Công cuộc xây dựng nông thôn mới ở huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên từ năm 2007 đến năm 2015

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN KHÁNH LY

CÔNG CUỘC XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI

Ở HUYỆN ĐỊNH HÓA, TỈNH THÁI NGUYÊN

TỪ NĂM 2007 ĐẾN NĂM 2015

Chuyên ngành: LỊCH SỬ VIỆT NAM

Mã số: 60.22.03.13

LUẬN VĂN THẠC SĨ NHÂN VĂN

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN XUÂN MINH

THÁI NGUYÊN - 2016

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu

và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là hoàn toàn trung thực và chưa được

sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Các tài liệu tham khảo có nguồn trích dẫn

rõ ràng.

Thái Nguyên, tháng 09 năm 2016

Tác giả

Nguyễn Khánh Ly

ii

LỜI CẢM ƠN

Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các thầy, cô giáo đã tham gia

giảng dạy lớp Cao học Lịch sử Việt Nam - những người thầy đã trang bị cho

tác giả tri thức và kinh nghiệm quý báu trong học tập, nghiên cứu khoa học.

Tác giả xin trân trọng cảm ơn các thầy, cô giáo thuộc Phòng Đào tạo;

Khoa Lịch Sử Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các bạn bè

đồng nghiệp đã động viên, nhiệt tình giúp đỡ tác giả và tạo điều kiện thuận

lợi cho tác giả hoàn thành luận văn này.

Tác giả xin cảm ơn Ủy ban Nhân dân huyện Định Hóa, Phòng Nông

nghiệp huyện Định Hóa, Ủy ban Nhân dân các xã trong huyện Định Hóa đã

giúp đỡ tác giả hoàn thành nghiên cứu này.

Đặc biệt, tác giả xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Xuân

Minh – người đã nhiệt thành, ân cần hướng dẫn, chỉ dạy và giúp đỡ tác giả

hoàn thành Luận văn này.

Thái Nguyên, tháng 9 năm 2016

Tác giả

Nguyễn Khánh Ly

iii

MỤC LỤC

Lời cam đoan.......................................................................................................i

Lời cảm ơn .........................................................................................................ii

Mục lục ............................................................................................................ iii

Danh mục chữ viết tắt........................................................................................iv

Danh mục bảng, biểu, bản đồ..............................................................................v

MỞ ĐẦU ...........................................................................................................1

1. Lí do chọn đề tài .........................................................................................1

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ..........................................................................3

3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu và nhiệm vụ của đề tài...............................7

4. Phương pháp nghiên cứu và nguồn tài liệu .................................................8

5. Đóng góp của Luận văn ..............................................................................9

6. Cấu trúc của Luận văn ................................................................................9

Chương 1. KHÁI QUÁT HUYỆN ĐỊNH HÓA, TỈNH THÁI

NGUYÊN TRƯỚC KHI TIẾN HÀNH CUỘC VẬN ĐỘNG XÂY

DỰNG NÔNG THÔN MỚI ........................................................................... 10

1.1 Vị trí địa lí, điều kiện tự nhiên và nguồn tài nguyên thiên nhiên ............. 11

1.1.1 Vị trí địa lí và điều kiện tự nhiên.......................................................... 11

1.1.2. Nguồn tài nguyên thiên nhiên ............................................................. 12

1.2. Đặc điểm kinh tế, xã hội huyện Định Hóa.............................................. 15

1.2.1. Đặc điểm kinh tế ................................................................................. 15

1.2.2. Đặc điểm xã hội .................................................................................. 21

Tiểu kết chương 1......................................................................................... 26

Chương 2. QUÁ TRÌNH VẬN ĐỘNG XÂY DỰNG NÔNG THÔN

MỚI Ở HUYỆN ĐỊNH HÓA (2011 - 2015).................................................. 27

2.1 Chủ trương của Đảng, Nhà nước về xây dựng nông thôn mới................. 27

2.2 Sự vận dụng của đảng bộ, chính quyền địa phương và quá trình

thực hiện cuộc vận động xây dựng nông thôn mới........................................ 32

iv

2.2.1 Sự vận dụng của Đảng bộ, chính quyền tỉnh Thái Nguyên................... 32

2.2.2 Sự vận dụng của Đảng bộ, chính quyền huyện Định Hóa và quá

trình thực hiện Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới........ 37

Tiểu kết chương 2......................................................................................... 56

Chương 3. THÀNH TỰU VÀ HẠN CHẾ TRONG CÔNG CUỘC VẬN

ĐỘNG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI Ở HUYỆN ĐỊNH HÓA................. 57

3.1. Thành tựu............................................................................................... 57

3.1.1. Kinh tế, xã hội phát triển..................................................................... 57

3.1.2. Đời sống vật chất, văn hóa tinh thần của người dân được nâng lên

rõ rệt ............................................................................................................. 62

3.1.3. Kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội được tăng cường ................................. 64

3.1.4. Số tiêu chí đạt chuẩn theo Bộ Tiêu chí Quốc gia về nông thôn

mới được nâng lên ........................................................................................ 65

3.2. Hạn chế.................................................................................................. 70

Tiểu kết chương 3 ......................................................................................... 72

KẾT LUẬN ..................................................................................................... 73

TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................. 77

PHỤ LỤC........................................................................................................ 84

iv

DANH MỤC VIẾT TẮT

Chữ cái viết tắt Cụm từ đầy đủ

ATK An toàn khu

BCĐ Ban Chỉ đạo

GCN QSD Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất

KH Kế hoạch

KT-XH Kinh tế – xã hội

MTTQ Mặt trận Tổ quốc

NTM Nông thôn mới

SKSS/KHHGĐ Sức khỏe sinh sản/ kế hoạch hóa gia

đình

THCS Trung học cơ sở

TW Trung ương

UBMTTQ Ủy ban Mặt trận Tổ quốc

UBND Ủy ban Nhân dân

VH-TT-DL Văn hóa- Thể thao- Du lịch

v

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ, BẢN ĐỒ

Trang

Hình 1.1: Bản đồ hành chính huyện Định Hóa................................................ 10

Biểu đồ 1.1- So sánh cơ cấu kinh tế của huyện Định Hóa (2005 - 2010)......... 16

Bảng 1.1- Thống kê lượng thủy sản chủ yếu (2005 - 2009)............................. 19

Bảng 1.2 - Số lượng đàn trâu, bò, lợn ( 2013 – 2015) ..................................... 58

Bảng 1.3- Thống kê kết quả thực hiện Bộ Tiêu chí Quốc gia xây dựng nông

thôn mới các xã ở huyện Định Hóa................................................................. 66

1

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Việt Nam là một quốc gia nông nghiệp, dân cư chủ yếu sinh sống ở vùng

nông thôn rộng lớn. Vì vậy, từ xưa đến nay, nông nghiệp, nông dân, nông thôn

luôn đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong đời sống kinh tế, xã hội.

Từ sau khi thực hiện đường lối đổi mới do Nghị quyết Đại hội đại biểu

Đảng toàn quốc lần thứ VI (1986) đề ra, nền kinh tế của nước ta nói chung và

kinh tế vùng nông thôn nói riêng có sự chuyển biến đáng kể. Giá trị sản lượng

kinh tế nông nghiệp không ngừng tăng lên; cơ cấu cây trồng cũng có sự thay

đổi phong phú về số lượng chủng loại; năng suất và chất lượng ngày càng cao.

Với Việt Nam, do xuất phát điểm là một nước nông nghiệp lại bị chiến

tranh tàn phá nghiêm trọng trong thời gian dài nên sau ngày giải phóng miền

Nam, thống nhất đất nước, Đảng, Nhà nước đã có nhiều chính sách để phát

triển vùng nông thôn, miền núi. Chương trình phát triển kinh tế, xã hội các xã

đặc biệt khó khăn vùng dân tộc thiểu số và miền núi (gọi là Chương trình 135),

là một trong các chương trình xóa đói, giảm nghèo ở Việt Nam được triển khai

từ năm 1998, qua hai giai đoạn: Giai đoạn 1 từ năm 1998 đến năm 2000 và giai

đoạn 2 từ năm 2001 đến năm 2005. Đến năm 2006, Nhà nước ta quyết định kéo

dài chương trình này thêm 5 năm, và gọi giai đoạn 1997 - 2006 là giai đoạn 1;

tiếp theo là giai đoạn 2 (2006 - 2010). Ngoài ra, Đảng, Nhà nước còn nhiều

chính sách khác để hỗ trợ và phát triển vùng nông thôn.

Tuy là một quốc gia nông nghiệp, nhưng vùng nông thôn nước ta phát

triển chưa tương xứng với tiềm năng vốn có của nó. Nông nghiệp, nông thôn

vẫn là một khu vực chậm phát triển, đời sống của nhân dân còn gặp nhiều khó

khăn, chất lượng cuộc sống còn thấp. Nhiều vấn đề đặt ra cần được giải quyết,

như thu nhập bình quân của người dân vùng nông thôn còn thấp so với thành

thị, nhất là các xã thuộc miền núi, vùng đặc biệt khó khăn, trình độ dân trí chưa

cao, người dân thất nghiệp nhiều; sản xuất nông nghiệp còn nhỏ lẻ, manh mún,

năng suất chưa cao và còn mang tính chất tự nhiên, tự cung tự cấp.

2

Một trong những chủ trương có tầm chiến lược đặc biệt quan trọng của

Đảng và Nhà nước trong những năm gần đây là chương trình xây dựng nông

thôn mới trong phạm vi cả nước. Chủ trương này nhằm cụ thể hóa việc thực

hiện Nghị quyêt Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa X)

về nông nghịêp, nông dân và nông thôn. Chương trình mục tiêu Quốc gia xây

dựng nông thôn mới đã được cả hệ thống chính trị và toàn xã hội, nhất là cư

dân nông thôn nhiệt liệt hưởng ứng.

Định Hóa là một huyện miền núi nằm ở khu vực Tây Bắc tỉnh Thái

Nguyên. Trong thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 - 1954), Định

Hóa thuộc vùng trung tâm An toàn khu (ATK) Trung ương. Hầu hết các xã

trong huyện đều là nơi đứng chân của các cơ quan Trung ương Đảng, Chính

phủ, Mặt trận, Bộ Quốc phòng - Bộ Tổng Tham mưu để lãnh đạo cuộc kháng

chiến đi tới thắng lợi.

Trong nhiều năm gần đây, được sự quan tâm đầu tư của Đảng và Nhà

nước, bộ mặt kinh tế - xã hội huyện Định Hóa đã có nhiều thay đổi. Chương

trình mục tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010 - 2020

do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 4/6/2010 đã được các cấp ủy đảng,

chính quyền và nhân dân trong huyện quyết tâm thực hiện, bắt đầu từ năm

2011. Sau 5 năm thực hiện cuộc vận động xây dựng nông thôn mới, huyện

Định Hóa đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Đến năm 2015, toàn huyện

đã có 2 xã đạt chuẩn nông thôn mới (Đồng Thịnh và Phượng Tiến); bình quân

toàn huyện đạt 10,6/19 tiêu chí. Cũng thông qua đó, Đảng bộ, chính quyền

huyện đã rút được nhiều bài học kinh nghiệm để lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện

Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới trong những năm

tiếp theo.

Là người con của huyện Định Hóa, từng chứng kiến sự đổi thay của quê

hương và hiện tại đang là giáo viên giảng dạy bộ môn Lịch sử ở một trường

trung học phố thông trên địa bàn huyện, tôi thấy cần đi sâu tìm hiểu quá trình

thực hiện cuộc vận động xây dựng nông thôn mới.