Chế độ hai đảng ở nước anh thời cận đại

1

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA SỬ

----------

HOÀNG THỊ HÀ

Chế độ hai đảng ở nước Anh thời cận đại

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

2

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Đảng phái chính trị là một bộ phận quan trọng trong đời sống chính trị xã hội

nói chung, trong hình thái chính trị nói riêng ở mỗi quốc gia trên thế giới. Nhìn lại

lịch sử ra đời của các đảng phái chính trị thì Đảng ra đời, khi cuộc đấu tranh giai

cấp phát triển ở trình độ cao đến mức cần phải có một tổ chức tham mưu lãnh đạo,

điều hành thống nhất về tư tưởng và hành động của cả giai cấp. Sự xuất hiện của

các đảng phái chính trị bắt đầu từ trong cách mạng tư sản và trong xã hội tư bản chủ

nghĩa. Các nước tư bản mặc dù đều trải qua các cuộc cách mạng tư sản, cùng áp

dụng lý thuyết chính trị tự do tư sản, nhưng ở mỗi nước trong cách tổ chức quyền

lực và hệ thống chính trị, lại có những nét khác biệt. Hệ thống Đảng phái chính trị là

một trong những khác biệt ấy, nói lên lịch sử dân tộc, tâm lí xã hội và trình độ dân

chủ của mỗi nước ở cùng một thời kì lịch sử.

Ở nước Anh sau cách mạng năm 1688, một sự biến chính trị đã diễn ra khi

Willam Orange lên ngôi vua, chính thức xác lập một nền quân chủ lập hiến đầu tiên

trong lịch sử loài người. Chế độ quân chủ lập hiến xét dưới góc độ lý luận về nhà

nước là: “một bước tiến rất quan trọng của lịch sử nhằm xóa bỏ dần bản chất của

nhà nước chuyên chế” [12;24]. Thời điểm này ở Anh đã có những xu hướng chính

trị nhen nhóm trong dân chúng, đó là sự ra đời của hai nhóm quý tộc Tories đại diện

cho địa chủ kinh doanh ruộng đất và Whig đại diện cho giới công nghiệp và thương

nghiệp. Hai nhóm quý tộc này có thể xem là những đảng chính trị đầu tiên xuất hiện

ở nước Anh, biểu hiện sự dung hòa quyền lực của giai cấp phong kiến chưa bị đánh

bại và giai cấp tư sản đang lên chưa đủ sức mạnh thống trị xã hội. Từ năm 1834 đến

năm 1916, nước Anh tồn tại hai đảng chính trị thực sự, đảng Bảo thủ và Tự do, cả

hai đảng này lần lượt là tên gọi mới đồng thời thể hiện bước phát triển mạnh mẽ của

hai cái tên Tories và Whig.

Nước Anh thời cận đại, chứng kiến sự tranh giành quyền lực của các đảng

thông qua bầu cử, nhằm mục tiêu thay thế nhau nắm giữ quyền hành trong Hạ nghị

viện. Nguyên nhân dẫn đến sự chia tách của các đảng chủ yếu là: “do sự bất đồng

về các chính sách phát triển kinh tế - xã hội” [23;22]. Nhưng có một điểm chung là

đảng nào lên nắm quyền cũng bảo vệ quyền lợi cho giai cấp tư sản, thực hiện tham

3

vọng chung của giai cấp tư sản và chống lại phong trào công nhân: “Có thể nói

quyền lực thực sự của nhà nước Anh nằm trong tay đảng cầm quyền” [1;103]. Một

nền kinh tế phát triển và tình hình chính trị tương đối ổn định so với các quốc gia

Tây Âu khác thời cận đại cũng chứng tỏ chế độ hai đảng ở nước Anh có vị trí và vai

trò vô cùng quan trọng. Sự vận hành của chế độ hai đảng ảnh hưởng lớn tới đời

sống chính trị - xã hội nói chung và cả hệ thống chính trị nước Anh nói riêng. Do

vậy việc nghiên cứu chế độ lưỡng đảng, một trong những yếu tố của hệ thống chính

trị ở nước Anh thời cận đại là hết sức cần thiết.

Nước Anh được xem là nơi điển hình của hệ thống hai đảng. Mục đích chính

trị của chế độ hai đảng hướng tới hiệu quả kinh tế, chính trị, xã hội mang những đặc

thù của xã hội Anh và tính cách dân tộc Anh. Tuy vậy cách thức tổ chức và vận

hành của hệ thống chính trị nước Anh trong đó có chế độ lưỡng đảng mang những

giá trị quan trọng đối với nhiều nước. Họ coi nước Anh là khuôn mẫu để xây dựng

thể chế chính trị của nước mình. Việc nghiên cứu chế độ hai đảng ở nước Anh thời

cận đại để thấy được ý nghĩa khoa học và thực tiễn của chế độ này đối với nước

Anh, cũng như trong việc tìm hiểu đời sống chính trị quốc tế và qua đó học hỏi tiếp

thu những giá trị nhân loại thực sự là vấn đề cần thiết.

Xuất phát từ ý nghĩa khoa học và thực tiễn đó, trên cơ sở kế thừa nguồn tài

liệu của các học giả đi trước, chúng tôi chọn đề tài “Chế độ hai đảng ở nước Anh

thời cận đại” làm khóa luận tốt nghiệp.

2. Lich sử nghiên cứu vấn đề

Chế độ đảng phái nước Anh là một trong những nội dung quan trọng khi tìm

hiểu hệ thống chính trị Anh quốc thời cận đại. Nghiên cứu về nước Anh đã có rất

nhiều công trình, trong đó có một số công trình, bài nghiên cứu có đề cập đến chế

độ hai đảng ở nước Anh thời cận đại cụ thể như:

Trong tác phẩm Luật Hiến Pháp đối chiếu (2001) của Nguyễn Đăng Dung.

Ngoài những nội dung giới thiệu về Luật Hiến pháp ở một số nước trên thế giới là

nội dung chủ yếu, còn đề cập ít nhiều về các đảng phái chính trị, cách phân loại các

hệ thống đảng phái, sự tồn tại đồng thời của hai đảng Bảo thủ và Tự do trong nền

chính trị nước Anh thời cận đại. Mặc dù vậy công trình cũng không vượt ra khỏi

4

những hạn chế của các công trình nghiên cứu khác khi chỉ đề cập đến một phần, bộ

phận trong chế độ hai đảng ở nước Anh thời cận đại.

Tác giả Ngô Đức Tính với công trình Một số đảng chính trị trên thế giới

(2001), đã đi vào nghiên cứu đảng chính trị trong quá trình hình thành và các hình

thức chính đảng từ thời thượng cổ cho đến hiện nay. Tác dụng của phổ thông đầu

phiếu đối với việc phát triển các chính đảng trên thế giới, giới thiệu vài nét về

những đảng phái có mặt ở nước Anh. Dưới góc độ nghiên cứu chung về một số

đảng chính trị lớn trên thế giới. Tác phẩm chưa có điều kiện trình bày, đi sâu vào

hai đảng chính trị chính ở nước Anh trong thời cận đại.

Bộ sách Lịch sử thế giới (thời cận đại) (2002) tập 3 của các nhà sử học

Trung Quốc: Lưu Tộ Xương, Quang Nhân Hồng, Hàn Thừa Văn, Ngãi Châu Xương

do Phong Đảo dịch. Trong nội dung viết về nước Anh có đề cập đến lịch sử ra đời,

các cuộc vận động tranh cử của các đảng phái và sự tồn tại của chế độ hai đảng…

Tuy nhiên với một bộ thông sử thì vấn đề này mới chỉ được đề cập sơ lược mà chưa

đi sâu, chưa mang tính hệ thống.

Mặt khác, các tác gia kinh điển của chủ nghĩa Mác, Ăng - ghen cũng có

nghiên cứu về vấn đề này. Cụ thể như các cuốn C. Mác Ph. Ăngghen toàn tập

(2004), tập 1, tập 8, đều ít nhiều đề cập đến lập trường, quan điểm của các chính

đảng, đời sống của người công nhân Anh dưới chế độ đảng phái nhưng ở mức độ

khái quát, lý luận mà chưa nghiên cứu cụ thể.

Bên cạnh đó nghiên cứu về hệ thống chính trị và có đề cập đến chế độ hai

đảng ở nước Anh thời cận đại còn có một số bài viết như: Cơ chế kiểm soát quyền

lực nhà nước của vương quốc Anh (2006), và Vai trò của Đảng chính trị trong bầu

cử Hạ nghị viện Anh quốc (2007), của tác giả Trịnh Thị Xuyến. Tác giả Lưu Văn

An với bài viết Tìm hiểu về vai trò của Thủ tướng Anh (2001) đều được đăng trên

tạp chí nghiên cứu Châu Âu. Điểm chung của các bài viết này là do dung lượng hạn

hẹp cho nên những khía cạnh đề cập cũng chỉ mang tính chất khảo lược, khái quát,

chưa làm rõ đầy đủ các khía cạnh của vấn đề.

Nhìn chung đã có nhiều công trình nghiên cứu, bài viết về nước Anh thời cận

đại trên các lĩnh vực trong đó có vấn đề hệ thống chính trị, nhưng còn mang tính

chất đại cương, sơ lược. Trong các công trình ấy không có một công trình nào đi

5

sâu vào tìm hiểu một cách có hệ thống về vấn đề “Chế độ hai đảng ở nước Anh thời

cận đại”. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu của các học giả, chúng tôi tổng hợp tài liệu,

nghiên cứu, và làm rõ hơn vấn đề: “Chế độ hai đảng ở nước Anh thời cận đại”.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Với đề tài này chúng tôi tập trung đi sâu vào sự ra đời và hoạt động của chế

độ hai đảng ở nước Anh thời kì cận đại. Bên cạnh đó chúng tôi còn khảo sát điều

kiện hình thành chế độ hai đảng trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế - xã hội.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

Chúng tôi đi sâu nghiên cứu và tìm hiểu chế độ hai đảng ở nước Anh chủ yếu

trong khoảng thời gian từ đầu thế kỉ XIX cho đến đầu thế kỉ XX. Trong đó chúng

tôi nghiên cứu về cơ sở hình thành, sự ra đời và hoạt động của chế độ hai đảng.

4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

4.1. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu vấn đề “Chế độ hai đảng ở nước Anh thời cận đại”, chúng tôi

nhằm thực hiện các mục đích:

- Làm sáng tỏ sự ra đời và hoạt động của chế độ hai đảng ở nước Anh thời

cận đại. Từ đó rút ra những nhận xét, đánh giá về hoạt động cũng như vai trò của

hai đảng Bảo thủ và Tự do ở nước Anh để thấy được những ưu, nhược điểm của chế

độ này.

- Thực hiện đề tài còn giúp tôi lĩnh hội thêm những kiến thức về lĩnh vực lịch

sử thế giới thời cận đại, bổ sung những hiểu biết nhằm phục vụ cho công tác giảng

dạy sau này. Đồng thời giúp những ai quan tâm đến lĩnh vực chính trị thế giới sẽ có

được những tư liệu bổ ích.

4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Để đạt được những mục đích nêu trên, chúng tôi hướng vào thực hiện những

nhiệm vụ sau:

- Tìm hiểu về cơ sở để thiết lập chế độ hai đảng ở nước Anh.

- Làm rõ khái niệm về đảng phái chính trị và chế độ hai đảng.

- Phân tích và làm sáng tỏ sự ra đời và hoạt động của chế độ hai đảng ở nước

Anh.

6

- Rút ra những nhận xét, đánh giá về chế độ hai đảng.

5. Nguồn tài liệu và phương pháp nghiên cứu

5.1. Nguồn tài liệu

Trong quá trình tiến hành nghiên cứu đề tài, chúng tôi khai thác từ các nguồn

tư liệu sau:

- Các công trình nghiên cứu về lịch sử nước Anh, hệ thống chính trị các nước

châu Âu và thế giới dưới dạng văn bản gốc của những tác giả trong nước, tài liệu

dịch…

- Tạp chí, báo thuộc chuyên ngành chính trị, kinh tế - xã hội.

- Các bài viết liên quan đến đảng phái chính trị ở các nước tư bản trên thế

giới, nước Anh thời kì cận đại trên các website.

5.2. Phương pháp nghiên cứu

- Về phương pháp luận: Khi nghiên cứu đề tài này, chúng tôi đứng trên quan

điểm của chủ nghĩa Mac - Lênin, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam để xem

xét đánh giá các sự kiện lịch sử.

- Về phương pháp nghiên cứu: Chúng tôi kết hợp chặt chẽ cả hai phương

pháp nghiên cứu của chuyên ngành lịch sử là phương pháp lịch sử và phương pháp

logic. Ngoài ra, chúng tôi sử dụng các phương pháp tổng hợp, so sánh, thống kê,

khái quát tư liệu, để làm sáng tỏ nội dung cần trình bày theo yêu cầu của đề tài.

6. Đóng góp của đề tài

Với mục đích tìm hiểu chế độ hai đảng ở nước Anh thời cận đại cho nên đề

tài hoàn thành sẽ đem đến cái nhìn toàn diện về chế độ hai đảng mà nước Anh đã

thực thi trong thời cận đại, ở các phương diện như: cơ sở hình thành, sự ra đời của

hai đảng chính trị chính, hoạt động của hai đảng trong hệ thống chính trị nước

Anh,… Từ đó nêu những nhận xét về chế độ hai đảng trong bộ máy nhà nước Anh

thời kì cận đại, góp phần rút ra bài học kinh nghiệm cho các quốc gia trên thế giới

trong sự vận hành chế độ đảng phái.

Ngoài ra, việc nghiên cứu quá trình thực thi chế độ hai đảng ở nước Anh thời

cận đại, từ đó tìm hiểu đời sống chính trị quốc tế ngày nay là điều hết sức cần thiết.

Đề tài hoàn thành sẽ là nguồn tư liệu tham khảo cho những ai quan tâm nghiên cứu

vấn đề này.