Các thiết bị sử dụng trong mạng máy tính

ch¬ng I

interneT vµ c¸c dÞch vô

trªn internet

LÞch sö ra ®êi cña INTernet:

Internet, m¹ng cña c¸c m¹ng, lµ mét liªn m¹ng toµn cÇu ra ®êi tõ nh÷ng

n¨m 70 vµ ph¸t triÓn víi mét tèc ®é rÊt nhanh. TiÒn th©n cña nã lµ m¹ng

ARPANet (viÕt t¾t cña tõ Advanced Research Project Agency Network cã nghÜa

lµ m¹ng cña trung t©m ph¸t triÓn dù ¸n nghiªn cøu thuéc Bé Quèc phßng Mü) ®îc

thµnh lËp tõ n¨m 1969. Môc ®Ých ban ®Çu cña m¹ng nµy lµ ph¸t triÓn mét m¹ng

th«ng tin cã kh¶ n¨ng ho¹t ®éng ®îc ngay c¶ khi mét bé phËn trong m¹ng bÞ “tÊn

c«ng bëi bom nguyªn tö”. Cµng ngµy m¹ng ARPAnet ngµy cµng më réng víi rÊt

nhiÒu tæ chøc Quèc tÕ kÕt nèi vµo nã nh»m môc ®Ých truy nhËp th«ng tin hµng

ngµy. §Õn n¨m 1975, m¹ng ARPANet ®îc chuyÓn tõ mét m¹ng thÝ nghiÖm sang

mét m¹ng ho¹t ®éng chÝnh thøc. Cïng víi sù ra ®êi cña bé giao thøc TCP/IP (viÕt

t¾t cña tõ Transmission Control Protocol/ Internet Protocol, cã nghÜa lµ giao thøc

truyÒn d÷ liÖu vµ giao thøc Internet) th× sù ph¸t triÓn cña ARPANet ngµy cµng lín

m¹nh kh¾p thÕ giíi. Cho ®Õn khi c¸c chuÈn TCP/IP ®îc sö dông réng r·i th× thuËt

ng÷ INTERNET ®· ®îc mäi ngêi c«ng nhËn nh lµ mét tõ chØ tíi m¹ng th«ng tin

toµn cÇu lín nhÊt vµ bao trïm tÊt c¶ c¸c m¹ng kh¸c trªn thÕ giíi.

VÒ c¬ b¶n, INTERNET lµ mét liªn m¹ng m¸y tÝnh giao tiÕp díi cïng mét bé

giao thøc TCP/IP. Giao thøc nµy cho phÐp mäi m¸y tÝnh trªn m¹ng giao tiÕp víi

nhau mét c¸ch thèng nhÊt gièng nh mét ng«n ng÷ Quèc tÕ mµ mäi ngêi sö dông

®Ó giao tiÕp víi nhau hµng ngµy. C¸c m¹ng cÊu thµnh nªn INTERNET ®îc kÕt nèi

víi nhau th«ng qua nhiÒu hÖ thèng truyÒn tin kh¸c nhau.

-1-

C¸c dÞch vô trªn internet

Nh ta ®· biÕt, INTERNET lµ mét liªn m¹ng Quèc tÕ bao gåm rÊt nhiÒu c¸c

dÞch vô kh¸c nhau, c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô INTERNET (ISP - viÕt t¾t cña tõ

Internet Server Provider) ph¶i cung cÊp cho c¸c thuª bao INTERNET tÊt c¶ c¸c

dÞch vô trªn m¹ng mµ thuª bao yªu cÇu. Tuy nhiªn trong phÇn nµy chØ giíi thiÖu

s¬ lîc mét sè dÞch vô quan träng trªn INTERNET, ®ã lµ dÞch vô th ®iÖn tö, FTP,

Gopher, Wais, World Wide Web, NetNews vµ Veronica.

C¸c dÞch vô th ®iÖn tö:

Th ®iÖn tö (e-mail) lµ c«ng cô quan träng nhÊt vµ ®¬n gi¶n nhÊt ®Ó ®a th«ng

tin tíi mäi ngêi dïng trªn INTERNET. Ngoµi ra dÞch vô th ®iÖn tö kh«ng chØ nèi

kÕt nh÷ng ngêi trªn INTERNET mµ cßn c¶ víi nh÷ng ngêi trªn c¸c m¹ng th¬ng

m¹i kh¸c nh: Compuserve, American Online, Prodigy .v.v.v... víi sè lîng tæng

céng tíi gÇn 10 triÖu ngêi dïng trªn thÕ giíi.

KÓ tõ khi th ®iÖn tö trë thµnh mét dÞch vô chiÕm u thÕ trªn INTERNET, th×

dÞch vô “mailling-list” lµ mét c¸ch tèt nhÊt ®Ó cung cÊp c¸c th«ng tin “nãng hæi”

tíi tay nhiÒu ngêi cïng mét lóc.

Cã hai d¹ng dÞch vô më réng dùa trªn th ®iÖn tö, ®ã lµ dÞch vô mailling-list

hay cßn gäi lµ danh s¸ch ®iÖn th vµ dÞch vô Archive tøc lµ dÞch vô t×m kiÕm vµ

chuyÓn file.

Mét mailling-list lµ mét danh s¸ch ®Þa chØ th ®iÖn tö cña mét nhãm ngêi nµo

®ã, chØ cÇn göi mét bøc th tíi mét ®Þa chØ th× tÊt c¶ nh÷ng ngêi cßn l¹i trong danh

s¸ch ®Òu nhËn ®îc th.

Mét dÞch vô Archive lµm nhiÖm vô truyÒn c¸c file qua ®êng ®iÖn th theo ®ßi

hái cña ngêi sö dông.

Ta cã thÓ dïng mailling-list cho nhiÒu môc ®Ých ®a d¹ng, tõ nh÷ng viÖc ®¬n

gi¶n cho ®Õn nh÷ng viÖc phøc t¹p. Ngêi ta cã thÓ dïng mailling-list ®Ó t¹o ra c¸c

nhãm tranh luËn vÒ mét ®Ò tµi nµo ®ã trªn INTERNET. HiÖn nay cã mét sè ch¬ng

-2-

tr×nh mailling-list th«ng dông nh: Majordomo, Listserv, Listproc .v.v... ®Ó tù ®éng

ho¸ c«ng viÖc qu¶n lý nh÷ng danh s¸ch mailling-list lín.

DÞch vô Archive cã thÓ tù ®éng thùc hiÖn yªu cÇu cña ngêi dïng truyÒn c¸c

file qua ®êng ®iÖn th. Mäi ngêi cã thÓ göi th ®iÖn tö tíi m¸y phôc vô cßn gäi lµ

server, ®Ó yªu cÇu mét ®Ò môc th«ng tin hoÆc nh÷ng file d÷ liÖu, server sÏ t×m

kiÕm trong tµi nguyªn cña nã cã ®¸p øng ®îc kh«ng, sau ®ã nã sÏ chuyÓn vÒ cho

chóng ta theo ®êng ®iÖn th. NÕu mét file qu¸ lín, th× server sÏ m· ho¸ file ®ã,

ph©n nã thµnh c¸c phÇn nhá råi chuyÓn tíi tay ngêi dïng; ë phÝa ngêi nhËn sÏ

ph¶i r¸p l¹i c¸c phÇn nhá, gi¶i m· l¹i c¸c file råi míi lÊy ®îc ®óng tµi liÖu m×nh

cÇn.

 DÞch vô FTP (File Transfer Protocol)

§©y lµ dÞch vô mµ mäi ngêi dïng trªn INTERNET ®Òu sö dông ®Ó truyÒn c¸c

file, bëi v× ®ã lµ dÞch vô phæ biÓn nhÊt ®Ó truyÒn c¸c file trªn INTERNET. DÞch

vô nµy cho phÐp ngêi sö dông ®¨ng nhËp vµo c¸c m¸y tõ xa nhng chØ giíi h¹n ë

møc chuyÓn giao c¸c file. Nh÷ng m¸y FTP server ®îc thiÕt lËp cho c¸c dÞch vô

FTP c«ng céng thêng ®îc gäi lµ FTP nÆc danh, bëi v× mäi ngêi ®Òu cã thÓ ®¨ng

nhËp vµo mµ kh«ng cÇn ghi râ ®Þa danh hoÆc mËt khÈu. Nh÷ng FTP client th× cã

ë tÊt c¶ c¸c m¸y tÝnh tõ m¸y tÝnh c¸ nh©n tíi m¸y tÝnh mainframer. DÞch vô FTP

lµ dÞch vô ®îc sö dông nhiÒu nhÊt sau th ®iÖn tö.

FTP cung cÊp tÊt c¶ c¸c d¹ng file, trªn thùc tÕ nã kh«ng quan t©m tíi d¹ng

file cho dï ®ã lµ d¹ng file ASCH, file nhÞ ph©n .v.v.. ChØ cÇn mét Ýt cÊu h×nh vµ

mét m¸y FTP server, chóng ta cã thÓ ph©n líp ngêi sö dông nµo cã quyÒn ®îc

truy nhËp tõng phÇn trong kho tµi nguyªn cña m×nh, giíi h¹n sè ngêi sö dông dÞch

vô cïng mét thêi ®iÓm ...

Tuy nhiªn FTP còng cã nhîc ®iÓm. §iÓm chÝnh lµ viÖc truy nhËp vµo tõng th

môc ®Ó t×m file lµ mét qu¸ tr×nh chËm ch¹p. Kü thuËt truyÒn thèng mµ mét qu¶n

trÞ m¹ng dïng ®Ó gióp ngêi sö dông t×m file lµ cung cÊp mét danh s¸ch ®Ö qui c¸c

file mµ ®iÒu nµy kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã r¾c rèi. Mét vµi ngêi qu¶n trÞ cã thÓ t¹o

-3-

ra c¸c file README ë mçi th môc ®Ó m« t¶ néi dung cña nã, tuy nhiªn ®iÒu nµy

l¹i dÉn tíi viÖc c¸c file nµy lu«n l¹c hËu so víi néi dung thùc.

 DÞch vô Telnet vµ Finger

§©y lµ hai dÞch vô cã ë hÇu hÕt c¸c hÖ ®iÒu hµnh Unix, v× vËy nã ®îc sö dông

réng r·i dï nã cã giao diÖn kh«ng mÊy th©n thiÖn.

Telnet lµ dÞch vô cho phÐp ta ®¨ng nhËp vµo c¸c m¸y trªn m¹ng nh mét thiÕt

bÞ ®Çu cuèi (terminal). Nã thêng ®îc dïng ®Ó cung cÊp dÞch vô Internet t¬ng

tù nh khi b¹n nèi vµo hÖ thèng b»ng modem.

DÞch vô Finger ®îc thiÕt kÕ ®Ó cung cÊp th«ng tin cho ngêi sö dông ë c¸c hÖ

thèng tõ xa. Nã cã thÓ cung cÊp mét sè d¹ng th«ng tin nh tin tøc thêi tiÕt .v.v...

 DÞch vô Gopher

Gopher lµ mét dÞch vô cho phÐp ta ®Þnh híng qua c¸c nguån th«ng tin.

C¸c phÇn mÒm Gopher Client hiÓn thÞ mét thùc ®¬n theo d¹ng chän lùa trªn

b¶ng, sau ®ã ngêi dïng chän mét ®Ò môc, ®Ò môc nµy cã thÓ hiÖn thÞ mét sè t liÖu

hoÆc ®a ngêi sö dông ®Õn mét thùc ®¬n kh¸c. Ngoµi ra ta còng cã thÓ trë l¹i ®Ò

môc cò mét c¸ch dÔ dµng. §i kÌm víi mçi hÖ thèng thùc ®¬n lµ c¸c tµi liÖu, ngêi

dïng cã thÓ xem hoÆc lu tr÷ nã, vµ mét danh s¸ch chØ môc ®Ó t×m kiÕm th«ng tin

n÷a. Mét vµi ®Ò môc trong thùc ®¬n cã thÓ kÕt nèi víi c¸c server kh¸c vµ mét sè

dÞch vô th«ng tin nh FTP. CÊu tróc thùc ®¬n ®¬n gi¶n nh vËy nhng thùc ra l¹i rÊt

h÷u Ých vµ dÔ dµng tæ chøc còng nh b¶o tr× nã. §ång thêi nã còng rÊt dÔ dµng

qu¶n lý: viÖc cÊu tróc th«ng tin trªn mét server chØ ®¬n gi¶n lµ t¹o nªn mét th môc

®Ó thiÕt lËp server trªn ®ã, c¸c th môc nhá h¬n sÏ lµ c¸c ®Ò môc cña thùc ®¬n vµ

c¸c file trªn th môc sÏ lµ c¸c tµi liÖu th«ng tin. VÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ ph¶i lµm sao

cho th«ng tin dÔ truy nhËp vµ cËp nhËp thêng xuyªn víi c¸c server kh¸c.

-4-

Tuy nhiªn, c¸c h¹n chÕ cña dÞch vô Gopher chÝnh lµ c¸c d¹ng dù liÖu mµ nã

hç trî vµ sè dÞch vô mµ nã cã thÓ truy nhËp ®îc. HiÖn nay Gopher míi chØ hiÓn

thÞ d÷ liÖu d¹ng v¨n b¶n vµ chØ truy nhËp ®îc mét sè dÞch vô nh FTP, Telnet,

Wais, .v.v... MÆc dï vËy, Gopher vÉn ®îc a chuéng bëi nã lµ dÞch vô rÎ tiÒn vµ

truy nhËp th«ng tin nhanh chãng. Ngµy nay, Gopher ®· bÞ thay thÕ dÇn bëi mét

dÞch vô m¹nh h¬n, ®ã lµ dÞch vô World Wide Web.

 DÞch vô WAIS (Wide Area Information Server)

Trong khi Gopher vµ World Wide Web thêng dïng giao diÖn ngêi dïng ®Ó

hiÓn thÞ th«ng tin vµ hç trî rÊt Ýt kh¶ n¨ng t×m kiÕm d÷ liÖu th× ngîc l¹i ë Wais

chøc n¨ng t×m kiÕm d÷ liÖu l¹i quan träng h¬n c¶. §ã lµ dÞch vô hç trî t×m kiÕm

th«ng tin rÊt h÷u hiÖu nhng l¹i hç trî tèi thiÓu vÒ giao diÖn ngêi dïng. VÒ khÝa

c¹nh nµo ®ã, ngêi ta coi Wais nh lµ mét bæ sung rÊt tèt cho Gopher vµ World

Wide Web.

DÞch vô nµy t×m kiÕm th«ng tin trªn mét danh s¸ch cña server cho mét hoÆc

nhiÒu tõ kho¸ vµ ®a ra nh÷ng b¸o c¸o vÒ kÕt qu¶ t×m kiÕm. Mét c¬ chÕ t×m kiÕm

cho phÐp ta t×m ®îc nh÷ng tµi liÖu theo mét tõ kho¸ nµo ®ã vµ nÕu kh«ng t×m ®îc

tµi liÖu nµy, nã sÏ cho ta nh÷ng tµi liÖu gÇn víi ®ßi hái nhÊt.

Wais lµm viÖc dùa trªn mét chØ môc ®îc t¹o bëi mét sè tiªu chÝ nµo ®ã. C¸c

phÇn mÒm ®¸nh môc chØ cã thÓ xö lý ®îc rÊt nhiÒu d¹ng d÷ liÖu kh¸c nhau, bao

gåm c¸c file v¨n b¶n, Latex, Poscript .v.v..., danh s¸ch th ®iÖn tö. Cã thÓ thªm vµo

mét c¸ch dÔ dµng c¸c kiÓu d÷ liÖu míi ®Ó t×m kiÕm. Ngoµi ra phÇn ®¸nh chØ môc

vµ c¬ së d÷ liÖu cña Wais cho phÐp kÕt hîp nhiÒu d¹ng d÷ liÖu trong mét chØ môc

®Ó t×m kiÕm.

Mét vÊn ®Ò n¶y sinh lµ c¸c chØ môc d÷ liÖu thêng rÊt lín so víi chÝnh b¶n

th©n d÷ liÖu. Khi ta ®¸nh chØ môc c¸c file tin v¨n b¶n th× cã thÓ file chØ môc sÏ rÊt

lín. NÕu Wais bao gåm nhiÒu lo¹i th«ng tin ®Ó t×m kiÕm th× ta ph¶i tr¶ gi¸ vÒ

-5-

kh«ng gian ®Üa ®Ó ch¹y. V× vËy hiÖn nay ngêi ta ®ang t×m biÖn ph¸p ®Ó gi¶i quyÕt

vÊn ®Ò nµy.

 DÞch vô World Wide Web (W W W)

§©y lµ dÞch vô míi ph¸t triÓn m¹nh trªn INTERNET. Nã bao gåm nhiÒu chøc

n¨ng, céng thªm kh¶ n¨ng tÝch hîp ®îc hÇu hÕt c¸c dÞch vô hiÖn cã trªn

INTERNET. World Wide Web cho phÐp ta truy cËp ®îc Gopher, Wais, FTP, sö

dông Telnet, Finger.

C¸c tµi liÖu World Wide Web ®îc viÕt b»ng ng«n ngø HTML, hay cßn gäi lµ:

Hyper Text Markup Language. Nã cho phÐp ta m« t¶ c¸c mèi liªn kÕt gi÷a c¸c tµi

liÖu víi nhau vµ c¸c mèi liªn kÕt tíi c¸c dÞch vô INTERNET kh¸c. Web truyÒn

c¸c tµi liÖu HTML th«ng qua mét giao thøc gäi lµ HTTP (Hyper Text Transfer

Protocol).

C¸c tµi liÖu HTML bao gåm kh¶ n¨ng liªn kÕt tíi rÊt nhiÒu d¹ng th«ng tin

kh¸c nhau nh v¨n b¶n, ©m thanh .v.v...

Tuy nhiªn do kh¶ n¨ng hç trî multimedia nh vËy, chØ nh÷ng ngêi cã ®êng kÕt

nèi tèc ®é cao vµo m¹ng INTERNET míi cã kh¶ n¨ng tËn dông hÕt c¸c khÝa c¹nh

u viÖt cña dÞch vô World Wide Web.

 DÞch vô Netnews.

DÞch vô mailling-list lµ mét c¸ch kh¶ dÜ ®Ó chuyÓn th cho mét nhãm nhá ngêi

nhng tá ra kh«ng hiÖu qu¶ khi göi cho nhiÒu ngêi. §¬n gi¶n lµ v×, viÖc duy tr×

danh s¸ch lín hµng ngµn ngêi còng ®· mÊt rÊt nhiÒu c«ng søc ngay c¶ khi tù ®éng

ho¸ gÇn hÕt danh s¸ch b»ng mét ch¬ng tr×nh nh LISTSERV ch¼ng h¹n. Mét ®iÒu

n÷a lµ viÖc chuyÓn th tíi hµng ngµn ®Þa chØ lµ mét g¸nh nÆng cho hÖ thèng chuyÓn

th ®i.

-6-

DÞch vô USENET News (hay cßn gäi lµ Netnews hay ng¾n gän h¬n lµ News)

gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò ®ã, USENET cã thÓ coi lµ mét hÖ thèng b¶n tin ®iÖn tö

(Bulltin Board System) rÊt lín, ®îc x©y dùng nh lµ mét m¹ng logic ë phÝa trªn c¸c

m¹ng vµ c¸c kÕt nèi kh¸c. C¸c ch¬ng tr×nh ®äc tin (newsreader) cho phÐp ngêi

dïng cã thÓ chän c¸c tin mµ hä quan t©m, do ®ã tr¸nh ®îc hiÖn tîng l·ng phÝ æ

®Üa khi ph¶i lu tr÷ nh÷ng th«ng tin kh«ng cÇn thiÕt ë nhiÒu n¬i. Ngoµi ra cßn cã

c¸c chØ môc, c¸c liªn kÕt chÐo vµ viÖc lo¹i bá c¸c tin cò.

C¸c tin trªn m¹ng ®îc chia thµnh c¸c nhãm tin theo c¸c chñ ®Ò kh¸c nhau,

chóng ta cã thÓ nghÜ ®Õn nhãm tin nh mét b¶ng th«ng b¸o ®iÖn tö hay mét cuéc

th¶o luËn dµnh cho mét chñ ®Ò. Tån t¹i hµng tr¨m nhãm tin trªn m¹ng phôc vô

cho mäi nhu cÇu trong cuéc sèng: tõ c¸c nhãm tin vÒ chñ ®Ò kü thuËt nh trÝ tuÖ

nh©n t¹o, chuÈn ng«n ng÷ lËp tr×nh hay c¸c hÖ thèng m¸y tÝnh ®Æc biÖt cho tíi c¸c

chñ ®Ò vÒ nhµ vên hay rîu vang .v.v...

HiÖn nay USENET cã trªn 30 ngh×n ®Þa ®iÓm trªn toµn thÕ giíi. RÊt nhiÒu

®Þa ®iÓm USENET dïng UUCP nh lµ mét giao thøc m¹ng c¬ b¶n. Tuy nhiªn

USENET ®îc nèi qua nhiÒu hÖ thèng gateway ®Õn nhiÒu m¹ng m¸y tÝnh lín trªn

thÕ giíi ch¼ng h¹n nh BITNET, vµ EASYnet dïng mét sè giao thøc kh¸c nh

NNTP hay Notes thay cho UUCP.

 DÞch vô Veronica

§èi víi dÞch vô Gopher viÖc t×m kiÕm nguån th«ng tin t liÖu nhiÒu khi kh«ng

kÕt qu¶ (nghÜa lµ kh«ng t×m thÊy n¬i chøa th«ng tin cÇn t×m). Trong trêng hîp ®ã

ngêi sö dông cã thÓ muèn t×m c¸c Gopher server ®Ó nh»m t×m nguån th«ng tin

cÇn cã, dÞch vô nµy gäi lµ dÞch vô Veronica.

§Ó dïng dÞch vô nµy ngêi sö dôg ph¶i kÕt nèi m¸y tÝnh cña m×nh víi mét

Gopher server nµo ®ã trªn INTERNET (mµ ngêi sö dông ®· cã ®¨ng ký Account

Gopher Server ®ã) vµ Gopher Server ®ã cho phÐp truy nhËp tíi mét Veronica

-7-