Chế tài phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại do vi phạm hợp đồng thương mại - Pháp luật và thực tiễn xét xử tại tòa án

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

--------∞0∞--------

LÊ VŨ MINH THUẬN

CHẾ TÀI PHẠT VI PHẠM VÀ BỒI THƯỜNG

THIỆT HẠI DO VI PHẠM HỢP ĐỒNG

THƯƠNG MẠI - PHÁP LUẬT VÀ THỰC TIỄN

XÉT XỬ TẠI TÒA ÁN

LUẬN VĂN THẠC SĨ

LUẬT KINH TẾ

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2021

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

--------∞0∞--------

LÊ VŨ MINH THUẬN

CHẾ TÀI PHẠT VI PHẠM VÀ BỒI THƯỜNG

THIỆT HẠI DO VI PHẠM HỢP ĐỒNG

THƯƠNG MẠI - PHÁP LUẬT VÀ THỰC TIỄN

XÉT XỬ TẠI TÒA ÁN

Chuyên ngành: Luật kinh tế

Mã số chuyên ngành: 60 38 01 07

LUẬN VĂN THẠC SĨ

LUẬT KINH TẾ

Giảng viên hướng dẫn : TS. LÊ THỊ TUYẾT HÀ

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2021

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

KHOA ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

GIẤY XÁC NHẬN

Tôi tên là: Lê Vũ Minh Thuận

Ngày sinh: 11/11/1982 Nơi sinh: TPHCM

Chuyên ngành: Luật kinh tế Mã học viên: 1783801070042

Tôi đồng ý cung cấp toàn văn thông tin luận văn tốt nghiệp hợp lệ về bản quyền cho

Thư viện trường đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh. Thư viện trường đại học Mở

Thành phố Hồ Chí Minh sẽ kết nối toàn văn thông tin luận văn tốt nghiệp vào hệ

thống thông tin khoa học của Sở Khoa học và Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh.

Ký tên

(Ghi rõ họ và tên)

Lê Vũ Minh Thuận

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

Ý KIẾN CHO PHÉP BẢO VỆ LUẬN VĂN THẠC SĨ

CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN

Giảng viên hướng dẫn: TS. Lê Thị Tuyết Hà

Học viên thực hiện: Lê Vũ Minh Thuận Lớp: MLAW017A

Ngày sinh:11/11/1982 Nơi sinh: Tp. Hồ Chí Minh

Tên đề tài: “Chế tài phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại do vi phạm hợp đồng thương

mại - Pháp luật và thực tiễn xét xử tại Tòa án”

Ý kiến của giáo viên hướng dẫn về việc cho phép học viên Lê Vũ Minh Thuận được bảo

vệ luận văn trước Hội đồng: khoa học nhà trường theo quy định của khoa sau đại học ...........

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

Thành phố Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2021

Người nhận xét

TS. Lê Thị Tuyết Hà

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng luận văn : “Chế tài phạt vi phạm và bồi thường thiệt

hại do vi phạm hợp đồng thương mại - Pháp luật và thực tiễn xét xử tại Tòa án”

là bài nghiên cứu của chính tôi.

Ngoại trừ những tài liệu tham khảo đã được trích dẫn trong luận văn này, tôi

cam đoan rằng toàn phần hay những phần nhỏ của luận văn này chưa từng được

công bố hoặc được sử dụng để nhận bằng cấp ở những nơi khác.

Không có sản phẩm/nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong luận

văn này mà không được trích dẫn theo đúng quy định.

Luận văn này chưa bao giờ được nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các

trường đại học hoặc cơ sở đào tạo khác.

Thành phố, năm 2021

Lê Vũ Minh Thuận

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thiện Luận văn Thạc sĩ Luật Kinh tế, ngoài sự nổ lực nghiên cứu của

bản thân, tác giả đã nhận được sự quan tâm, động viên, giúp đỡ, hướng dẫn tận tình

của quý Thầy/Cô giảng viên trong suốt quá trình học tập. Bên cạnh đó, tác giả nhận

được sự ủng hộ của gia đình, bạn bè trong suốt quá trình học tập.

Tác giả xin trân trọng gửi lời cảm ơn chân thành đến TS. Lê Thị Tuyết Hà –

Giảng viên hướng dẫn khoa học luôn động viên, trao đổi thẳng thắn, góp ý chân

thành, hỗ trợ, giúp đỡ tận tình để giúp tác giả có thể nhìn nhận, đánh giá đúng đắn

về Chế tài phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại do vi phạm hợp đồng thương mại

mà tác giả đang nghiên cứu.

Một lần nữa, tác giả xin trân trọng gửi lời cảm ơn đến Quý Thầy/Cô, gia đình

cùng bạn bè đã nhiệt tình ủng hộ, giúp đỡ cho tác giả trong thời gian học tập và thực

hiện đề tài nghiên cứu.

Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 09 tháng 09 năm 2021

Học viên

Lê Vũ Minh Thuận

iii

TÓM TẮT

Trong pháp luật thương mại Việt Nam, chế tài là công cụ pháp lý không thể

thiếu nhằm điều chỉnh các quan hệ thương mại và đảm bảo việc tuân thủ quy định

pháp luật của các bên. Trong đó, phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại do vi phạm

hợp đồng thương mại là những chế tài được áp dụng thường xuyên và có ý nghĩa

quan trọng trong việc xác lập hợp đồng thương mại của các bên. Các chế tài này

giúp bảo vệ quyền lợi các bên trong quan hệ hợp đồng thương mại, ngăn ngừa hành

vi vi phạm hợp đồng, bù đắp thiệt hại và góp phần thúc đẩy các bên thực hiện hoạt

động thương mại trong khuôn khổ khung pháp lý.

Trong phạm vi nghiên cứu của luận văn, tác giả đã phân tích, đánh giá cơ sở

lý luận về chế tài phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại theo Luật Thương mại 2005.

Từ đó, luận văn làm rõ những vấn đề cơ bản của phạt vi phạm và bồi thường thiệt

hại như khái niệm, đặc điểm, căn cứ, chức năng, mức phạt vi phạm, giá trị bồi

thường thiệt hại, mối quan hệ giữa phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại, có sự so

sánh, đối chiếu với quy định của BLDS 2015 cũng như quy định của một số nước

khác. Dựa trên cơ sở lý luận đó, tác giả tổng hợp và phân tích thực tiễn qua quy

định pháp luật, những vụ án được giải quyết của Tòa nhân dân tại Thành phố Hồ

Chí Minh và các quan điểm khác có liên quan. Tác giả có sự nghiên cứu, nhận xét,

đánh giá về những hạn chế, vướng mắc trong quá trình thực hiện hợp đồng, áp dụng

các quy định pháp luật của các bên và công tác xét xử, giải quyết tranh chấp của

Tòa án nhân dân tại Thành phố Hồ Chí Minh về chế tài phạt vi phạm và bồi thường

thiệt hại. Một số thực trạng của chế tài phạt vi phạm được tác giả phân tích và làm

rõ như việc áp dụng mức phạt vi phạm hợp đồng; xác định phần nghĩa vụ hợp đồng

bị vi phạm; vai trò của Tòa án trong việc xác định mức phạt vi phạm; thực trạng khi

áp dụng chế tài phạt vi phạm và quyền yêu cầu tiền lãi do chậm trả thanh toán. Một

số hạn chế, vướng mắc trong quá trình áp dụng chế tài bồi thường thiệt hại như việc

xác định căn cứ bồi thường thiệt hại, xác định giá trị bồi thường thiệt hại, chứng

minh thiệt hại, quan điểm về áp dụng bồi thường chi phí luật sư và bồi thường thiệt

hại ước tính,…

iv

Cuối cùng, luận văn đưa ra những giải pháp, kiến nghị nổi bật như: Sửa đổi

khái niệm phạt vi phạm, bổ sung quy định về hình thức và thời điểm thỏa thuận phạt

vi phạm; bổ sung quy định cụ thể về vai trò của Tòa án trong việc chứng minh thiệt

hại của bên bị vi phạm; quy định về nghĩa vụ chứng minh mức độ hoàn thành tổn

thất trong chế tài bồi thường thiệt hại và quan điểm của tác giả về một số vấn đề

như quy định áp dụng mức phạt trần phạt vi phạm, áp dụng bồi thường thiệt hại ước

tính và bồi thường chi phí luật sư. Những giải pháp này nhằm góp phần hoàn thiện

hệ thống pháp luật Việt Nam về chế tài phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại trong

Luật Thương mại, giúp bảo vệ quyền lợi các bên, nâng cao hiệu quả giải quyết tranh

chấp ở Tòa án nhân dân tại Thành phố Hồ Chí Minh, phù hợp với điều kiện phát

triển kinh tế xã hội đất nước và hội nhập với nền kinh tế thế giới.

v

Thesis Summary

In Vietnamese commercial law, sanction is the required legal tool to adjust the

trade relations and ensure the compliance with legal provisions of the parties in

which penalties and damages due to breach of commercial contracts are the

sanctions always applied and have great significance. They help protect the rights of

the parties in commercial contract relations, avoid contract breaches, compensate

for damage and contribute to boost the parties to engage in trading activities within

the legal framework.

In the scope of study of this thesis, the author has analyzed and assessed the

theoretical basis regarding the sanctions which are penalties and damages according

to Commercial Law 2005. From that point, the thesis clarified basic matters of

penalties and damages such as definition, characteristic, basis, function and level of

penalties, value of damages, relation between penalties and damages and made

comparison, collation with regulations of Civil Code 2015 as well as those of other

countries. Based on that theoretical basis, the authors synthesized and analyze the

practices through legal regulations, cases resolved by the People's Court in Ho Chi

Minh City and other related viewpoints. The author has done research, commented

and evaluated on disadvantages, entanglements during the performance of contract,

the parties’ application of law and judgement process, dispute settlement of

People’s Court in Ho Chi Minh City with respect to the penalties and damages.

Some of current situations of penalties are interpreted and clarified by the author

such as the application of penalty levels; determination of obligations of breached

contract; role of the Court in the determining the penalty levels; the actual state

when applying the penalties and the rights to request interest due to late payment.

Some limitations and obstacles in the process of applying damages such as

determination of the basis for compensation, determination of the compensation

values for damage, roof of damages, and opinions on the application of

compensation attorney's fees and liquidated damages, etc.

vi

Finally, the thesis offers outstanding solutions and recommendations such as:

Modifying the concept of penalties, supplementing regulations on the forms and

time for penalty agreement; supplementing specific provisions on Court’s role in

proving the damages of the breached party; regulations on the obligation to prove

the degree of loss completion in the compensation sanction and the author's opinion

on a number of issues such as the regulation on the application of the ceiling penalty

for violations, the application of liquidated damages and compensation for

attorneys' fees. These solutions are intended to contribute to the completion of the

Vietnamese legal system on penalties and damages in the Commercial Law, help

protect the rights of the parties and improve the efficiency of dispute settlement in

the People’s Court in Ho Chi Minh City, which are suitable to the socio-economic

development conditions of the country and the integration with the world.

vii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN........................................................................................................... ii

TÓM TẮT................................................................................................................ iii

MỤC LỤC............................................................................................................... vii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT........................................................................ ix

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài .................................................................................................1

2. Tình hình nghiên cứu đến đề tài ..........................................................................2

3. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................4

4. Câu hỏi nghiên cứu..............................................................................................4

5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .......................................................................5

6. Phương pháp nghiên cứu .....................................................................................6

7. Ý nghĩa nghiên cứu..............................................................................................6

8. Kết cấu của luận văn............................................................................................8

Chƣơng 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ PHẠT VI PHẠM VÀ BỒI THƢỜNG

THIỆT HẠI DO VI PHẠM HỢP ĐỒNG THƢƠNG MẠI THEO QUY ĐỊNH

CỦA LUẬT THƢƠNG MẠI 2005...........................................................................9

1.1. Khái quát về vi phạm hợp đồng thương mại ....................................................9

1.1.1. Khái quát về trách nhiệm dân sự................................................................9

1.1.2. Khái niệm, đặc điểm về vi phạm hợp đồng thương mại ..........................11

1.1.2.1. Khái niệm vi phạm hợp đồng thương mại .........................................11

1.1.1.2. Đặc điểm của vi phạm hợp đồng thương mại....................................12

1.1.1.3. Các loại vi phạm hợp đồng thương mại.............................................14

1.2. Chế tài phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại theo quy định của Luật Thương

mại 2005 ................................................................................................................16

1.2.1. Chế tài phạt vi phạm do vi phạm hợp đồng thương mại..........................16

1.2.1.1. Khái niệm về phạt vi phạm................................................................16

1.2.1.2. Căn cứ áp dụng của phạt vi phạm hợp đồng thương mại ..................17