Cẩm nang tư duy phán đoán nhận biết tâm lý

Cẩm nang t ư duy

Cẩm Nang >

Kỹ năng phán đoán nhanh.

(Hiếu học). Khả năng phán đoán thế giới chung quanh, khả năng đáp ứng tình thế, khả

năng giải quyết vấn đề đôi khi không phụ thuộc vào thời gian hoặc nổ lực suy nghĩ của

chúng ta. Năng lực này chính là kỹ năng phán đoán mà ai cũng có thể trau dồi. Đó là

một năng lực rất mạnh, mặc dù nó cũng có thể mắc sai lầm (kỹ năng phán đoán kém!).

Khả năng nhận biết thoáng nhanh và có ngay kết luận là kỹ năng phán đoán. Tùy vào

trường hợp và tùy vào kết quả là tốt, chấp nhận được hay sai lầm mà ta sẽ gọi nó với

nhiều tên như: Phản xạ, linh cảm, trực giác hoặc phát kiến, sáng tạo, giác quan thứ

sáu….

Thông thường chúng ta sử dụng và tin vào tư duy phân tích, tin theo những quy tắc

logic chặt chẽ hơn là tin vào năng lực nhận biết thoáng nhanh này. Vì “kỹ năng phán

đoán” đôi khi phản bội lại chúng ta đưa đến sai lầm.

Tuy nhiên, mỗi khi cần phải hiểu nhanh một vấn đề, đánh giá một người mới gặp hoặc

chạm trán một tình thế, một trường hợp ta chưa hề gặp phải nhưng cần sớm giải quyết

thì kỹ năng phán đoán sẽ nhận lãnh trách nhiệm.

Phán đoán cũng là một quá trình tư duy. Tư duy phán đoán xét trong một số giới hạn

hay trường hợp cụ thể, nó cũng biểu hiện đầy đủ tính chất của tư duy logic. Do đó, ta

khó khăn khi phân biệt tư duy phán đoán với tư duy lôgic. Bình thường khi giải quyết

vấn đề chúng ta thường tuân theo những quy tắc logic chặt chẽ, thông qua sự suy luận

để rút ra những kết luận. Nhưng khi cần phải nhanh chóng giải quyết vấn đề như: Phải

tìm ra mối liên hệ logic giữa các dãy số dài dằng dặc chỉ trong vòng vài giây, khi giao

1

Cẩm nang t ư duy

tiếp với người lạ, khi đấu trí, chơi cờ, khi thương lượng, đàm phán trong kinh doanh,

đầu tư chứng khoán… và cả trong khoa học. Nếu thời gian không cho phép ta suy luận

và tìm kiếm thêm thông tin, lúc này, kỹ năng phán đoán sẽ giúp ta tìm ra các phương

án giải quyết nhanh gọn và chính xác hơn những người khác rất nhiều.

Kỹ năng phán đoán là quá trình tư duy “nhảy tắt”, nó bỏ qua những bước trung gian để

trực tiếp rút ra kết luận. Mặc dù mối liên hệ giữa các thông tin chưa được xem xét tỉ

mỉ, kỹ càng vì không đủ thời gian hoặc thông tin đó không thể tìm kiếm thì phán đoán

sẽ là một kỹ năng cực kỳ quan trọng trong phát kiến và phát minh, nó đóng vai trò

quan trọng về mặt dự kiến, nêu giả thiết và tìm tòi phương pháp… Lúc này, thành

công hay không là tùy thuộc vào kỹ năng phán đoán.

Và mặc dù muốn hay không, có lẽ sự phán đoán phổ biến nhất đó là sự đánh giá và ấn

tượng của chúng ta đối với người khác. Cứ mỗi khi có mặt người khác là chúng ta lại

không ngừng tiên đoán và kết luận hoặc suy diễn về những gì người đó đang nghĩ và

đang thụ cảm.

Chúng ta ai cũng có những kinh nghiệm sống. Nếu suy nghĩ thấu đáo về những kinh

nghiệm ấy, không định kiến, vận dụng cái biết ta sẽ có được một lý thuyết. Đó là cách

chúng ta học hỏi.

Thế giới này, như chúng ta vẫn được học và luôn tuân theo: Những quyết định của

chúng ta phải có lý do hợp lý và rõ ràng. Mình đã quyết định như thế nào và tại sao

quyết định như thế? Nhưng như vậy, nếu như hoàn toàn chỉ dựa vào lý lẽ thì có thực là

đúng không? Hay đôi khi ta nên làm theo những mách bảo của phán đoán bản năng?

Do tri thức và kinh nghiệm con người tích lũy được ngày càng nhiều, phán đoán với tư

cách cũng là một kỹ năng tư duy, nó sẽ hình thành và dần dần phát triển. Nếu biết ghi

nhận các tín hiệu một cách thận trọng, không nóng vội, không thành kiến thì dù không

thể có đầy đủ những căn cứ về mặt lý luận, kỹ năng phán đoán và tinh thần lạc quan

tin tưởng vẫn có thể giúp chúng ta hoàn thành nhiệm vụ một cách xuất sắc khi cần

thiết.

Học cách phán đoán và giải quyết vấn đề

Kỹ năng giải quyết vấn để( Problem solving skills ) là một trong những kỹ năng

rất cần thiết trong học tập và làm việc bởi cuộc sống là một chuỗi những vấn đề

đòi hỏi chúng ta phải giải quyết mà không vấn đề nào giống vấn đề nào và cũng

không có một công thức chung nào để giải quyết mọi vấn đề. Điều quan trọng là

chúng ta phải tự trang bị cho mình những hành trang cần thiết để khi vấn đề nảy

sinh thì chúng ta có thể vận dụng những kỹ năng sẵn có để giải quyết vấn đề đó

một cách hiệu quả nhất.

>> Các Phương Pháp Suy Luận và Sáng Tạo (phần 2) >> Phương pháp tư duy 6

chiếc mũ - chìa khóa giải quyết xung đột ý kiến trong nhóm >> Công chức chỉ làm

việc 15 giờ 30 phút một năm?

2