Chùa tháp và phật giáo thời trần qua những dấu tích hiện còn

Nghien curu Ton giao. Sdll - 2009 21

.. ;:;•;!

.;- ' .^I'fi' i

/v*^

CHUA THAP VA PHAT GIAO THO I TRAI^f

QUA I\Htf^G DAU TICH IIIE]^ COI^f

• V,Cr • TA QUOC KHANH '*'

Td khoang 2.000 ndm trade, cac nha

s a An Do man g theo t a tadng Pha t

giao da den Viet Nam bdng nhdng

con dadng cda thadn g nha n (ca dadng bd

lan dadng thuy). Khi tdi mdt vdng da't

mdi, cdng nh a cac tdn giao khac, Phat

giao phai tim/dang cho minh mdt tru sd,

td dd hdang dadng Pha t phap va ngdi

chda Viet da ra ddi. Gan 2.000 nam tdn

tai va pha t trien, Pha t giao da cc chd

ddng vdng chdc, chi phdi nhieu mat ddi

sd'ng ngadi dan Viet Nam. Cac ngdi chda

ldn lagt mgc len treng tdng lang xa, tdng

dia ban qudn ca cua ngadi Viet.

Thdi gian dau. thee Chu Quang Trd,

cd the cac tdng si da lgi dung mieu thd

than de "Phat hea than" va nh a vay

"chda hda mieu"'"', Deng quan diem. Ha

Van Ta'n che rdng, bud'i dau ngadi ta dem

tagng Pha t van dien than chd khdng phai

dem tagng tha n vao chda Phat''^', Td viec

hon dung vdi tin ngddng ban dia de ten

tai va pha t tnen , sau gdn 1.000 ndm,

Pha t giae da cd cho ddng vdng chdc trong

ldng xa bgi Dai Viet, de de'n cac the ki X

va XI, nd trd than h mdt tdn giao cd vai

trd quan trgng nha't, Cdng vdi s a ldn

manh cua Pha t giao, chda chien mgc len

ngay mdt nhieu,

Ben canh nhdn g ngdi chda ldn do nha

ndd c xa y diin g (qud'c tii), chd a lan g

(hadng ta) da dan phd' bien dadi thdi Ly

va dac biet la thdi Tran'^'. Nguyen Dd

trong Truyen ki man liic (viet vao the ki

XV) md ta: "Chda chien diing len, lang

ldn cd de'n hdn madi chda, lang nhd cdng

cd chdng ndm sau". Van bia chda Thieu

Phdc (tinh Bac Giang) dd Nhd than Le

Quat sean ndm 1370 cd ddan ghi rd:

"Tren td vadng ccng, dadi de'n dan

thadng, he bd' thi vae viec nha Phat, thi

dau den het tien cda cdng khdng sen tiec.

Neu ngay nay gdi gdm vae thap chda thi

mdng rd nh a nam dagc khoan adc de la'y

qua bao ngay sau. Cho nen trong td kinh

thanh, ngoai de'n chau phd, cho tdi thdn

cdng ngd hem, khdng menh lenh ma

ngad i ta va n thee , khdn g th e the't ma

*, ThS., Vien Bao t6n Di tich. Bo Van hoa - The' thao

va Du lich.

1. Chu Quang Trir. Tiumg cdViet Nam vdi truven

thdng dieu khdc ddn tdc. Nxb. My thuat, 2001, tr. 10.

2. Ha Van Tail. Chiia Viet Nam. Nxb. Khoa hoc Xa

hoi, 1998, tr. 27.

3. Ha Van Tan. Chua Vict Nam. Nxb. Khoa hoc Xa

hoi. 1998.tr. 27.

4. Khai niem Idng vai tu each la mpt dan vi hanh

chi'nh nho nhai phai den the ki XV moi co nhirng

tuang duang voi no la dan vi hanh chi'nh huang thi

da CO tir lau. Dual lang/huang con co cac thon/ap

nhung no chua thanh mpt dan vi hanh chinh voi

nhiJng chtrc quan do trieu dinh bO dung de' cai quan,

Thuc le, ngay ca khi co dan vi hanh chi'nh Icnig thi

nguai ta van dung tii Inrang nhu mot each gpi tuang

dong: huong = lang (vf du huang udxc la nhCrng quy

trac cua lang/xa,,.).