Chính sách "Bắt người - Di dân" trong các cuộc chiến tranh bành trướng của Xiêm ở Lào và Campuchia cuối thế kỷ 18 - giữa thế kỷ 19

CH›NH S¸CH ìBæT NG¶ÍI - DI D¢Nî

TRONG C¸C CUÈC CHI’N TRANH BµNH TR¶ÌNG

CÒA XI£M Î LµO Vµ CAMPUCHIA

CUËI TH’ K˚ XVIII - GI˜A TH’ K˚ XIX

ßÆng V®n Ch÷¨ng*

BÔi TrÛc Linh**

N

guÂn nh©n l˘c lµ y’u tË r t quan

tr‰ng trong s˘ Ên Æfinh vµ ph¸t

tri”n cÒa mÁi quËc gia n™n vi÷c sÎ h˜u vµ

qu¶n l› tËt mÈt nguÂn nh©n l˘c dÂi dµo vµ

c„ n®ng l˘c lµ Æi“u mµ mÁi nˆÌc lu´n chÛ

tr‰ng. Lfich sˆ ph¸t tri”n cÒa Xi™m(1) cho

th y ìki”m so¸t nguÂn nh©n l˘c lµ y’u tË

c¨ b¶n cÒa vi÷c h×nh thµnh nhµ nˆÌc vµ tÊ

ch¯c x· hÈi truy“n thËng Th¸iî

(2). Tı cuËi

th’ k˚ XVIII Æ’n gi˜a th’ k˚ XIX, Xi™m

Æang trong thÍi k˙ phÙc hˆng toµn di÷n

vµ m¹nh mœ. ßi“u nµy t¹o c¨ hÈi thuÀn lÓi

cho Xi™m ti’n hµnh c¸c cuÈc chi’n bµnh

trˆÌng ÆËi vÌi c¸c nˆÌc l¸ng gi“ng kh´ng

chÿ Æ” mÎ rÈng l·nh thÊ, quy“n l˘c mµ cfln

th˘c hi÷n vi÷c ìbæt ngˆÍi - di d©nî Î Lµo

vµ Campuchia nhªm bÊ sung cho nguÂn

nh©n l˘c Æang thi’u hÙt nghi™m tr‰ng

cÒa Xi™m lÛc b y giÍ. Bµi vi’t nµy g„p

ph«n lµm r‚ ch›nh s¸ch ìbæt ngˆÍi - di

d©nî cÒa Xi™m Î Lµo vµ Campuchia trong

giai Æo¹n lfich sˆ n™u tr™n.

1. BËi c¶nh th˘c hi÷n ch›nh s¸ch ìbæt

ngˆÍi - di d©nî trong c¸c cuÈc chi’n

tranh bµnh trˆÌng cÒa Xi™m

BËi c¶nh khu v˘c ß´ng Nam ¸ lÙc Æfia

vµo cuËi th’ k˚ XVIII gi˜a th’ k˚ XIX

thuÀn lÓi cho Xi™m th˘c hi÷n ch›nh s¸ch

bµnh trˆÌng. C¸c nˆÌc phˆ¨ng T©y dÔ

x©m nhÀp tı trˆÌc vµo khu v˘c nµy th× lÛc

b y giÍ ph¶i ÆËi mÆt vÌi c¸c cuÈc c¸ch

m¹ng tˆ s¶n vµ cuÈc chi’n tranh cÒa

Napoleon Î ch©u ¢u. Trung QuËc vËn

Æ„ng vai trfl r t quan tr‰ng trong n“n

ch›nh trfi khu v˘c, nhˆng lÛc b y giÍ, mÈt

mÆt h‰ ph¶i ÆËi ph„ vÌi ¸p l˘c lÌn tı c¸c

th’ l˘c phˆ¨ng T©y Æang Æe d‰a Æ’n chÒ

quy“n cÒa m×nh, mÆt kh¸c ˝ ÆÂ bµnh

trˆÌng xuËng ß´ng Nam ¸ cÒa Trung

QuËc Æ· bfi ng®n chÆn do th t b¹i trong

cuÈc chi’n vÌi Myanmar (1770) vµ vÌi T©y

S¨n (1789) trˆÌc Æ„. CÚng giai Æo¹n nµy,

trong khi Î Lµo c¸c th’ l˘c Æfia phˆ¨ng

ìlu´n t×m c¸ch ph´ trˆ¨ng th’ l˘c vµ tranh

* PGS.TS. ßÆng V®n Chˆ¨ng, Khoa Lfich sˆ, TrˆÍng ƹi h‰c Sˆ ph¹m Hu’.

** BÔi TrÛc Linh, H‰c vi™n cao h‰c Lfich sˆ th’ giÌi, TrˆÍng ƹi h‰c Khoa h‰c Hu’.