Chớ nên làm nghèo ngôn ngữ docx

Chớ nên làm nghèo ngôn ngữ

Đó là điều ai cũng có thể biết và được nhiều người nói tới. Nhưng trên thực tế,

thì việc làm nghèo ngôn ngữ là có thực. Tôi nhớ có một lần lãnh đạo nọ đến thăm

một bà cụ trên một trăm tuổi, hẳn là để thấy bà cụ minh mẫn đến bực nào, vị lãnh

đạo hỏi: "Cụ ngủ có tốt không?". Bà cụ trả lời: "Ngủ sao lại tốt?". Tôi giật mình vì

quả thật, người ta chỉ nói "ngủ ngon", chứ không ai nói "ngủ tốt", nếu có hẳn chỉ

dành để chỉ… giấc ngủ nghìn thu. Chữ "tốt" có thể hàm nhiều nghĩa, dùng được

cho rất nhiều trường hợp, chữ "ngon" nguyên nghĩa là cảm giác về thức ăn, nhưng

quả trường hợp này không thể thay chữ "ngon" bằng chữ "tốt" được, nếu không tối

nghĩa hay ngược nghĩa, thì ít ra cũng làm mất cả sức gợi của nó. Lại khi xem

truyền hình, tôi tự hỏi, sao những người tường thuật bóng đá thỉnh thoảng lại gọi

là “cầu thủ tốt”, trong khi đúng ra phải gọi là "cầu thủ hay", hoặc "cầu thủ giỏi".

Tôi nghĩ chắc các vị đã bị “Anh hoá” bởi từ "good-player", vì trong tiếng Anh,

chữ "good" hàm cả nghĩa tốt, hay, giỏi. Trong khi đó, trong tiếng Việt, chữ tốt có

thể hàm nghĩa rộng nhưng chủ yếu nói đến phạm trù đạo đức (tốt–xấu hay thiện–

ác), nhưng sao không gọi là hay, giỏi, cụ thể và gây ít hiểu nhầm hơn, mà lại

phong phú hơn không?

Từ nguồn gốc sâu xa của những năm chính trị hoá, hành chính hoá mọi thứ, mà

ngôn ngữ tiếng Việt cũng chịu vạ lây và trở thành một thói quen khó bỏ trong

cộng đồng, kể cả trong giới trí thức. Không ai phủ nhận chính trị, hành chính chi

phối trực tiếp hay gián tiếp đối với mọi hoạt động của xã hội, nhưng xét về mặt

ngôn ngữ, những từ thuộc lĩnh vực hành chính hay chính trị cũng như các thuật

ngữ khoa học là rất hạn định, không thể giúp con người diễn tả hết những hiện

tượng muôn màu của cuộc sống, nhất là những ở lĩnh vực rất tinh tế, trừu tượng,

như tư duy, tình cảm con người. Sẽ thật nhàm chán nếu ta sơ đồ hoá các tình