Công bằng xã hội trong quan niệm của một số nhà triết học chính trị mỹ

C«ng b»ng x· héi… 43

c«ng b»ng x· héi trong quan niÖm

cña mét sè nhμ triÕt häc chÝnh trÞ mü

NguyÔn Minh Hoμn(*)

iÖn cã nhiÒu quan ®iÓm vÒ c«ng

b»ng x· héi cña c¸c häc gi¶

ph−¬ng T©y ®−îc tiÕp cËn theo nhiÒu

h−íng kh¸c nhau, víi nh÷ng cÊp ®é

kh¸c nhau vμ ë nh÷ng lÜnh vùc kh¸c

nhau. Tuy nhiªn, ®¸ng kÓ nhÊt lμ quan

®iÓm cña John Rawls (1921-2002), nhμ

triÕt häc chÝnh trÞ Mü, ng−êi ®· ®−a ra

mét lý thuyÕt vÒ c«ng b»ng x· héi, víi

mong muèn kh¾c phôc ®−îc h¹n chÕ cña

nhiÒu quan ®iÓm tr−íc ®ã vÒ c«ng lý, vμ

vÒ c«ng b»ng. H¬n n÷a, lý thuyÕt nμy

®−îc J. Rawls coi lμ sù tiÕp nèi vμ ph¸t

triÓn nh÷ng t− t−ëng truyÒn thèng vÒ

c«ng b»ng x· héi trong lÞch sö, mμ ®Æc

biÖt lμ t− t−ëng "KhÕ −íc x· héi" cña J.

J. Rousseau vμ nh÷ng t− t−ëng vÒ ®¹o

®øc häc cña I. Kant.

Trong t¸c phÈm “A theory of justice”

(Lý thuyÕt vÒ c«ng lý), vÊn ®Ò c«ng b»ng

vμ b×nh ®¼ng ®· ®−îc J. Rawls nghiªn

cøu mét c¸ch hÖ thèng mang tÝnh lý

thuyÕt thuÇn tuý, mμ ®èi t−îng cña

c«ng b»ng ®· ®−îc «ng x¸c ®Þnh: ®ã

chÝnh lμ thÓ chÕ x· héi nãi chung, c¸i

quyÕt ®Þnh cho sù lùa chän nguyªn t¾c

ph©n chia quyÒn lîi vμ nghÜa vô c¬ b¶n,

hay ®ã lμ ph−¬ng thøc ph©n phèi lîi Ých

cã ®−îc tõ ho¹t ®éng hîp t¸c x· héi cña

mçi c¸ nh©n (1, p.6).

Dùa trªn nÒn t¶ng t− t−ëng “KhÕ

−íc x· héi” cña J. J. Rousseau vμ quan

®iÓm ®¹o ®øc häc cña I. Kant, J. Rawls

®· ®i vμo x©y dùng mét lý thuyÕt vÒ

c«ng b»ng x· héi ®−îc «ng coi nh− mét

lý thuyÕt ë tr×nh ®é trõu t−îng cao h¬n

®Ó “thay thÕ cho nh÷ng quan ®iÓm ®·

thèng trÞ qu¸ l©u trong nÒn triÕt häc

truyÒn thèng”1

(1, p.3).

XuÊt ph¸t tõ luËn ®iÓm: “c«ng lý víi

tÝnh c¸ch lμ c«ng b»ng” (Justice as

fairness), J. Rawls ®· so s¸nh víi khÕ

−íc x· héi truyÒn thèng, vμ cho r»ng ë

“tr¹ng th¸i b×nh ®¼ng nguyªn thuû cña

c«ng lý víi tÝnh c¸ch lμ c«ng b»ng lμ

mét sù nhÊt trÝ víi tr¹ng th¸i tù nhiªn

trong khÕ −íc x· héi truyÒn thèng” (1,

p.11). §−¬ng nhiªn, víi mong muèn x©y

dùng ®−îc mét lý thuyÕt trõu t−îng h¬n

vÒ c«ng b»ng x· héi nãi trªn, J. Rawls

®· gi¶ ®Þnh vÒ mét tr¹ng th¸i nguyªn

thuû cho xuÊt ph¸t ®iÓm cña nguyªn t¾c

c«ng lý víi tÝnh c¸ch lμ c«ng b»ng.

(*) TS. ViÖn TriÕt häc, Häc viÖn ChÝnh trÞ -

Hμnh chÝnh quèc gia Hå ChÝ Minh

H