Đặc trưng phản ánh hiện thực của tiểu thuyết Việt Nam về nông thôn từ 1986 đến nay

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

-------------------

BÙI NHƢ HẢI

ĐẶC TRƢNG PHẢN ÁNH HIỆN THỰC

CỦA TIỂU THUYẾT VIỆT NAM VỀ NÔNG THÔN

TỪ 1986 ĐẾN NAY

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGỮ VĂN

Chuyên ngành: Văn học Việt Nam

Mã số: 62 22 34 01

Hà Nội, năm 2013

2

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

-------------------

BÙI NHƢ HẢI

ĐẶC TRƢNG PHẢN ÁNH HIỆN THỰC

CỦA TIỂU THUYẾT VIỆT NAM VỀ NÔNG THÔN

TỪ 1986 ĐẾN NAY

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGỮ VĂN

Chuyên ngành: Văn học Việt Nam

Mã số: 62 22 34 01

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:

PGS.TS HỒ THẾ HÀ

Hà Nội, năm 2013

3

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng

tôi. Các số liệu và kết quả nghiên cứu nêu trong luận án là trung

thực và chƣa từng công bố bất kì một công trình nào khác.

Luận án có kế thừa và sử dụng một số tài liệu đã công bố

có liên quan đến đề tài để tham khảo và đã đƣợc chú thích rõ ràng

khi sử dụng.

Tác giả luận án

Bùi Nhƣ Hải

4

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành chƣơng trình Nghiên cứu sinh và viết luận án Tiến sĩ, tôi

đã nhận đƣợc sự dạy bảo, hƣớng dẫn, giúp đỡ và góp ý nhiệt tình của quý thầy

cô Khoa Văn học thuộc Học viện Khoa học Xã hội, đặc biệt là PGS.TS Phan

Trọng Thƣởng, PGS.TS Nguyễn Đăng Điệp, PGS.TS Trƣơng Đăng Dung,

PGS.TS Tôn Thảo Miên, PGS. TS Trịnh Bá Đĩnh...

Trân trọng cảm ơn Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Quảng Trị, trƣờng THPT

Bùi Dục Tài đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi học tập và nghiên cứu.

Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất đến Nhà giáo ƣu tú -

PGS.TS Hồ Thế Hà, ngƣời thầy tận tâm, hết lòng chỉ bảo, hƣớng dẫn nghiên cứu

và giúp đỡ tôi hoàn thành luận án tiến sĩ.

Xin cảm ơn tấm lòng những ngƣời thân yêu trong gia đình và bè bạn đã

cổ vũ, động viên tôi trong suốt quá trình học tập cũng nhƣ thực hiện luận án này.

Hà Nội, tháng 01 năm 2013

Bùi Nhƣ Hải

5

MỤC LỤC

Trang phụ bìa

Lời cam đoan

Lời cảm ơn

Mục lục

MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 11

1. Lý do chọn đề tài.................................................................................................... 11

2. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu.......................................................................... 22

3. Phƣơng pháp nghiên cứu........................................................................................ 44

4. Đóng góp mới của luận án ..................................................................................... 54

5. Cấu trúc luận án...................................................................................................... 65

NỘI DUNG..................................................................................................................... 86

Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU TIỂU THUYẾT VIỆT NAM VỀ

NÔNG THÔN TỪ 1986 ĐẾN NAY................................................................................ 86

1.1. Luận bàn toàn cảnh ......................................................................................... 86

1.1.1. Khẳng định sự đổi mới, lạc quan vào sự hồi sinh ................................... 86

1.1.2. Quan ngại về dấu hiệu chững lại ......................................................... 1210

1.2. Luận bàn quanh một số tiểu thuyết nổi trội ................................................ 1715

1.2.1. Nhận định, đánh giá về những thành công .......................................... 1715

1.2.2. Nhận định, đánh giá về những hạn chế ............................................... 2523

Chƣơng 2 DIỆN MẠO CỦA TIỂU THUYẾT VIỆT NAM VỀ NÔNG THÔN TỪ

1986 ĐẾN NAY......................................................................................................... 2926

2.1. Nhu cầu đổi mới tƣ duy nghệ thuật ............................................................ 2926

2.1.1. Tƣ duy nghệ thuật của tiểu thuyết về nông thôn trƣớc 1986............... 2926

2.1.2. Nhu cầu đổi mới tƣ duy nghệ thuật của tiểu thuyết về nông thôn sau 19863128

2.2. Nhu cầu nhận thức và sự chiếm lĩnh hiện thực đa chiều ............................ 3834

2.2.1. Nhu cầu nhận thức mới hiện thực trong tiểu thuyết về nông thôn

trƣớc 1986...................................................................................................... 3834

2.2.2. Sự chiếm lĩnh hiện thực đa chiều trong tiểu thuyết về nông thôn sau 19863936

2.3. Diện mạo của tiếu thuyết về nông thôn trong mạch nguồn tiểu thuyết Việt

Nam từ 1986 đến nay...........................................................................4238

2.3.1. Tiến trình tiểu thuyết về nông thôn trƣớc

1986………………………..4238

6

2.3.2. Diện mạo tiểu thuyết về nông thôn sau

1986......................................5046

Chƣơng 3 HIỆN THỰC VÀ CON NGƢỜI TRONG TIỂU THUYẾT VIỆT NAM VỀ

NÔNG THÔN TỪ 1986 ĐẾN NAY.......................................................................... 6055

3.1. Hiện thực thời chiến, thời hậu chiến và con ngƣời gắn bó với quê hƣơng, xứ

sở.................................................................................................................6055

.3.1.1. Nông thôn thời chiến và hậu chiến - từ góc nhìn lịch đại…………....52

3.1.2. Ngƣời nông dân gắn bó với quê hƣơng, xứ sở .................................... 7065

3.2. Hiện thực cải cách ruộng đất và con ngƣời làng xã, họ tộc .................. 7872

3.2.1. Cải cách ruộng đất - hƣớng tiếp cận mới từ đề tài cũ.......................... 7872

3.2.2. Ngƣời nông dân gắn bó với làng xã, họ tộc ........................................ 9184

3.3. Hiện thực đời sống tâm linh và con ngƣời bản năng, tính dục ................... 9789

3.3.1. Nông thôn với đời sống tâm linh phong phú....................................... 9789

3.3.2. Ngƣời nông dân với đời sống tính dục đa dạng .............................. 109101

Chƣơng 4 PHƢƠNG THỨC NGHỆ THUẬT CỦA TIỂU THUYẾT VIỆT NAM VỀ

NÔNG THÔN TỪ 1986 ĐẾN NAY...................................................................... 117108

4.1. Ngôn ngữ nghệ thuật............................................................................... 117108

4.1.1. Ngôn ngữ cuộc sống đời thƣờng, nhiều màu sắc ........................... 117108

4.1.2. Ngôn ngữ đối thoại hồn nhiên, chân chất........................................ 124114

4.1.3. Ngôn ngữ độc thoại phong phú, đa dạng......................................... 129119

4.2. Giọng điệu nghệ thuật ................................................................................. 134123

4.2.1. Giọng điệu cảm thƣơng, xa xót ....................................................... 134123

4.2.2. Giọng điệu giễu nhại, châm biếm.................................................... 138127

4.2.3. Giọng điệu suy nghiệm, triết lí ........................................................ 143131

4.3. Kết cấu nghệ thuật .................................................................................. 147135

4.3.1. Kết cấu đơn tuyến và sự làm mới trên nền truyền thống ................ 148135

4.3.2. Kết cấu lắp ghép và sự cách tân theo hƣớng hiện đại ..................... 152139

4.3.3. Kết cấu buông lửng và sự vẫy gọi đồng sáng tạo………………148

KẾT LUẬN.........................................................................................................162148

DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN

LUẬN ÁN............................................................................................................... 166151

TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................... 168152

PHỤ LỤC ............................................................................................................... 181164

7

PHỤ CHÚ............................................................................................................... 189168

1

MỞ ĐẦU

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

1.1. Nông thôn -– nơi chứa đựng những trầm tích về văn hóa truyền thống luôn

nằm ở mạch ngầm trong đời sống của ngƣời dân Việt Nam,, Bởi Đó là những giá trị

truyền thống văn hóavốn để đã kết thành những phẩm chất trong sáng, đẹp đẽ ở ngƣời

nông dân. Cũng Và dĩ nhiên, nơi đóchính mảnh đất này đã đọng lại không ít những nỗi

đau, tủi hờn, oan khuất đeo bám ngƣời dân quê… Hiện thực đời sống xã hội nông thôn và

ngƣời nông dân Việt Nam đã đƣợc ánh xạ và in dấu lên mọi sáng tác văn học. Điều đó đã

đƣợc minh định từ thực tiễn sáng tác, từ truyền thống văn học dân tộc suốt trƣờng kỳ lịch

sử với những hình ảnh mộc mạc, đẹp đẽ của làng quê Việt Nam. Và chúng từng lƣu giữ

trong các sáng tác của tập thể dân gian. Các văn thi sĩThời trung đại, các nhà nho – thi sĩ

ƣu ái dành riêng chốn quê Việt Nam những vần thơ chân mộc, sâu lắng ân tình. Những

năm 1930-1945, vVăn học lãng mạn, bám rễ vào nguồn mạch dân tộc nhƣng tâm hồn lại

hút gió Tây phƣơng, vẫn neo đậu một hồn quê nơi bạn đọc. Vào Những năm 1930-

1945,Các nhà các nhà văn hiện thực phê phán đã khẳng định sự thành công khi dựng nên

bức tranh nông thôn với những mảngh tối -– sáng về thân phận của ngƣời nông dân oằn

mình dƣới ách thống trị thực dân phong kiến. Văn học cách mạng đã kế thừa thành tựu

của văn học hiện thực phê phán, khẳng định khả năng đấu tranh vƣơn lên làm chủ của

những ngƣời cần lao nhƣ một sự phát hiện, hàm ơn với nền văn học của một thời “mất

nƣớc nhƣng không mất làng”. Suốt hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc

Mĩ vĩ đại, thần thánh thì hình ảnh làng quê với ngƣời nông dân mặc áo lính đã đi vào văn

học nhƣ những biểu tƣợng đẹp trong kí ức hào hùng của dân tộc.

1.2. Đại thắng mùa Xuân 1975 đã khép lại cuộc chiến tranh, non sông liền một

dải. Đất nƣớc dần chuyển mình từ thời chiến sang thời bình, một kỷ nguyên mới mở ra

với lắm bộn bề nhƣng cũng nhiều khát vọng. Chính điều đó là mảnh đất màu mỡ để

văn học sau 1975 vƣơn mình lớn dậy và tỏa bóng xuống cuộc sống rộng lớn, mênh

mông. Đặt biệt, luồng gió tƣ tƣởng đổi mới kể từ sau Đại hội lần thứ VI (1986) của

Đảng đã tạo thành cơn luân vũ mãnh liệt tác động đến mọi mặt của đời sống xã hội,

tạo nên bầu không khí dân chủ, cởi mở, tiến bộ hơn, trong đó, có văn học - một bức

tranh nhiều màu sắc với khát vọng vẽ trọn vẹn chân dung tâm hồn con ngƣời của thời

đại từ những miền quê. Trong sự phát triển mạnh mẽ và toàn diện của nền văn học

mới, mảng văn học nông thôn chiếm một vị trí không nhỏ cả về số lƣợng lẫn chất

lƣợng, góp phần làm nên diện mạo, thành tựu, tác dụng xã hội và tính đặc thù của nền

văn học.

2

Tiểu thuyết viết về nông thôn Việt Nam sau 1975, nhất là sau đổi mới vẫn tiếp tục

“thâm canh” trên mảnh đất đầy tiềm năng này nhƣng phƣơng thức khai thác đã thay đổi.

Điều dễ nhận thấy: “Về mặt đề tài và cảm hứng sáng tạo đều hƣớng về đời thƣờng, tiếp

cận những mặt bình dị, và cảm động. Lòng yêu cuộc sống vốn thấm sâu vào tâm hồn và

cách cảm nhận của các cây bút đã giúp cho các tác giả thanh lọc, chắt lấy phần cốt lõi của

sự vật và khai thác những giá trị nhân văn gần gũi. Đáng quý trong sáng tác của mình, các

tác giả luôn có ý thức tôn trọng truyền thống nhƣng vẫn mở ra đón nhận cái mới”

[49;tr.199]. Cõi nhân sinh hiện về với nhiều trang viết ngồn ngộn chất sống từ hƣơng

đồng rơm rạ của chốn hƣơng quê Việt Nam qua các ngòi bút tài danh một lần nữa khẳng

định sức sống mới tập trung và toàn diện trong cảm hứng viết về nông thôn Việt -– đề tài

cuốn hút một cách tự nhiên nhƣ sự sống còn của một dân tộc “chín phần mƣời đất nƣớc

nông dân”.

Đề tài nông thôn đƣợc các tiểu thuyết gia quan tâm sâu sắc, nhiều chiều hơn với

nhịp chuyển động của nó trong hơi thở hiện thực, nhất là từ những năm 1975 trở đi,

tiểu thuyết viết về nông thôn đã có sự đổi mới cảm hứng, cấu tứ, thi pháp để tạo nên

cách nhìn nhận và tái tạo lại hiện thực một cách đầy đủ, sinh động hơn mà tiểu thuyết

nông thôncùng đề tài trƣớc đó do nguyên nhân chủ quan và khách quan chƣa làm

đƣợc: “Nông thôn sau 1986 đã có cái nhìn khác trƣớc. Nếu các nhà văn trƣớc 86 đứng

ở phƣơng diện xã hội và phong trào để nhìn con ngƣời thì các nhà văn sau 86 đã đứng

ở góc độ con ngƣời, xã hội và các vấn đề chung” [24;tr.53-36].

Từ thực tế trên, tiểu thuyết viết về nông thôn dần thu hút đƣợc sự quan tâm của

bạn đọc. Đã có một số bài viết hoặc một vài cuốn sách, nhƣng tất cả hầu nhƣ chỉ mới

dừng lại ở phạm vi hẹp, chƣa có một công trình nghiên cứu chuyên sâu, có hệ thống và

toàn diện về đề tài này. Đây là khoảng trống không nhỏ cần sự góp sức của tất cả

những ai quan tâm đến mảng tiểu thuyết viết về nông thôn sau đổi mớiđƣơng đại.

Vì vậy, chọn đề tài Đặc trưng phản ánh hiện thực của tiểu thuyết Việt Nam về

nông thôn từ 1986 đến nay, chúng tôi mong muốn có một cái nhìn tƣơng đối hệ thống về

toàn bộ tiến trình vận động và phát triển cũng nhƣ những đặc điểm và thành tựu trên bình

diện nội dung và hình thức nghệ thuật của tiểu thuyết nông thôn Việt Nam viết về nông

thôngiai đoạn từ 1986 đến 2012nay. Qua đó, thấy đƣợc quy luật vận động của tiểu thuyết

Việt Nam viết về nông thôn Việt Nam sau chiến tranh cũng nhƣ trên con đƣờng giao lƣu

của văn học dân tộc với văn học thế giới.

2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU

2.1. Đối tƣợng nghiên cứu

3

Lựa chọn đề tài này, chúng tôi phần nào giới hạn đối tƣợng nghiên cứu. Vì vậy,

toàn bộ các sáng tác của tiểu thuyết viết viết về nông thôn Việt Nam từ 1986 đến 2012

sẽ là đối tƣợng trực tiếp để khảo sát. Riêng đề tài nông thôn miền núi, chúng tôi tạm

thời không đề cập đến trong luận án. Số lƣợng tác phẩm viết về nông thôn miền núi

sau đổi mới khá lớn (chủ yếu truyện ngắn), nội dung lại phong phú, độc đáo nên cần

chuyên luận riêng để nghiên cứu kĩ lƣỡng và sâu rộng. Tuy nhiên, trong quá trình

nghiên cứu, chúng tôi có liên hệ, so sánh nhằm chứng minh nét riêng của tiểu thuyết

viết về nông thôn.

Sở dĩ chúng tôi chọn mốc thời gian này, vì đó là mốc đánh dấu sự đổi mới toàn

diện của đất nƣớc; văn xuôihọc nói chung, tiểu thuyết viết viết về nông thôn nói riêng đã

có bƣớc ngoặt chuyển mình để đi đến những thành tựu đáng ghi nhận nhƣ hôm nay. Tất

nhiên, giới hạn mốc lựa chọn để khảo sát chỉ có ý nghĩa tƣơng đối, vì hiện tƣợng đổi

mới tiểu thuyết đã có bƣớc chuẩn bị khá sớm vào đầu những năm 1980 với một số tác

giả có đóng vai trò tiền trạm nhƣ Nguyễn Khải, Nguyễn Minh Châu, Nguyễn Mạnh

Tuấn, Lê Lựu, Đoàn Lê…

Nhìn lại chặng đƣờng phát triển, số lƣợng tiểu thuyết viết viết về nông thôn rất

lớn, chƣa có giai đoạn nào trƣớc đây sánh kịp. Dẫu biết rằng, trong sáng tác, vấn đề

không chỉ số lƣợng, mà ở chất lƣợng nên những cuốn tiểu thuyết có giá trị đƣợc sàng lọc

qua thời gian và đã đƣợc bạn đọc quan tâm, giới nghiên cứu thừa nhận (thông qua các

giải thƣởng danh dự). Vì vậy, phạm vi đối tƣợng đƣợc tác giả luận án triển khai khảo sát

kĩỹ hơn qua các tiểu thuyết nổi bật nhƣ Thời xa vắng, Chuyện làng Cuội của (Lê Lựu),

Bến không chồng, Dưới chín tầng trời của (Dƣơng Hƣớng), Mảnh đất lắm người nhiều

ma của (Nguyễn Khắc Trƣờng), Lời nguyền hai trăm năm của (Khôi Vũ), Lão Khổ của

(Tạ Duy Anh), Thủy hỏa đạo tặc, Đồng sau bão của (Hoàng Minh Tƣờng), Dòng sông

Mía của (Đào Thắng), Ba người khác của (Tô Hoài), Ma làng của (Trịnh Thanh Phong),

Cuồng phong của (Nguyễn Phan Hách), Giời cao đất dày của (Bùi Thanh Minh), Thần

thánh và bươm bướm của (Đỗ Minh Tuấn, Mẫu thượng ngàn của Nguyễn Xuân

Khánh)…

Ngoài ra, để thấy đƣợc sự chuyển mình và phát triển cũng nhƣ sự đổi mới của

tiểu thuyết viết viết về nông thôn sau 1986 so với trƣớc, chúng tôi đã có cái nhìn đối

sánh với giai đoạn từ 1932 đến 1975 và giai đoạn tiền đổi mới (1975 - 1985) đƣợc xem

lànhƣ bƣớc chuẩn bị cho sự đổi mới của tiểu thuyết viết viết về nông thôn nhƣ Con

đường sáng của (Nhất Linh, Hoàng Đạo), Bước đường cùng của (Nguyễn Công Hoan),

Tắt đèn của (Ngô Tất Tố), Con trâu của (Nguyễn Văn Bổng), Cái sân gạch của (Đào

Vũ), Xung đột của (Nguyễn Khải), Bão biển của (Chu Văn), Buổi sáng, Đất làng của

4

(Nguyễn Thị Ngọc Tú), Ao làng của (Ngô Ngọc Bội), Đi bước nữa của (Nguyễn Thế

Phƣơng), Cửa sông của (Nguyễn Minh Châu), Đứng trước biển, Cù lao Tràm của

(Nguyễn Mạnh Tuấn)… Đồng thời, chúng tôi cũng tìm hiểu một số thể loại khác nhƣ

bút ký, truyện ngắn viết về nông thôncùng đề tài ở thời kỳ trƣớc và sau 1986, nhằm thấy

đƣợc sự vận động toàn cảnh của văn xuôi Việt Nam viết về nông thôn trong tiến trình

lịch sử văn học.

2.2. Phạm vi nghiên cứu

Từ đối tƣợng nhƣ vậy, tác giả xác định phạm vi của luận án là nghiên cứu những tiền đề để

tạo nên diện mạo hành tựu của tiểu thuyết Việt Nam viết về nông thôn Việt Nam giai đoạn

từ 1986 đến 2012 nhƣ tƣ duy nghệ thuật; nhu cầu nhận thức về hiện thực đa chiều; diện mạo

của tiểu thuyết viết về nông thôn trong mạch nguồn của tiểu thuyết đƣơng đại…. Từrong

đó, chúng tôi chọn khảo sát những yếu tố đổi mới nổi bật, những phƣơng diện nội dung và

nghệ thuật đặc trƣng. Chúng tôi cũng cố gắng làm sáng tỏ một số vấn đề nhƣ: nguyên nhân

dẫn đến sự đổi mới của tiểu thuyết nông thôn, sự riêng khác trong việc phản ánh hiện thực

nông thôn, những nét mới trong phƣơng thức biểu hiện của tiểu thuyết nông thôn đƣơng đại

và chỉ ra những tác phẩm tiêu biểu có sự đóng góp trong tiến trình hiện đại hóa văn xuôi nói

chung, tiểu thuyết về đề tài nông thôn nói riêng.thấy đƣợc những đóng góp quan trọng, có ý

nghĩa của tiểu thuyết viết về nông thôn trong tiến trình đổi mới văn xuôi Việt Nam sau 1986

trong tính chỉnh thể nội dung và hình thức nhƣ quan niệm hiện thực và con ngƣời cùng

những phƣơng thức, phƣơng tiện biểu hiện đặc sắc của chúng.

Sau 1986, viết về nông thôn, một số tác giả tiếp tục quay trở lại đề tài cải cách

ruộng, hợp tác hóa nông nghiệp. Vấn đề này rất nhạy cảm nhƣng đã đƣợc tiểu thuyết quan

tâm một cách rốt ráo vào những năm 1960. Những trầm tích về văn hóa truyền thống nằm

ở mạch ngầm trong đời sống nông thôn Việt Nam. Bởi đó thực sự là những giá trị truyền

thống bề sâu nhƣ phong tục, tập tục, tập quán để kết thành những phẩm chất trong sáng,

đẹp đẽ của nông dân Việt Nam, dĩ nhiên, cũng từ đó đọng lại không ít nỗi đau, những tủi

hờn, oan khuất đeo bám họ.

3. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Để thực hiện đề tài này, chúng tôi sử dụng các phƣơng pháp sau:

3.1. Phương pháp nghiên cứu xã hội học văn học: vận dụng để nghiên cứu tiến trình vận

động và phát triển của tiểu thuyết Việt Nam viết về nông thôn, nghiên cứu các tác phẩm tiêu

biểu đóng góp tích cực vào việc đổi mới của tiểu thuyết nông thôn Việt Nam viết về nông

thôngiai đoạn từ 1986 đến năm 2012.

5

3.2. Phương pháp phân tích, so sánh: nhằm làm sáng tỏ giá trị nội dung và nghệ

thuật, sắc thái độc đáo giữa những sáng tác của tiểu thuyết viết về nông thôn cùng và

không cùng giai đoạn; đồng thời so sánh sự đổi mới của tiểu thuyết viết về nông thôn

sau đổi mới (1986 - – 2012) với trƣớc đổi mới (1932 - 1985); so sánh thể loại tiểu

thuyết và các thể loại khác (truyện ngắn, kí, bút kí) trong cùng đề tài (đồng đại) để

thấy đƣợc nét nổi trội về những đặc trƣng cơ bản của tiểu thuyết viết về nông thôn.

3.3. Phương pháp cấu trúc, hệ thống, cấu trúc: đƣợc sử dụng để nghiên cứu

mối liên hệ nội tại hữu cơ của tác phẩm, đồng thời có cái nhìn tổng thể, khái quát về sự

chuyển mình, đổi mới của tiểu thuyết viết về nông thôn giai đoạn từ 1986 đến

2012này.

3.4. Phương pháp vận dụng lý thuyết thi pháp học:. nhằm nghiên cứu các yếu tố

tham gia cấu thành thế giới nghệ thuật Tiếp cận dƣới góc độ thi pháp đƣa đến sự thuận

lợi trong việc khám phá những cấu trúc phức tạp của thể loại tiểu thuyết Việt Nam viết

về nông thôn từ 1986 đến 2012 nhƣ ngôn ngữ, giọng điệu, kết cấu…trong tính chỉnh

thể nghệ thuật của chúng.

4. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN

4.1. Qua khảo sát Đặc trưng phản ánh hiện thực của tiểu thuyết Việt Nam về

nông thôn từ 1986 đến nay trên bình diện tổng thể (một giai đoạn) và trên bình diện cụ

thể (từng tác phẩm) để triển khai thành một hệ vấn đề, luận án đã góp phần nhận diện

chung nhất tiến trình vận động và phát triển của tiểu thuyết Việt Nam Việt Nam viết

về nông thôn từ 1986 đến 2012, . Trong đó, chú trọng giai đoạn sau đổi mới, một

mặtnhằm thấy đƣợc sự kế thừa, tiếp nối những thành tựu củaquả giai đoạn trƣớc 1986

và những vấn đề mà giai đoạn trƣớc đang đặt ra cho giai đoạn sau tiếp cận và phản

ánh. Qua đó, mặt khác thấy đƣợc sự bứt phá của giai đoạn sau trong bƣớc chuyển

mình của của tiểu thuyết viết về nông thôn đƣơng đạigiai đoạn này trong bƣớc chuyển

mình của đời sống xã hội và ý thức nghệ thuật của chủ thể sáng tạo. tiến trình hiện đại

hóa văn học dân tộc.

4.2. Khẳng định những thành tựu của tiểu thuyết Việt Nam viết về nông thôn từ

1986 đến 2012n nay là có cơ sở từ những điều kiện chính trị, xã hội của đất nƣớc sau

1975, và là sự đòi hỏi tự thân của văn học nói chung, tiểu thuyết viết về nông thôn nói

riêng trong sự tiếp tục phát triển ở thời kỳ đổi mới.

4.3. Luận án vận dụng những phƣơng pháp tiếp cận mới của Khoa Nghiên cứu

văn học, đồng thời học tập một số kinh nghiệm nghiên cứu tiểu thuyết của các nhà

nghiên cứu phê bình văn học nhƣ M. Bakhtin, Roland Barthesr, Iu. M. Lotman… giúp

bạn đọc có cái nhìn mới mẻ vềvề tiểu thuyết Việt Nam viết Việt Nam viết về nông

6

thôn sau đổi mới trên cả hai phƣơng diện nội dung và phƣơng thức nghệ thuật so với

so với thời kỳgiai đoạn trƣớc đó. Từ đó, đƣa ra những kết luận có tính chất khái quát

về sự đổi mới trong tƣ duy nghệ thuật, trong việc phản ánh hiện thực và cả phƣơng

thức biểu hiện từ nguồn mạch chung trong tiến trình vận động của tiểu thuyết Việt

Nam hiện đại.

4.4. Hiện nay, tiểu thuyết nói chung và tiểu thuyết về nông thôn nói riêng đƣợc

nhiều giới quan tâm nghiên cứu và bƣớc đầu khẳng định những thành tựu. Vả lại, giai

đoạn văn học sau 1975 đƣợc đƣa vào chƣơng trình giảng dạy ở bậc THCS, THPT và

bậc Đại học, sau Đại học. Tuy nhiên, tài liệu tham khảo về giai đoạn văn học này cũng

nhƣ mảng tiểu thuyết về nông thôn vẫn còn ít ỏi. Vì vậy, luận án cũng sẽ là một tài liệu

tham khảo hữu ích cho những ai quan tâm nghiên cứu, học tậpKết quả của luận án có

thể dùng để đƣa vào chƣơng trình giảng dạy ở bậc THCS, THPT và bậc Đại học, sau

Đại học; đồng thời dùng làm tài liệu tham khảo để viết giáo trình Văn học Việt Nam

hiện đại về đề tài nông thôn.

5. CẤU TRÚC LUẬN ÁN

Luận án gồm 150 trang chính văn. Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Công trình

tác giả đã công bố có liên quan đến luận án, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, Phụ chú,

phần Nội dung của luận án gồm 4 chƣơng.

Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu tiểu thuyết Việt Nam về nông thôn

n từ 1986

đến nay

Chƣơng 2: Diện mạo chung của tiểu thuyết Việt Nam về nông thôn từ 1986 đến nay

Chƣơng 3: Hiện thực và con ngƣời trong tiểu thuyết Việt Nam về nông thôn

từ 1986

đến nay

Chƣơng 4: Phƣơng thức nghệ thuậtbiểu hiện của tiểu thuyết Việt Nam về nông

thôn từ 1986

đến nay

7