Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (APEC) và sự tham gia của doanh nghiệp

Bộ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜ NG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠN G • • •

NGUYỄN THÀN H

DIỄN ĐÀN HỢP TÁC KINH TÉ

CHÂU Á - THÁI BÌNH DƯƠNG (APEC) VÀ

Sư THAM GIA CỦA DOANH NGHIỆP

Chuyên ngành : Kinh tê thê giới và Quan hệ Kinh tê Quôc tê

M ã số : 60.31.07

LUÂN VÃ N THÁ C SỸ KINH TÊ

—s

T H Ư VIỄN

ưuhsn DẠ' xoe

L2Í22Ì—

NGƯ Ờ I HƯ Ớ N G DẪN KHOA HỌC: TS Bùi Thị Lý

HÀ NÔI - 2007

LỜI CẢM ƠN

Luận văn này được hoàn thành với sự hướng dẫn và giúp đỡ của Khoa

Sau Đại học Trường Đại học Ngoại Thương.

Tôi xin chân thành cảm ơn Tiến sỹ Bùi Thị Lý và các thầy cô giáo đã

tận tình hướng dẫn và cung cấp cho tôi những ý kiến đóng góp quể báu trong

quá trình thực hiện luận văn.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến toàn thể người thân trong gia đình và

bạn bè đã quan tâm, giúp đỡ, động viên giúp tôi hoàn thành luận văn này.

Nguyễn Thành

MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU

CHƯƠN G 1: TỔNG QUAN VỀ DIỄN ĐÀN HỢP TÁC KINH TẾ CHÂ U Á -

THÁI BÌNH DƯƠN G (APEC) Ì

LI. Lịch sử hình thành, phát triển và một số thành tựu của APEC Ì

Ì. Ì. Ì. Bối cảnh ra đời của APEC Ì

1.1.2. Sự hình thành và phát triển của APEC 3

1.1.3. Một số thành tựu của APEC 10

1.2. Mục tiêu, nguyên tắc, cơ cấu tổ chức và cơ chê hoạt động của APEC 16

1.2.1. Mục tiêu hoạt động của APEC 16

1.2.2. Các nguyên tức hoạt động của APEC 18

1.2.3. Cơ cấu tổ chức của APEC 20

Ì .2.4. Cơ chế hoạt động của APEC 23

1.3. Đánh giá tiến trình hợp tác APEC và triển vọng 23

1.3.1. Những ưu điểm của tiến trình hợp tác APEC 23

1.3.2. Những hạn chế của tiến trình hợp tác APEC 24

1.3.3. Triển vọng của tiến trình hợp tác APEC 25

1.4. Việt Nam tham gia APEC 27

CHƯƠN G 2: THỰC TRẠNG THAM GIA HỢP TÁC APEC CỦA CỘNG

ĐỔNG DOANH NGHIỆP TRONG KHU vực 29

2.1. Bối c

nh tham gia hợp tác APEC của cộng đồng doanh nghiệp khu vực 29

2.2. Các hình thức tham gia hợp tác APEC của cộng đồng doanh nghiệp

khu vực 31

2.2.1. Diễn đàn Kinh doanh Thái Bình Dương (PBF) 31

2.2.2. Hội đồng Tư vấn Kinh doanh APEC (ABAC) 33

2.2.3. Hội nghị Thượng đỉnh các nhà lãnh đạo Doanh nghiệp APEC

(APEC CEO Summit) 55

2.2.4. Các Đối thoại Ngành trong APEC (ôtô, hoa chất, kim loại màu) 58

2.3. Một sô thành tựu và hạn chế của việc tham gia hợp tác APEC của cộng

đồng doanh nghiệp khu vực 62

2.3.1. Một số thành tựu 62

2.3.2. Một số hạn chế 64

2.4. Thực trạng tham gia hợp tác APEC của cộng đồng doanh nghiệp Việt

Nam 65

CHƯƠNG 3: TRIỂN VỌNG THAM GIA HỢP TÁC APEC VÀ MỘT số GIẢI

PHÁP NHẰM TẢNG CƯỜNG sự THAM GIA HỢP TÁC APEC CỦA CỘNG

ĐỔNG DOANH NGHIỆP TRONG KHU vực 69

3.1. Triển vọng tham gia hợp tác APEC của cộng đồng doanh nghiệp

khu vực 69

3.1.1. Triển vọng tham gia hợp tác APEC của cộng đồng doanh nghiệp

khu vực 69

3.1.2. Triển vọng tham gia hợp tác APEC của cộng đồng doanh nghiệp

Việt Nam 70

32. Giải pháp nhằm tăng cường sự tham gia hợp tác APEC của cộng đồng

doanh nghiệp khu vực 71

3.2.1. Giải pháp từ phía APEC 71

3.2.2. Giải pháp từ phía từng nền kinh tế thành viên APEC 74

3.2.3. Giải pháp từ phía cộng đồng doanh nghiệp khu vưc 73

3.3. Giải pháp nhằm tăng cường sự tham gia hợp tác APEC của cộng đồng

doanh nghiệp Việt Nam 76

3.3.1. Đẩy mạnh tham gia hợp tác APEC của Việt Nam 77

3.3.2. Tăng cường công tác thông tin tuyên truyền về APEC cho cộng

đồng doanh nghiệp Việt Nam 78

3.3.3. Khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi để cộng đồng doanh nghiệp

Việt Nam tham gia hợp tác APEC 79

3.3.4. Cải thiện cơ sở hạ t

ng kinh tế xã hội để cộng đồng doanh nghiệp

Việt Nam phát triển và hội nhập 80

3.3.5. Cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam phải tự nhận thức được yêu c

u

thiết thực của việc tham gia hợp tác APEC nói riêng, hội nhập khu vực và

quốc tế nói chung 81

KẾT LUẬN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

DANH MỤ C CÁ C T Ừ VIẾ T TẮ T

Ì, ABAC

2. AELM

3. AMM

4. APEC

5. ASEAN

6. CÁP

7. CUFTA

8. ECOTECH

9. FDI

10. FTAAP

l i . GATT

12. IAP

13. NAFTA

14. OAA

15. OECD

16. PBF

17. PECC

Hội đồng Tư vấn Kinh doanh APEC

Hội nghị các Nhà Lãnh đạo Kinh tế APEC

Hội nghị liên Bộ trưởng Ngoại giao - Kinh tế APEC

Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương

Hiệp hội các quốc gia Đông Nam A

Kế hoạch Hành động Tập thể

Khu vực thương mại tự do Hoa Kớ - Canada

Hợp tác kinh tế kỹ thuật

Đầu tư trực tiếp nước ngoài

Khu vực Mậu dịch Tự do Châu Á - Thái Bình Dương

Hiệp định chung về Thuế quan và Thương mại

Kế hoạch Hành động Quốc gia

Khu vực thương mại tự do Bắc Mỹ

Kế hoạch Hành động Osaka

Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế

Diễn đàn Kinh doanh Thái Bình Dương

Hội đồng Hợp tác Kinh tế Thái Bình Dương

18. RTAs/FTAs - Các thoa thuận thương mại tự do song phương và khu vực

19. SMEs - Các doanh nghiệp vừa và nhỏ

20. S Ò M - Hội nghị các Quan chức Cao cấp

21. TILF - Tự do hóa và thuận lợi hóa thương mại và đầu tư

22. TFAP - Kế hoạch Hành động về Thuận lợi hoa Thương mại

23. TF - Lực lượng đặc trách

24. VCCI - Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam

25. WG - Nhóm Công tác

26. WTO - Tổ chức Thương mại Thế giới

LỜI MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài:

Được thành lập tháng 11 năm 1989, với bề dày lịch sử hơn 17 năm tồn tại và

phát triển, Diễn đàn hợp tác Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (APEC) - một

diễn đàn đối thoại chính sách dựa trên nguyên tắc mở, bình đỹng và đồng thuận -

đã qui tụ được 21 nền kinh tế thành viên thuộc lòng chảo Châu Á - Thái Bình

Dương. Các thành viên APEC trải rộng trên 4 châu lục (Châu Á (Đông Á), Châu

Đại Dương, Châu Mỹ, gồm cả Bắc Mỹ và Nam Mỹ và Châu Âu (Nga) với tổng dân

số hơn 2,6 tỷ dân; tổng sản phẩm quốc nội (GDP) trên 20,7 ngàn tỷ USD, chiếm

xấp xỉ 57 % GDP toàn cầu và tổng giá trị giao dịch thương mại đạt 7 ngàn tỷ USD,

chiếm hơn 45,8% thương mại thế giới.

Việt Nam tham gia vào APEC từ năm 1998. Tuy cho đến nay đã được hơn 8

năm, nhưng nhận thức và hiểu biết của cộng đồng về APEC, cơ cấu tổ chức, hoạt

động và định hướng phát triển của APEC vẫn còn m ơ hồ, nhiều điều cần phải được

làm rõ. Đạc biệt hơn, hiểu biết của các doanh nghiệp Việt Nam về hoạt động của

các doanh nghiệp và phương thức hợp tác của cộng đồng doanh nghiệp trong APEC

cũng còn nhiều hạn chế.

Ngay từ những ngày đầu là thành viên, mục tiêu chính của việc tham gia

APEC đối với Việt Nam đã được xác định là "Mở rộng thị trường xuất khẩu cho

hàng hoa của Việt Nam xâm nhập thị trường các nước, đẩy mạnh xuất khẩu, tạo

điều kiện cho thu hút đầu tư trong và ngoài nước, thúc đẩy quá trình chuyển dịch

cơ cấu kinh tế, phát huy lợi thế so sánh, nâng cao sức cạnh tranh của hàng hoa và

dịch vụ Việt Nam, bảo đảm nền kinh tế tăng trưởng cao và bền vững". Như vậy

hoạt động hợp tác APEC của Việt Nam gắn chặt với định hướng xuất khẩu, tham

gia có chọn lọc các hoạt động thiết thực để góp phần giảm bớt các rào cản cho

hàng xuất khẩu của ta, giảm chi phí kinh doanh. Có thể nói lợi ích của cộng đồng

doanh nghiệp Việt Nam chính là mục tiêu trọng tâm khi Việt Nam tham gia tiến

trình APEC.

Thống kê những năm gần đây cho thấy khoảng 70 % tổng kim ngạch xuất

khẩu của Việt Nam là sang thị trường các thành viên APEC. Ngoài ra, 75 % đầu tư

trực tiếp nước ngoài (FDI) và hơn 50 % viện trợ phát triển chính thỳc (ODA) vào

Việt Nam hiện nay cũng đến từ các thành viên APEC. Trong APEC, Việt Nam có

nhiều đối tác quan trọng có tính chiến lược như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Trung Quốc,

ASEAN, Ôxtrâylia... Do vậy, có thể khẳng định rằng sự tăng trưởng và phát triển

của nền kinh tế Việt Nam gắn bó chặt chẽ với sự ổn định và phát triển của khu vực

APEC thời gian qua cũng như trong tương lai.

N ăm APEC 2006 do Việt Nam là nền kinh tế chủ nhà đăng cai tổ chỳc đã

khép lại với những kết quả thành công rực rỡ, được bè bạn quốc tế đánh giá cao về

công tác tổ chỳc cả về mặt nội dung lẫn hậu cần. Đây là một sự kiện quốc tế có quy

mô và tầm cỡ lớn nhất mà Việt Nam đã từng tổ chỳc. Riêng trong năm 2006 Việt

Nam chính thỳc tiếp song phương 5 nguyên thủ quốc gia, gồm: Hoa Kỳ, Nga, Nhật

Bản, Trung Quốc và Chile. Cũng riêng trong năm 2006 Việt Nam đã thu được trên

10,2 tỷ USD vốn FDI. Thông qua APEC 2006 Việt Nam đã kết thúc đàm phán với

Hoa Kỳ và gia nhập Tổ chỳc Thương mại Thế giới (WTO). Quan trọng hơn, nhờ có

APEC 2006 hàng ngàn doanh nghiệp, các công ty, tập đoàn lớn nhỏ trong khu vực

và trên thế giới đã đến và sẽ đến Việt Nam để tìm kiếm cơ hội kinh doanh - đầu tư.

Họ sẵn sàng cùng hợp tác làm ăn với các doanh nghiệp Việt Nam trên cơ sở đôi

bên cùng có lợi. Vấn đề đặt ra là liệu các doanh nghiệp Việt Nam có tận dụng được

những thời cơ mà APEC đem lai, vươt qua những khó khăn, thách thỳc, trở ngai về

vốn, trình độ chuyên môn nghiệp vụ, nhân lực, năng lực cạnh tranh, kỹ năng làm ăn

kinh doanh trên thương trường quốc tế... để vừa hợp tác vừa cạnh tranh một cách tự

tin và bình đẳng với các doanh nghiệp quốc tế hay không, đặc biệt là thông qua cơ

chế hợp tác của diễn đàn APEC.

Thực tiễn trên đặt ra yêu cầu cần thiết nghiên cỳu cụ thể và sâu sắc hơn về APEC

cũng như nghiên cỳu cơ chế hợp tác và tham gia của cộng đồng doanh nghiệp khu vực

vào diễn đàn hợp tác lớn nhất khu vực Châu Á - Thái Bình Dương này qua đó đề xuất

một số giải pháp nhằm tăng cường sự tham gia hợp tác trong APEC của cộng đồng

doanh nghiệp nói chung, các doanh nghiệp Việt Nam nói riêng.

Đề tài luận văn thạc sỹ "Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á - Thái Bình

Dương (APEC) và sự tham gia của doanh nghiệp" được thực hiện nhằm giúp

nâng cao nhận thức chung và hiểu biết về Diễn đàn này, đặc biệt là các khuynh

hướng phát triển hiện tại cũng như định hướng phát triển của APEC, phương thức

và triển vọng tham gia hợp tác của cộng đống doanh nghiệp trong khu vực vào diễn

đàn, từ đó đề xuất một số giải pháp tăng cường sự tham gia hợp tác APEC của cộng

đống kinh doanh trong khu vực, đặc biệt là các doanh nghiệp Việt Nam.

2. Tình hình nghiên cứu:

Cho đến nay đã có khá nhiều đề tài nghiên cứu trong và ngoài nước về các khía

cạnh khác nhau của Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (APEC).

Một số tài liệu nghiên cứu trong nước về APEC bao gốm: "Diễn đàn Hợp

tác Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương" do Vụ Hợp tác Kinh tế Đa phương, Bộ

Ngoại giao và Vụ Chính sách Thương mại Đa biên, Bộ Thương mại biên soạn năm

2003, "Hỏi đáp về Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (APEC)"

do Vụ Chính sách Thương mại Đa biên, Bộ Thương Mại biên soạn năm 2006, "Sổ

tay Doanh nghiệp: APEC và những vấn đề doanh nghiệp cần quan tâm " do Ưỷ ban

Quốc gia về Hợp tác Kinh tế Quốc tế biên soạn năm 2006 và "Đánh giá tiến trình

APEC và tác động đối với Việt Nam" do Trung tâm nghiên cứu APEC, Học viện

Quan hệ Quốc tế biên soạn năm 2007.

Một số tài liệu nghiên cứu nước ngoài về APEC bao gốm: "APEC Outcomes

and Outlooks 200512006 " do Ban Thư ký APEC biên soạn năm 2006, "Networking

Asia - Paci/ỉc: A Pathway to Common P?'osperity" do Hội đống Tư vấn Kinh

doanh (ABAC) biên soạn năm 2005, "Driving Forward a Prosperous and

Harmoniied APEC Community" do Hội đống Tư vấn Kinh doanh (ABAC) biên

soạn năm 2006, "A Mid - term Stocktake oỷProgress towards the Bogor Goals " do

Ban Thư ký APEC biên soạn năm 2005 và "APEC Perspective 2006" do Ban Thư

ký APEC biên soạn năm 2006.

Tuy nhiên, chưa có một nghiên cứu nào tập trung vào chủ đề sự tham gia

hợp tác của cộng đổng doanh nghiệp trong APEC và qua đó đề xuất một số giải