Các công ty đông ấn thế kỷ xvii, xviii

CAC CONG TY DONG AN THE KY XVll, XVIIl

TRAN THI THANH VAN*

Bfldc vao thdi cim dai, boat ddng

thfldng mai cua An Do Dfldng va

ca chau A da cd nhflng budc phat trien

quan trgng. Xd du'dc danh da'u mdt each rd

net bang viec hinh thanh "nhung ddng

thfldng mai" d An Do Diidng va vfldt An

Do Diidng. Trong 2 the ky XVII va XVIII

da chflng kien sfl md rong miinh me ve sd'

Iflgng va gia tri kmi ngach Irong thfldng

mai dfldng thuy A - Au. Dd la ket qua trflc

tiep tfl sfl canh tranh thang ldi cua ngu'di

Ha Lan va Anh trfldc sfl doc quyen cua

ngfldi Bd Dad Nha. Tiep theo hai qud'c gia

nay la Dan Mach, mac dfl d pham vi rat

khiem td'n, va Phap vao nhflng nam cudi

the ky XVII. Nfla dau the ky XVIII, nhieu

tap doan thudng gia den tfl Oslend (thugc

Bi) va nhieu ndi khac cflng tham gia canh

tranh va lim each xam nhap thi trfldng

chau A. Ly tfldng thfldng mai thuc dan

hda da thang the trong cac nghi vien chau

Au. Cac cdng ty Ddng An dflde thanh lap

mdt each d at vdi muc lieu hfldng ve An Do

va ca vflng bien rdng ldn d An Do Dfldng.

Cdng ty Ddng An Ha Lan dflcic thanh

lap vao nam 1602 theo quyet dinh cua

Qud'c hgi. Vao thdi diem nay boat ddng

budn ban hd tieu vdi An Do cua cac

thfldng gia Bd Dao Nha dang gap nhieu

khd khan nghiem trgng, dac biet trong 25

nam cudi the ky. Antwerp (thudc Bi),

thanh phd' tflng la trung tam tai chinh

thinh vfldng d chau Au, vao nam 1585

cflng da danh mat vi trf hang dau cua

minh trong viec cung ca'p hang hda chau

A cho lay bac Au. Thflc te dd da kfch thfch

cac thfldng gia tfl bac Ha Lan canh tranh

vdi nhflng the manh dgc quyen cua Bd

Dao Nha va ba t dau tham gia tnic tiep

buon ban vdi chau A. Ngudn vd'n dang ke

cua tap doan nay nhan h chdng dflde tang

len cflng sfl xua't hien cua cac thfldng gia

giau cd den tfl Amsterdam, nhflng ngfldi

da tflng help tac vdi Antwerp. Nhflng bi

quyet dieu khien tau dflde chuyen gia lao

luyen ngfldi Ha Lan, giao sT, nha thien

van hgc Petrus Plancius truyen lai, cdn ky

thua t cheo lai va nhflng van de khac lai

nhd chuyen gia ngfldi Ha Lan Ja n

Huyghen van Linschoten, ngfldi da tflng

lam viec d mien ddng Bd Dao Nha trong

nhieu nam. Thang 4 nam 1595, "Cdng ty

cua nhflng vflng da't xa" (Company of Far

Lands) cd tru sd tai Amsterdam, cdng ty

dau tien trong so' nhflng cdng ty dflcic ggt

la lau nam, da thu hflt dflde sd'vd'n len tdi

f.290,000 (f la ky hieu ddng tien Guilder

cua Ha Lan) va gfli 4 chiec tau hang tdi

* Ths. Triin Thi Thanh V,in. Khoa Lich sif, Dai hoc Vinh