Di truyền học nhiễm sắc thế

Chöông XV

DI TRUYEÀN HOÏC NHIEÃM

SAÉC THEÅ

• Các phát minh t bào h c ế ọ

• Ru i gi m ồ ấ Drosophila melanogaster

• S xác nh gi i tính ự đị ớ

• Gen liên k t v i gi i tính ế ớ ớ

• Liên k t gen và s nhóm liên k t ế ố ế

• Tái t h p và trao i chéo ổ ợ đổ

• H c thuy t di truy n nhi m s c th ọ ế ề ễ ắ ể

• Độ ế ễ ắ ể t bi n nhi m s c th

• Các gen c a ti th và l c l p ủ ể ụ ạ

Từ năm 1910, nghiên cứu của nhóm T.Morgan

trên ruồi giấm Drosophila melanogaster đã đưa

di truyền học lên một bước phát triển mới nhờ

kết hợp với quan sát tế bào học. Hiện tượng liên

kết gen được phát hiện cả ở NST giới tính, lẫn

NST thường. Các gen được chứng minh là nằm

trên nhiễm sắc thể, hình thành nhóm liên kết gen.

Trong giảm phân, giữa các NST tương đồng có

thể xảy ra trao đổi chéo dẫn đến tái tổ hợp gen,

mà dựa vào tần số tính được khoảng cách giữa

các gen và lập bản đồ di truyền. Học thuyết di

truyền nhiễm sắc thể đánh dấu thời kỳ phát triển

mạnh mẽ thứ hai của di truyền học.

I. T. Morgan vaø thuyeát di truyeàn

nhieãm saéc theå

Naêm 1910 – 1920,

T.H.Morgan, neâu

ra thuyeát di truyeàn

nhieãm saéc theå,

chöùng minh gen laø

moät locus treân

nhieãm saéc theå.

1. Caùc phaùt minh teá baøo hoïc cuoái

theá kyû 19, ñaàu theá kyû 20

Nhöõng ngöôøi ñöông thôøi vôùi Mendel

khoâng hieåu caùc qui luaät di truyeàn cuûa

oâng moät phaàn chöa bieát caùc cô cheá phaân

baøo. Maõi ñeán naêm 1870 cô cheá nguyeân

phaân (mitosis) môùi ñöôïc moâ taû coøn cô

cheá phaân baøo giaûm phaân (meiosis) ñöôïc

tìm ra vaøo naêm 1890.

Nhö vaäy ñeán cuoái theá kyû 19 caùc nhaø sinh hoïc

môùi tìm thaáy moái töông quan song haønh giöõa

söï bieåu hieän cuûa nhieãm saéc theå trong phaân baøo

vôùi söï bieåu hieän cuûa caùc nhaân toá Mendel.

Vaøo khoaûng naêm 1902 - 1903 W.S.Sutton,

Th.Bovery vaø moät soá ngöôøi khaùc ñaõ nghieân

cöùu ñoäc laäp vôùi nhau nhaän thaáy söï töông

quan song haønh ñoù. Laàn ñaàu tieân hoï neâu

quan ñieåm veà söï di truyeàn cuûa nhieãm saéc

theå, cho raèng caùc gen naèm treân nhieãm saéc

theå vaø chuùng chòu söï phaân ly nhö caùc nhieãm

saéc theå.

Naêm 1905, E.Wilson ñaõ neâu leân

nhöõng ñieåm caên baûn cuûa thuyeát

nhieãm saéc theå xaùc ñònh giôùi tính.

• Vi c phát hi n có s khác nhau gi a ệ ệ ự ữ

các cá th c và cái m t c p nhi m ể đự ở ộ ặ ễ

s c th ã cung c p d ki n quan ắ ể đ ấ ữ ệ

tr ng xây d ng ọ để ự h c thuy t di ọ ế

truy n nhi m s c th ề ễ ắ ể.

2. Sô löôïc tieåu söû cuûa

T.H.Morgan (1866 - 1945)

Thomas Hunt Morgan laø nhaø phoâi hoïc

(embryologist) ôû ÑH Columbia (Myõ).

Naêm 24 tuoåi oâng nhaän baèng tieán só

(Ph.D.) vaø 25 tuoåi ñöôïc phong giaùo sö.

OÂng nhaän giaûi Nobel naêm 1934.

Thoaït ñaàu oâng khoâng taùn thaønh

caùc quy luaät Mendel vaø thuyeát di

truyeàn NST. OÂng döï truø lai thoû.

Cuoái cuøng oâng ñaõ choïn ruoài giaám

Drosophila melanogaster laøm ñoái

töôïng nghieân cöùu vaø phoøng TN

ñöôïc goïi laø "phoøng thí nghieäm

ruoài" (The Fly room).

3. Ruoài giaám Drosophila melanogaster

– Chu trình soáng ngaén.

– Caùc tính traïng bieåu hieän roõ raøng. Caùc tính

traïng ruoài ñaàu tieân ñöa vaøo thí nghieäm, nhö

tính traïng maét ñoû laø tính hoang daïi (+).

– Deã nuoâi treân moâi tröôøng nhaân taïo, ít choaùn

choã trong phoøng thí nghieäm vaø deã lai giöõa

chuùng vôùi nhau.

– Boä nhieãm saéc theå löôõng boäi coù 8 caùi goàm 6A

vaø XX (con caùi) hay XY (con ñöïc) .

- Caùc nhieãm saéc theå khoång loà deã quan saùt