Công ty cổ phần Gang thép Thái Nguyên trong thời kỳ đổi mới (1986-2010)

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

---------------

NGUYỄN THỊ THẢO

CÔNG TY CỔ PHẦN GANG THÉP THÁI NGUYÊN

TRONG THỜI KỲ ĐỔI MỚI ( 1986 - 2010)

Chuyên ngành: Lịch sử Việt Nam

Mã số: 602254

LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ VIỆT NAM

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC

GS. TS NGUYỄN NGỌC CƠ

Thái Nguyên - 2012

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Cùng với bề dày lịch sử trong cuộc cách mạng dân tộc, dân chủ nhân

dân, từ năm 1959 Thái Nguyên lại có thêm một vinh dự mới được Trung

ương Đảng, Chính phủ chọn là địa điểm để xây dựng Khu công nghiệp Gang

thép Thái Nguyên - đứa con đầu lòng của nghành công nghiệp nặng Việt Nam

- một trong những công trình trọng điểm thực hiện Nghị quyết Hội nghị thứ

XIV của BCH Trung ương Đảng khóa II (11/1959) về “Ra sức phát triển công

nghiệp sản xuất các tư liệu sản xuất”.

Sau thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước (1954 - 1975),

nước ta chuyển sang giai đoạn đất nước độc lập, thống nhất, đi lên chủ nghĩa

xã hội. Trong 10 năm đầu (1976 - 1986) đi lên chủ nghĩa xã hội, thực hiện kế

hoạch nhà nước 5 năm do Đại hội IV (12/1976) và Đại hội V (3/1982) của

Đảng đề ra, bên cạnh những thành tựu và ưu điểm, chúng ta gặp không ít khó

khăn, yếu kém, cả sai lầm, khuyết điểm. Khó khăn của ta ngày càng lớn, sai

lầm chậm được sửa chữa, đưa đến khủng hoảng, trước hết về kinh tế - xã hội,

đòi hỏi phải đổi mới.

Đường lối đổi mới của Đảng đề ra lần đầu tiên tại Đại hội VI

(12/1986), được điều chỉnh, bổ sung và phát triển tại Đại hội VII (6/1991),

Đại hội VIII (6/1996), Đại hội IX (4/2001). Sau hơn 20 năm thực hiện đổi

mới, đất nước ta đã thu được rất nhiều thành tựu to lớn: thoát khỏi khủng

hoảng kinh tế, bước vào thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá, thực hiện dân

giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.

Thái Nguyên là tỉnh có nguồn tài nguyên khoáng sản phục vụ cho sản

xuất gang thép, trong đó chủ chủ yếu là quặng sắt và các nguyên liệu phụ trợ.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

Ngoài ra vùng tiếp giáp như Tuyên Quang, Cao Bằng cũng có nguồn quặng

sắt tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất gang thép phát triển.

Trải qua hơn 20 năm thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, Công ty

Gang thép Thái Nguyên đã có nhiều chuyển biến quan trọng. Điều đó đã

khẳng định đường lối đúng đắn của Đảng, cũng như sự vận dụng sáng tạo,

linh hoạt, phù hợp với hoàn cảnh của Công ty. Tuy nhiên, bên cạnh những

thành tựu vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế và khó khăn.

Vì vậy, việc nghiên cứu tìm hiểu về Công ty Gang thép Thái Nguyên

trong giai đoạn đổi mới (1986 - 2010) không chỉ có ý nghĩa về mặt khoa học

mà cả về thực tiễn.

Qua đó khái quát lên bức tranh toàn cảnh về Công ty Gang thép Thái

Nguyên từ năm 1986 đến năm 2010; rút ra những bài học kinh nghiệm về

những thành công, hạn chế.

Việc nghiên cứu đề tài này còn để làm rõ hơn truyền thống lịch sử, văn

hoá của Công ty trong quá khứ và hiện tại. Từ đó, giáo dục các thế hệ trẻ của

Công ty, thêm trân trọng, giữ gìn và phát huy truyền thống quý báu mà Công

ty đã đạt được. Một số nội dung của luận văn có thể sử dụng để làm tài liệu

tham khảo trong giảng dạy lịch sử của ngành, địa phương.

Xuất phát từ những lí do trên, tôi đã chọn vấn đề “Công ty cổ phần

Gang thép Thái Nguyên trong thời kì đổi mới (1986 - 2010)” làm đề tài luận

văn thạc sĩ.

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

Đã có một số công trình nghiên cứu của cá nhân, tập thể, các tổ chức

viết về đề tài Công ty Gang thép Thái Nguyên.

Liên quan đến đề tài là các văn kiện nghị quyết của Đảng, nhất là văn

kiện đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI, VII, VIII, IX.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

4

Ngoài ra, còn có cuốn sách “Công nghiệp nặng Việt Nam 50 năm xây

dựng và phát triển” của Nhà xuất bản Khoa học Kỹ thuật - Hà Nội năm 1995,

đã nêu những định hướng đổi mới của nghành công nghiệp nặng cả nước nói

chung và Công ty Gang thép từng khu vực nói riêng.

Phản ánh quá trình vận động hình thành, phát triển Công ty và thực

hiện đường lối đổi mới của Đảng ở tỉnh Thái Nguyên, có: “Lịch sử Đảng bộ

tỉnh Bắc Thái - tập 1” (xuất bản năm 1980); “Lịch sử Đảng bộ tỉnh Bắc Thái -

tập 2” (xuất bản năm 1991) của Ban nghiên cứu lịch sử Đảng tỉnh Bắc Thái.

Cuốn “Lịch sử Đảng bộ tỉnh Thái Nguyên - tập 1 (1936 - 1965)” (xuất bản

năm 2003); “Lịch sử Đảng bộ tỉnh Thái Nguyên - tập 2 (1965 - 2000)” (xuất bản

năm 2005); của Ban chấp hành Đảng bộ tỉnh Thái Nguyên.

Năm 1967, Công đoàn Công ty Gang thép Thái Nguyên xuất bản cuốn

“Vài nét về quá trình xây dựng - sản xuất - chiến đấu của Khu Gang thép Thái

Nguyên (1959 - 1967)”. Cuốn sách đã giới thiệu về quá trình hình thành, hoạt

động của Công ty, đặc biệt là giai đoạn vừa sản xuất vừa chiến đấu chống

chiến tranh phá hoại lần 1 của Mĩ.

Năm 1978, Phòng Thông tin - Văn hóa Công ty Gang thép Thái

Nguyên xuất bản cuốn “Khu Gang thép Thái Nguyên - vài nét về lịch sử

truyền thống”. Cuốn sách đã giới thiệu một cách toàn diện văn hóa – lịch sử

về Khu Gang thép Thái Nguyên.

Năm 2003, Đảng ủy Công ty Gang thép xuất bản “Công ty Gang thép

Thái Nguyên 1959 - 2003 - Biên niên sử tóm tắt”. Cuốn sách đã dựng lại quá

trình xây dựng, trưởng thành và thành quả của Công ty trong hơn 40 năm từ

khi thành lập, trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước, xây dựng và

bảo vệ Tổ quốc, và thực hiện công cuộc đổi mới ở Công ty.

Báo cáo, Chỉ thị, Nghị quyết của Đại hội Đảng bộ, Công đoàn, Đoàn

Thanh niên và các văn bản có liên quan của Tổng Giám đốc Công ty. Các văn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

5

bản đó đã nêu lên những thành tựu, hạn chế, chỉ ra được nguyên nhân, bài học

kinh nghiệm trong việc thực hiện nghị quyết Đại hội đại biểu khoá trước, đề

ra phương hướng, mục tiêu, nhiệm vụ và những giải pháp cho nhiệm kỳ tiếp

theo nhằm đưa Công ty phát triển toàn diện, vững chắc.

Báo cáo tổng kết hàng năm của Công ty, những tư liệu đăng trên các

báo, tạp chí của Trung ương, địa phương. Trên cơ sở đó, có những đánh giá

chung tình hình thực hiện nhiệm vụ, mục tiêu năm trước, đề ra nhiệm vụ mục

tiêu trong năm tới.

Hệ thống tư liệu trong Bảo tàng công nhân Gang thép, tài liệu tóm tắt

phục vụ kỷ niệm 25, 30, 35 năm ngày truyền thống công nhân Gang thép

cũng phản ánh tình hình hoạt động của Công ty.

Tuy nhiên, cho tới nay vẫn chưa có công trình nào đi sâu tìm hiểu

những hoạt động, chuyển biến của Công ty từ 1986 đến năm 2010. Vì vậy,

việc đi sâu tìm hiểu về những hoạt động, chuyển biến của Công ty từ 1986

đến năm 2010 là một vấn đề mới mẻ và cần thiết.

3. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu, nhiệm vụ đề tài

3.1 Đối tượng nghiên cứu

Luận văn nghiên cứu về Công ty cổ phần Gang thép Thái Nguyên trong

thời kì đổi mới từ 1986 - 2010.

3.2 Phạm vi nghiên cứu

Về thời gian: Luận văn nghiên cứu từ 1986 khi đất nước bắt đầu bước

vào thời kì đổi mới đến năm 2010. Tuy nhiên, để làm rõ những hoạt động của

Công ty cổ phần Gang thép Thái Nguyên, luận văn còn đề cập khái quát quá

trình hình thành và phát triển của Công ty trước đổi mới.

Về không gian: Luận văn giới hạn trong Công ty cổ phần Gang thép

Thái Nguyên.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

6

3.3 Nhiệm vụ đề tài

Thứ nhất, khái quát về Công ty Gang thép Thái Nguyên: quá trình hình

thành, tổ chức, hoạt động… trước 1986.

Thứ hai, nghiên cứu hệ thống, toàn diện mọi hoạt động của Công ty từ

1986 đến 2010. Qua đó, rút ra, mặt mạnh và những hạn chế của Công ty Gang

thép Thái Nguyên đối với sự phát triển kinh tế - xã hội từ 1986 - 2010.

4. Nguồn tƣ liệu, phƣơng pháp nghiên cứu

4.1. Nguồn tư liệu

Luận văn sử dụng các nguồn tài liệu liên quan tới đề tài gồm: các văn

kiện Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng, các chỉ thị, Nghị quyết của Đảng

và Nhà nước; các văn kiện, Nghị quyết, Báo cáo của Bộ Công thương, Sở

Công thương tỉnh Thái Nguyên, Công ty Gang thép Thái Nguyên, các số liệu

thống kê của các cơ quan kinh tế tỉnh Thái Nguyên.

Luận văn còn kế thừa các nguồn tư liệu, các kết quả nghiên cứu khoa

học đăng trên các sách chuyên khảo, bài viết, bài nghiên cứu về Công ty đăng

trên báo và tạp chí, đặc biệt là các cuốn Công ty cổ phần gang thép Thái

Nguyên 50 năm xây dựng và phát triển.

Ngoài ra luận văn còn sử dụng các tài liệu điều tra thực địa.

4.2. Phương pháp nghiên cứu

Để thực hiện đề tài này, luận văn sử dụng chủ yếu phương lịch sử và

phương pháp lôgic. Ngoài ra, luận văn còn sử dụng các phương pháp khác

như: thống kê, so sánh, điều tra, điền dã, phân tích.

5. Đóng góp của luận văn

- Luận văn trình bày hệ thống, sinh động quá trình hình thành, phát

triển và chuyển biến của Công ty cổ phần Gang thép Thái Nguyên trong giai

đoạn đổi mới (1986 - 2010).

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

7

- Luận văn đánh giá những thành công của công cuộc đổi mới của

Công ty, đồng thời cũng chỉ ra những điểm mạnh, những mặt hạn chế của

Công ty trong công cuộc công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước. Với những

đóng góp đó, luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho những nhà nghiên

cứu trong việc xây dựng, phát triển của Công ty. Đồng thời, có thể làm tư liệu

giảng dạy lịch sử địa phương

6. Kết cấu luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung

luận văn chia làm 3 chương:

- Chương 1: Sơ lược quá trình hình thành và phát triển của Khu Gang

thép Thái Nguyên (1959 - 1986).

- Chương 2: Khu Gang thép Thái Nguyên trong thời kì đổi mới

(1986 - 2005).

- Chương 3: Công ty cổ phần Gang thép Thái Nguyên (2006 – 2010).

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

8

NỘI DUNG

CHƢƠNG 1

SƠ LƢỢC QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN KHU CÔNG

NGHIỆP GANG THÉP THÁI NGUYÊN (1959 - 1986)

1.1. Vài nét về vùng đất Thái Nguyên và sự ra đời của Khu Công

nghiệp Gang thép Thái Nguyên

Thái Nguyên là một tỉnh miền núi và trung du, là cầu nối giữa các tỉnh

biên giới phía Bắc với đồng bằng Bắc bộ và Thủ đô Hà Nội, có tiềm năng về

đất đai, tài nguyên và nguồn lực. Thời kỳ đầu xây dựng Khu Gang thép tỉnh

có 7 huyện (Đại Từ, Định Hoá, Võ Nhai, Phú Lương, Đồng Hỷ, Phú Bình,

Phổ Yên) và thị xã Thái Nguyên là tỉnh lỵ. Năm 1962 là thị xã Thái Nguyên

đến năm 2002 được nâng lên thành thành phố loại II và đến năm 2010 được

công nhận là thành phố loại I. Tỉnh cũng được Chính phủ cho thành lập thêm

thị xã Sông Công, nâng số đơn vị hành chính cấp huyện của tỉnh lên 9 đơn vị.

Thái Nguyên có 08 dân tộc chính: Tày, Nùng, Dao, Sán Dìu, Sán Chay, Kinh,

Hoa, H'Mông... sinh sống nhưng đông nhất là người dân tộc Kinh, Tày. Hiện

nay, tỉnh Thái Nguyên có diện tích tự nhiên là 3.546,5 km2

với số dân trên

1.137 nghìn người.

Kinh tế của Tỉnh sau hoà bình lập lại (1954) chủ yếu là kinh tế nông

nghiệp tự cấp, tự túc. Những năm sau này trong quá trình xây dựng chủ nghĩa

xã hội (CNXH) và nhất là sau khi đất nước thống nhất, thực hiện đường lối

đổi mới của Đảng, kinh tế của tỉnh Thái Nguyên không ngừng phát triển với

cơ cấu kinh tế công nghiệp - dịch vụ - nông, lâm nghiệp theo hướng công

nghiệp hoá, hiện đại hoá.

Tiềm lực của tỉnh ngày càng lớn mạnh hơn trước. Ngoài nguồn nội lực,

trên địa bàn của tỉnh còn có nhiều cơ sở công nghiệp, dịch vụ lớn và quan

trọng của Trung ương, các nhà đầu tư trong và ngoài nước; các trường đại