Chế định ban kiểm soát của Công ty Cổ phần theo Luật doanh nghiệp 2005

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

NGÔ ĐÌNH LẬP

CHẾ ĐỊNH BAN KIỂM SOÁT CỦA CÔNG TY

CỔ PHẦN THEO LUẬT DOANH NGHIỆP 2005

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2014

NGÔ ĐÌNH LẬP LU

ẬN V

ĂN CAO H

ỌC N

ĂM 2014

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

NGÔ ĐÌNH LẬP

CHẾ ĐỊNH BAN KIỂM SOÁT CỦA CÔNG TY

CỔ PHẦN THEO LUẬT DOANH NGHIỆP 2005

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

CHUYÊN NGÀNH LUẬT KINH TẾ

Mã số CN : 62380107

Người hướng dẫn khoa học: Phó giáo sư – Tiến sỹ Bùi Xuân Hải

TP.HỒ CHÍ MINH, NĂM 2014

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi trên cơ sở những ý

tưởng hoặc tổng hợp của tôi. Những luận điểm của các tác giả khác đã được

trích dẫn đầy đủ.

Đà Lạt, ngày tháng 8 năm 2014

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU: ....................................................................................... 1

CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ BAN KIỂM SOÁT CỦA

CÔNG TY CỔ PHẦN

1.1- Khái quát cơ cấu tổ chức công ty cổ phần: ........................................................ 7

1.2- Vị trí, vai trò của Ban kiểm soát: .................................................................... 13

1.3- Chức năng, nhiệm vụ của Ban kiểm soát: ....................................................... 20

Kết luận chương 1: ............................................................................................... 22

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ BAN KIỂM SOÁT CỦA

CÔNG TY CỔ PHẦN

2.1- Về thành lập Ban kiểm soát: .......................................................................... 24

2.2- Về cơ cấu tổ chức của Ban kiểm soát: ............................................................ 26

2.3- Về hoạt động của Ban kiểm soát .................................................................... 27

2.4- Về nhiệm vụ, quyền hạn của Ban kiểm soát ................................................... 29

2.5- Về thành viên Ban kiểm soát: ........................................................................ 39

Kết luận chương 2: ................................................................................................ 52

CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG HOÀN THIỆN CHẾ ĐỊNH VỀ BAN

KIỂM SOÁT CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN

3.1- Định hướng chung cho việc hoàn thiện chế định Ban kiểm soát: .................... 53

3.2- Một số kiến nghị hoàn thiện quy định về Ban kiểm soát của công ty cổ phần

trong pháp luật doanh nghiệp ................................................................................. 57

3.2.1- Về cơ cấu tổ chức, hoạt động của Ban kiểm soát: ........................................ 57

3.2.2- Về nhiệm vụ, quyền hạn của Ban kiểm soát: ................................................ 58

3.2.3- Về tiêu chuẩn và bầu thành viên Ban kiểm soát: .......................................... 59

3.2.4- Về nghĩa vụ, trách nhiệm, chế độ thù lao và lợi ích khác của thành viên Ban

kiểm soát: .............................................................................................................. 60

3.2.5- Về miễn nhiệm, bãi nhiệm và cơ chế pháp lý bảo vệ thành viên Ban kiểm

soát: ...................................................................................................................... 61

Kết luận chương 3: ............................................................................................... 61

KẾT LUẬN ......................................................................................................... 63

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1- Lý do chọn đề tài

Công cuộc đổi mới của đất nước ta đã đạt được những thành tựu to

lớn kể từ sau Đại hội Đảng lần thứ VI năm 1986, trong nhiều năm, kinh tế

Việt Nam luôn duy trì được tốc độ tăng trưởng vì vậy, đã khai thông tiềm lực

tài chính của tất cả các thành phần kinh tế trong xã hội cũng như thu hút một

lượng lớn các nhà đầu tư tiến hành hoạt động kinh doanh tại Việt Nam. Bên

cạnh đó, trong xu thế toàn cầu hóa nền kinh tế thế giới, việc trở thành thành

viên của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đã khẳng định sự đúng đắn

công cuộc đổi mới ở nước ta qua đó đã ghi nhận những thành tựu to lớn trên

con đường phát triển nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa.

Một trong những thành tựu đáng ghi nhận đó là việc tạo hành lang

pháp lý an toàn trong hoạt động kinh doanh của các chủ thể. Tạo sự thông

thoáng trong môi trường đầu tư cũng như đáp ứng kịp thời sự thay đổi của xã

hội vì vậy, hệ thống pháp luật của nước ta không ngừng được cũng cố và ngày

càng hoàn thiện.

Với việc ban hành Bộ luật Dân sự; Luật Doanh nghiệp; Luật Đầu tư;

Luật chứng khoán; Luật Thương mại; Luật kinh doanh bất động sản; Luật Phá

sản....cũng như nhiều văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan đến hoạt

động của các doanh nghiệp và các nhà đầu tư nhằm thực hiện thành công mục

đích chính sách kinh tế của Nhà nước là “ làm cho dân giàu nước mạnh, đáp

ứng ngày càng tốt nhu cầu vật chất và tinh thần của nhân dân trên cơ sở phát

huy mọi năng lực sản xuất, mọi tiềm năng của các thành phần kinh tế”.1

Cùng với việc xây dựng luật, các chủ trương chính sách trong việc

thực thi đường lối cải cách kinh tế cũng đã có sự thay đổi đáng kể như chủ

trương xóa bỏ cơ chế tập trung, bao cấp, biện pháp hành chính được áp dụng

trong điều hành kinh tế thời bao cấp được thay đổi theo hướng tuân thủ các

quy luật khách quan của kinh tế thị trường. Việc hình thành các thị trường cơ

1 Điều 16 Hiến pháp 1992, sửa đổi, bổ sung bằng Nghị quyết số 51/2001/QH 10 của Quốc Hội nước Cộng

hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam tại kỳ họp thứ 10, khóa X từ ngày 20/11 đến ngày 25/12/2001 về việc sửa đổi

bổ sung một số điều của Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992

2

bản như thị trường tiền tệ, thị trường lao động, thị trường hàng hóa, thị trường

đất đai… đã nâng cao tính cạnh tranh của nền kinh tế, tạo môi trường thuận

lợi và đầy đủ hơn cho hoạt động kinh doanh, phát huy mọi nguồn lực cho tăng

trưởng kinh tế.

Với chính sách và phương châm như thế, Luật Doanh nghiệp được

ban hành đã tạo điều kiện cho sự phát triển của các loại hình doanh nghiệp

cũng như tạo môi trường thuận lợi nhằm thu hút các nhà đầu tư, tạo ra một

sân chơi bình đẳng cho các thành phần kinh tế “ là một bước tiến lớn, đã tạo

ra một thay đổi căn bản trong hoàn thiện khung khổ pháp luật về môi trường

kinh doanh ở nước ta, góp phần thiết lập môi trường kinh doanh bình đẳng,

công bằng và không phân biệt đối xử.” 2

qua đó góp phần làm cho quyền và

nghĩa vụ của các nhà đầu tư trong các hình thức sở hữu là bình đẳng như

nhau.

Tuy nhiên, có một thực tế mà chúng ta phải thừa nhận đó là: Mặc dù

được đánh giá là đạo luật tiến bộ trong việc tạo điều kiện cho việc hình thành

các loại hình doanh nghiệp, tuy nhiên, các thiết chế để tạo hành lang pháp lý

cho các chủ thể tự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình vẫn là thách

thức lớn đối với các nhà lập pháp nhất là trong xu thế hiện nay với sự phát

triển của những cấu trúc công ty mới như “các tập đoàn toàn cầu linh hoạt và

năng động dần dần thay thế cho các tập đoàn ở tầm khu vực; đó là mạng lưới

các công ty con và liên minh chiến lược rộng lớn và phức tạp với việc hữu sở

cổ phiếu và quản trị chéo lẫn nhau; nguồn vốn đầu tư mang tính đại chúng” 3

.

Vì thế, mô hình tổ chức quản trị doanh nghiệp nhất là trong công ty cổ

phần luôn luôn là đề tài được nghiên cứu hoàn thiện không chỉ ở các nước

phát triển mà còn ở các nền kinh tế đang phát triển. Về bản chất việc phân

định chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của các cơ quan trong công ty cổ

phần trong đó có Ban kiểm soát chính là sự phân chia và chế ước quyền lực

lẫn nhau giữa cổ đông và người quản lý/điều hành trong công ty. Vì vậy, quản

2

Bộ Kế hoạch và đầu tư Ban soạn thảo dự án Luật Doanh nghiệp (sửa đổi), Báo cáo Tổng kết thi hành Luật

Doanh nghiệp 2005

3

Bob Tricker (2012), Kiểm soát quản trị, NXB Thời Đại, trang 39

3

trị công ty dù tổ chức theo mô hình nào cũng đều hướng đến hai mục tiêu

quan trọng đó là đảm bảo cho công ty có một hệ thống kiểm soát chặt chẽ

trong hoạt động nhằm đem lại lợi ích cho chủ thể khác nhau.

Vì vậy, giám sát hoạt động quản lý, điều hành, phòng ngừa và phát

hiện nhằm hạn chế rủi ro, tiêu cực... đang là một trong những vấn đề quan tâm

hàng đầu và giữ vai trò đặc biệt quan trọng của các doanh nghiệp nói chung

và đối với công ty cổ phần nói riêng. Để công ty cổ phần hoạt động có hiệu

quả, phát triển bền vững theo đúng định hướng, chiến lược kinh doanh của

công ty theo đúng quy định của pháp luật cũng như Điều lệ của công ty, đảm

bảo lợi ích tối đa của công ty, của cổ đông, đăc biệt là những cổ đông nhỏ và

những đối tượng có liên quan, thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội thì việc

nghiên cứu hoàn thiện chế định về Ban kiểm soát trong công ty cổ phần đóng

vai trò rất quan trọng trong hoàn thiện các chế định bảo vệ nhà đầu tư từ đó

làm cho môi trường kinh doanh của Việt Nam ngày càng minh bạch. Trên cơ

sở đó, học viên đã lựa chọn “Chế định Ban kiểm soát của công ty cổ phần

theo Luật Doanh nghiệp 2005” làm đề tài nghiên cứu luận văn cao học luật.

2- Tình hình nghiên cứu đề tài

Tổ chức quản trị doanh nghiệp nhất là trong công ty cổ phần cũng như

các chế định về bảo vệ cổ đông, đặc biệt là cổ đông thiểu số đã được rất nhiều

tác giả nghiên cứu, tuy nhiên trong luận văn của mình, học viên tiếp cận

nghiên cứu các vấn đề này thông qua chế định về Ban kiểm soát.

Bởi lẽ, vai trò của Ban kiểm soát được ví như “cơ quan tư pháp”

trong một “nhà nước thu nhỏ”, nhưng trên thực tế thì Ban kiểm soát lại chưa

hoàn thành đúng chức năng mà nó vốn có.

Sở dĩ có hiện tượng này là do cơ chế pháp lý đã có nhưng việc thực thi

chưa nghiêm; nhưng quan trọng nhất đó là quy định của pháp luật về vấn đề

này vẫn còn những bất cập từ đó dẫn đến hoạt động của Ban kiểm soát giống

như “con rối”, thực tế diễn ra trong thời gian gần đây trên các lĩnh vực ngân

hàng, chứng khoán đã chứng minh Ban kiểm soát không có vai trò gì trong

hoạt động của các doanh nghiệp, bởi nếu làm đúng chức năng của mình thì