Đề tài nhánh - Tập 1 Nghiên cứu các giải pháp khoa học công nghệ và thị trường để phát triển vùng điều nguyên liệu phục vụ chế biến và xuất khẩu

Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n

ViÖn khkt n«ng nghiÖp miÒn nam

B¸o c¸o tæng kÕt c¸c ®Ò tµi nh¸nh

(QuyÓn 1)

Thuéc ®Ò tµi cÊp nhµ n−íc

Nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p Khoa häc c«ng nghÖ

vµ thÞ tr−êng ®Ó ph¸t triÓn vïng ®iÒu nguyªn liÖu

phôc vô chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu

M∙ sè kc 06.11

Chñ nhiÖm ®Ò tµi: gs, ts . ph¹m v¨n biªn

6496-1

04/9/2007

Tp. Hå chÝ minh - 2005

VIỆN KHOA HỌC KỸ THUẬT NÔNG NGHIỆP MIỀN NAM

BỘ MÔN NGHIÊN CỨU ĐIỀU VÀ HỒ TIÊU

BÁO CÁO KHOA HỌC

NGHIÊN CỨU NHÂN GIỐNG IN VITRO

CÂY ĐIỀU Anacardium occidentale L.

Thuộc đề tài : Nghiên cứu các giải pháp khoa học công nghệ và thị trường

để phát triền vùng điều nguyên liệu phục vụ chế biến và xuất khẩu

Mã số: KC.04.06.NN

Cơ quan chủ trì: Viện khoa học KTNN Miền Nam

Cơ quan chủ quản: Bộ Khoa học Công nghệ & MT

TP. Hồ Chí Minh, tháng 5 năm 2004

2

NHÂN GIỐNG IN VITRO CÂY ĐIỀU

ANACARDIUM OCCIDENTALE L.

Vũ Ngọc Phượng*, Nguyễn Thị Quỳnh*

Nguyễn Minh Tuấn*, Thái Xuân Du*

Nguyễn Tăng Tôn**

* Viện Sinh học Nhiệt đới - Viện KH & CN Việt Nam

** Viện KHKT Nông nghiệp Miền Nam

PRELIMINARY STUDY FOR IN VITRO

PROPAGATION OF ANACARDIUM OCCIDENTALE L.

SUMMARRY

The shoot cultures of cashewnut is originated from germinating seeds

growing rather well in the medium containing activated charcoal 5g.l-1 and

need to be subculrured daily.

Multishoot induction: Young shoots from germinating seeds. Basal MS

salts medium supplemented with TDZ 0.02 mg.l-1.

Multiple shoots propagation: MS medium supplemented with BA 1 mg.l-1

and kinetin 0.5 mg.l-1.

Induction of roots and full plantlets: half-strength MS salts medium

supplemented with IBA 2 mg.l-1.

1. Đ ẶT VẤN ĐỀ

Điều là một cây kinh tế quan trọng của vùng nhiệt đới. Phát triển điều nhằm

khai thác lợi thế: giá trị thực phẩm, lấy gỗ, dễ trồng , vốn đầu tư thấp, chịu được hạn,

trồng được trên đất xấu và phù hợp với năng lực đầu tư của người nghèo, phục vụ cho

nhu cầu trong nước và xuất khẩu.

Nhân điều chế biến rất được ưa chuộng trên thế giới nhất là các nước Âu Mỹ.

Nhu cầu về thị trường trên thế giới những năm qua chưa có dấu hiệu bão hòa. Diện tích

điều ở Việt Nam khá lớn và tăng nhanh. Đầu những năm 80 Việt Nam mới có khoảng

1000 ha điều thì năm 1997 diện tích đã là 250.000 ha và đã xuất khẩu 33.000 tấn/ha.

Mấy năm gần đây sản lượng điều cả nước đã tăng vượt bậc, từ 140.000 tấn thô năm

2001 lên 200.000 tấn thô năm 2002 và năm nay có thể đạt tới 330.000 tấn thô.

Việc dùng hạt để nhân giống trong một thời gian dài vừa qua là nguyên nhân

làm cho hiện nay cây điều có tỷ lệ ra hoa, đậu quả khác nhau và sản lượng không đồng

đều. Các phương pháp nhân giống cổ điển như chiết, ghép chưa đáp ứng được yêu cầu

về giống. Phuơng pháp nhân giống in vitro bằng cách nuôi cấy chồi bên hoặc tạo phôi

vô tính từ những dòng ưu tú chọn lọc hứa hẹn thêm một giải pháp trong nhân giống

cây điều.

Trên thế giới đã có một số nghiên cứu nhân giống in vitro cây điều, tuy nhiên

cây điều là cây khá khó trong nhân giống in vitro và việc thành công còn bị giới hạn

do sự hiện diện các hợp chất phenol làm hoá nâu mẫu nuôi cấy rất cao. Nghiên cứu này

là bước khởi đầu xây dựng qui trình hỹ thuật nhân giống in vitro cây điều từ cành non

cây trưởng thành và từ thân mầm của cây gieo từ hạt.

3

2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Mẫu cấy là thân mầm của cây gieo từ hạt và cành non của cây trưởng thành.

Mẫu được rửa sạch bằng xà phòng, sau đó được khử trủng lần lượt trong cồn 70%,

CaOCl2 3% trong 15 phút, HgCl2 0,05% trong 15 phút, sau cùng được rửa nhiều lần

bằng nước cất vô trùng và chuyển vào môi trường nuôi cấy. Đối với cành non lấy từ

cây trưởng thành tỷ lệ mẫu đưa vào thành công chỉ có 5 – 10% do bị hoá nâu.

Môi trường được sử dụng là khoáng MS (Murashige & Skooge 1962) gồm:

NH4NO3 1650, KNO3 1900, KH2PO4 170, CaCl2. 2H2O 440, MgSO4.7H2O 370 .

Chất điều hoà sinh trưởng(ĐHST) được sử dụng là: 6-Benzyl Adenine (BA), (6-

Furfuro Aminopurine (Kinetin, KN), Naphthalene Acetic Acid (NAA), Indol-3-Butyric

Acid (IBA), Thiadiazuron (TDZ). Ngoài ra có bổ sung đường saccarose 30g.l-1 và than

hoạt tính 5g.l-1.

Cây điều ra rễ hoàn chỉnh trên môi trường ra rễ có khoáng ½ MS, đường 10g.l-1

và chứa IBA 2mg.l-1 hoặc ngâm trong IBA nồng độ 20 mg.l-1

rồi sau đó cấy vào môi

trường không có chất simh trưởng.

Cường độ ánh sáng 2000 lux, chu kỳ chiếu sáng 8/16h (sáng: tối) cho giai đoạn

nhân chồi và giai đoạn ra rễ tăng lên 4000 lux, chu kỳ chiếu sáng 16/8h (sáng: tối), để

chuẩn bị đưa ra cây trồng. Nhiệt độ 26o

C ± 2.

Thí nghiệm được thực hiện với số lượng mẫu là 15 mẫu/ nghiệm thức, mỗi

nghiệm thức được lặp lại 3 lần và được xử lý thống kê theo phần mềm MTASTC.

3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

3.1 Nguồn nguyên liệu

Cành non từ cây trưởng thành hiện chưa là nguồn nguyên liệu nuôi cấy ban đầu

phù hợp. (Das et al., 1996). Các cành từ cây lâu năm càng khó nảy chồi (Boggetti et

al., 1999). Chỉ có 3% chồi đỉnh và 15% đốt còn xanh sau khi khử trùng. Toàn bộ số

chồi sống sót đều bị chết do nâu hoá trong vòng 20 – 30 ngày. Do đó các mẫu lấy từ

thân mầm của cây gieo từ hạt được sử dụng làm nguồn nguyên liệu chính cho thí

nghiệm sau này.

Sau khi khử trùng và đưa mẫu vào nuôi cây, mẫu nuôi cấy tiết vào môi trường

hàm lượng khá cao hợp chất phenol làm nâu mẫu nuôi cấy & dẫn đến làm chết mẫu

nuôi cấy nếu như không có biện pháp thích hợp. Các kết quả thí nghiệm cho thấy khi

mẫu cấy un vitro được giữ trong tối trong tuần đầu tiên thì mẫu cấy bớt bị nâu

(Boggetti et al., 1999). Ascorbic acid (10mg.l-1) và gluthation (200mg.l-1) cũng có tác

dụng chống nâu (Sy & Martinelli, 1991) Nhưng quan sát thí nghiệm cho thấy tác dụng

của ascorbic acid không rõ rệt (xem bảng 1)

4

Bảng 1. Ảnh hưởng của các chất chống nâu lên tỷ lệ sống sót của mẫu sau khi khử

trùng

Sử dụng một số chất chống nâu khác nhau cho thấy chỉ có than hoạt tính làm

giảm sự hoá nâu tốt(bảng 1). Than hoạt tính giúp khắc phục hiện tượng hoá nâu ở liều

lượng 2-5g.l-1 môi trường. Mẫu từ hạt nảy mầm được nuôi cấy trên môi trường có than

hoạt tính 5g.l-1 cho kết quả tốt nhất. Đây là tác nhân quan trọng giúp cây sống sót cao.

Khi không có than hoạt tính chỉ 10% mẫu sống sót do mẫu bị hoá nâu. Các nghiên cứu

của một số tác giả khác trên cây điều cho biết than hoạt tính có tác dụng hấp thu các

hoạt chất thứ cấp, những hợp chất phenol, nhờ đó có tác dụng đẩy mạnh sự vươn mắt

mầm (Jha 1988; Boxus et al. 1991; Lievens et al. 1989; Sy et al. 1991, Das et al. 1996).

Ngoài ra để chống hoá nâu mẫu cấy cần được cấy chuyền mỗi ngày một lần sang môi

trường mới, nhờ đó giúp tăng số mẫu sống sót lên đến 72.3%.

3.2 Tạo chồi cây điều

Mắt đốt của lá mầm được tách ra sau khi hạt nảy mầm 5 ngày và được nuôi cấy

trên môi trường khoáng MS có than hoạt tính kết hợp với các chất ĐHST là BA và

Kinetin. Khi bổ sung TDZ 0,01- 0,05mg.l-1 vào môi trường MS thì trên mẫu cấy xuất

hiện nhiều chồi nhỏ liti (ảnh 1).

Bảng 2. Ảnh hưởng của TDZ lên sự hình thành và phát triển chồi ở cây điều

TDZ (mg.l-1) Số chồi hình thành Chiều cao chồi (mm)

0,01 3.5 1.0

0,02 5.3 1.5

0,05 8.8 2.4

ANOVA * NS

Một số tác giả đã dùng BA để tạo chồi ở nồng độ 3,1- 8,9 µM (Martinelli 1988;

D’Silva I., & L. D’Souza, 1992). Mặt khác được biệt TDZ là chất ĐHST có tác dụng

tạo chồi rất mạnh trên cây điều (Boggetti et al. 1999). Chỉ với nồng độ 0,01mg.l-1 điều

đã phản ứng và cho nảy chồi. Cùng với nồng độ tăng lên trong khoảng từ 0,01-0,05

mg.l-1 chồi điều có tỷ lệ nảy chồi nhiều lên khi nồng độ TDZ tăng (xem bảng 2)

Đường maltoz (Raquin 1983; Kinnersley & Henderson 1988; D’Silva &

D’Souza 1992) và glucoz ( Boggetti et al. 1999) cũng có tác dụng tốt trong việc tạo

chồi. Tuy nhiên do giá rất cao nên maltoz chỉ dùng trong tạo chồi nhưng không sử

dụng trong nhân chồi ở giai đoạn sau.

Chất chống nâu % mẫu sống sót

Không có chất chống nâu 0 ± 0

Ascorbic acid 1.5 ± 0.24

PVP K-60 10.5 ± 0.62

Than hoạt tính 2g.l-1 59.0 ± 2.94

Than hoạt tính 5g.l-1 72.3 ± 7.59

ANOVA **

5

3.3 Nhân chồi cây điều

Do TDZ là chất ĐHST rất đắt tiền nên việc sử dụng chất này trong nhân giống

đại trà sẽ không hiệu quả, vì vậy có thể sử dụng các chất ĐHST khác như BA và

Kinetin (V.N. Phượng và CTG 2000; Đ.T.A. Thuyền và CTG 2001; V.N. Phượng và

CTG ). Việc chuyển trực tiếp mẫu cấy từ môi trường tạo chồi sang môi trường không

có cytokinin không tốt cho cây điều (D’Silva I., & L. D’Souza, 1992). Sẽ không tốt

nếu nhân chồi trên môi trường chỉ có TDZ vì chồi ngày một yếu dần đi (ảnh 1).

Bảng 3. Ảnh hưởng của tổ hợp BA & Kinetin lên sự phát triển chồi

BA (mg.l-1) KN (mg.l-1) Số chồi hình thành Chiều cao chồi

(cm)

Tỷ lệ đẻ chồi

(%)

0,1 0,5 1.5 4.0 7.3

0,5 0,5 1.5 4.0 8.0

1 0,5 4.5 1.5 80.0

2 0,5 4.0 0.8 52.3

ANOVA ** ** **

Các kết quả trình bày trong bảng 3 cho thấy trên môi trường trong khoảng nồng độ

BA từ 0,1 đến 2 mg.l-1 kết hợp với Kinetin thì ở nồng độ BA 1 mg.l-1 cho kết quả tốt

nhất. Các nồng độ BA cao hơn và thấp hơn đều làm giảm tỷ lệ đẻ chồi.

3.4 Ra rễ cây điều

GA3 có tác dụng tốt trong việc kích thích chồi thành cây nhưng lại kìm hãm việc ra

rễ sau đó (Boggetti et al. 1999). Những cây lớn lên từ chồi được cấy chuyền sang môi

trường ra rễ. Kết quả được trình bày ở bảng 4.

Bảng 4. Ảnh hưởng của IBA và NAA lên sự ra rễ cây điều

NAA

(mg.l-1)

IBA

(mg.l-1)

Tỷ lệ ra rễ

(%)

Chiều dài rễ

(mm)

0,5 0 3.3 0

2 0 5.3 0

0 0,5 8.7 25.7

0 2 52.0 66.0

ANOVA * *

Với IBA 2mg.l-1 cây điều cấy mô ra rễ với tỷ lệ cao nhất. Trong hai loại auxin

được sử dụng để tạo rễ, cây điều thích hợp với IBA hơn là NAA. Cũng có thể xử lý

cho cây con 3-4cm ra rễ bằng cách ngâm vào dung dịch IBA 100mg.l-1 trong 2 giờ.

Tóm lại, qui trìnhkỹ thuật nhân giống cây điều gồm những bước sau:

1. Khử trùng thân mầm: CaOCl2 3% trong 15 phút, HgCl2 0,05% trong

15 phút.

2. Tạo chồi: cấy thân mầm trên môi trường MS có TDZ 0,02mg.l-1 và

than hoạt tính 5mg.l-1

3. Nhân chồi: cấy chồi trên môi trường MS có BA 1mg.l-1 và Kinetin

0,5mg.l-1

4. Tạo rễ: cấy chồi điều trên môi trường MS có IBA 2mg.l-1

6

Qua 4 bước nuôi cấy trên nhận được cây điều in vitro hoàn chỉnh.

4. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ

4.1. Kết luận

1- Thân mầm tạm thời là nguồn nguyên liệu nuôi cấy phù hợp cho việc nghiên

cứu xây dựng qui trình kỹ thuận nhân giống in vitro cây điều

2- Than hoạt tính ở nồng độ 5g.l-1 có tác dụng chống nâu mẫu điều trong nuôi

cấy. Cấy truyền liên tục mỗi ngày góp phần làm tăng khả năng chống nâu.

3- TDZ 0,02mg.l-1 có tác dụng tốt đốI với việc tạo chồi.

4- Môi trường có BA 1mg.l-1 và Kinetin 0,5mg.l-1 thích hợp với việc nhân chồi

5- Cây con ra rễ trên môi trường có IBA 2mg.l-1 nhưng chưa được tốt lắm.

4.2 Đề nghị

1- Tiếp tục nghiên cứu để tìm nguồn nguyên liệu nuôi cấy ban đầu thích hợp

cho việc nhân giống in vitro

2- Tiếp tục nghiên cứu tạo rễ cho cây điều in vitro

3- Nghiên cứu qui trình ươm cây in vitro ngoài vườn ươm

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Boxus, Ph., J.M. Terzi, Ch. Lievens, M. Pylyser, P. Ngaboyamahina & K. Duhem,

1991. Improvement and perspectives of micropropagation techniques applied

to some hot climate plants. Acta Horticulturae 289, 55-64.

Das, S., T.B. Jha & S. Jha, 1996. In vitro propagation of cashewnut. Plant Cell Reports

15, 615-619.

D ’Silva, I., & L. D ’Souza, 1992. In vitro propagation of Anacardium occidentale L..

Plant Cell, Tissue and Organ Culture 29, 1-6.

Jha, T.B.1988. Invitro morphogenesis in cashew nut Anacardium occidentale L.. Ind.J

Exp Biol 26, 505-507.

Leva, A.R., & A.M. Falcone, 1990. Propagation and organogenesis in vitro of

Anacardium occidentale L. . Acta Horticulturae 280, 143-146.

Lievens, C., M. Pylyser & Ph. Boxus. 1989. Clonal Propagation of Anacardium

occidentale by tissue culture. Fruits 44, 553-557.

Martinelli, A., 1988. Use of in vitro techniques for selection and cloning of different

Pistacia species. Acta Horticulturae 227, 436-437.

Murashige, T., & F. Skoog, 1962. A revised medium for rapide growth and bio-assays

with tobacco tissue cultures. Physiol Plant 15, 473-497.

Phượng, V.N. , P. Đ. Trí, T.X.Du & N.V.Uyển 2000. Nhân giống vô tính cây xoan

chịu hạn (Azadirachta indica A. Juss.) bằng nuôi cấy mô thực vật. Tạp chí Sinh

học 22 (2), 34-39.

Phượng, V.N. , P. Đ. Trí; Đ.T.A. Thuyền, T.V. Nga, T.X.Du & N.V.Uyển. 2002.

Nhân giống in vitro cây tre tàu (Sinocalamus latiflorus) và tre mạnh tông

(Dendrocalamus asper) . Tạp chí Sinh học 24 (2), 59-64.

Sy, M.O., L. Martinelli , & A. Scienza, 1991. In vitro organogenesis and regeneration

in cashew (Anacardium occidentale L.). Acta Horticulturae 289, 267-268.

Thuyền, Đ.T. A., V.N. Phượng, T.X.Du & N.V.Uyển. 2001. Nhân giống vô tính cây

hông (Paulownia fortunei (Seem.) Hemsl. bằng phương pháp nuôi cấy mô. Tạp

chí Sinh học 23 (3), 46-50.

7

Ảnh 1: Cành điều trên môi trường có TDZ; 2: Cành điều trên môi trường có BA và KN;

3 và 4: Nhân chồi trên môi trường có BA 1mg/l và KN 0.5mg/l; 5: Chồi điều trên môi trường

ra rễ có IBA 2mg/l; 6: Cây điều ra rễ

BOÄ KHOA HOÏC VAØ COÂNG NGHEÄ

VIEÄN KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT NOÂNG NGHIEÄP MIEÀN NAM

BAÙO CAÙO

KEÁT QUAÛ XAÂY DÖÏNG MOÂ HÌNH VUØNG ÑIEÀU NGUYEÂN LIEÄU

TAÏI EA SUÙP – ÑAÉC LAÉC

Thuoäc ñeà taøi: “Nghieân cöùu caùc giaûi phaùp khoa hoïc coâng ngheä vaø thò

tröôøng ñeå phaùt trieån vuøng ñieàu nguyeân lieäu phuïc vuï cheá bieán vaø xuaát khaåu”

Maõ soá: KC.06.04.NN

Chuû nhieäm ñeà taøi: GS.TS. Phaïm Vaên Bieân

Caùn boä thöïc hieän: ThS. Nguyeãn Thanh Bình

KS. Traàn Kim Kính

TP Hoà Chí Minh, 07/2005

1

KEÁT QUAÛ XAÙC ÑÒNH CÔ CAÁU GIOÁNG VAØ XAÂY DÖÏNG

MOÂ HÌNH VUØNG ÑIEÀU NGUYEÂN LIEÄU TAÏI EA SUÙP – ÑAÉC LAÉC

1. MÔÛ ÑAÀU

Ñieàu laø caây coâng nghieäp quan troïng ôû nöôùc ta. Theo Hieäp Hoäi Ñieàu Vieät Nam

(VINACAS - 2004) dieän tích ñieàu naêm 2003 vaøo khoaûng 300.000 ha vôùi toång

saûn löôïng 300.000 taán haït töôi töông ñöông 260.000 taán ñieàu khoâ nhaäp kho.

Naêng suaát ñieàu bình quaân toaøn quoác ñaït khoaûng 1 taán/ha. Saûn luôïng xuaát khaåu

nhaân haït ñieàu ñaït treân 80.000 taán taêng 35%. Kim ngaïch xuaát khaåu ñaït khoaûng

290 trieäu USD taêng 36% so vôùi cuøng kyø naêm 2002. Theo VINACAS, söï gia taêng

nhanh choùng veà saûn löôïng vaø naêng suaát ñieàu coù phaàn ñoùng goùp quan troïng cuûa

vieäc aùp duïng caùc quy trình kyõ thuaät thaâm canh cho caây ñieàu, ñaëc bieät laø vieäc

phoå bieán caùc thaønh quaû cuûa vieäc tuyeån choïn gioáng ñieàu vaøo saûn xuaát ñaïi traø.

Trong 4 naêm gaàn ñaây khoaûng hôn 70 ngaøn ha ñaõ troàng baèng gioáng ñieàu gheùp

cao saûn. Nhöõng gioáng ñieàu môùi khoâng nhöõng laøm taêng naêng suaát maø coøn goùp

phaàn caûi thieän chaát löôïng haït ñieàu nöôùc ta. Trong xu höôùng kinh teá hoäi nhaäp

hieän nay vieäc haï giaù thaønh vaø naâng cao chaát löôïng saûn phaåm laø moät yeâu caàu böùc

thieát cuûa saûn xuaát nhaèm taêng cöôøng söùc caïnh tranh cuûa ngaønh haøng. Do ñoù vieäc

xaây döïng caùc vuøng nguyeân lieäu ñieàu theo höôùng thaâm canh, coù naêng suaát cao,

oån ñònh vaø chaát löôïng toát ñeå haï giaù thaønh saûn phaåm laø raát quan troïng vaø caàn

thieát cho söï phaùt trieån ngaønh ñieàu nöôùc ta.

Nhaèm thöïc hieän muïc tieâu treân Vieän Khoa hoïc Kyõ Thuaät Noâng nghieäp

Mieàn Nam (Vieän KHKTNN MN) ñaõ hôïp taùc vôùi Binh ñoaøn 16 tieán haønh xaây

döïng moâ hình vuøng nguyeân lieäu ñieàu taïi Ea Suùp – Ñaéc laéc thuoäc ñeà taøi

“Nghieân cöùu caùc giaûi phaùp khoa hoïc coâng ngheä vaø thò tröôøng ñeå phaùt trieån

vuøng ñieàu nguyeân lieäu phuïc vuï cheá bieán vaø xuaát khaåu” Maõ soá: KC 06-04NN

2. NOÄI DUNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP

2.1. Noäi dung

Caùc noäi dung coâng vieäc ñaõ ñöôïc tieán haønh bao goàm:

2.1.1. Taäp huaán kyõ thuaät

• Kyõ thuaät xaây döïng vöôøn öôm goác gheùp, vöôøn nhaân choài gheùp

• Kyõ thuaät gheùp ñieàu vaø saûn xuaát gioáng ñieàu gheùp

• Kyõ thuaät troàng vaø chaêm soùc caây ñieàu gheùp

2.1.2. Xaây döïng thí nghieäm xaùc ñònh cô caáu gioáng

Caùc gioáng ñöa vaøo thí nghieäm bao goàm: PN1, CH1, LG1, MH4/5, MH5/4

vaø caùc doøng coù trieån voïng: BO1, TL2/11, TL6/3, TL11/2, TL18/10, TL18/12

2

2.1.3. Xaây döïng moâ hình troàng ñieàu thaâm canh vaø phaùt trieån môû roäng

Caùc moâ hình thaâm canh ñöôïc xaây döïng taïi 3 ñôn vò Trung ñoaøn 736, 737 vaø 739.

Moät soá caây gioáng goác ñaàu doøng ñöôïc cung caáp cho ñôn vò nhaèm nhaân gioáng môû

roäng moâ hình.

2.2. Phöông phaùp

2.2.1. Taäp huaán kyõ thuaät

Toå chöùc caùc lôùp taäp huaán trong phoøng vaø höôùng daån thöïc haønh treân vöôøn

caây. Söû duïng caùc quy trình kyõ thuaät troàng ñieàu, quy trình kyõ thuaät nhaân gioáng

ñieàu baèng phöông phaùp gheùp choài ngoïn do Boä Noâng Nghieäp vaø PTNT ban haønh

naêm 2000, laøm taøi lieäu taäp huaán.

2.2.2. Xaây döïng thí nghieäm xaùc ñònh cô caáu gioáng

Hai thí nghieäm xaùc ñònh cô caáu gioáng ñöôïc troàng taïi Trung ñoaøn 737 vaø

739 naêm 2003, Ea Suùp, Ñaéc Laéc. Thí nghieäm ñöôïc boá trí theo kieåu khoái ñaày ñuû

hoaøn toaøn ngaãu nhieân, 3 laàn laëp laïi, moåi gioáng ñöôïc troàng 1 haøng 30 -50 caây.

Moät thí nghieäm xaùc ñònh cô caáu gioáng taïi Quaõng Tieán, Traûng Bom, Ñoàng Nai

naêm 2001, ñöôïc boá trí theo kieåu khoái ñaày ñuû hoaøn toaøn ngaãu nhieân, 3 laàn laëp laïi,

moåi gioáng ñöôïc troàng 1 haøng 10 caây. Chæ tieâu theo doõi bao goàm: Caùc chæ tieâu

sinh tröôûng: vanh thaân (cm), ñöôøng kính taùn (m) vaø chieàu cao caây (m) ñöôïc theo

doõi ñònh kyø 6 thaùng/laàn. Caùc chæ tieâu veà naêng suaát vaø chaát löôïng haït bao goàm:

naêng suaát haït khoâ (kg/caây), kích côû haït (haït/kg) vaø tyû leä nhaân (%) ñöôïc theo doõi

vaøo vuï thu hoaïch.

2.2.3. Xaây döïng moâ hình vuøng nguyeân lieäu vaø aùp duïng môû roäng

Caùc moâ hình thaâm canh aùp duïng theo quy trình kyõ thuaät troàng ñieàu vaø ñöôïc

aùp duïng môû roäng theo keá hoaïch troàng môùi haøng naêm cuûa Binh ñoaøn 16.

3. KEÁT QUAÛ

3.1. Taäp huaán kyõ thuaät

Do yeâu caàu cuûa thöïc teá saûn xuaát Binh ñoaøn 16 ñaõ ñeà nghò Vieän KHKTNN

MN taäp huaán kyõ thuaät cho coâng nhaân tham gia saûn xuaát gioáng ñieàu gheùp vaø

troàng ñieàu taïi Ea Suùp, Ñaéc laéc. Hai lôùp taäp huaán ñaõ toå chöùc trong 3 naêm 2002,

2003 vaø 2005. Toång soá ngöôøi tham gia laø 520 ngöôøi (Baûng 1). Caùc noäi dung taäp

huaán bao goàm:

• Kyõ thuaät xaây döïng vöôøn öôm goác gheùp, vöôøn nhaân choài gheùp

• Kyõ thuaät gheùp ñieàu vaø saûn xuaát gioáng ñieàu gheùp

• Kyõ thuaät troàng vaø chaêm soùc caây ñieàu gheùp

• Kyõ thuaät tæa caønh taïo taùn caây ñieàu gheùp vaø phoøng tröø caùc loaïi saâu

beänh haïi chính treân caây ñieàu

3

Chính nhôø vaøo ñoäi nguõ coâng nhaân ñaõ ñöôïc taäp huaán naøy Binh ñoaøn 16 ñaõ

chuû ñoäng ñöôïc vieäc saûn xuaát caây gioáng ñieàu gheùp. Trong 3 naêm (2002-2005)

Binh ñoaøn ñaõ saûn xuaát ñöôïc 3.520.000 caây gioáng taïi choå ñaùp öùng ñöôïc phaàn lôùn

nhu caàu veà caây gioáng troàng môùi vaø troàng daëm haøng naêm (Baûng 4). Beân caïnh ñoù

vieäc taäp huaán kyõ thuaät ñaõ giuùp cho coâng nhaân cuûa Binh ñoaøn 16 naém ñöôïc caùc

quy trình canh taùc tieán boä ñeå aùp duïng vaøo vieäc troàng vaø chaêm soùc vuøng ñieàu

nguyeân lieäu .

Baûng 1. Caùc lôùp taäp huaán kyõ thuaät naêm 2001 – 05

TT Noäi dung Thôøi gian Soá ngöôøi Soá ngaøy

1 Kyõ thuaät saûn xuaát gioáng ñieàu

gheùp 11/2001 120 4

2 Kyõ thuaät troàng vaø chaêm soùc

caây ñieàu gheùp 10/2003 260 3

3

Kyõ thuaät tæa caønh taïo taùn caây

ñieàu gheùp vaø phoøng tröø saâu

beänh haïi chính treân caây ñieàu

3/2005 140 2

3.2. Xaây döïng thí nghieäm xaùc ñònh cô caáu gioáng

Töø keát quaû ñaùnh taäp ñoaøn naêm 2000 caùc doøng MH2/7, MH3/5, MH4/5,

MH5/4 vaø MH6/2 ñaõ ñöôïc pheùp tieán haønh khu vöïc hoaù vaø ñöa vaøo saûn xuaát thöû

ôû caùc tænh phía Nam (Quyeát ñònh soá 5218 BNN-KHCN/QÑ ngaøy 16/11/2000

cuûa Boä Noâng Nghieäp vaø PTNT). Tuy nhieân chæ coù hai doøng MH4/5 vaø MH5/4 toû

ra coù trieån voïng vaø ñöôïc ñöa vaøo caùc thí nghieäm khu vöïc hoaù.

Baûng 2. Naêng suaát haït cuûa naêm gioáng ñieàu coù trieån voïng troàng taïi Traûng Bom,

Ñoàng Nai vaøo 7/2001

Naêng suaát (kg/caây) Gioáng 2003 2004 2005

TL 2/11 3,9 a 10,2 a 15,6 a

MH 4/5 3,2 ab 9,7 ab 13,6 ab

MH 5/4 2,8 b 8,1 cd 11,7 bc

LG 1 2,7 b 9,1 bc 10,8 c

PN 1 (ñ/c) 1,7 c 7,4 d 13,1 abc

LSD 0,05 0,8 1,1 2,6

CV% 19,6 8,5 10,8

Ghi chuù: Trong cuøng moät coät, caùc giaù trò coù chung moät chöõ caùi thì khoâng coù söï

khaùc bieät ôû P<0,05

4

Baûng 3. Chaát löôïng haït cuûa naêm gioáng ñieàu coù trieån voïng taïi Traûng Bom, Ñoàng

Nai troàng vaøo 7/2001

Kích côû haït (haït/kg) Tyû leä nhaân (%) Gioáng 2004 2005 2004 2005

TL 2/11 140,0 b 145,7 b 28,8 d 28,5 c

MH 4/5 153,3 a 155,3 a 30,2 bc 28,7 c

MH 5/4 135,3 c 143,0 b 30,3 ab 30,4 b

LG 1 136,7 bc 143,7 b 29,1 cd 28,3 c

PN 1 (ñ/c) 150,0 a 157,3 a 31,4 a 32,1 a

LSD 0,05 4,4 6,9 1,2 1,0

CV% 2,3 2,4 2,7 1,8

Ghi chuù: Trong cuøng moät coät, caùc giaù trò coù chung moät chöõ caùi thì khoâng coù söï

khaùc bieät ôû P<0,05

Baûng 2 vaø 3 trình baøy naêng suaát vaø chaát löôïng haït cuûa caùc gioáng ñieàu thí

nghieäm taïi Ñoàng Nai. Keát quaû cho thaáy caùc gioáng ñieàu ñeàu cho naêng suaát thu

hoaïch sôùm vaø cao. Hai gioáng TL2/11 vaø MH4/5 cho naêng suaát cao nhaát trong

caû 3 naêm. Sau khi troàng 30 thaùng hai gioáng naøy ñaõ cho 10,2 vaø 9,7 kg/caây theo

thöù töï, töông ñöông khoaûng 2.000 kg/ha. Gioáng PN1 cho naêng suaát thaáp nhaát 7,4

kg/caây cuõng ñaït ñeán 1.500 kg/ha. Naêm 2005, gioáng TL 2/11 vaãn daån ñaàu veà

naêng suaát 15,6 kg/caây töông ñöông 3.120 kg/ha. Caùc chæ tieâu bình quaân veà tyû leä

nhaân (28,3%) vaø kích thöôùc haït (143 haït/kg) ñeàu ñaït so vôùi tieâu chuaån choïn loïc.

Caùc soá lieäu caøng cuûng coá theâm öu theá veà naêng suaát cuûa gioáng TL2/11 ñeå khuyeán

caùo ñöa vaøo caùc thí nghieäm khu vöïc hoaù vaø saûn xuaát thöû.

Hai thí nghieäm xaùc ñònh cô caáu gioáng taïi Ea Suùp, Ñaéc laéc ñöôïc troàng vaøo thaùng

8/2003 bao goàm 5 gioáng ñieàu khu vöïc hoaù: PN1, CH1, LG1, MH4/5, MH5/4 vaø

6 doøng coù trieån voïng: BO1, TL2/11, TL6/3, TL11/2, TL18/10, TL18/12 (Baûng ).

Sau 18 thaùng troàng haàu heát caùc gioáng ñieàu ñeàu baét ñaàu ra hoa. Tuy nhieân muøa

khoâ naêm 2004 – 05 ñeán sôùm vaø raát khaéc nghieät neân chöa thu ñöôïc caùc soá lieäu veà

naêng suaát. Baûng 4 vaø 5 trình baøy moät soá ñaëc tính noâng hoïc cuûa caùc gioáng ñieàu coù

trieån voïng troàng taïi E73 6 vaø E737, Ea Suùp, Ñaéc Laéc (8/2003-2/2005). Nhìn

chung caùc gioáng ñieàu ñeàu sinh tröôûng bình thöôøng. Thí nghieäm ôû E739 coù kích

thöôùc caây lôùn hôn do ñaát troàng ôû E739toát hôn so vôùi ñaát ôû E737.

5

Baûng 4. Moät soá ñaëc tính noâng hoïc cuûa caùc gioáng ñieàu coù trieån voïng troàng taïi

E737, Ea Suùp, Ñaéc Laéc (8/2003-2/2005)

Gioáng Chieàu cao caây

(m)

Ñöôøng kính

taùn (m)

Boï xít muoãi

(caáp)

Beänh thaùn thö

(caáp)

PN1 1,48 1,34 1 1

CH1 1,42 1,37 1 1

LG1 1,50 1,32 1 1

MH4/5 1,55 1,36 1 2

MH5/4 1,51 1,33 1 1

BO1 1,53 1,38 2 1

TL 2/11 1,39 1,31 1 1

TL 6/3 1,49 1,35 1 1

TL 11/2 1,32 1,30 1 1

TL 18/10 1,44 1,31 1 1

TL 18/12 1,51 1,30 1 1

Baûng 5. Moät soá ñaëc tính noâng hoïc cuûa caùc gioáng ñieàu coù trieån voïng troàng taïi

E739, Ea Suùp, Ñaéc Laéc (8/2003-2/2005)

Gioáng Chieàu cao caây

(m)

Ñöôøng kính

taùn (m)

Boï xít muoãi

(caáp)

Beänh thaùn thö

(caáp)

PN1 1,63 1,52 1 1

CH1 1,52 1,43 1 1

LG1 1,55 1,42 1 1

MH4/5 1,56 1,48 1 1

MH5/4 1,53 1,45 1 1

BO1 1,47 1,42 1 1

TL 2/11 1,51 1,39 1 1

TL 6/3 1,49 1,41 1 2

TL 11/2 1,41 1,40 2 1

TL 18/10 1,60 1,51 1 1

TL 18/12 1,56 1,43 1 1

3.3. Xaây döïng moâ hình vuøng ñieàu nguyeân lieäu vaø aùp duïng môû roäng taïi Ñaéc

Laéc

Aùp duïng quy trình kyõ thuaät troàng ñieàu do Boä Noâng Nghieäp vaø PTNT vaø

söï höôùng daån kyõ thuaät cuûa caùn boä kyõ thuaät Vieän KHKTNN MN 22 ha moâ hình

6

ñaõ ñöôïc xaây döïng taïi 3 ñôn vò E736, E737 vaø E739 taïi Ea Suùp, Ñaéc Laéc (Baûng

6). Hieän vöôøn caây sinh tröôûng toát vaø ñang ñöôïc chaêm soùc theo doõi

Nhôø söï chuyeån giao caùc tieán boä kyõ thuaät cuûa Vieän KHKTNN MN Binh

ñoaøn 16 ñaõ tieán haønh toå chöùc saûn xuaát caây gioáng ñieàu gheùp vaø môû roäng aùp duïng

vaøo dieän tích troàng môùi haøng naêm taïi Ea Suùp, Ñaéc laéc. Keát quaû sau 3 naêm

Binh ñoaøn ñaõ xaây döïng ñöôïc 16,5 ha vöôøn öôm, 10 ha vöôøn nhaân choài, saûn xuaát

3.520.000 caây gioáng ñieàu gheùp vaø troàng môùi 12.874 ha (Baûng 7 ).

Baûng 6 . Keát quaû xaây döïng moâ hình thaâm canh vaø caùc thí nghieäm xaùc ñònh cô

caáu gioáng taïi Ñaéc laéc, naêm 2003

Ñòa ñieåm TT Noäi dung E739 E736 E737 Toång

1 Moâ hình thaâm canh (ha) 5,0 7,0 10,0 22,0

2 Thí nghieäm cô caáu

gioáng (ha) 5,0 0,0 5,0 10,0

3 Gioáng goác ñaàu doøng

(caây) 1.500 0 1.500 3000

Baûng 7. Keát quaû aùp duïng môû roäng vuøng nguyeân lieäu cuûa Binh ñoaøn 16 töø naêm

2002 - 2004

Naêm TT Loaïi vöôøn 2002 2003 2004 Toång

1 Vöôøn öôm goác gheùp (ha) 3,0 6,0 7,5 16,5

2 Vöôøn nhaân choài (ha) 9,0 10,0 10,0 10,0

3 Vöôøn troàng gioáng ñieàu gheùp (ha) 2.804 4.870 5.200 12.874

4 Soá löôïng caây gioáng ñaõ saûn xuaát

(1.000 caây) 640 1.280 1.600 3.520

Caùc vöôøn caây ñeàu sinh tröôûng toát vaø haàu heát ñeàu ra hoa sau 18 thaùng troàng. Tình

hình sinh tröôûng vaø phaùt trieån cuûa vöôøn caây taïi Ea Suùp- Ñaéc laéc ñöôïc trình baøy ôû

Baûng 8.