Chỉ số huyết áp tâm thu cổ chân cánh tay (ABI) ở bệnh nhân đái tháo đường typ 2

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn

i

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y - DƢỢC

TRẦN HỒNG CHUYÊN

CHỈ SỐ HUYẾT ÁP TÂM THU CỔ CHÂN CÁNH TAY

(ABI) Ở BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƢỜNG TYP 2

ĐIỀU TRỊ TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TRUNG ƢƠNG

THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP BÁC SĨ NỘI TRÚ

Thái Nguyên, 2013

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn

ii

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y - DƢỢC

TRẦN HỒNG CHUYÊN

CHỈ SỐ HUYẾT ÁP TÂM THU CỔ CHÂN CÁNH TAY

(ABI) Ở BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƢỜNG TYP 2

ĐIỀU TRỊ TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TRUNG ƢƠNG

THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành : Nội khoa

Mã số : NT 62.72.20.50

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP BÁC SĨ NỘI TRÚ

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC

PGS. TS NGUYỄN TIẾN DŨNG

Thái Nguyên, 2013

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn

iii

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số

liệu và kết quả trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố

trong bất kỳ công trình nào khác.

Thái Nguyên, 2013

Ngƣời cam đoan

Trần Hồng Chuyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn

iv

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này,

tôi đã nhận được sự giúp đỡ quý báu của thầy cô, các anh chị bạn bè đồng

nghiệp và gia đình. Tôi xin được bày tỏ lời cảm ơn chân thành sâu sắc tới:

Đảng uỷ, Ban giám hiệu, Khoa Đào tạo sau đại học, các thầy cô giáo

trong Bộ môn Nội - Trường Đại học Y Dược Thái Nguyên - Đại học Thái

Nguyên đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn.

Ban giám đốc, Ban lãnh đạo cùng tập thể các y bác sỹ khoa Nội, khoa

Khám bệnh, khoa Thăm dò chức năng, khoa Sinh hóa của bệnh viện Đa khoa

Trung ương Thái Nguyên đã nhiệt tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và

thu thập số liệu cho luận văn.

Với tấm lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tôi xin chân thành cảm ơn

PGS TS. Nguyễn Tiến Dũng - thầy giáo đã tận tình truyền đạt cho tôi những

kiến thức, kinh nghiệm quý báu về lâm sàng Nội khoa, người thầy đã tận tình

chỉ bảo, trực tiếp hướng dẫn từ những bước đầu tiên đến khi hoàn thành luận

văn này.

Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến các Giáo sư, Phó Giáo

sư, Tiến Sỹ trong Hội đồng bảo vệ đã đóng góp nhiều ý kiến quý báu cho luận

văn. Cảm ơn các đồng nghiệp, bạn bè gần, xa đã luôn giúp đỡ, động viên tôi

trong quá trình học tập và thực hiện đề tài.

Với tình cảm thân thương nhất, tôi xin dành cho những người thương

yêu trong toàn thể gia đình, nơi đã tạo điều kiện tốt nhất, là điểm tựa, nguồn

động viên tinh thần giúp tôi thêm niềm tin và nghị lực trong suốt quá trình

học tập và thực hiện nghiên cứu này.

Thái Nguyên, 2013

Trần Hồng Chuyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn

v

CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

ABI : Ankle Brachial pressure Index

(Chỉ số huyết áp tâm thu cổ chân cánh tay)

ADA : American Diabetes Assosiation

(Hiệp hội đái tháo đường Hoa Kỳ)

BMI : Body Mass Index (Chỉ số khối cơ thể)

BĐMCD : Bệnh động mạch chi dưới

CT : Cholesterol Total

(cholesterol toàn phần)

CRP : C-Reactive Protein

(Protein phản cứng C)

HATT : Huyết áp tâm thu

HATTr : Huyết áp tâm trương

PAD : Peripheral Arterial Disease

(Bệnh động mạch chi dưới)

JNC : The Joint National Committee

(Ủy ban liên quốc gia)

HDL - C : High Density Lipoprotein Cholesterol

(Cholesterol của lipoprotein có tỷ trọng cao)

LDL-C : Low Density Lipoprotein Cholesterol

(Cholesterol của lipoprotein có tỷ trọng thấp)

TG : Triglycerid

TGPHĐTĐ : Thời gian phát hiện đái tháo đường

THA : Tăng huyết áp

WHO : World Health Organigation

(Tổ chức y tế thế giới)

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn

vi

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ...............................................................................................................................................................................i

CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN....................................................................................................................................3

1.1. Đặc điểm dịch tễ học của bệnh đái tháo đường....................................................................3

1.2. Định nghĩa, chẩn đoán, phân loại bệnh đái tháo đường .............................................4

1.3. Tóm tắt giải phẫu hệ động mạch chi dưới và cấu trúc mô học của thành

động mạch....................................................................................................................................................................................6

1.4. Đại cương về bệnh động mạch chi dưới.......................................................................................9

1.5. Nghiên cứu về chỉ số HATT cổ chân - cánh tay (ABI)...........................................19

CHƢƠNG 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU................26

2.1. Đối tượng nghiên cứu.....................................................................................................................................27

2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu ...................................................................................................28

2.3. Phương pháp nghiên cứu............................................................................................................................28

2.4. Chỉ tiêu nghiên cứu...........................................................................................................................................28

2.5. Một số tiêu chuẩn đánh giá......................................................................................................................29

2.6. Các bước nghiên cứu - cách thu thập số liệu.......................................................................32

2.7. Vật liệu nghiên cứu...........................................................................................................................................35

2.8. Phương pháp xử lý số liệu.........................................................................................................................36

2.9. Đạo đức nghiên cứu..........................................................................................................................................36

CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU...........................................................................................38

3.1. Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu..............................................................................................38

3.2. Đặc điểm chỉ số huyết áp tâm thu cổ chân cánh tay (ABI) ở nhóm

nghiên cứu................................................................................................................................................................................43

3.3. Mối liên quan giữa chỉ số ABI với một số yếu tố nguy cơ bệnh động

mạch chi dưới ở nhóm bệnh nhân nghiên cứu...............................................................................45

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn

vii

CHƢƠNG 4: BÀN LUẬN.......................................................................................................................................51

4.1. Đặc điểm của nhóm nghiên cứu.........................................................................................................51

4.2. Đặc điểm chỉ số huyết áp tâm thu cổ chân cánh tay ở nhóm nghiên cứu..58

4.3. Mối liên quan giữa chỉ số ABI với một số yếu tố nguy cơ bệnh động

mạch chi dưới ở nhóm nghiên cứu..............................................................................................................64

KẾT LUẬN.................................................................................................................................................................................72

KHUYẾN NGHỊ..................................................................................................................................................................73

TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................................................................74

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn

viii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1. Bảng đánh giá huyết động trên lâm sàng tương đương chỉ số ABI

theo Cristol Robert..............................................................................................................................22

Bảng 2.1. Đánh giá chỉ số BMI cho người Châu Á trưởng thành (WHO)...............29

Bảng 2.2. Tiêu chuẩn đánh giá kiểm soát glucose máu lúc đói và HbA1c của

người bệnh ĐTĐ theo WHO (2002)..............................................................................31

Bảng 2.3. Giới hạn bệnh lý thành phần lipid máu theo WHO (1998).....................31

Bảng 2.4. Bảng đánh giá huyết động trên lâm sàng tương đương chỉ số ABI

theo Cristol Robert..............................................................................................................................32

Bảng 3.1. Thể trạng nhóm nghiên cứu.........................................................................................................39

Bảng 3.2. Đặc điểm béo trung tâm ở nhóm nghiên cứu theo giới................................39

Bảng 3.3. Phân bố tỷ lệ bệnh nhân bị tăng huyết áp....................................................................40

Bảng 3.4. Triệu chứng lâm sàng của nhóm nghiên cứu...........................................................41

Bảng 3.5. Kết quả chỉ số glucose máu lúc đói....................................................................................41

Bảng 3.6. Kết quả chỉ số HbA1c.............................................................................................................................42

Bảng 3.7. Tỷ lệ rối loạn lipid máu bệnh lý nhóm bệnh nhân nghiên cứu.........................42

Bảng 3.8. So sánh ABI chân trái - chân phải........................................................................................43

Bảng 3.9. So sánh ABI giữa nam và nữ......................................................................................................43

Bảng 3.10. ABI ở các nhóm tuổi.........................................................................................................................43

Bảng 3.11. ABI và triệu chứng lâm sàng..................................................................................................44

Bảng 3.12. Kết quả chỉ số ABI trên lâm sàng theo phân loại của Cristol

Robert.................................................................................................................................................................44

Bảng 3.13. Liên quan giữa tuổi, giới với ABI.....................................................................................45

Bảng 3.14. Liên quan giữa chỉ số khối (BMI) và vòng eo (béo trung tâm) với

ABI........................................................................................................................................................................45

Bảng 3.15. Liên quan giữa thời gian phát hiện (TGPHĐTĐ) với ABI..................46

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn

ix

Bảng 3.16. Liên quan giữa tăng huyết áp, bệnh lý mạch vành, thói quen hút

thuốc lá với ABI....................................................................................................................................47

Bảng 3.17. Liên quan giữa kiểm soát glucose máu và HbA1c với ABI......................48

Bảng 3.18. Liên quan giữa cholesterol với ABI................................................................................48

Bảng 3.19. Liên quan giữa triglycerid với ABI.................................................................................49

Bảng 3.20. Liên quan giữa HDL - cholesterol với ABI...........................................................49

Bảng 3.21. Liên quan giữa LDL - cholesterol với ABI............................................................50

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu http://lrc.tnu.edu.vn

x

DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ

Sơ đồ 2.1. Sơ đồ nghiên cứu ....................................................................................................................................37

Biểu đồ 3.1. Phân bố tuổi của đối tượng nghiên cứu ..................................................................38

Biểu đồ 3.2. Phân bố giới của đối tượng nghiên cứu..................................................................38

Biểu đồ 3.3. Thời gian phát hiện bệnh của nhóm nghiên cứu...........................................40