Đánh giá yếu tố môi trường trong quy hoạch sử dụng đất thành phố Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN THỊ KIM DUNG

ĐÁNH GIÁ YẾU TỐ MÔI TRƢỜNG

TRONG QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT

THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC MÔI TRƢỜNG

THÁI NGUYÊN, 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN THỊ KIM DUNG

ĐÁNH GIÁ YẾU TỐ MÔI TRƢỜNG

TRONG QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT

THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Khoa học Môi trƣờng

Mã số: 60 44 03 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC MÔI TRƢỜNG

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS. Nguyễn Thế Đặng

THÁI NGUYÊN, 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan: Đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu sử

dụng trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng. Những kết quả

trình bày trong luận văn chƣa từng đƣợc công bố ở nơi nào khác.

Ngƣời cam đoan

Nguyễn Thị Kim Dung

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn này trƣớc tiên tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới

GS.TS. Nguyễn Thế Đặng ngƣời đã tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ và đóng góp những

ý kiến quý báu trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn

chân thành đến các thầy, cô giáo trong khoa Môi trƣờng - trƣờng Đại học Nông Lâm

Thái Nguyên, đã giúp đỡ tận tình trong quá trình tôi học tập, nghiên cứu và thực hiện

luận văn. Tôi cũng xin cảm ơn UBND thành phố Thái Nguyên, phòng Tài Nguyên và

Môi Trƣờng thành phố Thái Nguyên, UBND các xã, phƣờng đã tạo điều kiện giúp

đỡ. Đặc biệt tôi muốn gửi lời cảm ơn tới bạn bè và ngƣời thân đã luôn động viên và

tạo điều kiện thuận lợi cho tôi hoàn thành luận văn này.

Xin trân trọng cám ơn!

Tác giả

Nguyễn Thị Kim Dung

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................. vi

DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii

DANH MỤC CÁC HÌNH..............................................................................viii

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ..................................................................... 2

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ...................................................... 3

Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ............................................................ 4

1.1. Tổng quan về sử dụng đất và quy hoạch sử dụng đất................................ 4

1.1.1. Đất và sử dụng đất............................................................................... 4

1.1.2. Cơ sở khoa học của quy hoạch sử dụng đất........................................ 5

1.2. Yêu cầu bảo vệ môi trƣờng trong quy hoạch sử dụng đất ......................... 6

1.2.1. Yêu cầu khách quan ............................................................................ 6

1.2.2. Yêu cầu về pháp lý.............................................................................. 8

1.2.3. Thực trạng việc lồng ghép các vấn đề môi trƣờng trong quy hoạch

sử dụng đất..................................................................................................... 9

1.3. Bảo vệ môi trƣờng đất.............................................................................. 17

1.3.1. Môi trƣờng đất .................................................................................. 17

1.3.2. Bảo vệ môi trƣờng vùng gò đồi, đất dốc........................................... 18

1.4. Xác định các yếu tố môi trƣờng trong quy hoạch sử dụng đất ................ 27

1.4.1. Các yêu cầu chung trong quá trình lập quy hoạch sử dụng đất ........ 27

1.4.2. Các chỉ tiêu môi trƣờng cần kiểm soát.............................................. 28

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iv

Chƣơng 2. NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................ 32

2.1. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu............................................................ 32

2.1.1. Đối tƣợng nghiên cứu ....................................................................... 32

2.1.2. Phạm vi nghiên cứu đề tài................................................................. 32

2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu ............................................................ 32

2.3. Nội dung nghiên cứu................................................................................ 32

2.3.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội thành phố Thái Nguyên............ 32

2.3.2. Các yếu tố môi trƣờng trong phƣơng án quy hoạch sử dụng đất

giai đoạn 2011-2015 và định hƣớng đến năm 2020.................................... 32

2.3.3. Đánh giá các yếu tố môi trƣờng bị tác động trong phƣơng án sử

dụng đất giai đoạn 2011-2015 của thành phố Thái Nguyên ....................... 33

2.3.4. Các yếu tố bảo vệ môi trƣờng và giải pháp kiểm soát trong quy

hoạch sử dụng đất đến năm 2020 thành phố Thái Nguyên......................... 33

2.4. Phƣơng pháp nghiên cứu.......................................................................... 33

2.4.1. Phƣơng pháp điều tra thu thập thông tin, tài liệu.............................. 33

2.4.2. Phƣơng pháp tổng hợp, xử lý dữ liệu................................................ 33

2.4.3. Phƣơng pháp kế thừa, chọn lọc những tƣ liệu sẵn có ....................... 34

2.4.4. Phƣơng pháp chuyên gia ................................................................... 34

Chƣơng 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ................................................... 35

3.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội thành phố Thái Nguyên................... 35

3.1.1. Vị trí địa lý ........................................................................................ 35

3.1.2. Các điều kiện sinh thái tự nhiên của thành phố Thái Nguyên .......... 36

3.1.3. Các nguồn tài nguyên của thành phố Thái Nguyên .......................... 37

3.1.4. Khái quát về đặc điểm kinh tế thành phố Thái Nguyên.................... 39

3.1.5. Về dân số, lao động........................................................................... 40

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

v

3.2. Các yếu tố môi trƣờng trong phƣơng án quy hoạch sử dụng đất giai

đoạn 2011-2015, định hƣớng đến năm 2020 của thành phố Thái Nguyên..... 41

3.2.1. Khái quát phƣơng án quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2011 -

2015, định hƣớng đến năm 2020 của thành phố Thái Nguyên................... 41

3.2.2. Các yếu tố môi trƣờng trong QHSDĐ giai đoạn 2011 - 2015 và

định hƣớng đến năm 2020 trên địa bàn thành phố Thái Nguyên ............... 43

3.2.3. Thực trạng môi trƣờng hiện nay của thành phố Thái Nguyên.......... 44

3.3. Đánh giá các yếu tố môi trƣờng bị tác động trong phƣơng án sử

dụng đất giai đoạn 2011-2015 của thành phố Thái Nguyên ........................... 46

3.3.1. Đánh giá phƣơng án sử dụng đối với từng nhóm đất giai đoạn

2011-2015 ảnh hƣởng đến yếu tố môi trƣờng. ........................................... 46

3.3.2. Nhận xét chung về những yếu tố bảo vệ môi trƣờng trong

phƣơng án quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2011 - 2015 và định

hƣớng đến năm 2020 của thành phố Thái Nguyên................................... 60

3.4. Các yếu tố bảo vệ môi trƣờng và giải pháp kiểm soát trong quy

hoạch sử dụng đất đến năm 2020 thành phố Thái Nguyên............................. 64

3.4.1. Các yếu tố môi trƣờng trong quy hoạch sử dụng đất thành phố

Thái Nguyên đến năm 2020 ........................................................................ 64

3.4.2. Giải pháp để kiểm soát các yếu tố môi trƣờng trong quy hoạch

sử dụng đất của thành phố Thái Nguyên đến năm 2020............................. 68

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...................................................................... 70

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 72

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BTNMT : Bộ Tài nguyên - Môi trƣờng

BVMT : Bảo vệ môi trƣờng

BVTV : Bảo vệ thực vật

CTR : Chất thải rắn

ĐMC : Đánh giá tác động môi trƣờng chiến lƣợc

ĐVT : Đơn vị tính

GDP : Tổng sản phẩm nội địa

HĐND : Hội đồng nhân dân

KCN : Khu công nghiệp

MT : Môi trƣờng

QCVN : Quy chuẩn Việt nam

QHSDĐ : Quy hoạch sử dụng đất

KHSDĐ : Kế hoạch sử dụng đất

TCVN : Tiêu chuẩn Việt Nam

TPTN : Thành phố Thái Nguyên

UBND : Ủy ban nhân dân

USD : Đô la

VLXD : Vật liệu xây dựng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1: Tổng hợp các yếu tố liên quan đến môi trƣờng chiến lƣợc đối với

quy hoạch sử dụng đất.........................................................................12

Bảng 1.2: Các tiêu chí đánh giá sự phù hợp phƣơng án quy hoạch sử dụng đất.......14

Bảng 1.3: Kết quả điều tra, nghiên cứu thực tế về nguồn gây tác động và yếu

tố tác động đến môi trƣờng từ quy hoạch sử dụng đất...........................16

Bảng 1.4: Tiêu chuẩn đánh giá bền vững đất đồi núi ..........................................22

Bảng 1.5: Một số chỉ tiêu môi trƣờng và phát triển bền vững năm 2009............31

Bảng 3.1: Phƣơng án quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2011- 2015 thành

phố Thái Nguyên.................................................................................41

Bảng 3.2: Phƣơng án quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 thành phố

Thái Nguyên ............................................................................. 42

Bảng 3.3: Các yếu tố môi trƣờng trong quy hoạch sử dụng đất giai đoạn

2011-2015 thành phố Thái Nguyên.....................................................43

Bảng 3.4: Nhận thức và hiện trạng môi trƣờng qua ý kiến ngƣời dân ................45

Bảng 3.5: Các yếu tố môi trƣờng trong QHSDĐ thành phố Thái Nguyên

đến năm 2020 ......................................................................................64

Bảng 3.6: Dự tính chỉ số yếu tố môi trƣờng trong QHSDĐ thành phố Thái

Nguyên đến năm 2020.........................................................................67

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

viii

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 3.1. Bản đồ hành chính thành phố Thái Nguyên ..........................................36

Hình 3.2. Cơ cấu tổng sản phẩm của Thái Nguyên giai đoạn 2008 - 2012...........40

Hình 3.3. Tốc độ tăng trƣởng kinh tế của thành phố Thái Nguyên

Hình 3.4. Chất lƣợng đất rau Túc Duyên và đất chè Tân Cƣơng thành phố

Thái Nguyên tháng 8/2013 ....................................................................48

Hình 3.5. Chất lƣợng không khí xung quanh cụm công nghiệp Cao Ngạn,

phƣờng Tân Long tháng 10/2013 ..........................................................50

Hình 3.6. Chất lƣợng nƣớc suối Loàng đƣợc tại cống thải cụm công nghiệp

Tân Lập TP Thái Nguyên tháng 11/2013..............................................51

Hình 3.7. Mức độ ô nhiễm tiếng ồn mỏ than Khánh Hòa, xã Phúc Hà.................52

Hình 3.8. Mức độ ô nhiễm bụi mỏ than Khánh Hòa, xã Phúc Hà.........................53

Hình 3.9. Kết quả phân tích nƣớc thải bái rác Đá Mài tháng10/2013...................54

Hình 3.10. Hàm lƣợng amoni trong nƣớc thải sinh hoạt khu dân cƣ phƣờng

Hoàng Văn Thụ thải ra suối Cống Ngựa ...............................................60

Hình 3.11. Hàm lƣợng coliform trong nƣớc thải sinh hoạt khu dân cƣ phƣờng

Hoàng Văn Thụ thải ra suối Cống Ngựa ...............................................60

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://www.lrc-tnu.edu.vn/

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong những năm gần đây, quy hoạch sử dụng đất đã đƣợc chú trọng và thực

thi nhằm đảm bảo việc khai thác sử dụng nguồn tài nguyên đất một cách tiết kiệm

và có hiệu quả. Tuy nhiên, việc sử dụng đất trong những thập kỷ qua ở nhiều quốc

gia trên Thế giới, đặc biệt là các nƣớc đang phát triển nhƣ Việt Nam đã và đang

phải đối mặt với những vấn đề môi trƣờng trong quá trình sử dụng đất.

Hội nghị Stockholm về Môi trƣờng và Con ngƣời (1972) đã đánh dấu sự ra

đời của nhận thức về phát triển bền vững, đồng thời kêu gọi công tác quy hoạch

theo phƣơng thức tích hợp đƣợc cả những nội dung môi trƣờng; tiếp đó là Hội nghị

thƣợng đỉnh Trái đất về Môi trƣờng và Phát triển (Tháng 6 năm 1992) tại Rio De

Janeiro với việc thông qua Chƣơng trình Nghị sự 21 kêu gọi xây dựng các chiến

lƣợc phát triển bền vững quốc gia, lồng ghép các chiến lƣợc phát triển kinh tế - xã

hội với bảo vệ môi trƣờng.

Luật Bảo vệ Môi trƣờng năm 2005 của nƣớc ta đã đƣợc Quốc hội Khoá XI, kỳ

họp thứ 8 thông qua, trong đó quy định các phƣơng án quy hoạch sử dụng đất phải

tiến hành đánh giá môi trƣờng chiến lƣợc (ĐMC). Chính vì vậy việc nghiên cứu

lồng ghép các yếu tố bảo vệ môi trƣờng vào công tác quy hoạch sử dụng đất là cần

thiết, nhằm giải quyết các mục tiêu chiến lƣợc cho phát triển bền vững và hạn chế,

giảm thiểu những rủi ro đối với nguồn tài nguyên đất trong tƣơng lai.

Thành phố Thái Nguyên là trung tâm kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội của

tỉnh Thái Nguyên và của vùng Đông Bắc, là đầu mối giao thông quan trọng nối liền

các tỉnh đồng bằng với vùng núi Bắc Bộ. Đƣợc thành lập ngày 19/10/1962 đến nay

thành phố đã có trên 51 năm đổi mới xây dựng và phát triển. Bộ mặt kinh tế, xã hội

đã có nhiều đổi thay, xứng đáng là khu công nghiệp lớn của miền Bắc. Cùng với sự

phát triển kinh tế - xã hội thì nhu cầu về đất đai của thành phố ngày càng tăng lên,

tình hình quản lý và sử dụng đất có nhiều biến động, đặc biệt là việc thực hiện quy

hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Năm 2010, thành phố Thái Nguyên đã đƣợc Chính

phủ quyết định nâng lên thành phố đô thị loại I. Để đáp ứng với yêu cầu đó, thành