïnh vaø taäp trung moïi noå löïc höôùng tôùi muïc tieâu cuoái cuøng.

2.5. Qui ñònh möùc ñoä giaùm saùt: Laø xaùc ñònh soá löôïng caù nhaân baùo caoù khoâng coá ñònh cho

moïi tröôøng hôïp thay ñoåi theo moïi hoaøn caûnh cuï theå.

2.6. Ñònh roõ muïc tieâu: Tính roõ raøng khaû naêng thöïc thi muïc tieâu toång quaùt vaø caùc muïc

tieâu cuï theå ñeå taïo ra thöù baäc cuûa caùc muïc tieâu keøm theo vieäc chi tieát hoùa vaø phaân phoái thôøi

gian hôïp lyù.

2.7. Phaân chia coâng vieäc: Caên cöù vaøo muïc tieâu, giaùm saùt vieäc phaân chia coâng vieäc cho

phuø hôïp vôùi khaû naêng ñieàu haønh cuûa mình, ñeå ñaï t hieäu quaû toát nhaát, coâng vieäc phaân coâng cuï

theå phuø hôïp khaû naêng, trình ñoä cuûa ngöôøi ñöôïc giao nhieäm vuï ñoù.

7

III. Toå chöùc quaûn lyù y teá:

+ Ñoåi môùi kinh teá xaõ hoäi, ñoåi môùi y teá ñoøi hoûi ngaønh y teá phaûi thay ñoåi ñeå to å

chöùc vaø quaûn lyù heä thoáng y teá, heä thoáng dòch vuï chaêm soùc söùc khoûe ngaøy caøng phaùt trieãn ña

daïng vöøa y teá nhaø nöôùc, vöøa y teá tö nhaân. Ñoåi môùi cô cheá quaûn lyù y teá trong giai ñoaïn hieän nay

phaûi höôùng vaøo vieäc huy ñoäng nhieàu nhaát tieàm naêng cuûa xaõ hoäi vaøo coâng taùc chaêm soùc vaø baûo

veä söùc khoûe nhaân daân; phaûi gaén traùch nhieäm vôùi quyeàn lôïi cuûa caùn boä y teá ñeå thöïc hieän chính

saùch coâng baèng cuûa Ñaûng trong khaùm chöõa beänh.

+ Quaûn lyù y teá laø xaùc ñònh nhöõng vaán ñeà y teá cuûa coäng ñoàng, xaây döïng chính saùch y teá

coù theå thöïc hieän ñöôïc vaø phöông höôùng, ñeà aùn nhaèm giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà ñoù.

Thí duï: Toå chöùc quaûn lyù nguoàn löïc y teá:

Nguoàn löïc bao goàm: - Nhaân löïc (caùn boä y teá )

- Vaät löïc ( trang thieát bò y teá, thuoác men)

- Taøi löïc ( Tieàn)

1. Quaûn lyù vaät tö trang thieát bò:

1.1. Phaân loaïi trang bò

1.2. Thuû tuïc trong quaûn lyù taøi saûn, ( döï truø, tröõ kho, caáp phaùt, giaùm saùt baûo quaûn)

2. Quaûn lyù thuoác

2.1. Nhöõng nguyeân nhaân lôùn gaây laõng phí thuoác vaø tieàn baïc.

2.2. Caùc phöông phaùp quaûn lyù thuoác ( giaùo duïc traùch nhieäm nhaân vieân thöïc hieän söû duïng

an toaøn hôïp lyù..)

2.3. Laäp danh saùch thuoác maãu

3. Quaûn lyù thôøi gian: Thöôøng ngöôøi ta ít coi thôøi gian laø moät loaïi saûn phaåm. Song thôøi

gian laø moät loaïi saûn phaåm khoâng theå caáp laïi ñöôïc, seõ khoâng laøm ñöôïc vieäc gì neáu khoâng th u

xeáp ñöôïc moät khoaûng thôøi gian cho vieäc aáy. Söû duïng thôøi gian coù hieäu quaû laø moät kyû naêng cuûa

coâng taùc quaûn lyù.

- Laäp keá hoaïch thôøi gian

- Thôøi khoùa bieåu – lòch – Baûng phaân coâng coâng taùc.

- Chöông trình..v.v…

4. Quaûn lyù ñòa ñieåm

5. Quaûn lyù coâng vieäc giaáy tôø, soå saùch.

6. Quaûn lyù nhaân löïc = quaûn lyù con ngöôøi laø moät coâng taùc lôùn, khoù khaên, phöùc taïp vöøa

mang tính phaùp leänh vöøa mang tính khoa hoïc vaø ngheä thuaät.

Treân ñaây chæ neâu moät thí duï toå chöùc quaûn lyù nguoàn löïc y teá. Söï nghieäp phaùt trieãn raát ña

daïng coâng taùc quaûn lyù trôû thaønh moät coâng taùc khoa hoïc ( khoa hoïc toå chöùc y teá, khoa hoïc quaûn

lyù y teá) ñoøi hoûi ngöôøi caùn boä quaûn lyù phaûi coù kieán thöù c chuyeân saâu ñeå quaûn lyù toát moïi nguoàn

löïc cuûa ngaønh. “ Lyù luaän khoa hoïc vaø ngheä thuaät quaûn lyù coù tính thöïc tieãn saâu saéc noù phuïc vuï

tröïc tieáp vieäc toå chöùc vaø quaûn lyù ngaønh y teá ”

“ Neáu khoâng coù quaûn lyù toát thì vieäc hoaøn thieän toå chöùc vaø hoaït ñoäng cuûa caùc cô sôû y teá

khoâng theå coù keát quaû ñöôïc”

8

KHAÙI NIEÄM VAØ CAÙC HOÏC THUYEÁT TAÂM LYÙ

MUÏC TIEÂU: Sau khi hoïc xong baøi naøy hoïc vieân.

1. Naém ñöôïc khaùi nieäm veà taâm lyù hoïc.

2. Bieát ñöôïc ñoái töôïng vaø nhieäm vuï cuûa taâm lyù hoïc – taâm lyù y hoïc.

3. Caùc phöông phaùp nghieân cöùu taâm lyù y hoïc.

NOÄI DUNG:

I. KHAÙI NIEÄM:

Taâm lyù laø moät moân khoa hoïc nghieân cöùu söï öùng xöû vaø caùc quaù trình taâm thaàn, caùc quy

luaät naûy sinh bieåu hieän vaø phaùt trieån cuõng nhö cô cheá hình thaønh caùc quaù trình ñoù. Maët khaùc

taâm lyù hoïc laø moät ngaønh chuyeân nghieân cöùu chuyeân bieät nhöõng hoaït ñoäng taâm lyù cuûa con

ngöôøi, beänh nhaân vaø caû thaày thuoác.

Thí duï: Trong ñôøi soáng haøng ngaøy ngöôøi naøy hay khen ngöôøi kia: “Anh aáy raát taâm lyù “

hoaëc “ Chò aáy khoâng taâm lyù chuùt naøo “ thí duï naøy cho thaáy thaùi ñoä öùng xöû, hoaëc caùch xöû lyù

trong sinh hoaït cuõng nhö trong hoaït ñoäng chuyeân moân.

II. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ NHIEÄM VUÏ CUÛA TAÂM LYÙ HOÏC – TAÂM LYÙ Y HOÏC

1. Taâm lyù hoïc

a. Ñoái töôïng:

- Caùc söï kieän, hieän töôïng taâm lyù con ngöôøi.

- Caùc quy luaät naûy sinh, bieåu hieän vaø phaùt trieån cuûa caùc söï kieän ñoù.

- Cô cheá hình thaønh cuûa nhöõng söï kieän ñoù.

b. Nhieïâm vuï:

- Cung caáp moät soá kieán thöùc cô baûn veà taâm lyù hoïc.

- Xaây döïng quan nieäm duy vaät bieän chöùng veà hoaït ñoäng taâm lyù cuûa con ngöôøi.

- Töï ñieàu chænh haønh vi sai leäch cuûa mình.

- YÙ thöùc ñöôïc moái quan heä qua laïi giöõa hoaït ñoäng taâm lyù vaø hoaït ñoäng cô theå.

2. Taâm lyù y hoïc

a. Ñoái töôïng:

- Laø nhöõng ñaëc ñieåm taâm lyù cuûa beänh nhaân vaø aûnh höôûng cuûa chuùng leân söùc khoeû,

beänh taät .

- Nghieân cöùu nhöõng quy luaät hoaït ñoäng taâm lyù cuûa beänh nhaân trong moái quan heä vôùi

beänh taät, vôùi ngöôøi thaày thuoác, ñ eå tìm caên nguyeân taâm lyù cuûa beänh taùc ñoäng leân

nhaân caùch.

b. Nhieäm vuï :

- Cung caáp moät soá kieán thöùc cô baûn veà taâm lyù hoïc.

- Naém ñöôïc taâm lyù cuûa beänh nhaân vaø coù caùch tieáp xuùc phuø hôïp.

- Giuùp beänh nhaân vöôït qua khoù khaên.

- Tieáp xuùc phuø hôïp vôùi ñoàng nghieäp, coäng ñoàng.

9

III. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU TAÂM LYÙ Y HOÏC

1. Quan saùt: Laø moâ taû traïng thaùi taâm lyù duø laø khaùi quaùt, ñaùnh giaù yù thöùc beänh nhaân, ñaëc

ñieåm taâm lyù, söï vaän ñoäng ngoân ngöõ, tö duy.

2. Phöông phaùp töông quan: Tìm caùch xaùc ñònh moät typ öùng xöû hoaëc moät neùt tính caùch coù

quan heä, coù töông quan döông tính giöõa trí tueä vaø naêng suaát. (Trí tueä caøng cao thì naêng suaát

hoïc taäp caøng toát), töông quan aâm tính giöõa stress vaø söùc khoeû (Stress gia taêng thì söùc khoeû coù

vaán ñeà).

3. Phöông phaùp thöïc nghieäm:

a. Trong phoøng thí nghieäm: Tieán haønh trong phoøng thí nghieäm, döôùi söï khoáng cheá

nghieâm ngaët caùc aûnh höôûng taùc ñoäng beân ngoaøi.

Thí duï: Hoaït ñoäng trí löïc thì coù söï thay ñoåi cuûa doøng ñieän naõo , xuùc caûm thì coù söï thay

ñoåi cuûa doøng ñieän tim.

b. Trong töï nhieân: Tieán haønh trong ñieàu kieän soáng vaø hoaït ñoäng haøng ngaøy.

4. Phöông phaùp ñaøm thoaïi: Laø ñaët ra caâu hoûi trong caùc cuoäc giao tieáp vaø döïa vaøo söï traû lôøi

ñeå maø tìm hieåu nhöõng thoâng tin caàn nghieân cöùu.

5. Phöông phaùp ñieàu tra: Söû duïng baûng caâu hoûi ñöôïc xaây döïng treân nhöõng nguyeân taéc nhaát

ñònh. Caâu hoûi bao goàm: caâu hoûi môû ñeå cho ñoái töôïng traû lôøi ñöôïc töï do, caâu hoûi ñoùng ñoái

töôïng deã traû lôøi moät hoaëc hai (phöông phaùp naøy deå thöïc hieän, ñöôïc göûi qua böu ñieän hoaëc qua

thö tay).

6. Phöông phaùp nghieân cöùu caùc saûn phaåm hoaït ñoâng: Laø phaùt hieän caùc kyõ naêng, kyõ xaûo, thuû

thuaät, vaø caùch thöùc laøm vieäc veà nhöõng ñaëc ñieåm taâm lyù: möùc ñoä thoâng minh, suy nghó, xuùc

caûm, sôû thích.

7. Test Taâm lyù: ñöôïc söû duïng roäng raûi trong baát kyø tình huoáng naøo.

8. Phöông phaùp nghieân cöùu töøng tröôøng hôïp: ñeå xaùc ñònh taâm lyù töøng beänh nhaân veà tieàn söû

cuûa moät ngöôøi cuï theå.

9. Phöông phaùp nghieân cöùu treân suùc vaät: Laø duøng suùc vaät nghieân cöùu maø khoâng theå thöïc

hieän treân ngöôøi ñöôïc (Taùc ñoäng söï ta ùch rôøi giöõa meï vaø con ).

LÒCH SÖÛ Y HOÏC VAØ ÑAÏO ÑÖÙC NGÖÔØI CAÙN BOÄ Y TEÁ VIEÄT NAM

MUÏC TIEÂU HOÏC TAÄP:

Sau khi hoïc xong baøi naøy hoïc vieân caàn naém:

- Hieåu ñöôïc lòch söû y hoïcVieät Nam phaùt trieån qua caùc thôøi ñaïi

- Söï hình thaønh ñaïo ñöùc cuûa ngöôøi caùn boä y teá

- Noäi dung ñaïo ñöùc cuûa ngöôøi thaày thuoác xaõ hoäi chuû nghóa

- Caùc moái quan heä cuûa ngöôøi thaày thuoác trong xaõ hoäi

NOÄI DUNG HOÏC TAÄP:

A. Lòch söû y hoïc vaø y teá:

10

Daân toäc Vieät Nam vôùi 4000 naêm lòch söû döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc, ngaøy nay ñaõ hoaøn toaøn

ñoäc laäp caû nöôùc ñang böôùc vaøo giai ñoaïn môùi: xaây döïng vaø baûo veä toå quoác Vieät Nam xaõ hoäi

chuû nghóa.

Cuøng vôùi lòch söû ñaáu tranh kieân cöôøng, baát khuaát cuûa daân toäc, neàn y hoïc Vieät Nam cuõng coù

nhöõng truyeàn thoáng veû vang vaø lòch söû raát laâu ñôøi.

I. Y HOÏC XAÕ HOÄI NGUYEÂN THUÛY VAØ COÅ ÑAÏI:

Thôøi ñaïi Nguyeân Thuûy keùo daøi 3 - 4 vaïn naêm tröôùc Coâng nguyeân, ñeán naêm 2879 ( TCN

)tieáp theo laø thôøi ñaïi caùc vua Huøng 2879 -207 ( TCN ) vaø thôøi kyø Baéc thuoäc (207 tröôùc Coâng

nguyeân - 938 SCN ).

Nhöõng di tích tìm thaáy ôû Yeân Baùi, Ninh Bình, Thanh Hoùa, Caø Mau vaø Bieân Hoøa chöùng toû

caùch ñaây 3 - 4 vaïn naêm ñaõ xuaát hieän caùc thò toäc, boä laïc Nguyeân Thuûy treân daõy ñaát Vieät Nam.

Ñeán naêm 2879 ( TCN ) con tröôûng Laïc Long Quaân leân laøm vua döïng nöôùc AÂu Laïc laáy teân

Hoàng Baøng trò vì treân 2000 naêm cho ñeán taän naêm 207 tröôùc Coâng nguyeân khi nöôùc AÂu Laïc bò

rôi vaøo tay Trieäu Ñaø, baét ñaàu töø thôøi kyø baéc thuoäc cho ñeán chie án thaéng cuûa Ngoâ Quyeàn treân

soâng Baïch Ñaèng vaøo naêm 938

1.Ñaëc ñieåm y hoïc

a. Y hoïc gaén lieàn vôùi thaàn thoaïi taø thuaät :

Con ngöôøi coå xöa bò baát löïc tröôùc söï ñe doïa cuûa thieân nhieân, naïn cuoàng phong luït loäi, haïn

haùn, thuù döõ, beänh truyeàn nhieãm, do ñoù hoï tin moãi moät söùc maïnh ñoù laø thaàn linh, roái hoï toân thôø

cuùng baùi ñeå caàu phuùc vaø traùnh hoïa. Thôø thaàn nuùi, thaàn noâng, thaàn möa, thaàn gioù, oâng hoå, oâng

raén, caây ña, caây ñeà . . . töø ñoù ñaõ xuaát hieän caùc thaày phaùp, thaày phuø thuûy doøng taø thuaät, hoaëc ma

thuaät ñeå xua ñuoåi yeâu quyû aån naùo trong ngöôøi beänh.

Hieän nay nhöõng taø thuaät ñoù vaãn coøn gaëp ôû nhöõng vuøng röøng nuùi xa xoâi, ôû nhöõng nôi aùnh

saùng y hoïc coøn chöa chieáu roïi tôùi. Nhö vaäy thuôû bình minh cuûa y hoïc gaéng lieàn vôùi thaàn thoaïi

vaø taø thuaät.

b. Y hoïc coøn sô khai chuû yeáu laø nam döôïc :

Quan nieäm trôøi troøn, ñaát vuoâng vaø thuyeát aâm döông laø coát loõi cuûa trieát hoïc vaø y hoï c.

Khi coù beänh con ngöôøi ñaõ bieát duøng caây coû ñeå chöõa trò. Ñeán theá kyû 11 tröôùc Coâng nguyeân

haøng traêm vò thuoác ñaõ ñöôïc phaùt hieän ñaäu khaáu, yù dó.

Thôøi kyø naøy ñaõ coù söï giao löu giöõa y hoïc trong nöôùc vaø trung y, nhaát laø t hôøi kyø baéc thuoäc,

nhieàu caây thuoác cuûa ta ñöôïc xuaát sang Trung Quoác, ngöôïc laïi nhieàu thaày thuoác Trung Quoác

nhö Ñoång Phuïng, Vaên Thaéng sang chöõa beänh ôû Vieät Nam.

2. Danh y tieâu bieåu:

Thoâi Vyõ soáng vaøo thôøi thuïc An Döông Vöông 257-207 ( TCN ) laø con cuï Thoâi Laïng bieát

duøng ngaõi cöùu ñeá trò beänh böôùu coå tuïc truyeàn raèng: Thoâi Laïng ñaõ truøng tu mieáu vuõ cuûa An

Vöông, coâng ñöùc naøy An Vöông sai ma coâ tieân ñi tìm Thoâi Laïng ñeå ñeàn ôn, nhöng luùc ñoù Thoâi

Laïng ñaõ cheát chæ coøn con trai Thoâi Vyõ.

11

Söï gaëp gôõ giöõa Thoâi Vyõ vaø ma tieân coâ thaät baát ngôø. Ma tieân coâ ñi leã nhaân tieát thöôøng

nguyeân thaùng gieâng voâ yù ñaùnh vôõ pha leâ cuûa ngöôøi ta neân bò ñaùnh ñaäp Thoâi Vyõ ñi ngang qua

thaáy côûi aùo ra ñeàn xin hoä cho naøng. Sau ñoù ma tieân coâ tìm gaëp Thoâi Vyõ vaø bieát Thoâi Vyõ laø con

Thoâi Laïng naøng ñaõ taëng Thoâi Vyõ laù ngaõi cöùu vaø daën duøng ñeå chöõa beänh böôùu ung. Y lôøi Thoâi

Vyõ ñaõ duøng laù ngaõi cöùu ñeå trò beänh cho ñaïo syõ Öng Huyeàn, Nhaêm Ngao ñeàu khoûi beänh cuoái

cuøng vôï choàng Thoâi Vyõ ñöôïc ma coâ tieân röôùc ñi vaø soáng cuoäc ñôøi sung söôùng.

II. Y HOÏC THÔØI PHONG KIEÁN DAÂN TOÄC.

Giai ñoaïn naøy keùo daøi töø sau chieán thaéng Ngoâ Quyeàn treân s oâng Baïch Ñaèng naêm 938- 1858

khi thöïc daân Phaùp xaâm löôïc nöôùc ta.

1.Ñaëc ñieåm y hoïc:

a. Y döôïc hoïc daân toäc phaùt trieån maïnh meõ caû lyù luaän laãn thöïc haønh .

Y hoïc daân toäc ñaõ phaùt trieån theâm 1 böôùc môùi

Phöông phaùp bieän chöùng luaän trò vaø chaâm cöùu theo huyeät vò, kinh laïc ñaõ ñöôïc keát hôïp trong

chöõa beänh.

Neàn y döôïc hoïc daân toäc caên baûn ñaõ ñöôïc xaây döïng qua caùc taùc phaåm noåi tieáng cuûa Tueä

Tónh vaø Haûi Thöôïng Laõn Oâng nhö boä: “Nam döôïc thaàn hieä u” bao goàm 580 vò thuoác nam, boä

“Hoàng nghóa giaùc tö y thuû” goàm lyù luaän veà ñoâng y döôïc hoïc daân toäc vaø bieän chöùng luaän tri boä

“Haûi Thöôïng y toâng taâm lónh” bao goàm: y ñöùc, veä sinh phoøng beänh, chaån ñoaùn, maïch hoïc,

döôïc hoïc, noäi, ngoaïi, saûn, nhi . . .

Veà thöïc haønh: ñaõ toå chöùc troàng haùi, pha cheá thuoác nam nhö naêm 1362 vua Traàn Duï Toâng toå

chöùc troàng thuoác nam doïc bôø soâng Toâ Linh . ..

Duøng caùc phöông phaùp chöõa beänh ñôn giaûn cho nhaân daân nhö: Xoâ ng hôi, xoa boùp, naén boù .

. . cuûa Tueä Tónh.

Môû roäng chöõa beänh cho nhaân daân baèng chaâm cöùu. . .

Töø sau khi coù caùc taùc phaåm cuûa Tueä Tónh vaø Laõn Oâng ñöôïc xuaát baûn, y döôïc hoïc daân toäc

ñaõ coù ñieàu kieän tieán leân vöõng chaéc c aû ñaïo ñöùc laãn chuyeân moân, kinh nghieäm vaø lyù luaän phoøng

beänh vaø chöõa beänh.

b. Toå chöùc y teá daân toäc ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån

Qua caùc trieàu ñaïi phong kieán daân toäc, toå chöùc y teá nöôùc ta thôøi ñoù khoâng ngöøng phaùt tr ieån.

Ñôøi Lyù toå chöùc Ty Thaùi y vaø caùc ngöï y ñeå chaêm soùc söùc khoûe nhaø vua.

Ñôøi Traàn ñaõ naâng Ty Thaùi y thaønh vieän thaùi y vaø töø naêm 1261 nhaø Traàn ñaõ toà chöùc khoa thi

ñeå tuyeån duïng löông y cho vieän thaùi y.

Ñeán ñôøi Hoà toå chöùc theâm quang teá thö - y teá phuïc vuï söùc khoûe nhaân daân.

Ñôøi Leâ trieàu ñình coù thaùi y vieän, ôû caùc ñòa phöông vaø veä quaân coù Sôû löông y

Trieàu Taây Sôn coøn toå chöùc ra nam döôïc cuïc ñeå môû roäng coâng taùc nghieân cöùu thuoác n am

Trieàu nguyeãn toå chöùc y teá gioáng nhö trieàu Haäu Leâ bao goàm: thöôïng y ty ôû trieàu ñình vaø

löông ty y ôû caùc tænh . . .

2. Caùc danh y tieâu bieåu:

Giai ñoaïn naøy coù raát nhieàu danh y noåi tieáng nhö: Chu Vaên An vôùi boä "y hoïc yeáu gi aûi taäp

chuù di bieân" goàm lyù luaän cô baûn veà Ñoâng y hoaëc hoaøng hoùa ñöôïc trieàu Leâ phong töôùc haàu,

12

hoaëc Nguyeãn Quang Tuaán ñöôïc trieàu taây sôn phong töôùc Baù… nhöõng tieâu bieåu nhaát phaûi keå

ñeán hai oâng laø Tueä Tónh vaø Haûi Thöôïng Laõn OÂng

a. Tueä Tónh:

Teân thaät laø Nguyeãn Baù Tónh sinh khoaûng 1338 ngöôøi laøng nghóa phuù, Phuû Thöôïng Hoàng,

nay laø xaõ Caåm Vuõ, huyeän Caåm Bình tænh Haûi Döông, moà coâi cha meï töø naêm 6 tuoåi, ñöôïc sö

chuøa Yeân Trang vaø chuøa giao Thuûy nuoâi aên hoïc vôùi phaùp hieäu laø Tueä Tónh

Oâng ñaäu Hoaøng Giaùp naêm 35 tuoåi nhöng khoâng ra laøm quan maø ôû laïi chuøa laøm vieäc cöùu teá.

Naêm 45 tuoåi oâng bò baét ñi coáng cho nhaø Minh Trung Quoác vaø maát taïi ñoù. Vì coù coâng chöõa

beänh cho Hoaøng Haäu Trung Quoác thôøi ñoù neân ñöôïc phong Nam Vieät y sö

b. Söï nghieäp y hoïc:

Khi coøn ôû trong nöôùc ñaõ tu boå 24 ngoâi chuøa vaø toå chöùc caùc cô sôû chöõa beänh laøm phuùc ôû

nhöõng ngoâi chuøa naøy.

OÂng neâu taàm nghieân cöùu vaø vieát saùch truyeàn baù y hoïc daân toäc

Boä "Nam döôïc thuaàn hieäu" ñöôïc coi laø boä saùch y döôïc sôùm nhaát ôû nöôùc ta goàm 11 quyeån

baûn thaûo cuûa 580 vò thuoác nam 3873 phöông thuoác daân toäc trò 184 loaïi beänh.

Boä Hoàng Nghóa Giaùc Töï Y Thö goàm 2 quyeån veà lyù luaän cô baûn ñoâng y döôïc hoïc daân toäc.

OÂng ñaõ ñeà ra phöông chaêm "Thuoác nam chöõa ngöôøi nam" nhaèm môû roäng vieäc chöõa beänh

ñoâng ñaûo nhaân daân vaø neâu cao tinh thaàn daân toäc töï löïc töï cöôøng.

OÂng ñeà ra bieän phaùp giöõ gìn söùc khoûe "Boå tinh döôõng khí, toân thaàn thanh taåm, quaû duïc, thö

chaâu hieän hình” . . .

c. Haûi Thöôïng Laõn OÂng:

OÂng ñöôïc coi laø toå VN teân thaät cuûa oâng laø Leâ Höõu Traùc

OÂng sinh ngaøy 12/11/1720 naêm canh tyù ôû laøng kieâu xaù, huyeän ñöôøng haøo (nay laø huyeän Myõ

Vaên, Höng Yeân) maát ngaøy 15/01/1791 naêm Taân Hôïi ôû Huøng Sôn Haø Tónh.

Hoài treû vaøo quaân ñoäi roài chaùn gheùt boû veà vaøo Ngheä An chöõa beänh vaø ñoïc saùch thuoác.

OÂng ñoïc raát nhieàu saùch thuoác naêm 1751 ra Kinh Ñoâ tìm thaày gioûi ñeå hoïc, nhöng khoâng coù

oâng mua saùch veà Höông Sôn töï nghieân cöùu sau 10 naêm noåi tieáng khaép vuøng Ngheä Tænh

3.Söï nghieäp y hoïc:

OÂng raát quan taâm ñaïo ñöùc ngöôøi thaày thuoác: oâng d aïy thaày thuoác khoâng ñöôïc phaân bieät

beänh nhaân sang heøn, khoâng ñöôïc saøm sôõ vôùi phuï nöõ phaûi ñoaøn keát ñoàng nghieäp, phaûi lieâm

khieát chöõa beänh cöùu ngöôøi chöù khoâng phaûi caàn quaø caùp roài môùi chöõa beänh

OÂng vieát nhieàu saùch

Boä "Haûi Thöôïng y toâng taâm lónh" goàm 28 taäp 66 quyeån bao goànm taát caû caùc chuyeân khoa

cuûa y hoïc thôøi ñoù. Boä saùch naày cuûa oâng ñöôïc ñaùnh giaù raát cao ôû trong vaø ngoaøi nöôùc.

Ñaây laø boä saùch ñaàu tieân cuûa Vieät Nam baøn veà y hoïc moät caùch toaøn dieän, coù heä thoáng coù

giaù trò cao caû veà lyù luaän vaø thöïc haønh, veà tö töôûng cô baûn cuûa y döôïc hoïc, veà lyù luaän y döôïc

hoïc, veà kinh nghieäm phoøng beänh, chöõa beänh raát phong phuù boä saùch ñaõ trôû thaønh tröôù c taùc tieâu

bieåu cho neàn y hoïc coå truyeàn Vieät Nam vaø söï nghieäp y hoïc cuûa oâng ñaõ coù taùc duïng thuùc ñaåy

söï phaùt trieån y hoïc daân toäc.

III. Y HOÏC DÖÔÙI CHEÁ ÑOÄ THUOÄC ÑÒA (87 NAÊM)