Chương trình mô phỏng hoạt động thực tế trong kinh doanh quốc tế: Báo cáo đề án / Lê Thị Ánh Tuyết, Nguyễn Thị Lan Anh

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TPHCM

VIỆN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ NGÂN HÀNG



BÁO CÁO ĐỀ ÁN

CHƯƠNG TRÌNH MÔ PHỎNG HOẠT ĐỘNG THỰC TẾ

TRONG KINH DOANH QUỐC TẾ

CHỦ NHIỆM: TS.LÊ THỊ ÁNH TUYẾT

TP.Hồ Chí Minh, Năm 2022

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TPHCM

VIỆN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ NGÂN HÀNG



BÁO CÁO ĐỀ ÁN

CHƯƠNG TRÌNH MÔ PHỎNG HOẠT ĐỘNG THỰC TẾ

TRONG KINH DOANH QUỐC TẾ

Chủ nhiệm đề tài: Lê Thị Ánh Tuyết

Thành viên tham gia:

TP.Hồ Chí Minh, Năm 2022

Nguyễn Thị Lan Anh

(Thư ký)

1

LỜI MỞ ĐẦU……………………………………………………….…..……………………1

1. Sự cần thiết của phòng thực hành………………………………..….………………...1

2. Mục tiêu của đề án…………………………………………….…….…………………2

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ KHOA HỌC CHO VIỆC TRIỂN KHAI CHƯƠNG TRÌNH MÔ

PHỎNG THỰC TẾ TRONG GIẢNG DẠY BẬC ĐẠI HỌC ………………….…………3

1.1. Vai trò của chương trình mô phỏng thực tế trong giảng dạy bậc đại học…….………..3

1.2. Đặc điểm của chương trình và quy mô đào tạo Ngành Kinh tế Quốc tế chuyên ngành

Kinh doanh Quốc tế tại trường Đại học Ngân hàng TPHCM ………..………….…….4

1.3. Những lợi ích của việc ứng dụng chương trình mô phỏng thực tế trong kinh doanh

quốc tế vào công tác giảng dạy tại Khoa Kinh tế Quốc tế trường Đại học Ngân hàng

TPHCM……………………………………………………………………………...…6

CHƯƠNG 2. CÁC CHƯƠNG TRÌNH MÔ PHỎNG HOẠT ĐỘNG THỰC TẾ TRONG

KINH DOANH QUỐC TẾ ………………………………………………………………….8

2.1. Các bài tập thực hành và tình huống mô phỏng thực tế áp dụng cho môn Giao dịch

thương mại quốc tế ……………...……………………………………………………..8

2.2. Các bài tập thực hành và tình huống mô phỏng thực tế áp dụng cho môn Logistics

Quốc tế ………………………..………………………………………………….…..10

2.3. Các bài tập thực hành và tình huống mô phỏng thực tế áp dụng cho môn Quản trị

chuỗi cung ứng quốc tế …………………………..…………………………….……..17

2.4. Các bài tập thực hành và tình huống mô phỏng thực tế áp dụng cho môn Vận tải và

bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu ……………………………….………………….27

2.5. Các bài tập thực hành và tình huống mô phỏng thực tế áp dụng cho môn Chính sách

thương mại quốc tế ………………………………...…………………………………34

2.6. Các bài tập thực hành và tình huống mô phỏng thực tế áp dụng cho môn Thủ tục hải

quan…………………………………………………………………………….……..38

CHƯƠNG 3. PHƯƠNG ÁN THỰC HIỆN……………………………………….……….43

TÀI LIỆU THAM KHẢO……………………………………………………………….....44

2

LỜI MỞ ĐẦU

1. Sự cần thiết của phòng thực hành

Với sự phát triển của nền kinh tế toàn cầu, yêu cầu hội nhập phát triển kinh tế, kinh

doanh quốc tế đang là hoạt động thu hút sự tham gia mạnh mẽ của các doanh nghiệp, do đó

nhu cầu xã hội về nguồn lực phục vụ hoạt động xuất nhập khẩu cũng gia tăng nhanh chóng.

Tuy nhiên, trình độ nguồn nhân lực sau khi tốt nghiệp các trường đại học chưa đáp ứng yêu

cầu công việc, phần lớn là thiếu và yếu trong nghiệp vụ thực tế. Do vậy, vấn đề đặt ra trong

đào tạo ngành kinh doanh quốc tế là cần tạo điều kiện cho sinh viên tiếp cận, thực hành các

hoạt động nghiệp vụ ngay từ khi còn ngồi trên giảng đường thông qua các môn học chuyên

ngành. Một trong những giải pháp cần được xem xét là vận dụng phương pháp dạy học mô

phỏng trong giảng dạy các môn học thuộc chuyên ngành kinh doanh quốc tế, nhờ vậy sinh

viên có thể thực hiện ngay các nghiệp vụ thực tế trong kinh doanh quốc tế.

Khoa Kinh tế Quốc tế trường Đại học Ngân hàng TPHCM đã nắm bắt được nhu cầu về

nhân lực này nên từ năm 2021 đã chính thức mở chuyên ngành kinh doanh quốc tế thuộc

ngành Kinh tế Quốc tế theo định hướng ứng dụng. Trên cơ sở góp ý của các nhà tuyển dụng,

cựu sinh viên, sinh viên và chuyên gia, ban xây dựng chương trình đào tạo đã cố gắng thiết kế

chương trình với sự kết nối của các môn chuyên ngành có tính thực tiễn cao. Tuy nhiên, các

môn học này hiện nay chỉ được giảng dạy theo các phương pháp thuyết giảng truyền thống

nên sinh viên sẽ chưa có nhiều trãi nghiệm thực tế về công việc thực tế sau khi tốt nghiệp.

Để thực hiện Triết lý đào tạo “Khai phóng, Liên ngành, Trải nghiệm”, học đi đôi

với hành, chương trình học chú trọng đến thực tế thực hành thì Chương trình mô phỏng hoạt

động thực tế trong Kinh doanh Quốc tế là một trong những chương trình cần thiết đối trong

hoạt động giảng dạy của khoa Kinh tế Quốc tế. Đào tạo sinh viên theo định hướng ứng dụng

luôn đòi hỏi việc phải cho sinh viên tiếp cận nghiệp vụ càng sớm càng tốt, coi trọng phát triển

kỹ năng thực hành nghề nghiệp. Đặc biệt các nghiệp vụ trong hoạt động kinh doanh quốc tế

có sự phức tạp nhất định, liên quan đến nhiều bên, nên khi sinh viên ra trường tiếp cận với

thực tế rất bỡ ngỡ, lẫn lộn trình tự công việc. Do vậy để sinh viên có cơ hội thực hành trong

quá trình học tập tại trường là một cách để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cung cấp cho

xã hội.

3

Xuất phát từ lý do trên nhóm tác giả đề án nhận thấy rằng xây dựng Chương trình mô

phỏng hoạt động thực tế trong Kinh doanh Quốc tế phục vụ cho việc giảng dạy chuyên ngành

Kinh doanh quốc tế là cần thiết đối với hoạt động đào tạo Ngành Kinh tế Quốc tế chuyên

ngành Kinh doanh quốc tế của Khoa Kinh tế quốc tế nói riêng và của nhà trường nói chung.

Thực tế thì nhiều trường đại học, cao đẳng đào tạo về Kinh doanh quốc tế cũng đã triển khai

mô hình này.

2. Mục tiêu của đề án

Mục tiêu chung

Xây dựng chương trình mô phỏng hoạt động thực tế trong từng môn học chuyên ngành

thuộc ngành Kinh tế Quốc tế chuyên ngành Kinh doanh Quốc tế. Trên cơ sở đó, phân tích

hiệu quả kinh tế xã hội của đề án và đề xuất kế hoạch triển khai đề án.

Mục tiêu cụ thể

- Tổng hợp các cơ sở khoa học cho việc triển khai chương trình mô phỏng thực tế trong giảng

dạy bậc đại học;

- Thiết kế các tình huống mô phỏng các hoạt động thực tế trong kinh doanh quốc tế gằn liền

với nội dung giảng dạy của từng môn học chuyên ngành trong chương trình đào tạo Ngành

Kinh tế Quốc tế chuyên ngành Kinh doanh Quốc tế bao gồm các môn học:

+ Giao dịch thương mại quốc tế;

+ Vận tải và bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu;

+ Thủ tục hải quan;

+ Logistics Quốc tế;

+ Chính sách thương mại quốc tế

+ Quản trị chuỗi cung ứng quốc tế

- Xây dựng hệ thống học liệu phục vụ cho việc thực hành tại phòng mô phỏng hoạt động thực

tế cho sinh viên ngành Kinh tế quốc tế chuyên ngành kinh tế quốc tế theo từng môn học bao

gồm các môn học:

+ Giao dịch thương mại quốc tế;

+ Vận tải và bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu;

4

+ Thủ tục hải quan;

+ Logistics Quốc tế;

+ Chính sách thương mại quốc tế

+ Quản trị chuỗi cung ứng quốc tế

- Phân tích hiệu quả kinh tế, lợi ích xã hội khi thực hiện đề án

- Đề xuất kế hoạch thực hiện đề án

5

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ KHOA HỌC CHO VIỆC TRIỂN KHAI CHƯƠNG TRÌNH MÔ

PHỎNG THỰC TẾ TRONG GIẢNG DẠY BẬC ĐẠI HỌC

1.1. Vai trò của chương trình mô phỏng thực tế trong giảng dạy bậc đại học

Khổng Tử khoảng năm 450 trước Công nguyên đã nói: “Nói với ta, ta sẽ quên. Chỉ cho

ta thấy, ta có thể nhớ.Cho ta tham gia, ta sẽ hiểu”. Kolb (1984) cho rằng: tri thức khởi nguồn

từ kinh nghiệm, tri thức cần được người học kiến tạo (hoặc tái tạo) chứ không phải là ghi nhớ

những gì đã có. Và “học tập là một quá trình mà kiến thức chỉ được tạo ra qua quá trình

chuyển hóa của kinh nghiệm”. Tuy nhiên, có một thực tế ở Việt Nam là nhiệm vụ đào tạo

sinh viên giữa các trường đại học và các doanh nghiệp là hầu như không có mối quan hệ ràng

buộc để đảm bảo khi một sinh viên ra trường vừa được trang bị kiến thức lý thuyết cơ bản từ

các trường đại học, vừa có kỹ năng làm việc thực tế khi được thực tập tại các doanh nghiệp.

Theo Goldstein (1991), áp dụng phương pháp mô phỏng để đào tạo là việc ứng dụng

công nghệ với mục đích huấn luyện thái độ, quan điểm, kiến thức, luật lệ và những kỹ năng

cần thiết để giúp học viên nâng cao năng lực và trình độ. Theo Salas, Wilson, Lazzara và

cộng sự (2008) thì việc sử dụng mô phỏng trong đào tạo là một phươnng pháp tập trung đặc

biệt vào việc cung cấp cho học viên các cơ hội để hình thành, thực hành và phát triển những

năng lực/khả năng, đồng thời cung cấp phản hồi, đánh giá cho quá trình huấnluyện đó của

học viên. Cụ thể hơn, phương pháp này mô phỏng một hệ thống, tổ chức, hiện tượng hoặc

một qui trình và thiết lập các yêu cầu tư duy lẫn hành vi mà học viên cần phải thực hiện để

giải quyết đượcc vấn đề đặt ra. Chính phương pháp mô phỏng sẽ cho phép xây dựng những

tình huống hư cấu đòi hỏi học viên tự trải nghiệm và nhận biết được những kết quả tương ứng

tùy thuộc vào từng điều kiện khác nhau.

Trong nghiên cứu của Yorke (1981) đã tìm ra nhiều sự trùng lặp về các hình thức triển

khai phương pháp mô phỏng nhưng theo Feinstein, Mann, Corsun (2002) và Hsu (1989).thì

có 3 dạng mô phỏng được sử dụng trong đào tạo, đó là: Nhập vai (role playing simulation),

Chơi trò chơi có tính giáo dục (gaming/physically based simulations), Mô phỏng bằng máy

tính (computer-based simulation) và mỗi dạng có những yêu cầu khác nhau khi thiết kế và

triển khai. Trong dạng nhập vai, học viên đóng vai một nhân vật trong từng tình huống cụ thể

và phải tuân theo các nguyên tắc khi tương tác. Đây là dạng đơn giản nhất của phương pháp

6

mô phỏng khi không cần sử dụng các ứng dụng máy tính mà chỉ cần học viên tham gia vào

một tình huống hư cấu. Ở dạng tiếp theo, thành phần chính của dạng mô phỏng bằng cách

chơi trò chơi là sự tương tác bên trong một bối cảnh xác định trước, thường dưới dạng một

cuộc cạnh tranh, cuộc thi, tình huống mâu thuẫn… Những tươnng tác đó đều được qui định

và giới hạn bởi các phương thức, luật lệ của trò chơi. Cuối cùng, dạng mô phỏng bằng máy

tính thường liên quan đến công nghệ với mức độ đầu tư từ đơn giản đến rất phức tạp tùy vào

mức độ công nghệ được ứng dụng.

Triển khai các phương pháp mô phỏng trong đào tạo chính là cơ hội để tận dụng

những điểm của môi trưởng tương tác ảo và đồng thời cũng đòi hỏi một triết lý mới về nội

dung giảng dạy. Chúng ta cần thay đổi chính sách đào tạo từ việc học - để - biết (yêu cầu

giảng viên biết cách trình bày bài giảng hiệu quả, học viên hiểu biết và làm đúng theo cách

thức đánh giá bài thi) sang học-để-làm (yêu cầu khả năng giải quyết những công việc/vấn đề

thực tế).

Xuất phát từ thực tiễn nêu trên, để giúp cho sinh viên vừa nắm bắt được các kiến thức

mang tính nền tảng, cơ bản, vừa có cái nhìn cụ thể hay nói cách khác là được “thực hành” với

các nghiệp vụ thực tế, nắm bắt, tham gia vào các công đoạn, quy trình của một chuyên viên

kinh doanh quốc tế tại doanh nghiệp thì việc mô phỏng quy trình công việc của một chuyên

viên xuất nhập khẩu vào công tác giảng dạy cho sinh viên Ngành Kinh tế Quốc tế chuyên

ngành Kinh doanh quốc tế là rất quan trọng.

1.2. Đặc điểm của chương trình và quy mô đào tạo Ngành Kinh tế Quốc tế chuyên

ngành Kinh doanh Quốc tế tại trường Đại học Ngân hàng TPHCM

Xuất phát từ nhu cầu xã hội về đào tạo cán bộ về kinh doanh quốc tế, chương trình

Kinh doanh quốc tế của Trường Đại học Ngân hàng Tp. HCM được xây dựng với các đặc

điểm sau đây:

Chương trình là sự kết hợp, được cân nhắc rất cẩn thận, một lượng kiến thức kinh tế

với kinh doanh có chú ý đến xu hướng phát triển của ngành này. Sinh viên cũng được trang bị

những kiến thức và kỹ năng bao quát và cần thiết, đặc biệt là khả năng về kinh tế kinh doanh.

Ngoài ra, ứng dụng kiến thức khoa học cơ bản, khoa học xã hội và công nghệ để giải quyết

các vấn đề trong lĩnh vực Kinh tế kinh doanh quốc tế. Do đó, sinh viên sẽ có khả năng linh

hoạt trong việc tham gia vào các nhóm làm việc liên ngành thực hiện việc thiết kế, vận dụng

7

kiến thức tổng quan về kinh doanh quốc tế để khai thác các nguồn lực trong lĩnh vực sản xuất

kinh doanh, điều chỉnh mô hình cho phù hợp với điều kiện thực tế, tính toán, đưa ra các

phương án tốt nhất và cho các dự báo chính xác.

Chương trình được biên soạn bởi một Ban Soạn thảo của Trường ĐHNH, gồm giảng

viên thuộc Khoa Kinh tế quốc tế trường ĐH Ngân hàng TP.HCM. Do đó, chương trình vừa

nhằm đáp ứng nhu cầu thực tiễn của Việt Nam và khu vực, vừa kế thừa và vận dụng được các

kinh nghiệm đào tạo theo hướng đáp ứng nhu cầu xã hội và toàn cầu hóa của một số các đai

học uy tín khác ở Mỹ, thích hợp cho sinh viên Việt Nam và quốc tế theo học. Ý tưởng thiết kế

chương trình này được định hướng là trang bị cho sinh viên nền tảng vững chắc về Kinh tế kinh

doanh. Như vậy, các kiến thức về kinh tế có thể chưa nhiều, nhưng đủ để hiểu rõ cơ cấu và sự vận

hành nền kinh tế, tài chính. Sinh viên sẽ có khả năng tự học kiến thức cần thiết trực tiếp cho công

việc của mình sau này. Do lượng tín chỉ bị hạn chế của một chương trình đại học, chúng ta không

hy vọng có thể đào tạo được các chuyên gia vừa có khả năng kinh tế vừa uyên thâm về lý thuyết

kinh tế - tài chính cũng như công nghệ thông tin. Nhưng với lượng kiến thức về kinh doanh quốc tế

cũng như kỹ năng học tập được trang bị từ chương trình này, sinh viên sẽ có đủ khả năng tự học

tập, nghiên cứu về các mảng kiến thức sâu và cụ thể về tài chính, quản trị cần thiết cho công việc

họ phụ trách.

Để trực tiếp giảng dạy chương trình này, Khoa Kinh tế quốc tế trường Đại học Ngân

hàng hiện có 29 giảng viên cơ hữu (01 PGS, 9 Tiến sĩ và 19 Thạc sĩ) có trình độ chuyên môn

phù hợp với các học phần được thiết kế của chương trình và đáp ứng tốt yêu cầu chất lượng

giảng viên theo qui định của Bộ giáo dục. Các giảng viên này đều là những nhà khoa học có

uy tín, được đào tạo hoặc đã từng có thời gian làm việc ở các trường uy tín ở nước ngoài, có

kinh nghiệm giảng dạy bằng tiếng Anh và kinh nghiệm nghiên cứu trong môi trường quốc tế.

Căn cứ vào nguồn nhân lực và cơ sở vật chất của Trường ĐHNH, qui mô đào tạo của chương

trình được dự kiến như sau:

Bảng 1.1 Qui mô đào tạo dự kiến

Năm 2021 2022 2024 2025 2026+

Tuyển sinh mới 150 150 150 150 200

Quy mô đào tạo 150 300 450 600

8

1.3. Những lợi ích của việc ứng dụng chương trình mô phỏng thực tế trong kinh

doanh quốc tế vào công tác giảng dạy tại Khoa Kinh tế Quốc tế trường Đại học

Ngân hàng TPHCM

Việc ứng dụng chương trình mô phỏng thực tế trong kinh doanh quốc tế vào công tác

giảng dạy tại Khoa Kinh tế Quốc tế trường Đại học Ngân hàng TPHCM giúp sinh viên Ngành

Kinh tế Quốc tế chuyên ngành Kinh doanh Quốc tế:

Về mặt kiến thức:

- Sinh viên hiểu và giải thích được quá trình tổ chức thực hiện một hợp đồng mua bán đối với

hàng hóa xuất nhập khẩu;

- Khái quát hóa được các công việc liên quan tới chuyên chở hàng hóa xuất nhập khẩu; bảo

hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu

- Sinh viên hiểu và giải thích được quá trình hoạt động quy trình thủ tục hải quan, trị giá hải

quan, phân loại hàng hóa;

- Sinh viên hiểu và giải thích đồng thời phác họa được quá trình hoạt động logistics quốc tế.

- Sinh viên giải thích được khái niệm, vai trò, bản chất, đồng thời phác họa được quá trình

hoạt động chuỗi cung ứng quốc tế.

Về mặt kỹ năng:

- Thực hành được quá trình tổ chức thực hiện một hợp đồng mua bán đối với hàng hóa xuất

nhập khẩu

- Thực hành các chứng từ vận tải và bảo hiểm; và tính toán cước phí vận tải, phí bảo hiểm, số

tiền bồi thường, số tiền đóng góp khi có tổn thất chung

- Thực hành được quá trình hoạt động quy trình thủ tục hải quan, trị giá hải quan, phân loại

hàng hóa

- Phác họa được quá trình hoạt động logistics quốc tế

- Phác họa được quá trình hoạt động chuỗi cung ứng quốc tế

Về hiệu quả kinh tế xã hội của đề án

- Nâng cao chất lượng giảng dạy các môn học chuyên ngành của ngành Kinh tế Quốc tế

chuyên ngành Kinh doanh quốc tế

9

- Đảm bảo chuẩn đầu ra cho các môn học chuyên ngành của ngành Kinh tế Quốc tế chuyên

ngành Kinh doanh quốc tế

- Đảm bảo chuẩn đầu ra cho sinh viên ngành Kinh tế Quốc tế chuyên ngành Kinh doanh quốc

tế

- Nâng cao chất lượng đào tạo sinh viên ngành Kinh tế Quốc tế chuyên ngành Kinh doanh

quốc tế đáp ứng với nhu cầu của xã hội

- Là cơ sở để mở rộng đào tạo các lớp ngắn hạn cho chuyên viên kinh doanh quốc tế tại

trường Đại học Ngân hàng TPHCM

- Việc trang bị cho người học những kiến thức và kỹ năng thực tiễn giúp cho doanh nghiệp

tuyển dụng giảm được chi phí cũng như thời gian đào tạo lại nhân sự mới ra trường, qua đó

làm tăng tính hấp dẫn của chương trình đào tạo ngành Kinh tế quốc tế chuyên ngành Kinh

doanh Quốc tế thuộc Khoa Kinh tế Quốc tế trường Đại học Ngân hàng TPHCM.

10

CHƯƠNG 2. CÁC CHƯƠNG TRÌNH MÔ PHỎNG HOẠT ĐỘNG THỰC TẾ TRONG

KINH DOANH QUỐC TẾ

2.1. Các bài tập thực hành và tình huống mô phỏng thực tế áp dụng cho môn Giao

dịch thương mại quốc tế

2.1.1. Thực hành soạn thảo thư giao dịch trong mua bán quốc tế

Địa điểm thực hiện: Phòng thực hành/phòng học

Thời gian thực hành: 1 buổi (5 tiết – Tiết 11 đến tiết 15 trong Chương 1 môn

GDTMQT)

Học liệu cần thiết: Các mẫu email thực tế trong kinh doanh quốc tế (Phụ lục 1) được

lưu sẵn trong các máy tính tại phòng thực hành và máy tính có kết nối internet.

Quá trình thực hành:

- Giảng viên nhắc lại kiến thức về các bước giao dịch trong mua bán trên thị trường thế giới:

Thực tế, các giao dịch thực tế có thể thông qua cách thức như: Gặp trực tiếp để đàm

phán; Trao đổi qua điện thoại; Trao đổi qua email.

Tùy điều kiện, mỗi tình huống mà sử dụng cách giao dịch phù hợp nhưng thông

thường giao dịch qua Email vẫn là phương tiện phổ biến nhất hiện nay. Để tiến tới ký kết hợp

đồng mua bán người xuất khẩu và người nhập khẩu phải trả qua một quá trình giao dịch bao

gồm những bước chủ yếu sau: Hỏi hàng, chào hàng, hoàn giá, chấp nhận và xác nhận.

Thư hỏi hàng (Inquiry) ít nhất phải thể hiện các nội dung cơ bản sau:

(1) Thông tin về hàng hóa

(2) Thông tin về số lượng

(3) Thông tin nơi nhận hàng

Khi nhận được Inquiry từ bên mua, bên bán sẽ gửi Báo giá (Quotation) hoặc bên bán cũng

chủ động gửi báo giá nếu tìm thấy bên mua tiềm năng. Cũng giống như Inquiry thì một

Quotation ít nhất nên cung cấp đủ các thông tin sau để tránh phải giao dịch nhiều lần:

(1) Giá cả

(2) Điều kiện Incoterms

(3) Thời gian giao hàng

(4) Điều kiện thanh toán