Đài Loan trong chính sách của Mỹ với Trung Quốc sau chiến tranh lạnh

Nghiên cứu Quốc tế số 1 (88) Các vấn đề Quốc tế

3/2012 151 1 152 3/2011

ĐÀI LOAN TRONG CHÍNH SÁCH CỦA MỸ

VỚI TRUNG QUỐC SAU CHIẾN TRANH LẠNH

Ths. Nguyễn Thế Hồng*

Tóm tắt

Đài Loan luôn là vấn đề quan trọng và nhạy cảm nhất trong quan

hệ Trung - Mỹ. Theo các nhà phân tích, nếu Mỹ từ bỏ Đài Loan, các

nước trong khu vực có thể sẽ đứng về phía Bắc Kinh và đó sẽ là khởi đầu

cho thời kỳ suy tàn của Mỹ. Đối với Trung Quốc, điều quan trọng là nếu

“buông” Đài Loan sẽ tạo thành một tiền lệ để các vùng khác, như Tây

Tạng và Tân Cương, đòi ly khai. Trong phạm vi bài viết này, tác giả đề

cập đến các phương pháp tiếp cận của Mỹ đối với vấn đề Đài Loan trong

quan hệ tổng thể với Trung Quốc kể từ khi kết thúc Chiến tranh lạnh.

Qua đó, tác giả phân tích các yếu tố được coi là nền tảng cho chính sách

của Mỹ với Đài Loan, đề cập đến phản ứng của Trung Quốc và tác động

của mối quan hệ này đối với các nước trong khu vực.

Vấn đề Đài Loan là vấn đề quan trọng và nhạy cảm nhất trong quan

hệ của Mỹ với Trung Quốc. Theo các nhà phân tích, nếu Mỹ từ bỏ Đài

Loan thì các nước trong khu vực có thể sẽ đứng về phía Bắc Kinh và đó

sẽ là sự bắt đầu thời kì suy tàn của Mỹ. Còn đối với Trung Quốc, nếu

* Giảng viên Lịch sử thế giới, Đại học Đồng Tháp. Quan điểm trong bài viết hoàn toàn

là quan điểm riêng của tác giả.

“buông” Đài Loan thì sẽ tạo nên một tiền lệ để các vùng khác đòi li khai

(Tây Tạng và Tân Cương). Tháng 2/2000, dưới nhan đề “Nguyên tắc một

nước Trung Quốc và vấn đề Đài Loan”, Cục Đài Loan và Cục Thông tin

Hội đồng Nhà nước Trung Quốc có viết “ngày 1/10/1949, nhân dân

Trung Quốc đã đạt được một thắng lợi to lớn trong cuộc cách mạng dân

chủ và đã thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Phe Quốc Dân

Đảng rút lui khỏi đất liền và cố thủ ở tỉnh Đài Loan thuộc Trung Quốc để

đương đầu với chính phủ Trung ương với sự hỗ trợ của lực lượng nước

ngoài. Đó là nguồn gốc vấn đề Đài Loan”.1 Việc nước CHND Trung Hoa

ra đời, sau đó là Chiến tranh Triều Tiên (1950 -1953) bùng phát, đưa đến

việc Mỹ chính thức sử dụng Đài Loan cho chiến lược đảm bảo an ninh

trên cơ sở đưa ra nhận định toàn cục nếu Mỹ mất Nam Triều Tiên ở phía

Bắc, phía Nam mất Đài Loan, Nhật Bản sẽ bị kẹp giữa Nam và Bắc, Phi￾líp-pin và nhiều nước ở Đông Nam Á sẽ bị uy hiếp, phòng tuyến Tây

Thái Bình Dương sẽ bị chặt thành mấy khúc.2

Chính sách của Mỹ đối với Trung Quốc có sự dao động theo biên

độ đi từ can thiệp đến không can thiệp, cuối cùng thâm nhập sâu rộng. Hệ

quả là đã làm cho quan hệ Mỹ - Trung leo thang căng thẳng suốt hai thập

niên xung quanh vấn đề chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ. Những chuyển

biến trong bối cảnh cuộc Chiến tranh lạnh cuối thập niên 1960 gia tăng

đã đưa quan hệ Mỹ - Trung đi đến hòa hoãn, với một trong những điều

kiện tiên quyết là Oa-sinh-tơn phải tôn trọng độc lập, chủ quyền của

nước này. Tinh thần này đã được thể hiện trong ba thông cáo (đầu tiên là

thông cáo Thượng Hải 1972), đặt cơ sở cho quan hệ song phương Mỹ -

1

Phi Bằng, Những sự kiện quan trọng trong quan hệ Mỹ - Trung Quốc, Nxb. Trẻ,

TPHCM, 2001, tr. 104-105.

2 Hoàng Gia Thụ, Đài Loan tiến trình hóa rồng, Nxb. Văn hóa Thông tin, Hà Nội, 1994,

tr. 52.

, 3/2012: 151-168.