Thư viện tri thức trực tuyến
Kho tài liệu với 50,000+ tài liệu học thuật
© 2023 Siêu thị PDF - Kho tài liệu học thuật hàng đầu Việt Nam

Công nghệ gen
Nội dung xem thử
Mô tả chi tiết
NHA XUAT BAN KHOA HQC vA KYTHUAT
HA N(:n - 2006
CONG NGHE GEN •
GS.TSKH DAI DUY BAN
3
Diing te' belo go'e co 1111die'lf Trj cac bfnh hiim IIgheo vel xii 1I(;iIIJllf:
bflllt liei, dltr/flg, bfnh Parkinsoll, b¢nlt ling llil( mal( cac 10(li v.v...
rile:
D{ic hi¢T li¢lI pluip gen - la phuang pluip c"[(a IJ¢/llt b(illg gen vel Ilwoe
gen dang dl({/c thinh Mill", dd gop phdn die'li trf vel cltiia k/t6i f7l{jl st/ m(J1 so'
benh nan y nlur: X(/ nang, thieu mau hong call liem, b¢1I1t mall klt6 dong, ling
thu v.v ... N Jilt vcJy, 1'6rang cong Ilgltf gen dong vai tro clll; d90. Grill dciy vall
(Ie'stin xud: Ie' bao phoi goc (Ie.' bao mdm phoi} ell pliuc 111.1 ngliien ctru va
die'lI 11'1cling dang duac ban ali I'd pJul/ 11'ill1. dim r(J 1M coug nghf gen Cling
gop phdn qU{J/1 trong, vai fro Clta cuu Dolly vel ky tllll{it Ie' b(IO goc phoi da
ddy \'i¢c die'lf tri y 119Clell m(J1 tdm cao lion I1Ira.
Te' bao goc phoi t90 ur plio! nluin bdn vai Ie' bao sinh during Clta Jlgl((/i
bfllll c6 ('(Ie lai lillI/lilt:
+ Khoug hi hang /'''0 miln dich cdn Ira khi glu:p \'do COIhl
+ Co Ihinllitn nlw/111 vel bi~1 /10(1 1at ccl cac tii' bao va co qU(1Ildl thay
Di truyen hoc phdn tif nghien Clfll C(1'1I true cae gen \'(~SI_( "{III //(11111
('(Ie san phdm Clla cluing trong m91 rt bao. Ldnh r{te lUiy klu)l7g ngll'l1g dl(lC
pluit Irien III nlut ky rJlII~i( lien quan dell Sl/ tliao tdc ADN. ARN va protein
(hay doi mau If: \'0 manh me rna cac ky f/I/{(if do ngdy nay duac goi I" cong
ngh~ gen.
eollg Ilg/t¢ gen 1'(1 doi dd ddn toi nhiing (iell btl pili tliuang trong 111I/c
li/n y khoa vel trong /lOllg I1gllifp. Cong ngh¢ geu hi sai chi dd Clia Cong
Ilg/i¢ sinh hoc. N hel cong l1gh¢ gen llgui'ji ta dd wi dang I~W ra ('(Ie loai cay
trong, vtit nuoi bh?ll ddi gen nluim cling cdp luang thuc tliuc phci'm m(Jr cacli
d(Ji dao Fa da dang ..tao ra cdc loai 11111(/C. cac sinh phdm ({IIY gi(r dd1 lie'n dr!
chiia benh; sdn xudt fa cac b(J kit cliei'll dodn sam \'a chinh xac cdc benh ..1{10
ra clic vaccine (vacxin) pluin tir leli t61u;p depliong CelC b¢nh virus (virut) \'a
nhiem kill/ail.
tor GIOI THItu
4
C()l1g ng/i{1 gel/ Id gi? C(1c IlgU,will Iy ca ban Clia coug Ilgh¢ gen \'(II/;Ig
clullg c(}lIg I/gh~'ige/l trong Ulc liul, I'I/C kiuh Ie'(/II(/Cdan II/I/olle' tuio?
Trong J/ltirJlg nam quo, cluing toi dti C() 11I()f Sf)' cong trill" ughieu CII'II
('(II) /1() I'd ni'p Nha 111(/1(' \'(f chdn dodn sam ungthu ga/1, uug tlu: 1'{)J11 hong,
lI//g thu \'Ii I'd mot s(/ b~lI/i virus I'/{>/I ('() die'u kicJn fiell luutli cdc k,v Ihl/{If I'e'
c(mg Jlgh¢ gen. Do de)dl gop pluln him sang trJ nliiing vdn de' tren dong tltoi
df diip 1(lIg dirac nlut CCIII Clia (,(IC sill" vien dai hoc. ('(Ie hoc vien cao 1I<)c,
("(/('ngliifll cu« sinh 1'(/ nliu cdu tham klulo ctia ('(Ie can b(l gidug day, can btj
Ilgltihl ('11'11trong die Ilgdnh ('(>JIg/lgltf sinh hoc, y duoc, IIC)",!; ldm fllll," sdn;
cllllllg 16i bien SO<1I1 clI()i, sacl! "C611g Ilgltf 8(!11".
N (Ji dung cuon sdch g(5111J 6 clurong d/((1C s6p ~'el}tlieo ,llIr rlf logic Ilr
IIglfyhl Iy ('0 belli dell k)"':tluuit, flr ciC111gkin elell plll((, t{IP ciia Il1(J/llgclllll klioa
1t()C lti¢1I dai. Rieng pluin itng dung cit( ,N cdp I'iilngdll gr;n, vi Illii(/a bai bao
IIh;~'/( sarh kluic: lit?n q[(((11 d(1'1f <fa de' q/[J dell. Trang qu« trinh bihl .\'0<111
cI/(7c kft{)ng trtinh klu3i nhirllg thiel/ sot, Chung toi xiu cdm (1/1 .1'1/ d611g gop
C/((/ cdc h~11Idoc,
CII/iJig toi sin cdm an sl,rdollg grJP clia GS, L(I Dinl! LI(Ong, GS Nglly<?n
Dinh Huycn, TS Hr) HIf,YII" Thuy Duong, PGS Hoang Tit! Biell Ng~lc 1'£'1
nll"lll tac gid k/I(IC cW gil; trong phdn "lei; lieu tliam klulo' cia ClIl1g cc(p cho
CJ/flllg f(ii IIliiiu uu 'if /I be>'fell de" CW'j'1I scicli hOc/II chlnh 11(//1.
Chung f(Ji cilng cluin thtin]! cdm (/11 Nlui ,waf ban KIIO(/ hoc vel K)i
Iltl(~il wi Bien uip \'i£ill dd bien r(tp 1'(1C/IO xlllil bdn d/ C/l(;'11 such dirac slim
dell h~11/doc xa gun 1/'011g cd 111(/(.'.
5
1. Cong nghe gen.
2. Cong nghe nano hay con goi Ia c6ng nghe sieu nho,
3. Sinh hoc dien Ilr hay con goi lit Tin sinh hoc (bioinformarics).
4. Di~llttr quang hoc,
5. Xe hoi hydro.
6. Ky thuat mo phong sieu thuc,
7. Sieu dan nhict d\} cao,
8. Cong nghe tai sinh the gioi dong vat e6 dai,
9. May tinh thong minh,
10. Nhirng V~lt lieu moi.
Voi noi dung cua cucn sach nay. lac gia chi tap trung trinh bay v<!de
C{)NG NGH(t HU()NG Ten TUONG LA[
The ky XXI Iii the ky cua c6ng nghe cao, muoi cong nghe rnoi se dun
chung ra vao the ky nay. thea nhu VS.News, TS. Duong Huycn 16ng hop tu
biio chi.
Loai nguoi dang d~l chan vao Ihe' ky XXI c6 Ie luang lai con nhieu
dieu ky dieu rna tharn chi den cac nha tien trio cac nha lien doan lai unh nhal
cling kh6ng hlnh dung ra duoc. The ky XXI Iil ky nguyen cua cong ngh¢
gen, hi thudt vdt lieu sieu dan, bionics, sieu vi di¢n (It, cting ngh4 sieu
II/Ill ..• va con biet baa nhieu nhiing lien b¢ khac cua khoa hQC va cong nghc.
51! ket hop cua khoa hoc ky thuat voi cac y tuong cua nheng cai duu vi dai.
Kha nang vo han cua loai nguoi va cac nhu cau phat tri~n d5 d~y cuoc each
rnang khoa hoc cong nghe len den dinh cao moi.
M6i hom nay thoi n6 con Ia y luang cua mot ai do thl ngay mai no d5
co the la mot c6ng nghe duoc dua V~tO cuoc song. Muai cong nghc duoc coi
la co trien vong nhfll trong thap nicn sap toi cua the ky XXIIA:
., ,..' MODAU
6
khai niern, nhfing nguyen 19 co ban cua gen va coug ngh¢ gen mot trong
rmroi huang cua cong nghe cao:
Sinh hoc phan tir cua gen va cong nghe gen
Cac khai niern va nguyen 19 co ban cua cong nghe gen
Cong nghe gen trong nganh y va duoc hoc cung nlnr nganh nang
nghiep hien dai.
7
PHAN A - KHAI NlitM vt GEN VA CONG NGH:E:GEN 11
. Chuang /. KHAI NI~M VB GEN vA CONG NGH~ GEN 12
Chuang 1/. SljSAO CHEP -SINH TONG HOP ADN 17
I. Sinh tong hop ADN a cac te bao sinh vat nhan so 17
I. Nguyen 19 cua SI! sao chep ADN 17
2. Cac enzym tham gia trong cac qua trlnh sao chep ADN 20
3. Cac giai doan sao chcp ADN 22
II. Sinh t(jng hop ADN (1 cac te bao sinh v~t nhan chuan 24
I. Giai doan GI 25
2. Giai doan S 25
3. Giai dean 02 28
4. Giai doan nguyen phan 28
III. SI! sua chua sai sot trong qua trinh sao chep sinh tong hop ADN 28
1. Cac tac nhan sinh, ly, hoa gay thuong ton ADN 29
2. Cac he thong sua chua thuong t60 va co che sua chira 30
Chuang III. SljPHIEN MA.- SINH TONG HOP ARN 33
I.Sinh long hop ARN a sinh vat nhan so 34
1. Mot s6 d~c di~m ve enzyrn ARN polymeraza 34
2. SI! mo' dau, keo dai va ket thuc SI!sao cac chuoi polyribonucleotid 38
Cong nghe gen
Uti gioi thieu 3
M&~u 5
MlJC LlJC
8
PHAN B - cAe PHUONG PHAp xAc DINH GEN
vA C()NG NGHt BIEU HItN GEN 93
CII/({lI1g VI. cAe ENZYM eAT, BIEN DOl vA NOI ADN 94
II. Sinh tcing hop ARN 0 sinh vat nhan'-chuan 40
1. MQt s6 d~c diem can phan biet 40
2. Ole giai doan rna dau, keo dai va ket thuc 51.! phien rna 42
3. Cac chat !IC che' SI! tong hop ARN 43
4_ SI.!hoan thien ARN ribosom 44
5. SI! hoan thien ARN thong tin 45
Chuang tv MAT MA D1TRUYEN, SljDlCH MASINH TONG HOP PROTEIN 48
I. Mat rna di truyen 48
1. Cac phan Itt bao quan va van chuyen thong tin di truyen 48
2. Cach bao quan va van chuyen thong tin di truyen trong ADN va
mARN, cac bang chirng ve rna bo ba 48
3. Giai ma di truyen 51
4. Cac dac diem ella rna di truyen 52
II. SI! dich rna- sinh tcing hop protein 55
I, Cac chat tharn gia tong hop protein 55
2. Vai tro cua mot 56 yeu t6 quan trong tham gia qua trlnh sinh t6ng
hop protein 57
3. Cac giai doan cua qua trlnh sinh tong hop protein 64
CJll((/IZgV. DIEU HOA HOAT DONG BIEU HI.eN GEN 6R
I. Mo hlnh dieu hoa hoar dong bieu hien gen l:J te bao nhan so 69
II. Mo hinh dieu hoa hoat dong bieu hien gen 0 te bao nhan chuan 72
III. Mo hlnh dieu hoa hoat dong bieu hien gen 00 co the da bao bac
cao 80
IV. Mo hlnh dieu hoa hoat dong bieu hien gen thong qua mang te bao
trong SI! phan chia t6' bao 86
9
1. Cac enzyrn han ch€ 95
II. Nhiing enzym khac lien quan den cac thao tac tren ADN 98
Chuang VIl. PHUONG PHAp TAcH CHIET AXIT NUCLEIC 109
I.SI! chuan bi ADN cua toan bo te bao 110
II. SI! chu11nbi ADN cira plasmid 112
Ill. SI.!chuan bi ADN cua thirc khuan th~ 114
IV. Cac phuong phap tach chiet axil nucleic CI,I th~ 116
Chuang vut. PHUONG PHAp LAl PHAN TVY A. PHUOl\:G PHAp
OANH DAU PHAN TV 124
I. Phuong phap 1ai axit nucleic 124
II. Phuong phap danh dau axit nucleic 126
CIII (CfIIg IX CAc LOAl YAT CH1) THU NHAN YA cAc LOAI
VECTO CHON DONG 129
I.Cac loai \'~t chu thu nhan 129
1. V~t ehu ia Ecoli va cac vi khuan khac 129
2. Vat chu la nam men va narn moe 129
3. V~( chu la tlurc vat bac cao 130
4. V~t chu lu de te bao dong vat co vu 131
II. Cac vecto chon dong 131
Chuang X. cAc LOAI VECTO TRONG TAO DONG 141
I. Nhirng van de chung 141
II. Ok loai vecto 143
Clll((II7~ Xl. S1}TAO DONG GEN vA PHAT BieN DONG CAN rIM 149
I. Cac buck cua tao phuong phap dong 149
Il. SI! phat hien dong gen can 11m 151
CIII((JIlgxn. PHUONG PHAp PCR DUNG TRONG TAO DONG
INVlTRO 153
I. Phan ung chuoi polymeraza 153
10
PHAN C - UNG Dl)NG CVA C{)NG NGHt GEN 183
Chuang XVI. KHAr QUAT VE UNG DlJNG CUA CONG NGH~
GEN 184
L Khai quat ve irng dung cua cong nghe gen 184
II. Dieu rri gen 185
III. Chan doan gen 195
II. Cac chi tieu anh huong den phan irng PCR 160
III. Cac ung dung chu yeu cua phirong phap PCR 161
CIII((JlIg XJll. KY THU~ T BIEN NAP v). KY THUAT LAy NHIEM 163
I. Ky thuat bien nap-dua cac ADN cua plasmid vao te bao vi khuan 164
II. SI! chon 1LJad6i voi cac te bao tai t6 hop 165
III. Ky thuat lay nhiern-dira cac ADN cua phage vao cac te bao vi
khufrn 166
IV. Ky thuat bien n~\pvao cac t6 bao khong phai cua vi khuan 168
CJII((Jtlg XlV. cAc PHudNG PHAp xAc D!NH TRINH TVCUA
AXIT NUCLEIC 171
I. Phuong phap Maxam va Gilbert 171
II. Phuong phap Sanger 173
Chuang XV. CONG NGH~ BIEU HII;:N GEN 176
I. Nhirng van de chung cua cong nghe 176
IT. Cong nghe bi6u hicn gen trong E.coli 178
III. Cong nghe bieu hien gen trong narn men 181
11
PHANA
KHAI NIEM VE GEN VA
CONG NGHE. GEN
12
CO' so' sinh hoc phan ttl'dia gen chinb Tilacid nucleic (axir nucleic).
1\0 g6m eo acid deoxyribonucleic (ADN) va acid ribonucleic (ARN). Acid
nucleic dong vai tro quan trong trong vice bao ton noi gi6ng \,~l truyen thong
lin di truyen eho the h9 sau. Trong te bao, acid nucleic co th6 kel hop vdi
protein thanh nucleoprotein. Tnroc kia ngirci ta cho rang, acid nucleic chi co
trong nhan Ie bao nhung bay gia cluing pho bien (1cit ngoai nhan.
Oi ADN va ARN deu I~t nhirng phan nr polyme dai gem nhieu
monorne noi voi nhau. Trong ADN, monome do eo len If! deoxyribonucleotld, con 0 ARN, rnonomc do co tell la ribouucleotid. M6i
nucleotid eo mot bazo nita (elfin xuat purin hay pyrimidin) mot dtrong
PCll(OZH vi't m(>t nh6m photphat.
13',mdoc co the tim thay cong ilurc cua de nuclcotid V~t cau true ADN,
A R 1\ <1h'(\'( ky mot cuon sach hoa sinh hoc hoac Sikh eli truycn hoc cling nlur
de sach sinh hoc phan tli nao do nen (1 day clning loi thiet nghi khong can
phiii nhac lai. Dung ve plurong dien phan Itt rna xct thl de acid nucleic n6i
tren dap trng day du de ticu chuan cua v~t chat di truyen.
I. VI no chua dung thong tin CJ dang ben vung, c6 th~ sao chep mot
each chinh xac d~ di truyen cho cac the he sau.
2. Chung c6 the 1<.10 thimh nhfmg phan tic khac mot each co co so d6
din cho C[lUtnic vi hoar dong ella te bao,
3. Dong thai cac acid nucleic cfing c6 kha n[mg bien d6i- mi'l di truyen
vit bien d6i I~l hai mat cua eli truyen hoc hicn dai.
~gi\y nay, nguoi ta cluing minh diroc rtl11g ADN lil v~t chnt di truyen
ClW hau hel sinh v~t, con ARN V~lv~ltchal di truycn cua met so virus (virut).
Ciic v~t chat di truycn ella tc bao Bam trong cac nhicm s.k the. co th~
KHAI NI~l\1 VE GEN vA CONG NGHe GEN
CHudNG 1
13
phan bier duoc ba loai nhiem sac the duai day:
I. VOi cdc phage, nhicrn sae the ella cluing HI nhirng ADN tran, chuoi
kep (soi kcp), mach vong khong co protein (d6 1ftphage).
2. V6i vi khudn. nhiem s5c the ciing ia nhiing phan (Ii ADN {riin chuoi
kep. mach vong sieu xoan va t~p (rung (j mot vung goi ia vung nhan khong
c6 rnang bao boc, Ben canh d6 vi khuan con c6 mot loai ADN khac dang
vong kep nho. do la cac plasmid - rna cluing ta se duoc doc nhieu a phan noi
v0 cue vccrc plasmid a cong nghe gen.
3. V6i cac sinh v{itnhtin chutin (eukaryote) nhu narn men. co th~ da
baa thi nhicm sac th~ la nhtrng phan eu ADN sci kep nam trong nhan eo
mung bao boc h~1Ilhoi. Ngoai ADN trong nhan. nhimg loai sinh V~lt nhan
chuan khac nhau co kieu nhan khtic nhuu ca. ve so lirong va hinh dang vii t<)P
hap thanh b(l nhiern stlC lh~. a dong vat, ngoai nhicm s,k (h~ ihuong con eo
nhiern sAc lh~ giai tinh dire va giai tinh cai (Y va X).
Tfit d. nhicm sac the do bo chat giiia ADN va ndm protein ltiston ciic
loai cling nhtr gfin 100 protei II khong histon l~IO fa the nhan (nucieosom).
Luong histon gan bang hrong ADN {rung nhiern s.le tb~. Protein histon hien
nay giG vai tro quan trong trong su dieu hoa heat d(>ng gen V~I biet hoa tc
bao. Con protein khong phiii histon thi gem cac cnzyrn can cho qu.i trinh sao
chcp. phicn ma, dich mii, cac polymeraza ADN. ARN ncn Juan luon bien
dong trong suer chu trlnh cua te bao va rut khac nhau (j cac te bao dITduoc
bier ho.i. Cac nhiern sfle thi! thuong (j de sinh v~t cung loai thi gi6ng nhau.
o ngjroi, narn girri co 44 nhiern silc th~ thuong va hui nhicm s~c tht gioi tfnh
HI X, Y va cr nii gioi cling co 44 nhiern sac th~ thtrong va hai nhiem sac th6
gi6'i tfnh Iax, X.
Trong te bao ella sinb v~lt nh£1I1 chufin, ngoai ADN nhitm stic the nhfln
nglfoi ta con thiiy co mot so ADN (1 t)' Ih~ va 1~IPthe {1 d(~ng ADN tran, m~ch
kep viI dong vong mlm a ngoai nhan. Hi~n nay nguoi ta ding cbu y kiwi thac
cae AON nay nhftt lu ella ty lhci trong phan bi¢t chung lo~i giun san, trong
phiin bi~t hai c6t, rno ma va ell trong ch5n doan ung tim.
Chlrng ta biet rtUlg. trong nucleosorn va ADN trong nhi~rn s~c the dui
hOIl nhicll so vai nhiem s~c the 110 da c1uqcthu g~}[1It nhat gitn 100.IGn va
gan v(1i his ton t<.IOnhi6m sac the c6 klch tlmac lOO nm vii 300 nm (1 pha nghI
hay 16'n han niiu a pha gifra.
6 pha nghI, khi nhuQm nguai la (huy chat nhiem s£c chia thanh hai
loai r6 ret: mot loai duoc nhuorn mau rat nhat goi la eM(r nguyen nliiem sdc,
con loai kia duoc nhuorn mau ral darn goi hi ch(ir di /lhiem .'Ide. Chat nguyen
nhiern S~IC la chat chua ADN 0 trang tluu hO~JId(jllg - pltir!1I nul. Chat di
nhiern sac ia chat chua ADN 0 trang thai klu}lZg phien nid duoc va n6 se sao
chep muon trong chu ky sinh san cua te' baa.
Can phan biet {] day nhiern sac th~ vi khudn chi rnang mot trlnh tl,(
ADN duy nhat, trong khi d6 nhiern sae th~ (J co th~ da baa (nhan chuan) lai
co nhieu dO<.H1 lap lai. Cac sinh vat khac nhau e6 so ADN I~p lai khac nhau.
C6 doan tir vai cap den vai tram cap bazo lap lai h~U1gtrieu Ijll trong gen va
rhuong narn grin tam dong hcac 6 hai dau cua nhiern sac the, cluing duoc sao
chep muon va kh6ng duoc phien rna. Con de dean lap lai hang chuc den vai
ngan Ian thl diroc phien rna va cfing thuong 1~1ARN ribosorn, ARN van
chuyen va histon.
Mot diem niia la i:J co th~ sinh vat nhan chuan, da bao e6 cac doan
kh6ng rnii hoa acid arnin duoc goi ia intron va dean duoc rna hoii goi Iii
exon. Cil hai doan deu phien ma ra phan tii tien chat cua mARN, nlnrng sau
do ticn chat mARN cua intron bi cat di con lai tien ehUt mARN cua exon
duoc noi lai voi nhau thanh phan tii mARN de di vao ribosom dich rna thanh
protein.
Hien nay. nguai ta x.ic dinh duoc illtroll co m¢f vai fro trong qlla triuh
biet 110(1 cua sinh vat eta bao, clnr khong phai nhlrng dean ADN du thira nhu
da nghi sai v~ n6 nhu nhirng narn truce day.
Tren nhiern stic the cua cac sinh vat nhan sa (prokaryote) cilng nlur
sinh vat nhan chuan ngircl ta con thay mot hien urong nhir sau: ngoai cac
gcn chiern vi trf co dinh tren nhiern sac the thl con co nlurng gen hru dong tir
vi trf n;IY den vj trf khae eua be) gen, nglloi ta g9i do la nhfi'ng "yell r{/ di
,r/ly(;'/l I'~ill d(jng" hay u'm g(Ji lei "!Jen Ilhdy". D6 iii nhCi'ng doc~n ADN co
khii nang xen vao m(>tso vj trf trong b(>gen va eGog e6 th~ tach raj khoi be;>
gen. Khi chung xcn VaG b(> gen thl lam bien ddi eli truyen con khi tach khoi
b(>gcn thl nhfrng bien dOi kh6ng con nCi'a.
Ngay nay, nguai ta xac nh~n nbCi'ng gen nhiiy do ton t~i me;>teach phei
n a tat d m9i sinh v~ltlam thay doi eflu true ella h~ gen, do do anh hLIong
n hoc.lt d¢ng gen.
Dong thong tin eli truyen ehay theo m(>t chi~u nhu so do 111nh1.1
15
Qua trlnh phicn rna (transcription) va dich rna (translation) va sao chep
DN (replication) iuan theo guy luat nay. a mot .wj' virus loai ARN th] co
ua trlnh phien rna nguoc (revertranscription) ".10 ra ban sao ADN IU ARN
¢ gen etta cluing.
Gen IiI dan vi co sa cua thong tin di truyen, rna cu the la mot doan
DN cua thong tin di truyen duoc phien rna sang phan IIIrnARN, roi sau d6
ich rna thanh mot protein nhat dinh. Cac gen narn tren cac nhiern sac th6 va
en nao dinh vi (1 dau thl d6 goi Ia locut cua gen d6. 0 cac sinh V~\t luong
oi, cac nhiern solc th6 sap xep thanh cac c~p tuong dong. Tren nhiern sde th~
rong dong. tai cac v! trf tuong irng ton tai cac dang khac nhau cua cung mot
en goi la ulen.
N6i den diu true cua mot gen. nrc HI n6i den don vi phien rna 1<)0 fa
ARN nam gifra di~rn kh6'i dau va diem kct thiic phien rna. Ben trong dan
i phien rna I~ml ot doan trinh W rna hoa con hui dfiu cua don vi phicn rna
on co vung dieu hoa nguoc hoac dieu hoa xuoi chua yeu t6 tang CUC1J1g
enhance) hoac diem chi huy cung voi promote phat dong va diem bam cua
nzyrn polyrneraza ARN.
Cau tnic gen cua sinh v~t nhan so nhu vi khuan, cac gen thuong sap
ep thanh nhom trong operon. Trong cac operon co ba loai nhom gen: cac
cn cau true (S), gcn phat dong (P) va gen chi huy (O) di lien nhau.
Nam ngoai operon con e6 gen ue che rna hoii protein uc che d~ tac
ong len gcn chi huy. Ki6m soat am tinh d6i voi operon, qua ngan chan
hong cho enzyrn polyrnereza ARN bam vao.
Trang cac gen cau true ella vi khu~n thuong b6 trf thea nh6m nen san
phJm phien rna mARN thuong mang thong tin dung cho nhieu protein, d6
goi la da cistron. Cac phan tv duoc t6ng hop cung lTI(:lt luc phu hop voi nhu
Hinh 1.1. Sa daly thuyet ttung tam cua Crick va v~n chuy~n thong tin di truyan. (1)
NhiJng mui ten dl1c;1Crick be; sung them vao nam 1970.
__ PROTEIN
D!CH MA I