Cty cổ phần

§Ò ¸n Kinh tÕ chÝnh trÞ

PhÇn A: Lêi më ®Çu

LÞch sö nh©n lo¹i ®· chøng kiÕn nhiÒu m« h×nh kinh tÕ kh¸c nhau. Mçi m«

h×nh ®ã lµ s¶n phÈm cña tr×nh ®é nhËn thøc nhÊt ®Þnh trong nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch

sö cô thÓ. Song hiÖn nay, m« h×nh kinh tÕ thÞ trêng lµ mét m« h×nh kinh tÕ phæ

biÕn vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ cña hÇu hÕt tÊt c¶ c¸c quèc

gia trªn thÕ giíi. M« h×nh nµy kh«ng chØ ®îc ¸p dông ë c¸c níc t b¶n chñ nghÜa,

mµ cßn ®îc ¸p dông ë c¸c níc ®i theo con ®êng x· héi chñ nghÜa. Nã ®îc vËn

dông ë c¸c níc ph¸t triÓn vµ c¶ ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. ViÖt Nam còng míi sö

dông m« h×nh kinh tÕ nµy ®îc kho¶ng h¬n 15 n¨m nay. Vµ cã nh÷ng thµnh tùu

mµ chóng ta ®· ®¹t ®îc còng nh cã nh÷ng khã kh¨n, nh÷ng vÊn ®Ò gÆp ph¶i cÇn

®îc gi¶i quyÕt trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang m« h×nh kinh tÕ míi. §iÒu nµy rÊt

®¸ng ®îc quan t©m.

Vµ hiÖn nay, chóng ta cÇn hiÓu râ vÒ t×nh h×nh kinh tÕ níc ta vµ t×nh h×nh

kinh tÕ cña thÕ giíi. NhÊt lµ ®èi víi sinh viªn khi nghiªn cøu vÒ kinh tÕ th× ®Ò tµi

nµy gióp cho chóng ta tr¶ lêi ®îc nh÷ng c©u hái: "Ph¶i ch¨ng mçi mét quèc gia

muèn cã ®îc t¨ng trëng kinh tÕ vµ n¨ng suÊt lao ®éng cao, muèn s¶n xuÊt ra

nhiÒu s¶n phÈm vËt chÊt cho x· héi th× nhÊt thiÕt ph¶i sö dông m« h×nh kinh tÕ thÞ

trêng ?", "V× sao m« h×nh kinh tÕ thÞ trêng l¹i ®Æc biÖt quan träng ®èi víi sù ph¸t

triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia?", "Kinh tÕ thÞ trêng h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh

thÕ nµo?", "Kinh tÕ thÞ trêng bao gåm nh÷ng nh©n tè nµo cÊu thµnh nªn vµ ho¹t

®éng cña nã ra sao?", "Bèi c¶nh nÒn kinh tÕ thÞ trêng ViÖt Nam ra ®êi vµ qu¸

tr×nh ho¹t ®éng cña nã diÔn ra nh thÕ nµo?", "NÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x·

héi chñ nghÜa ViÖt Nam cã ®Æc ®iÓm g× gièng vµ kh¸c so víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng

cña c¸c níc kh¸c trªn thÕ giíi?", "C¸ch thøc mµ chóng ta sö dông kinh tÕ thÞ tr￾êng trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ?"…

Hµng lo¹t nh÷ng c©u hái nµy sÏ lu«n xuÊt hiÖn khi chóng ta nghiªn cøu vÒ

kinh tÕ. §Ò tµi nµy sÏ gióp cho chóng ta hiÓu ®îc thªm vÒ b¶n chÊt, tÝnh chÊt

còng nh nguån gèc h×nh thµnh cña nÒn kinh tÕ . Ngoµi ra cßn gióp cho chóng ta

biÕt thªm ®îc vÒ thùc tÕ, nh÷ng nh©n tè, nh÷ng quy luËt nµo t¸c ®éng ®Õn kinh tÕ

thÞ trêng. §iÒu ®ã thùc sù bæ Ých vµ nã sÏ lu«n hç trî cho chóng ta trong qu¸

tr×nh häc tËp, nghiªn cøu vµ n©ng cao kiÕn thøc, tÝch luü ®îc cña b¶n th©n. Tõ ®ã

gióp cho chóng ta cã ®îc c¸i nh×n tæng qu¸t h¬n, thùc tÕ h¬n vµ nã dÇn h×nh

thµnh cho chóng ta mét t duy ph©n tÝch l«gic vÒ nh÷ng hiÖn tîng kinh tÕ x· héi

xÈy ra hiÖn nay.

§ã chÝnh lµ lý do mµ em chän ®Ò tµi nµy, ®Ò tµi: "TÝnh quy luËt h×nh

thµnh kinh tÕ thÞ trêng sù vËn dung vao nÒn kinh tÕ ë ViÖt Nam hiÖn nay " .

1

§Ò ¸n Kinh tÕ chÝnh trÞ

PhÇn B: néi dung

I/ nh÷ng vÊn ®Ò quy luËn chung vÒ nÒn kinh tÕ thÞ trêng

1. Kh¸i niÖm kinh tÕ thÞ trêng lµ g×?

NÒn kinh tÕ ®îc coi nh mét hÖ thèng c¸c quan hÖ kinh tÕ. Khi c¸c quan hÖ

kinh tÕ gi÷a c¸c chñ thÓ ®Òu biÓu hiÖn qua mua - b¸n hµng ho¸, dÞch vô trªn thÞ

trêng( ngêi b¸n cÇn tiÒn, ngêi mua cÇn hµng vµ hä ph¶i gÆp nhau trªn thÞ trêng)

th× nÒn kinh tÕ ®ã lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng

Kinh tÕ thÞ trêng lµ c¸ch tæ chøc nÒn kinh tÕ - x· héi trong ®ã, c¸c quan hÖ

kinh tÕ cña c¸c c¸ nh©n, c¸c doanh nghiÖp ®Òu biÓu hiÖn qua mua b¸n hµng hãa,

dÞch vô trªn thÞ trêng vµ th¸i ®é c xö cña tõng thµnh viªn chñ thÓ kinh tÕ lµ híng

vµo viÖc kiÕm lîi Ých cña chÝnh m×nh theo sù dÉn d¾t cña thÞ trêng

Kinh tÕ thÞ trêng lµ kinh tÕ hµng hãa ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao, khi tÊt c¶

c¸c quan hÖ kinh tÕ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt xuÊt hiÖn ®Òu ®îc tiÒn tÖ

ho¸, c¸c yÕu tè cña s¶n xuÊt nh: ®Êt ®ai vµ tµi nguyªn, vèn b»ng tiÒn vµ vèn vËt

chÊt, søc lao ®éng, c«ng nghÖ vµ qu¶n lý, c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô t¹o ra, chÊt

x¸m ®Òu lµ ®èi tîng mua b¸n, lµ hµng hãa

Ngoµi ra khi nãi vÒ kh¸i niÖm vÒ kinh tÕ thÞ trêng th× chóng ta cßn cã thªm

hai quan ®iÓm kh¸c nhau n÷a ®îc ®a ra trong héi th¶o vÒ "kinh tÕ thÞ trêng vµ

®Þnh híng x· héi chñ nghÜa" do héi ®ång lý luËn trung ng tæ chøc:

Mét lµ, xem "Kinh tÕ thÞ trêng lµ ph¬ng thøc vËn hµnh kinh tÕ lÊy thÞ trêng

h×nh thµnh do trao ®æi vµ lu th«ng hµng hãa lµm ngêi ph©n phèi c¸c nguån lùc

chñ yÕu; lÊy lîi Ých vËt chÊt, cung cÇu thÞ trêng vµ mua b¸n gi÷a hai bªn lµm c¬

chÕ khuyÕn khÝch ho¹t ®éng kinh tÕ. Nã lµ ph¬ng thøc tæ chøc vËn hµnh kinh tÕ -

x· héi, kh«ng tèt mµ còng kh«ng xÊu. Tèt hay xÊu lµ do ngêi sö dông nã. Theo

quan ®iÓm nµy, kinh tÕ thÞ trêng lµ vËt "trung tÝnh", lµ "c«ng nghÖ s¶n xuÊt" ai sö

dông còng ®îc

Hai lµ, xem "Kinh tÕ thÞ trêng " lµ mét lo¹i kinh tÕ - x· héi - chÝnh trÞ, nã

in ®Ëm dÊu Ên cña lùc lîng x· héi lµm chñ thÞ trêng. Kinh tÕ thÞ trêng lµ mét

ph¹m trï ho¹t ®éng, cã chñ thÓ cña qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ®ã, cã sù t¸c ®éng lÉn

nhau cña c¸c chñ thÓ ho¹t ®éng. Trong x· héi cã giai cÊp, chñ thÓ ho¹t ®éng

trong kinh tÕ thÞ trêng kh«ng chØ ph¶i c¸ nh©n riªng lÎ, ®ã cßn lµ nh÷ng tËp ®oµn

x· héi, nh÷ng giai cÊp. Sù t¸c ®éng qua l¹i cña c¸c chñ thÓ ho¹t ®éng ®ã cã thÓ

cã lîi cho ngêi nµy, tÇng líp hay giai cÊp nµy; cã h¹i cho tÇng líp, giai cÊp kh¸c

2

§Ò ¸n Kinh tÕ chÝnh trÞ

Tãm l¹i: Kinh tÕ thÞ trêng lµ mét trong nh÷ng ph¬ng thøc tån t¹i (ph¬ng

thøc ho¹t ®éng) cña nÒn kinh tÕ mµ trong ®ã c¸c quan hÖ kinh tÕ ®Òu ®îc biÓu

hiÖn th«ng qua quan hÖ hµng ho¸ - thÞ trêng (tøc lµ mäi vÊn ®Ò cña s¶n xuÊt vµ

tiªu dïng ®Òu ®îc th«ng qua viÖc mua b¸n trªn thÞ trêng). Kinh tÕ thÞ trêng lµ

tr×nh ®é ph¸t triÓn cao cña kinh tÕ hµng ho¸ vµ v× thÕ nã hoµn toµn kh¸c víi kinh

tÕ tù nhiªn - lµ nÒn kinh tÕ quan hÖ díi d¹ng hiÖn vËt, cha cã trao ®æi

2. TÝnh quy luËt vµ sù h×nh thµnh kinh tÕ thÞ trêng

Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ trêng g¾n liÒn víi qu¸

tr×nh x· héi ho¸ s¶n xuÊt th«ng qua c¸c qu¸ tr×nh sau:

a. Tæ chøc ph©n c«ng vµ ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi

Ph©n c«ng lao ®éng x· héi lµ sù ph©n chia lao ®éng x· héi ra c¸c ngµnh,

c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt kh¸c nhau, t¹o nªn sù chuyªn m«n ho¸ lao ®éng vµ theo ®ã

lµ chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt thµnh nh÷ng ngµnh nghÒ kh¸c nhau

Do cã ph©n c«ng lao ®éng x· héi, mçi ngêi chØ s¶n xuÊt mét thø hoÆc mét

vµi thø s¶n phÈm. Song nhu cÇu cña hä l¹i bao hµm nhiÒu thø kh¸c nhau, ®Ó tháa

m·n nhu cÇu ®ßi hái cÇn cã sù trao ®æi s¶n phÈm gi÷a hä víi nhau

Tæ chøc x· héi ho¸ cña s¶n xuÊt thÓ hiÖn ë chç do ph©n c«ng lao ®éng x·

héi, nªn s¶n phÈm cña ngêi nµy trë nªn cÇn thiÕt cho ngêi kh¸c, cÇu cho x· héi

Ph©n c«ng x· héi ngµy cµng s©u s¾c, chuyªn m«n ho¸, hiÖp t¸c ho¸ ngµy

cµng t¨ng, mèi quan hÖ gi÷a c¸c ngµnh,c¸c vïng ngµy cµng chÆt chÏ. Tõ ®ã xo¸

bá tÝnh tù tóc, tù cÊp, b¶o thñ, tr× trÖ cña nÒn kinh tÕ, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh x· héi

ho¸ s¶n xuÊt vµ lao ®éng

Sù ph©n c«ng lao ®éng diÔn ra trong néi bé ngµnh; trong c¸c ngµnh víi

nhau

Do sù ph¸t triÓn nh vò b·o cña khoa häc - c«ng nghÖ, mèi liªn hÖ gi÷a c¸c

ph©n xëng, gi÷a c¸c c«ng ®o¹n trong néi bé xÝ nghiÖp ngµy cµng mËt thiÕt, tinh

vi h¬n; hµng v¹n c«ng nh©n, c«ng tr×nh s, c¸c nhµ khoa häc ph¶i hiÖp ®ång thèng

nhÊt, cïng nhau nç lùc míi lµm cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt tiÕn hµnh tr«i ch¶y ®îc,

ph¹m vi ph©n c«ng hîp t¸c ®· vît xa qu¸ tr×nh gia c«ng trùc tiÕp ®èi tîng lao

®éng, vµ trë thµnh qu¸ tr×nh toµn bé bao gåm nghiªn cøu khoa häc ph¸t minh

s¸ng chÕ, thiÕt kÕ lËp ch¬ng tr×nh, tù ®éng ®iÒu khiÓn, sö lý th«ng tin, chÕ t¹o,

b¶o dìng thiÕt bÞ….§ång thêi t×nh h×nh ®ßi hái ngµy cµng nhiÒu nh÷ng xÝ nghiÖp

kh¸c nhau cung cÊp m¸y mãc thiÕt bÞ, linh kiÖn, nguyªn liÖu, cßn s¶n phÈm s¶n

xuÊt ra ph¶i chuyÓn nhanh ngay ®Õn nh÷ng thÞ trêng cã lîi ngµy cµng xa h¬n.

§iÒu ®ã cho thÊy tÝch tô vµ tËp trung t b¶n cµng lín th× s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa

ngµy cµng x· héi ho¸

3