Thư viện tri thức trực tuyến
Kho tài liệu với 50,000+ tài liệu học thuật
© 2023 Siêu thị PDF - Kho tài liệu học thuật hàng đầu Việt Nam
Công nghệ dạy học trực tuyến dựa trên phong cách học tập
Nội dung xem thử
Mô tả chi tiết
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
NGUYỄN THỊ HƯƠNG GIANG
CÔNG NGHỆ DẠY HỌC TRỰC TUYẾN
DỰA TRÊN PHONG CÁCH HỌC TẬP
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
HÀ NỘI – 2016
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
NGUYỄN THỊ HƯƠNG GIANG
CÔNG NGHỆ DẠY HỌC TRỰC TUYẾN
DỰA TRÊN PHONG CÁCH HỌC TẬP
Chuyên ngành: Lí luận và PPDH Kĩ thuật công nghiệp
Mã số: 62.14.01.11
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
GS. TS. NGUYỄN XUÂN LẠC
HÀ NỘI –2016
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả
nêu trong luận án là trung thực và chưa được công bố trong bất cứ công trình nào khác.
TÁC GIẢ LUẬN ÁN
Nguyễn Thị Hương Giang
ii
LỜI CẢM ƠN
Trong thời gian làm luận án, tôi đã nhận được rất nhiều động viên từ gia đình;
thầy, cô giáo; các đồng nghiệp; bạn bè và các bạn sinh viên yêu quý. Đây là nguồn động
lực rất lớn giúp tôi vượt qua các khó khăn, thử thách trong quá trình nghiên cứu đề tài
của luận án. Những giúp đỡ này mãi mãi khắc ghi trong tâm trí tôi.
Tôi xin gửi tới bố mẹ, chồng, các con, các anh, chị, em của tôi tình yêu thương
vô bờ. Gia đình đã và mãi mãi là chỗ dựa tinh thần của con trong suốt cuộc đời.
Tôi xin gửi lòng thành kính biết ơn tới các thầy, cô trường Đại học Sư phạm Hà
nội – nơi tôi học tập, nghiên cứu và trường Đại học Bách khoa Hà nội – nơi tôi công tác.
Đặc biệt hơn, tôi xin tỏ lòng cảm tạ sâu sắc tới GS. TS. Nguyễn Xuân Lạc – người Thầy
đã dìu dắt, định hướng cho tôi đi trên cả con đường học tập cũng như trên đường đời.
Tôi xin cảm ơn chân thành tới các đồng nghiệp, bạn bè xung quanh tôi đã giúp đỡ
tôi thực hiện thành công những nghiên cứu của luận án, góp ý cho tôi những thiếu sót để
tôi luôn kịp thời hoàn thiện mình.
Cuối cùng, tôi xin gửi tới những bạn sinh viên lời cảm ơn, lòng yêu quý với những
hỗ trợ nhiệt tình của các bạn trong các đợt thực nghiệm công trình nghiên cứu.
TÁC GIẢ LUẬN ÁN
Nguyễn Thị Hương Giang
iii
CÁC TỪ VIẾT TẮT
Viết tắt Viết đầy đủ
CNDH Công nghệ dạy học
CNTT Công nghệ thông tin
CNTT&TT Công nghệ thông tin và truyền thông
CBT Computer Based Training
DH Dạy học
DHTT Dạy học trực tuyến
GD Giáo dục
GD&ĐT Giáo dục và đào tạo
GV Giáo viên
HTTT Học tập trực tuyến
IMS Instructional Management Systems
KHTT Khóa học trực tuyến
KNDH Kĩ năng dạy học
LA Luận án
LOM Learning Orientation Model
MTHT Môi trường học tập
ND Người dạy
NH Người học
NHTT Người học trực tuyến
PC Phong cách
PCHT Phong cách học tập
PPDH Phương pháp dạy học
PTDH Phương tiện dạy học
iv
Viết tắt Viết đầy đủ
QTDH Quá trình dạy học
SCORM Sharable Content Object Reference Model
THPT Trung học phổ thông
v
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN ..................................................................................................................ii
CÁC TỪ VIẾT TẮT ...................................................................................................... iii
MỤC LỤC........................................................................................................................v
DANH MỤC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ.....................................................................................x
DANH MỤC BẢNG BIỂU ............................................................................................xi
MỞ ĐẦU..........................................................................................................................1
1. Lí do chọn đề tài .......................................................................................................1
1.1 Nâng cao hiệu quả ứng dụng Công nghệ thông tin và truyền thông
(CNTT&TT) trong DH, đặc biệt là hình thức DHTT ...............................................1
1.2 Định hướng ứng dụng CNTT&TT của Đảng và Nhà nước trong đổi mới
GD&ĐT.....................................................................................................................2
1.3 Xu hướng phát triển của DHTT ..........................................................................5
2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................6
3. Nhiệm vụ nghiên cứu:...............................................................................................6
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ................................................................................6
5. Giả thuyết khoa học ..................................................................................................6
6. Phương pháp nghiên cứu ..........................................................................................7
6.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận.........................................................................7
6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn.....................................................................7
6.2.1. Phương pháp điều tra, khảo sát .......................................................................7
6.2.2. Phương pháp chuyên gia .................................................................................7
6.2.3. Phương pháp thực nghiệm kiểm chứng...........................................................7
6.2.4. Phương pháp thống kê toán học ......................................................................7
7. Ý nghĩa và đóng góp mới của luận án ......................................................................8
8. Kết cấu luận án .........................................................................................................8
vi
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ CÔNG
NGHỆ DẠY HỌC TRỰC TUYẾN HƯỚNG PHONG CÁCH HỌC TẬP ....................9
1.1. Đặt vấn đề ..............................................................................................................9
1.2. Tổng quan nghiên cứu ngoài nước ......................................................................12
1.3. Tổng quan nghiên cứu trong nước.......................................................................15
1.4. Các khái niệm công cụ.........................................................................................17
1.4.1. Công nghệ dạy học trực tuyến.......................................................................17
1.4.1.1. Khái niệm “Dạy học trực tuyến” ............................................................17
1.4.1.2. Khái niệm “Công nghệ dạy học trực tuyến”...........................................20
1.4.2. Bộ ba thành tố của công nghệ dạy học trực tuyến ........................................23
1.4.2.1. Phương tiện dạy học trực tuyến ..............................................................23
1.4.2.2. Phương pháp dạy học trực tuyến ............................................................25
1.4.2.3. Kĩ năng dạy học trực tuyến.....................................................................27
1.4.3. Phong cách học tập........................................................................................28
1.4.4. Môi trường học tập trực tuyến hướng phong cách học tập ...........................29
1.5. Học và dạy trong dạy học trực tuyến...................................................................31
1.5.1. Hoạt động học trong dạy học trực tuyến .......................................................32
1.5.2. Hoạt động dạy trong dạy học trực tuyến .......................................................34
1.5.3. Quy trình tổ chức DHTT...............................................................................36
1.5.4. Quy trình phát triển MTHT trực tuyến..........................................................39
1.6. Mô hình phong cách học tập................................................................................40
1.6.1. Các mô hình phong cách học tập ..................................................................40
1.6.2. Mô hình hướng học tập LOM .......................................................................43
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1...............................................................................................47
CHƯƠNG 2 CƠ SỞ THỰC TIỄN VÀ ĐỀ XUẤT THIẾT KẾ MÔI TRƯỜNG HỌC
TẬP TRỰC TUYẾN HƯỚNG PHONG CÁCH HỌC TẬP .........................................48
2.1. Cơ sở thực tiễn để thiết kế MTHT trực tuyến hướng PCHT...............................48
vii
2.1.1. Đánh giá thực trạng dạy học trực tuyến ở Việt Nam ....................................48
2.1.2. Khảo sát đặc trưng người học theo mô hình phong cách học tập LOM .......53
2.1.2.1. Mục đích đánh giá...................................................................................53
2.1.2.2. Phạm vi và nội dung đánh giá.................................................................53
2.1.2.3. Phương pháp và công cụ đánh giá ..........................................................54
2.1.2.4. Kết quả đánh giá .....................................................................................54
2.2. Phương án thiết kế MTHT trực tuyến hướng phong cách học tập dựa trên mô
hình LOM ...................................................................................................................63
2.2.1. Đề xuất kiểu MTHT trực tuyến hướng PCHT dựa trên mô hình LOM........63
2.2.2. MTHT trực tuyến định hướng nghiên cứu độc lập .......................................65
2.2.2.1. Đặc trưng công nghệ ...............................................................................65
2.2.2.2. Phương án tổ chức hoạt động học tập.....................................................66
2.2.2.3. Vận dụng .................................................................................................67
2.2.3. MTHT trực tuyến cộng tác............................................................................74
2.2.3.1. Đặc trưng công nghệ ...............................................................................75
2.2.3.2. Phương án tổ chức hoạt động học tập.....................................................76
2.2.3.3. Vận dụng .................................................................................................78
2.2.4. MTHT trực tuyến cấu trúc – hướng dẫn .......................................................80
2.2.4.1. Đặc trưng công nghệ ...............................................................................80
2.2.4.2. Phương án tổ chức hoạt động học tập.....................................................81
2.2.4.3. Vận dụng .................................................................................................82
2.3. Phân nhánh hoạt động học tập trong MTHT hướng PCHT.................................85
2.4. Tổ chức hoạt động học tập trong môi trường học tập trực tuyến hướng PCHT
cho chủ đề “Lắp ráp Mạch khảo sát nguyên lý hoạt động cổng logic AND” ............87
2.4.1. Vị trí của chủ đề ............................................................................................87
2.4.2. Mục tiêu dạy học ...........................................................................................87
2.4.3. Nội dung dạy học ..........................................................................................88
viii
2.4.4. Tiến trình học tập trong môi trường học tập trực tuyến hướng PCHT .........88
2.4.4.1. Truy cập vào website lớp học .................................................................88
2.4.4.2. Xác định nhóm phong cách của NH .......................................................89
2.4.4.3. Lựa chọn MTHT dựa trên khuyến nghị của giáo viên............................90
2.4.4.4. Luyện tập qua phòng học trực tuyến.......................................................92
2.4.5. Đánh giá kết quả học tập ...............................................................................93
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2...............................................................................................94
CHƯƠNG 3 KIỂM NGHIỆM – ĐÁNH GIÁ ........................................96
3.1. Mục đích và nội dung kiểm nghiệm - đánh giá ...................................................96
3.1.1. Mục đích........................................................................................................96
3.1.2. Nội dung ........................................................................................................96
3.2. Phương pháp kiểm nghiệm đánh giá ...................................................................96
3.2.1. Phương pháp chuyên gia ...............................................................................96
3.2.1.1. Nội dung..................................................................................................96
3.2.1.2. Phương pháp thực hiện ...........................................................................96
3.2.2. Phương pháp thực nghiệm kiểm chứng.........................................................97
3.2.2.1. Nội dung và đối tượng thực nghiệm .......................................................97
3.2.2.2. Phương pháp và công cụ thực nghiệm....................................................97
3.3. Xử lí và phân tích kết quả kiểm nghiệm đánh giá ...............................................98
3.3.1. Kết quả đánh giá theo phương pháp chuyên gia ...........................................98
3.3.1.1. Phân tích định tính ..................................................................................98
3.3.1.2. Phân tích định lượng ...............................................................................99
3.3.2. Kết quả đánh giá theo phương pháp thực nghiệm kiểm chứng...................101
3.3.2.1. Đánh giá trên nhóm NH có phong cách phát hiện................................101
3.3.2.2. Đánh giá trên nhóm NH có phong cách thực hiện................................111
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3.............................................................................................122
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ..............................................................................123
ix
1. Kết luận.................................................................................................................123
2. Khuyến nghị..........................................................................................................124
DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ............................................................125
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................................127
PHỤ LỤC.....................................................................................................................133
PHỤ LỤC 1 Đánh giá thực trạng DHTT ở Việt Nam.....................................133
PHỤ LỤC 2 Khảo sát đặc trưng của các nhóm người học theo mô hình LOM135
PHỤ LỤC 3 Phiếu xin ý kiến chuyên gia..............................................138
PHỤ LỤC 4 Danh sách chuyên gia ....................................................141
PHỤ LỤC 5 Bảng tra phân phối Khi bình phương – Chisq..............................143
PHỤ LỤC 6 Một số thuật ngữ TA dùng trong các bảng xử lí thống kê xuất từ SPSS
..................................................................................................................................145
PHỤ LỤC 7 Phân loại phương tiện dạy học [10].....................................154
PHỤ LỤC 8 Danh sách NH tham gia thực nghiệm kiểm chứng...............156
x
DANH MỤC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ
Hình 1. 1. Xu hướng phát triển của các hệ quản lý HTTT [41].....................................12
Hình 1. 2. Lược đồ chức năng của QTDH [10] .............................................................22
Hình 1. 3. Các loại PTDH theo Flechsig K.H................................................................23
Hình 1. 4. MTHT trực tuyến thích nghi theo tiến trình .................................................30
Hình 1. 5. MTHT thích nghi theo nội dung ...................................................................31
Hình 1. 6. Sơ đồ phân loại các hình thức DH ................................................................32
Hình 1. 7. Bộ ba tác nhân trong QTDH .........................................................................35
Hình 1. 8. Thành phần của một môi trường học tập ......................................................36
Hình 1. 9. Quy trình tổ chức học trong DHTT...............................................................37
Hình 1. 10. Quy trình phát triển MTHT trực tuyến .......................................................39
Hình 2. 1. Cấu trúc MTHT hướng PCHT dựa trên mô hình LOM................................64
Hình 2. 2.Tổ chức hoạt động DH định hướng nghiên cứu trong MTHT trực tuyến .....67
Hình 2. 3. Vai trò của NH trong MTHT trực tuyến cộng tác [51].................................75
Hình 2. 4. Tổ chức hoạt động DH trong MTHT trực tuyến cộng tác ............................76
Hình 2. 5. Tổ chức hoạt động DH trong môi trường hướng dẫn có cấu trúc................81
Hình 2. 6. Dàn ý đề cương cho bài giảng e-learning .....................................................83
Hình 2. 7. Phân nhánh hoạt động học tập trong MTHT hướng PCHT..........................86
Hình 2. 8. Giao diện của lớp học....................................................................................89
Hình 2. 9. Giao diện của phiếu khảo sát trực tuyến về PCHT.......................................89
Hình 2. 10. Biểu tượng truy cập môi trường độc lập nghiên cứu ..................................90
Hình 2. 11. Biểu tượng truy cập môi trường cộng tác ...................................................91
Hình 2. 12. Biểu tượng truy cập môi trường cấu trúc – hướng dẫn...............................91
Hình 2. 13. Biểu tượng truy cập phòng học trực tuyến..................................................92
Hình 2. 14. Công cụ thảo luận và hướng dẫn thực hành................................................92
Hình 2. 15. Webcam trực tuyến hỗ trợ hướng dẫn NH thao tác thể chất.......................93
xi
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 1. 1. Đặc trưng của các mô hình phân loại NH theo PCHT .................................42
Bảng 1. 2. Các thuộc tính mô tả sự khác biệt của người học theo mô hình LOM.........45
Bảng 2. 1.Tiêu chí đánh giá thực trạng DHTT ..............................................................48
Bảng 2. 2. Các hình thức HTTT mà NH đã từng tham gia ............................................49
Bảng 2. 3. Hình thức HTTT được yêu thích nhất ..........................................................49
Bảng 2. 4.Mức độ quan tâm tới các khóa học (NH có thể chọn nhiều đáp án) .............50
Bảng 2. 5. Đánh giá về ưu điểm của mô hình học trực tuyến........................................51
Bảng 2. 6. Đánh giá về nhược điểm của mô hình học trực tuyến..................................51
Bảng 2. 7.Mã hóa thang giá trị của PC ..........................................................................55
Bảng 2. 8.Trị trung bình về PCHT của nhóm sinh viên.................................................55
Bảng 2. 9. Tình huống trải nghiệm 1- “Cách thức tập trung học tập” ...........................56
Bảng 2. 10. Tình huống trải nghiệm 2- “Cách thức chủ động học tập”.........................56
Bảng 2. 11. Tình huống trải nghiệm 3 – “Cách thức xây dựng mục tiêu học tập”........57
Bảng 2. 12. Tình huống trải nghiệm 4- “Cách thức lựa chọn kiểu nhiệm vụ học tập”..58
Bảng 2. 13. Tình huống trải nghiệm 5- “Cách thức NH giải quyết nhiệm vụ học tập”.58
Bảng 2. 14. Tình huống trải nghiệm 6- “Cách nỗ lực thực hiện nhiệm vụ học tập” .....59
Bảng 2. 15. Tình huống trải nghiệm 7- “Tính tự chịu trách nhiệm trong học tập .........60
Bảng 2. 16. Tình huống trải nghiệm 8- “Phương thức tác động của MTHT.................60
Bảng 2. 17. Tình huống trải nghiệm 9-“Hình thức phụ thuộc của NH vào môi trường”
........................................................................................................................................61
Bảng 2. 18. Tình huống trải nghiệm 10-“Kiểu MTHT ưa thích” ..................................61
Bảng 2. 19. Thống kê giá trị trung bình tần suất xuất hiện kiểu PCHT.........................62
Bảng 2. 20. Các kiểu MTHT dựa trên nhóm các PCHT điển hình................................63
Bảng 2. 21. Danh sách đa phương tiện trong bài giảng e-learning................................84
xii
Bảng 3. 1. Tiêu chí đánh giá hiệu quả KHTT hướng PC NH........................................97
Bảng 3. 2. Tỷ lệ % các ý kiến chuyên gia theo tiêu chí đánh giá ................................100
Bảng 3. 3. Thống kê nghiên cứu mối liên hệ giữa PC phát hiện & cách thức học ......101
Bảng 3. 4. Mối quan hệ giữa PC phát hiện và Mức độ tham gia tương tác, thảo luận
trong khi học tập...........................................................................................................102
Bảng 3. 5. Kết quả Khi-bình phương giữa PC phát hiện với Mức độ tham gia tương tác,
thảo luận trong khi học tập...........................................................................................102
Bảng 3. 6. Độ mạnh và chiều của mối liên hệ giữa PC phát hiện và mức độ tương tác
......................................................................................................................................103
Bảng 3. 7. Mối quan hệ giữa PC phát hiện và Mức độ hoàn thành bài học.................104
Bảng 3. 8. Kết quả Khi-bình phương giữa PC phát hiện với Mức độ hoàn thành bài học
......................................................................................................................................105
Bảng 3. 9. Độ mạnh và chiều của mối liên hệ giữa PC phát hiện và mức độ hoàn thành
bài học ..........................................................................................................................106
Bảng 3. 10. Mối quan hệ giữa PC phát hiện và Mức độ làm bài luyện tập qua kết quả
Khi-bình phương ..........................................................................................................107
Bảng 3. 11. Độ mạnh và chiều của mối liên hệ giữa PC phát hiện và mức độ làm bài
luyện tập .......................................................................................................................108
Bảng 3. 12. Mối quan hệ giữa PCHT (thiên về) phát hiện và các hoạt động HTTT ...109
Bảng 3. 13. Số liệu thống kê mô tả về mẫu dữ liệu .....................................................110
Bảng 3. 14. Kết quả kiểm định sự bằng nhau của phương sai.....................................110
Bảng 3. 15. Kết quả phân tích ANOVA của nhóm sinh viên có PC phát hiện............111
Bảng 3. 16. Thống kê trường hợp nghiên cứu mối quan hệ giữa PC thực hiện với cách
thức học tập ..................................................................................................................112
Bảng 3. 17. Mối quan hệ giữa PC thực hiện và Mức độ tham gia tương tác, thảo luận
trong khi học tập...........................................................................................................113
xiii
Bảng 3. 18. Độ mạnh và chiều của mối liên hệ giữa PC thực hiện và mức độ tương tác
......................................................................................................................................114
Bảng 3. 19. Mối quan hệ giữa PC thực hiện và Mức độ hoàn thành bài học ..............115
Bảng 3. 20. Kết quả Khi-bình phương giữa PC thực hiện với Mức độ hoàn thành bài
học ................................................................................................................................115
Bảng 3. 21. Độ mạnh và chiều của mối liên hệ giữa PC thực hiện và mức độ hoàn
thành bài học ................................................................................................................116
Bảng 3. 22. Mối quan hệ giữa PC thực hiện và Mức độ làm bài luyện tập .................117
Bảng 3. 23. Độ mạnh và chiều của mối liên hệ giữa PC thực hiện và mức độ làm bài
luyện tập .......................................................................................................................118
Bảng 3. 24. Mối quan hệ giữa PCHT (thiên về) thực hiện và các hoạt động HTTT...119
Bảng 3. 25. Số liệu thống kê mô tả về mẫu dữ liệu của nhóm sinh viên có PC thực hiện
......................................................................................................................................120
Bảng 3. 26. Kết quả kiểm định sự bằng nhau của phương sai của nhóm sinh viên có PC
thực hiện trong các môi trường ....................................................................................120
Bảng 3. 27. Kết quả phân tích ANOVA của nhóm sinh viên có PC thực hiện ...........121