Cho đến nay, quan điểm chủ đạo trong kinh tế học truyền thống giả định rằng tất (14)

23

Sơ đồ cũng cho thấy hàm giá trị của Daniel Kahneman và Amos Tversky (1979)

xây dựng với hàm lợi ích trong Lý thuyết về lợi ích kỳ vọng ở điểm: hàm giá trị có thêm

điểm thắt nút, hay còn được gọi là điểm tham chiếu (reference point). Đây là điểm do

nhà đầu tư tự xác định. Mỗi nhà đầu tư với ấn tượng và kinh nghiệm chủ quan khác

nhau sẽ có điểm tham chiếu không giống nhau.

Theo Lý thuyết lợi ích kỳ vọng, hàm lợi ích có dạng lõm đi xuống ở mọi mức độ

giàu có. Ngược lại, hàm giá trị theo Lý thuyết triển vọng lại lõm trong miền lời (gia

tăng sự giàu có) và lồi trong miền lỗ ( giảm sự giàu có). Độ dốc của hàm giá trị là dốc

lên đối với mọi miền giàu có bên dưới điểm tham chiếu và dốc xuống đối với mọi mức

độ giàu có bên trên điểm tham chiếu. Hàm giá trị dốc hơn về phía lỗ so với miền lời –

phản ảnh tâm lý ngại thua lỗ của nhà đầu tư. Với mức giàu có bên dưới điểm tham

chiếu, nhà đầu tư là người thích rủi ro, họ sẵn sàng đánh cược với mức độ rủi ro cao

hơn để đạt được mức giàu có nằm trên mục tiêu của họ. Đối với mức giàu có bên dưới

điểm tham chiếu, giá trị dốc xuống giống như Lý thuyết lợi ích kỳ vọng – thể hiện tâm

lý nhà đầu tư ngại rủi ro. Kết quả thí nghiệm nghiên cứu của Kahneman và Tversky

(1979, 1982) khẳng định rằng: còn người có xu hướng thích rủi ro khi đối diện với sự

mất mát hay thua lỗ.

2.1.4.2. Tính toán cảm tính

Một trong những hành vi bất thường quan sát được ở các nhà đầu tư trên thị trường

chứng khoán là ho có xu hướng giữ vị thế lỗ rất lâu trong khi thanh lý vị thế lời sớm.

Hiện tượng này có thể xuất phát từ việc các nhà đầu tư có khuynh hướng theo dõi lợi

nhuận và thua lỗ trên các tài khoản ảo trong trí tưởng tượng của mình cà tách riêng các

quyết định đối với từng tài khoản. Sau đó, nhà đầu tư tìm cách tối đa hoá lợi ích của

từng tài khoản riêng lẻ mà đúng ra là phải kết hợp lại và xem xét thống nhất toàn bộ

danh mục đầu tư. Điều này dẫn đến tình trạng nhà đầu tư thường mắc phải sai lầm khi

đưa ra quyết định mà họ cho là “hợp lý”. Điển hình là họ sẵn lòng thực hiện những giao

dịch mang lại lợi nhuận nhỏ nhưng trì hoãn các quyết định cắt lỗ khi các khoản lỗ bất

đầu xuất hiện; mặc dù nếu xem xét một cách thật sự hợp lý, họ có thể dừng lộ để đầu tư

vào các cổ phiếu khác tiềm năng hơn.