Đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm trong tố tụng hình sự Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LÊ THỊ KIM ÂU

ĐẶT TIỀN HOẶC TÀI SẢN CÓ GIÁ TRỊ

ĐỂ BẢO ĐẢM TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2011

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LÊ THỊ KIM ÂU

ĐẶT TIỀN HOẶC TÀI SẢN CÓ GIÁ TRỊ

ĐỂ BẢO ĐẢM TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

Chuyên ngành: Luật hình sự - Mã số: 60 38 40

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN DUY THUÂN

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2011

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan Luận văn thạc sỹ “Đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm

trong tố tụng hình sự Việt Nam” là công trình nghiên cứu khoa học do bản thân tôi thực

hiện. Những tài liệu, số liệu được sử dụng trong Luận văn bảo đảm tính khách quan,

chính xác. Những kết luận khoa học của Luận văn chưa từng được công bố trong bất kỳ

công trình nào.

TÁC GIẢ

Lê Thị Kim Âu

CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

ANĐT : An ninh điều tra

CSĐT : Cảnh sát điều tra

ĐTV : Điều tra viên

TAND : Tòa án nhân dân

TTHS : Tố tụng hình sự

VKS` : Viện kiểm sát

MỤC LỤC

Trang

MỞ ĐẦU 1

Chƣơng 1. Nhận thức chung về biện pháp đặt tiền hoặc tài sản có

giá trị để bảo đảm trong tố tụng hình sự 5

1.1. Những vấn đề lý luận về biện pháp đặt tiền hoặc tài sản có

giá trị để bảo đảm 5

1.2. Lịch sử lập pháp tố tụng hình sự Việt Nam về biện pháp đặt

tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm 17

1.3. Biện pháp đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm trong

tố tụng hình sự một số nước trên thế giới 22

Chƣơng 2. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự hiện hành và

thực trạng áp dụng pháp luật về biện pháp đặt tiền hoặc

tài sản có giá trị để bảo đảm 28

2.1. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự hiện hành về biện

pháp đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm 28

2.2. Thực trạng áp dụng biện pháp đặt tiền hoặc tài sản có giá trị

để bảo đảm 43

Chƣơng 3. Dự báo và giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng biện

pháp đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm 61

3.1. Dự báo 61

3.2. Giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả áp dụng biện pháp

đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm trong tố tụng

hình sự 63

KẾT LUẬN 73

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Hiện nay, cùng với sự phát triển của xã hội, tình hình tội phạm ngày càng diễn

biến phức tạp hơn. Để đảm bảo cho hoạt động điều tra, truy tố, xét xử đạt hiệu quả, các

cơ quan tiến hành tố tụng thường áp dụng biện pháp tạm giam mặc dù luật tố tụng hình

sự quy định nhiều biện pháp khác như: bảo lĩnh, cấm đi khỏi nơi cư trú, đặt tiền hoặc tài

sản có giá trị để bảo đảm. Những năm qua, cán bộ làm công tác đấu tranh, phòng ngừa,

xử lý tội phạm ở nước ta vẫn chưa mạnh dạn áp dụng biện pháp ngăn chặn đặt tiền hoặc

tài sản có giá trị để bảo đảm và hiện nay đang có xu hướng lạm dụng biện pháp tạm giam.

Thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm về công tác tư pháp và chủ trương cải cách, xây

dựng, hoàn thiện pháp luật Việt Nam đến năm 2020, Đảng ta đã ban hành nhiều Nghị

quyết như: Nghị quyết 08/NQ-TW ngày 02/01/2002; Nghị quyết 48/NQ-TW ngày

24/5/2005; Nghị quyết 49/NQ-TW ngày 02/6/2005 của Bộ chính trị. Trong đó, Nghị

quyết 08/NQ-TW đã nêu lên quan điểm chỉ đạo về một số nhiệm vụ trọng tâm trong thời

gian tới, Nghị quyết nêu rõ “…nghiên cứu, đề xuất các giải pháp nhằm hạn chế việc áp

dụng biện pháp tạm giam đối với bị can trong một số loại tội”.

Theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự hiện hành, biện pháp đặt tiền hoặc tài

sản có giá trị để bảo đảm là một trong các biện pháp ngăn chặn độc lập. Về lý luận, biện

pháp này không những có ý nghĩa đảm bảo quyền con người của bị can, bị cáo mà về

phương diện kinh tế, biện pháp này cũng mang nhiều ý nghĩa tích cực. Tuy nhiên, trong

thực tế, các cơ quan tiến hành tố tụng rất ít áp dụng mà thay vào đó, biện pháp tạm giam

được áp dụng phổ biến hơn.

Xuất phát từ những lý do trên, việc nghiên cứu đề tài là này hết sức cần thiết và

cấp bách, không chỉ có ý nghĩa về mặt lý luận mà còn có ý nghĩa cả về mặt thực tiễn. Do

vậy, tác giả chọn vấn đề “Đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm trong tố tụng hình sự

Việt Nam” để làm đề tài luận văn Thạc sỹ.

2

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Ngoài các giáo trình luật tố tụng hình sự, còn có một số sách chuyên khảo về các

biện pháp ngăn chặn, trong đó có đề cập đến biện pháp đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để

bảo đảm như:

- Nguyễn Mai Bộ (1997), “Những biện pháp ngăn chặn trong tố tụng hình sự”,

Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội.

- Nguyễn Duy Thuân (1999), “Các biện pháp ngăn chặn trong TTHS”, Nhà xuất

bản Công an nhân dân, Hà Nội.

- Nguyễn Vạn Nguyên (1995), “Các biện pháp ngăn chặn và những vấn đề nâng

cao hiệu quả của chúng”, Nhà xuất bản Công an nhân dân, Hà Nội.

Ngoài ra, còn có các bài viết của các tác giả đăng trên các tạp chí chuyên ngành

như:

- Nguyễn Hoài Nam (2007), “Điều 93 BLTTHS năm 2003 cần được giải thích và

hướng dẫn thực hiện”, Tạp chí Kiểm sát, Số 09.

- Phạm Thanh Bình (2007), “Nâng cao hiệu quả biện pháp ngăn chặn đặt tiền hoặc

tài sản có giá trị để bảo đảm”, Tạp chí Tòa án nhân dân, số 02.

- Phạm Ngọc Ánh (2010), “Những khó khăn, vướng mắc khi áp dụng các biện

pháp ngăn chặn đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm”, Tạp chí Tòa án nhân dân, số

08.

- Lê Thị Kim Âu (2011), “Biện pháp đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm và

một số kiến nghị tiếp tục hoàn thiện biện pháp này theo tinh thần cải cách tư pháp”, Tạp

chí Tòa án nhân dân, số 04.

- Đường Nguyễn Thanh Thảo (2008), “Biện pháp đặt tiền hoặc tài sản có giá trị

bảo đảm trong pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam”, khóa luận cử nhân.

Tuy nhiên, khi tham khảo nội dung các công trình khoa học, bài nghiên cứu nêu

trên tác giả luận văn nhận thấy người viết chủ yếu phân tích điều luật, nêu lên những

vướng mắc không thể áp dụng vào thực tiễn. Đặc biệt trong số đó có khóa luận tốt nghiệp

cử nhân, nghiên cứu về biện pháp đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm một cách có

hệ thống nhưng chưa phân tích sâu nguyên nhân, thực trạng cũng như kiến nghị giải pháp

hoàn thiện một cách cụ thể.

3

3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu

3.1. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu, làm rõ luật thực định và thực tiễn áp dụng pháp luật về

biện pháp đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm, luận văn đề xuất các giải pháp nhằm

nâng cao hiệu quả áp dụng biện pháp đăt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Để đạt được mục đích trên, luận văn đặt ra và giải quyết các nhiệm vụ sau:

- Nghiên cứu hệ thống, làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về biện pháp đặt tiền

hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm.

- Nghiên cứu, làm rõ quy định của pháp luật tố tụng hình sự về biện pháp đặt tiền

hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm.

- Khảo sát thực trạng áp dụng biện pháp đặt tiền hoặc tài sản để bảo đảm.

- Đề xuất giải pháp nhằm góp phần nâng cao hiệu quả biện pháp đặt tiền hoặc tài

sản có giá trị để bảo đảm.

4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu

- Đối tượng nghiên cứu của luận văn là biện pháp đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để

bảo đảm trong tố tụng hình sự Việt Nam.

- Phạm vi nghiên cứu

+ Về nội dung, luận văn nghiên cứu biện pháp đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để

bảo đảm theo quy định của luật tố tụng hình sự hiện hành.

+ Về không gian, tác giả khảo sát thực tiễn áp dụng biện pháp đặt tiền hoặc tài sản

có giá trị trên phạm vi toàn quốc; trong đó tập trung những địa bàn trọng điểm về tình

hình trật tự an toàn xã hội.

+ Về thời gian, khảo sát thực trạng áp dụng pháp luật từ năm 2003 đến nay.

5. Phƣơng pháp nghiên cứu

- Phương pháp luận: Nhằm tạo điều kiện cho người đọc tiếp cận luận văn một cách

thuận lợi, rõ ràng, trong quá trình nghiên cứu, tác giả đã vận dụng phương pháp duy vật

biện chứng của chủ nghĩa Mác - Lênin.

- Các phương pháp nghiên cứu cụ thể được sử dụng trong luận văn là: phương

pháp tổng hợp, phân tích, so sánh, khảo sát thực tế, chuyên gia.

4

6. Ý nghĩa khoa học của luận văn

- Góp phần đảm bảo quyền con người của bị can, bị cáo và các quyền tự do về

thân thể của mọi công dân.

- Thành công của luận văn sẽ góp phần làm rõ lý luận khoa học, cơ sở pháp lý về

chế định đặt tiền hoặc tài sản có giá trị bảo đảm; qua đó hoàn thiện pháp luật tố tụng hình

sự, đưa pháp luật vào thực tiễn cuộc sống.

Ngoài ra, luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho sinh viên luật, những nhà

nghiên cứu quan tâm đến biện pháp ngăn chặn đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm.

7. Bố cục luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận

văn được bố cục thành 3 chương:

Chương 1. Nhận thức chung về biện pháp đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo

đảm trong tố tụng hình sự

Chương 2. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự hiện hành và thực trạng áp dụng

pháp luật về biện pháp đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để bảo đảm

Chương 3. Dự báo và giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng biện pháp đặt tiền hoặc

tài sản có giá trị để bảo đảm