Chính sách cho thuê môi trường rừng tại các vườn quốc gia ở khu vực phía Bắc Việt Nam – Nghiên cứu tại vườn quốc gia Ba Vì, Tam Đảo và Bến En

i

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

BÙI THỊ MINH NGUYỆT

CHÍNH SÁCH CHO THUÊ MÔI TRƯỜNG RỪNG

TẠI CÁC VƯỜN QUỐC GIA Ở KHU VỰC PHÍA BẮC VIỆT NAM

– NGHIÊN CỨU TẠI VƯỜN QUỐC GIA BA VÌ, TAM ĐẢO, BẾN EN

CHUYÊN NGÀNH: KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

MÃ SỐ: 62.62.01.15

LUẬN ÁN TIẾN SỸ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS Vũ Đình Thắng

2.PGS.TS Trần Quốc Khánh

Hà Nội - 2014

ii

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân. Các số liệu, kết

quả trình bày trong Luận án này là trung thực, chưa được sử dụng để bảo vệ bất kỳ

Luận án nào, không trùng lặp với các công trình khoa học đã được công bố. Các

thông tin trích dẫn trong Luận án đã được chỉ rõ nguồn gốc. Các hình, bảng biểu

không ghi nguồn trích dẫn là của tác giả.

Hà Nội, ngày 5 tháng 03 năm 2014

Tác giả

BÙI THỊ MINH NGUYỆT

iii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và chân thành cảm ơn PGS.TS Vũ Đình

Thắng và PGS. TS Trần Quốc Khánh - những người Thầy đã chỉ bảo, hướng dẫn và

giúp đỡ tôi rất tận tình trong suốt thời gian thực hiện và hoàn thành Luận án.

Tôi xin chân thành cảm ơn Trường Đại học Kinh tế quốc dân, Viện Đào tạo

sau Đại học, Khoa Bất động sản và Kinh tế tài nguyên, Trường Đại học Lâm

nghiệp, Khoa Kinh tế và Quản trị kinh doanh, Bộ Nông nghiệp và PTNT, VQG Ba

Vì, Tam Đảo, Bến En đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi thực hiện Luận án.

Tôi xin chân thành cảm ơn các đồng nghiệp và bạn bè vì sự ủng hộ và những

ý kiến đóng góp quí báu giúp tôi hoàn thành Luận án.

Cuối cùng tôi xin cảm ơn các thành viên trong gia đình đã động viên, ủng hộ,

chia sẻ và là chỗ dựa tinh thần giúp tôi tập trung nghiên cứu và hoàn thành bản luận

án của mình.

Chân thành cảm ơn !

Hà Nội, ngày 5 tháng 03 năm 2014

Tác giả

BÙI THỊ MINH NGUYỆT

iv

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BQL Ban quản lý

BV&PTR Bảo vệ và phát triển rừng

CP Chính phủ

DN Doanh nghiệp

DLST Du lịch sinh thái

DT Diện tích

ĐVT Đơn vị tính

IUCN Tổ chức quốc tế về bảo tồn thiên nhiên

KBTTN Khu bảo tồn thiên nhiên

KDL Khu du lịch

NN&PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn

MTR Môi trường rừng

PCCCR Phòng chống chữa cháy rừng

QĐ Quyết định

QLBVR Quản lý bảo vệ rừng

RPH Rừng phòng hộ

TB Thông báo

TNR Tài nguyên rừng

UBND Uỷ ban nhân dân

VQG Vườn quốc gia

XDHT Xây dựng hạ tầng

WTP Willingness to pay (sẵn lòng chi trả)

v

MỤC LỤC

Mục lục.........................................................................................................................i

Danh mục các bảng ................................................................................................. viii

Danh mục các hình.....................................................................................................ix

MỞ ĐẦU.....................................................................................................................1

1. Sự cần thiết nghiên cứu của đề tài luận án .........................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu, đối tượng, phạm vi nghiên cứu........................................3

3. Đóng góp mới của luận án ..................................................................................4

4. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................5

5. Kết cấu của Luận án.............................................................................................9

Chương 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU .........................................10

1.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới ................................................................10

1.1.1. Các nghiên cứu về giá trị của rừng, giá trị dịch vụ môi trường rừng.....10

1.1.2. Các nghiên cứu về khai thác dịch vụ DLST tại VQG .............................12

1.1.3. Các công trình nghiên cứu về chính sách cho thuê môi trường rừng kinh

doanh DLST tại VQG........................................................................................14

1.1.4. Các công trình nghiên cứu về lượng giá giá trị dịch vụ môi trường rừng và

xác định giá thuê môi trường rừng. ....................................................................20

1.2. Các công trình nghiên cứu ở Việt Nam............................................................26

1.2.1. Các công trình nghiên cứu về hệ thống quản lý rừng ở Việt Nam.........26

1.2.2. Các công trình nghiên cứu về xác định giá trị của rừng tại Việt Nam..........27

1.2.3. Các công trình nghiên cứu về thuê rừng và thuê môi trường rừng ........30

Chương 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHÍNH SÁCH CHO THUÊ

MÔI TRƯỜNG RỪNG TẠI CÁC VƯỜN QUỐC GIA ..........................................32

2.1. Thuê môi trường rừng tại các Vườn quốc gia ...............................................32

2.1.1. Khái niệm và vai trò của rừng đối với đời sống xã hội..........................32

2.1.2. Vườn quốc gia và hệ thống vườn quốc gia ở Việt Nam.........................33

2.1.3. Khái niệm môi trường rừng và cho thuê môi trường rừng VQG...........39

2.2. Chính sách cho thuê môi trường rừng Vườn quốc gia ..................................45

2.2.1. Khái niệm về chính sách và chính sách cho thuê môi trường rừng.............45

2.2.2. Các yếu tố cơ bản hình thành chính sách cho thuê môi trường rừng............46

vi

2.2.3. Hệ thống tổ chức xây dựng chính sách cho thuê môi trường rừng tại VQG 47

2.2.4. Định hướng xây dựng chính sách cho thuê môi trường rừng tại VQG ........47

2.3. Kinh nghiệm trong xây dựng và thực hiện chính sách cho thuê môi trường

rừng trên thế giới và ở Việt Nam..........................................................................48

2.3.1. Bài học kinh nghiệm từ thực tiễn trên thế giới.......................................48

2.3.2. Kinh nghiệm trong khai thác dịch vụ môi trường rừng tại VQG ở Việt Nam 57

2.3.3. Bài học kinh nghiệm trong hoàn thiện chính sách cho thuê môi trường rừng........59

Chương 3.THỰC TRẠNG CHÍNH SÁCH VÀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH CHO

THUÊ MÔI TRƯỜNG RỪNG TẠI VƯỜN QUỐC GIA BA VÌ, TAM ĐẢO, BẾN EN.62

3.1. Khái quát về VQG khu vực phía Bắc Việt Nam ...........................................62

3.2. Đặc điểm của Vườn quốc gia Ba Vì, Tam Đảo, Bến En ảnh hưởng đến thực

hiện chính sách cho thuê và thuê môi trường rừng...............................................62

3.2.1. Lịch sử hình thành các VQG nghiên cứu ...............................................62

3.2.2. Hiện trạng đất đai, tài nguyên du lịch tại VQG Ba Vì, Tam Đảo, Bến En.............64

3.2.3. Đánh giá kết quả khai thác tiềm năng tự có để phát triển DLST tại VQG

Tam Đảo, Ba Vì, Bến En..................................................................................67

3.2.4. Các hoạt động cơ bản tại VQG nghiên cứu ..............................................70

3.3. Chính sách cho thuê môi trường rừng tại VQG được áp dụng tại các VQG nghiên

cứu trong thời gian qua ...........................................................................................73

3.3.1. Hoàn cảnh ra đời của chính sách cho thuê môi trường rừng tại VQG..............74

3.3.2. Chủ trương, quan điểm của Đảng và Nhà nước về cho thuê môi trường

rừng tại VQG....................................................................................................75

3.3.3. Mục tiêu của chính sách thuê môi trường rừng kinh doanh DLST tại

VQG .................................................................................................................78

3.3.4. Hệ thống văn bản pháp lý liên quan đến cho thuê môi trường rừng VQG..........78

3.4. Thực trạng thực hiện chính sách cho thuê môi trường rừng tại VQG Ba Vì,

Tam Đảo, Bến En..................................................................................................84

3.4.1. Công tác tuyên truyền phổ biến, xây dựng phương án cho thuê môi

trường rừng tại VQG nghiên cứu .....................................................................84

3.4.2. Xác định, lựa chọn các tổ chức thuê môi trường rừng tại VQG nghiên

cứu ....................................................................................................................86

vii

3.4.3. Xác định giá thuê, các điều khoản trong hợp đồng thuê môi trường rừng và

ký kết hợp đồng thuê môi trường rừng tại các VQG nghiên cứu ........................88

3.4.4. Công tác kiểm tra, giám sát tình hình thực hiện hợp đồng thuê môi

trường rừng tại VQG nghiên cứu ...................................................................100

3.4.5. Kết quả thực hiện chính sách cho thuê môi trường rừng tại VQG Ba Vì,

Tam Đảo, Bến En ...........................................................................................100

3.5. Đánh giá tác động của chính sách cho thuê môi trường rừng tại VQG Ba Vì, Tam

Đảo, Bến En.........................................................................................................114

3.5.1. Những tác động tích cực .........................................................................114

3.5.2. Tác động chưa tích cực của chính sách cho thuê môi trường tại các

VQG và những nguyên nhân..........................................................................118

Chương 4. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH CHO THUÊ MÔI

TRƯỜNG RỪNG TẠI VƯỜN QUỐC GIA KHU VỰC PHÍA BẮC VIỆT NAM125

4.1. Cơ sở hoàn thiện chính sách cho thuê môi trường rừng tại các VQG khu vực

phía Bắc Việt Nam..............................................................................................125

4.1.1. Chủ trương của Đảng và Nhà nước ảnh hưởng tới việc hoàn thiện chính

sách cho thuê môi trường rừng tại VQG........................................................125

4.1.2. Bối cảnh trong nước và thế giới ảnh hưởng đến tới việc hoàn thiện chính

sách cho thuê môi trường rừng tại các VQG..................................................129

4.2. Mục tiêu hoàn thiện chính sách cho thuê môi trường rừng tại các VQG khu

vực phía Bắc Việt Nam.......................................................................................137

4.3. Một số giải pháp hoàn thiện chính sách cho thuê môi trường rừng tại các

VQG khu vực phía Bắc Việt Nam......................................................................139

4.3.1. Giải pháp liên quan đến xây dựng chính sách......................................140

4.3.2. Giải pháp thực hiện chính sách cho thuê môi trường rừng tại VQG.........153

KẾT LUẬN.............................................................................................................162

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Phương pháp lượng giá được sử dụng cho các loại hàng hóa và dịch vụ

môi trường rừng ........................................................................................................24

Bảng 1.2. Tổng hợp kết quả lượng giá giá trị du lịch và giải trí của rừng................24

Bảng 1.3. Các phương pháp định giá rừng tự nhiên .................................................28

Bảng 1.4. Phương pháp xác định giá các loại rừng...................................................30

Bảng 3.1. Diện tích đất đai của các VQG nghiên cứu ..............................................64

Bảng 3.2. Số lượng loài động, thực vật ở các VQG nghiên cứu...............................65

Bảng 3.3. Tổng hợp kết quả tính giá thuê môi trường rừng tại VQG Ba Vì ............89

Bảng 3.4. Số lượng đơn vị được phép thuê môi trường rừng tại VQG Ba Vì........101

Bảng 3.5: Bảng tổng hợp diện tích cho các doanh nghiệp thuê môi trường rừng tại

VQG Ba Vì..............................................................................................................102

Bảng 3.6: Diễn biến tài nguyên rừng sau khi thuê môi trường tại VQG Ba Vì......106

Bảng 3.7. Mức đầu tư bảo vệ rừng của các đơn vị thuê môi trường rừng năm 2010 ...107

Bảng 4.1. Dự báo giá trị dịch vụ môi trường (triệu USD)......................................126

Bảng 4.2. Ý kiến đánh giá về chính sách cho thuê môi trường rừng tại VQG Ba Vì...135

Bảng 4.3. Nội dung cơ bản của phương án cho thuê rừng......................................148

ix

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 1.1. Phân loại phương pháp lượng giá không dựa vào thị trường....................21

Hình 3.1. Diện tích đất đai của các VQG nghiên cứu ...................................................65

Hình 3.2. Tình hình thu hút khách du lịch đến VQG nghiên cứu ..................................68

Hình 3.3. Doanh thu từ bán vé tại VQG nghiên cứu....................................................68

Hình 3.4. Doanh thu bán vé theo các tháng tại VQG Ba Vì ..........................................70

Hình 3.5. Số lượng khách theo các tháng tại VQG Tam Đảo........................................70

Hình 3.6. Doanh thu từ hoạt động cho thuê môi trường rừng tại VQG Ba Vì ...........103

Hình 3.7. Tổng doanh thu của các khu du lịch tại VQG Ba Vì..................................104

Hình 3.8. Doanh thu từ DLST của VQG Ba Vì và các đơn vị thuê môi trường rừng.104

Hình 3.9. Cơ cấu nguồn thu của KDL Thiên Sơn - Suối Ngà và KDL Thác Đa ..........105

Hình 3.10. Tình hình thu hút khách du lịch tại VQG Ba Vì.....................................108

Hình 3.11. Tình hình thu hút khách du lịch tại các đơn vị nhận thuê môi trường rừng

tại VQG Ba Vì.........................................................................................................108

Hình 3.12. Thay đổi cơ cấu nguồn thu của VQG Ba Vì...........................................118

1

MỞ ĐẦU

1. Sự cần thiết nghiên cứu của đề tài luận án

Rừng là quần thể sinh vật bao gồm: thực vật, động vật, vi sinh vật và các yếu

tố môi trường sinh thái như: đất, nước, thời tiết, khí hậu,.... Vì vậy, giá trị của rừng

không chỉ nằm trong các sản phẩm gỗ mà tiềm ẩn một giá trị rất lớn khác là dịch vụ

môi trường rừng [26]. Ý thức được giá trị nhiều mặt của rừng, vai trò của Đa dạng

sinh học trong cuộc sống nên nhiều nước trong đó có Việt Nam đã thành lập các

VQG để bảo tồn các giá trị của rừng. Tính đến 30/12/2011 cả nước có 30 VQG được

phân bố ở nhiều vùng miền cả nước [21]. VQG được thành lập với chức năng là để

bảo tồn tài nguyên, mẫu chuẩn hệ sinh thái rừng của quốc gia, bảo vệ nguồn gen

sinh vật rừng, nghiên cứu khoa học, bảo vệ di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh,

phục vụ nghỉ ngơi, du lịch,... Đây là những hoạt động công ích nên về nguyên tắc,

những khu rừng này được ngân sách Nhà nước cấp kinh phí và được giao cho các tổ

chức Nhà nước (Ban quản lý rừng) trực tiếp quản lý. Thực tế hiện nay, nguồn kinh

phí từ ngân sách hạn hẹp làm ảnh hưởng đến công tác BV&PTR tại các VQG, đặc

biệt là tận dụng các tiềm năng của VQG để phát triển kinh tế, tăng nguồn thu từ rừng,

huy động các nguồn lực của xã hội.

Trong những thập kỷ gần đây, khai thác các lợi ích từ các VQG, đặc biệt là

giá trị sử dụng gián tiếp của rừng (giá trị dịch vụ môi trường rừng), trong đó có dịch

vụ DLST được nhiều VQG trên thế giới quan tâm và thử nghiệm. Việt Nam cũng

cho phép các VQG chủ động tổ chức các hoạt động kinh doanh DLST để tạo nguồn

thu đầu tư lại cho việc BV&PTR, giảm gánh nặng cho ngân sách Nhà nước, đồng

thời góp phần thay đổi nhận thức về vai trò và giá trị nhiều mặt của rừng. Tuy

nhiên, nhưng hoạt động này tiến hành rất chậm chạp tại các VQG, có nơi không

triển khai được do không có nguồn kinh phí để xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ cho

loại hình dịch vụ DLST....

Một xu thế phát triển mới trong thời gian gần đây là các công ty, tổ chức, cá

nhân có nhu cầu thuê môi trường rừng tại các VQG để kinh doanh DLST. Mặc dù mới

được hình thành, nhưng đây là một hướng phát triển có tiềm năng và nhận được sự

2

đồng thuận của xã hội, vì nó tạo ra sự liên kết mật thiết, chặt chẽ thúc đẩy lẫn nhau của

hai hoạt động phát triển kinh tế-xã hội và bảo vệ phát triển nguồn tài nguyên rừng. Thuê

môi trường rừng còn là 1 phương thức nhằm xã hội hóa dịch vụ môi trường rừng từ đó

góp phần tạo nguồn thu để đầu tư lại BV&PTR bằng nguồn vốn tự có, giảm đầu tư của

Nhà nước đối với các khu rừng có nhiều dịch vụ môi trường rừng trong đó có VQG.

Ở Việt Nam, thuê môi trường rừng kinh doanh DLST được thể hiện trong các

chủ trương của Đảng và Nhà nước, đã được thí điểm áp dụng ở VQG Ba Vì, Bidup Núi

Bà, Ba Bể từ năm 2002. Thực tế triển khai chính sách cho thuê môi trường rừng kinh

doanh DLST hiện đang được tổ chức khá thành công tại các VQG trên. Năm 2009, Bộ

NN&PTNT đã tổ chức đánh giá mô hình "Thuê môi trường rừng làm DLST" ở một số

tỉnh, thành phố, các ý kiến tại hội nghị đều ghi nhận: "Thuê môi trường rừng không chỉ

mang lại hiệu quả kinh tế, mô hình này còn tạo lợi ích cho cả "ba nhà" (Nhà nước,

doanh nghiệp và nông dân) và đặc biệt đã thực hiện xã hội hoá nghề rừng" [6].

Mặc dù Nhà nước đã có chủ trương cho thuê môi trường rừng để kinh doanh

DLST và được đánh giá khá thành công ở VQG thí điểm nhưng thực tế triển khai còn

chậm, một trong những lý do chính là chính sách cho thuê môi trường rừng chưa hoàn

chỉnh, quy định tản mạn ở một số văn bản pháp luật khác nhau, thiếu những quy định

cần thiết, hoặc một số quy định còn bất cập gây khó khăn cho quá trình triển khai như:

trình tự, thủ tục, thẩm quyền cho thuê môi trường rừng chưa rõ, giá cho thuê môi

trường rừng mới xác định được ở một số VQG, thiếu quy định thống nhất về quản lý

sử dụng tiền thuê, xử lý tranh chấp, quyền và trách nhiệm của bên thuê và cho thuê, cơ

chế chuyển nhượng, góp vốn trong hợp đồng cho thuê môi trường rừng [6].

Chính vì vậy, các phương án quản lý, khung pháp chế, chính sách cho thuê môi

trường rừng vẫn là những câu hỏi mở cần có các định hướng của các cấp quản lý và

ngành lâm nghiệp. Xuất phát từ những vấn đề trên việc nghiên cứu hoàn thiện chính

sách cho thuê môi trường rừng tại các VQG là cần thiết và cấp bách. Đây là lý do

nghiên cứu sinh chọn vấn đề này làm đề tài luận án của mình.

3

2. Mục tiêu nghiên cứu, đối tượng, phạm vi nghiên cứu

2.1. Mục tiêu nghiên cứu

* Mục tiêu tổng quát

Đề xuất các giải pháp góp phần hoàn thiện chính sách cho thuê môi trường

rừng vào mục đích kinh doanh DLST tại VQG ở khu vực phía Bắc Việt Nam.

* Mục tiêu cụ thể

1. Hệ thống hóa và xây dựng cơ sở khoa học cho chính sách thuê môi trường

rừng kinh doanh DLST tại VQG.

2. Đánh giá đúng thực trạng chính sách cho thuê môi trường rừng kinh doanh DLST

tại VQG Ba Vì, Tam Đảo, Bến En. Đồng thời cho thấy kết quả thực hiện chính

sách, cũng như những khó khăn, hạn chế và nguyên nhân trong tổ chức thực

hiện chính sách cho thuê môi trường rừng vào mục đích kinh doanh DLST tại

VQG Ba Vì, Tam Đảo, Bến En.

3. Đề xuất các giải pháp góp phần hoàn thiện chính sách cho thuê môi trường rừng

vào mục đích kinh doanh DLST tại VQG ở khu vực phía Bắc Việt Nam.

* Câu hỏi nghiên cứu

- Chính sách cho thuê môi trường rừng được thực hiện trên cơ sở khoa học nào ?

- Trên thế giới chính sách cho thuê môi trường rừng được xây dựng và triển

khai như thế nào ?. Những kinh nghiệm nào có thể tham khảo trong xây dựng

chính sách và thực hiện chính sách cho thuê môi trường rừng ở Việt Nam ?

- Những nhân tố nào ảnh hưởng đến xây dựng chính sách và thực hiện chính

sách cho thuê môi trường rừng ở Việt Nam ?

- Việc thực thi chính sách được tổ chức như thế nào ? Ưu, nhược điểm và

nguyên nhân ?

- Chính sách cho thuê môi trường rừng và thực thi chính sách cho thuê môi

trường rừng cần được hoàn thiện như thế nào ?

2.2. Đối tượng nghiên cứu

Luận án tập trung nghiên cứu chính sách cho thuê môi trường rừng cho mục

đích kinh doanh DLST tại một số VQG ở khu vực phía Bắc Việt Nam.

2.3. Phạm vi nghiên cứu

- Không gian: Các VQG ở khu vực phía Bắc Việt Nam, đề tài lựa chọn nghiên

4

cứu điểm tại 3 VQG Ba Vì (Hà Nội), Tam Đảo (Vĩnh Phúc) và Bến En (Thanh Hóa).

- Thời gian: Nghiên cứu từ năm 2002, bắt đầu có Đề án thí điểm cho thuê

môi trường rừng tại một số VQG của Việt Nam.

- Nội dung nghiên cứu:

(1) Cơ sở lý luận và thực tiễn về chính sách cho thuê môi trường rừng tại VQG

+ Cơ sở lý luận về chính sách cho thuê môi trường rừng và cho thuê với mục

đích kinh doanh DLST tại VQG.

+ Căn cứ thực tiễn về chính sách cho thuê môi trường rừng kinh doanh

DLST tại VQG trên thế giới và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam.

(2) Nghiên cứu thực trạng chính sách và tổ chức thực hiện chính sách cho thuê môi

trường rừng tại VQG Ba Vì, Tam Đảo, Bến En, những kết quả, hạn chế và nguyên nhân

- Đánh giá hiện trạng tài nguyên rừng và khả năng phát triển DLST tại VQG

Tam Đảo, Ba Vì, Bến En.

- Thực trạng chính sách cho thuê môi trường rừng tại VQG ở Việt Nam.

- Kết quả thực hiện chính sách cho thuê môi trường rừng kinh doanh DLST

tại VQG Tam Đảo, Ba Vì, Bến En.

- Đánh giá những khó khăn, hạn chế và nguyên nhân trong tổ chức thực hiện

chính sách cho thuê môi trường rừng tại VQG Ba Vì, Tam Đảo, Bến En.

- Bài học kinh nghiệm được rút ra từ thực tiễn tổ chức triển khai thực hiện chính

sách cho thuê môi trường rừng tại VQG Ba Vì, Tam Đảo, Bến En.

(3)Giải pháp hoàn thiện chính sách cho thuê môi trường rừng tại VQG khu

vực phía Bắc Việt Nam

- Cơ sở đề xuất giải pháp.

- Giải pháp hoàn thiện chính sách cho thuê môi trường rừng tại các VQG khu

vực phía Bắc (Giải pháp xây dựng chính sách và tổ chức thực hiện chính sách).

3. Đóng góp mới của luận án

- Về lý luận: Hệ thống hóa cơ sở lý luận về chính sách cho thuê môi trường

rừng và cho thuê với mục đích kinh doanh DLST tại các VQG. Tổng kết kinh

nghiệm cho thuê môi trường rừng trên thế giới và rút ra những bài học kinh nghiệm

5

cho Việt Nam. Tổng hợp các văn bản chính sách có liên quan đến thuê môi trường

rừng ở Việt Nam, phân tích những hạn chế và tồn tại của chính sách cho thuê môi

trường tại các VQG.

- Về thực tiễn: Đánh giá thực trạng tổ chức thực hiện chính sách cho thuê

môi trường rừng tại các VQG nghiên cứu; đánh giá những mặt tích cực, tiêu cực

trong tổ chức thực hiện chính sách cho thuê môi trường rừng tại các VQG nghiên

cứu; đánh giá tính phù hợp của các chính sách liên quan đến thuê môi trường rừng

tại các VQG; đưa ra những bài học kinh nghiệm trong tổ chức thực hiện chính sách

cho thuê môi trường rừng tại các VQG.

- Trên cơ sở lý luận và thực tiễn, đề xuất ra những định hướng và giải pháp

nhằm hoàn thiện chính sách và tổ chức thực hiện chính sách cho thuê môi trường

rừng tại các VQG ở khu vực phía Bắc Việt Nam.

4. Phương pháp nghiên cứu

4.1. Lựa chọn đối tượng nghiên cứu

VQG Ba Vì (Hà Nội), Bến En (Thanh Hóa), Tam Đảo (Vĩnh Phúc) được chọn

nghiên cứu là những VQG nằm ở các vị trí địa lý khác nhau đại diện cho khu vực phía

Bắc, do chủ thể quản lý khác nhau, có tiềm năng cho thuê môi trường và đã triển khai

các hoạt động thuê môi trường rừng ở mức độ khác nhau. VQG Ba Vì đã thực hiện

chính sách cho thuê môi trường rừng từ năm 2002 theo Đề án thí điểm cho thuê môi

trường rừng phát triển DLST được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, VQG Bến En bắt

đầu triển khai từ năm 2010, VQG Tam Đảo đã có chủ trương nhưng vẫn đang trong

quá trình triển khai các thủ tục để thực hiện. Trên cơ sở lựa chọn đối tượng nghiên cứu

như trên Luận án sẽ tìm hiểu quá trình triển khai chính sách ở các VQG, nhưng thuận

lợi, những khó khăn của từng Vườn và nguyên nhân chậm triển khai chính sách.

4.2. Phương pháp thu thập thông tin

* Thông tin thứ cấp: Thông tin thứ cấp được thu thập thông qua phương

pháp kế thừa, nghiên cứu tại bàn, bao gồm các tài liệu sau:

- Các văn bản pháp luật có liên quan đến thuê môi trường rừng kinh doanh

DLST tại VQG để tìm hiểu chính sách cho thuê môi trường rừng tại các VQG của

6

Việt Nam hiện nay như thế nào, đề cập trong các văn bản pháp luật nào, mức độ

đầy đủ của chính sách ở Việt Nam làm cơ sở gợi ý cho việc hoàn thiện chính sách.

- Thông tin trên các trang thông tin của Tổng cục Lâm nghiệp, cục Kiểm lâm

về diễn biến rừng, các chủ trương của ngành trong quản lý VQG và cho thuê môi

trường rừng tại VQG.

- Các tài liệu, kết quả nghiên cứu liên quan đến thuê môi trường rừng và

chính sách sách cho thuê môi trường rừng để hệ thống cơ sở lý luận cho Luận án và

có những thông tin bước đầu phục vụ cho nghiên cứu.

- Báo cáo của các cấp chính quyền địa phương, các cơ quan quản lý nhà

nước về lâm nghiệp, các VQG nghiên cứu… để phục vụ cho đánh giá thực trạng

triển khai chính sách tại cơ sở, đánh giá các các tác động về kinh tế - xã hội - môi

trường của chính sách trên thực tiễn.

* Thông tin sơ cấp:

- Phỏng vấn trực tiếp cán bộ quản lý, chủ thể cho thuê và đi thuê để có thông

tin dùng cho việc nghiên cứu đánh giá chính sách và thực hiện chính sách cho thuê

môi trường rừng kinh doanh DLST, gợi ý cho việc hoàn thiện chính sách, xem xét

các quan điểm của các bên liên quan đối với chính sách, nhận biết được những khó

khăn trong triển khai chính sách.

Đề tài tiến hành phỏng vấn trực tiếp cán bộ tại VQG đã triển khai chính sách

cho thuê môi trường rừng thông qua các mẫu phiếu phỏng vấn để nhằm thu thập các

ý kiến đánh giá của cán bộ quản lý về mục tiêu chính sách, về nội dung chính sách,

về tổ chức thực hiện chính sách, về tổng thể chính sách. Đối tượng phỏng vấn là ban

lãnh đạo, cán bộ làm việc tại các phòng ban liên quan, ban Du lịch và cán bộ kiểm

lâm Vườn quốc gia Ba Vì. Hiện nay, do mới có VQG Ba Vì đã triển khai thực hiện

chính sách qua nhiều năm nên cán bộ quản lý mới nắm rõ về chính sách cũng như

có thông tin về thực trạng thực hiện chính sách, còn VQG Tam Đảo và Bến En chỉ

phỏng vấn cán bộ lãnh đạo. Số mẫu phỏng vấn phụ thuộc vào số lượng cán bộ quản

lý tại VQG. Đối với các cán bộ quản lý ở VQG khác (chưa thực hiện chính sách hay

đang bắt đầu triển khai thực hiện) chủ yếu phỏng vấn để thu thập các thông tin về