Bước Đầu Áp Dụng Phương Pháp Định Giá Ngẫu Nhiên Cvm Để Giảm Thiểu Ô Nhiễm Môi Trường Do Hoạt Động Sản Xuất Gốm Gây Ra Tại Làng Nghề Bát Tràng Gia Lâm Hà Nội

1

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

KHOA QUẢN TRỊ KINH DOANH

------------o0o------------

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

BƯỚC ĐẦU ÁP DỤNG PHƯƠNG PHÁP ĐỊNH GIÁ NGẪU NHIÊN

(CVM) ĐỂ GIẢM THIỂU Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG DO HOẠT

ĐỘNG SẢN XUẤT GỐM GÂY RA TẠI LÀNG NGHỀ

BÁT TRÀNG – GIA LÂM – HÀ NỘI

Ngành: Kinh tế Lâm nghiệp

Mã số: 402

Giáo viên hướng dẫn: TS. Lê Trọng Hùng

Sinh viên thực hiện: Lê Thị Thu Hiền

Khóa học: 2004 - 2008

Hà Tây, 2008

2

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện khóa luận tốt nghiệp, tôi đã nhận được sự giúp đỡ

nhiệt tình của các cơ quan, tổ chức và các cá nhân trong và ngoài trường.

Tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến thầy giáo TS. Lê Trọng Hùng, đã hướng

dẫn và chỉ bảo tận tình cho việc nghiên cứu và hoàn thành khóa luận của tôi.

Tôi luôn biết ơn các thầy cô trong khoa Quản trị Kinh doanh, đã giúp tôi

nắm vững lý thuyết, kiến thức trong suốt quá trình học tập tại trường.

Tôi xin gửi lời cảm ơn đến tập thể cán bộ UBND xã Bát Tràng đã giúp đỡ

thu thập số liệu và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình thực tập.

Tôi xin gửi lời cảm ơn đến người dân xã Bát Tràng đã nhiệt tình giúp tôi

hoàn thành phiếu điều tra.

Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới bạn Nguyễn Công Luận, đã giúp đỡ

tôi nhiệt tình trong quá trình thu thập số liệu tại làng gốm Bát Tràng.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến gia đình tôi, luôn quan tâm, khuyến khích,

động viên tôi kịp thời, nhờ vậy tôi mới có thể hoàn thành khóa luận.

Hà Tây, ngày…tháng…năm 2008

Sinh viên thực hiện

Lê Thị Thu Hiền

3

MỤC LỤC

Chương 1: MỤC TIÊU – NỘI DUNG – PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...........7

1.1. Lý do nghiên cứu............................................................................................7

1.2. Mục tiêu nghiên cứu......................................................................................7

1.3. Phương pháp nghiên cứu................................................................................8

1.4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu.........................................................................9

1.5. Nội dung nghiên cứu......................................................................................9

Chương 2: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ ĐỊNH GIÁ TÀI NGUYÊN .........................10

2.1. Những phạm trù cơ bản trong định giá tài nguyên ..................10

2.1.1. Tổng giá trị kinh tế của tài nguyên thiên nhiên .................................10

2.1.2. Thặng dư tiêu dùng ............................................................................13

2.1.3. Mức bằng lòng chi trả (WTP) – Thước đo giá trị kinh tế..................14

2.2. Phương pháp định giá ngẫu nhiên...............................................................15

2.2.1. Cơ sở lý thuyết.......................................................................................15

2.2.2. Trình tự phương pháp định giá ngẫu nhiên ...........................................19

2.2.3. Thực tế và bài học kinh nghiệm áp dụng phương pháp định giá ngẫu

nhiên trên thế giới và tại Việt Nam .................................................................26

Chương 3: ĐẶC ĐIỂM CƠ BẢN LÀNG NGHỀ BÁT TRÀNG – GIA LÂM – HÀ

NỘI .........................................................................................................................28

3.1. Lịch sử hình thành làng gốm Bát Tràng ......................................................28

3.2. Đặc điểm tự nhiên ........................................................................................30

3.3. Điều kiện kinh tế - xã hội.............................................................................31

3.4. Tình hình hoạt động sản xuất gốm tại làng nghề Bát Tràng – Gia Lâm – Hà

Nội.......................................................................................................................32

3.4.1. Khái niệm gốm, sứ.................................................................................32

3.4.2. Quá trình sản xuất đồ gốm Bát Tràng ...................................................32

4

3.4.3. Những đặc điểm của gốm Bát Tràng.....................................................40

3.4.4. Tình hình hoạt động sản xuất gốm tại làng nghề Bát Tràng – Gia Lâm –

Hà Nội..............................................................................................................42

Chương 4: XÁC ĐỊNH MỨC BẰNG LÒNG CHI TRẢ VÀ ẢNH HƯỞNG CỦA

CÁC YẾU TỐ TỚI MỨC WTP.............................................................................45

4.1. Quá trình điều tra thu thập số liệu................................................................45

4.1.1. Mục đích điều tra ................................................................................................ 45

4.1.2. Nội dung điều tra ...................................................................................48

4.1.3. Phương pháp và các bước thu thập thông tin ........................................48

4.1.4. Xử lý số liệu...........................................................................................51

4.2. Phân tích kết quả điều tra.............................................................................51

4.2.1. Các thông tin liên quan đến tình hình sản xuất gốm của người dân .....51

4.2.2. Các thông tin đặc điểm kinh tế xã hội của người dân ...........................54

4.2.3. Xác định mức WTP để giảm thiểu ô nhiễm môi trường tại làng gốm Bát

Tràng................................................................................................................56

4.3. Phân tích ảnh hưởng của các yếu tố tới mức bằng lòng chi trả ...................59

4.3.1. Xây dựng mô hình .................................................................................59

4.3.2. Phân tích mô hình ..................................................................................60

Chương 5: KẾT LUẬN – TỒN TẠI – KIẾN NGHỊ..............................................61

5.1. Kết luận ........................................................................................................67

5.2. Tồn tại ..........................................................................................................68

5.3. Kiến nghị......................................................................................................68

5.3.1. Các kiến nghị nhằm tăng mức bằng lòng chi trả (WTP).......................68

5.3.2. Các giải pháp khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường được thực hiện

dựa vào nguồn tài chính từ việc đóng phí của người dân................................69

5.3.3. Đối với Nhà nước ..................................................................................70

5

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Ký

hiệu

Tiếng Anh Tiếng Việt

WTP

CVM

TNTN

TEV

CS

UV

NUV

DUV

IUV

OV

BV

EV

MP

RUT

U

VQG

Willingness To Pay

Contingent Valuation Method

Total Economic Value

Consumer Surplus

Use Value

Non Use Value

Direct Use Value

Indirect Use Value

Option Value

Bequest Value

Existence Value

Market Price

Random Utility Theory

Utility

Mức bằng lòng chi trả

Phương pháp định giá ngẫu

nhiên

Tài nguyên thiên nhiên

Tổng giá trị kinh tế

Thặng dư tiêu dùng

Giá trị sử dụng

Giá trị không sử dụng

Giá trị sử dụng trực tiếp

Giá trị sử dụng gián tiếp

Giá trị lựa chọn

Giá trị để lại

Giá trị tồn tại

Giá thị trường

Thuyết độ thỏa dụng ngẫu nhiên

Độ thỏa dụng

Vườn quốc gia

6

DANH MỤC CÁC BIỂU

Biểu 01: Kết quả mức WTP thu được sau lần điều tra thử

Biểu 02 : Phương pháp sản xuất của người dân tại làng gốm Bát Tràng

Biểu 03: Tình trạng bụi bẩn do ô nhiễm môi trường gây ra

Biểu 04: Tác động của ô nhiễm môi trường

Biểu 05: Các loại bệnh phát sinh do ô nhiễm môi trường

Biểu 06: Mức độ mắc bệnh của người dân

Biểu 07: Mức độ cần thiết kiểm soát ô nhiễm

Biểu 08: Tình trạng hôn nhân của người dân

Biểu 09: Độ tuổi của người dân

Biểu 10: Trình độ học vấn của người dân

Biểu 11: Thu nhập của người dân

Biểu 12: Mức bằng lòng chi trả của người dân

Biểu 13: Hình thức chi trả của người dân

Biểu 14: Lý do không bằng lòng chi trả của người dân

Biểu 15: Tóm tắt kết quả mô hình (mô hình 1)

Biểu 16: Phân tích phương sai (mô hình 1)

Biểu 17: Bảng kết quả tương quan hồi quy (mô hình 1)

Biểu 18: Tóm tắt kết quả mô hình (mô hình 2)

Biểu 19: Phân tích phương sai (mô hình 2)

Biểu 20: Bảng kết quả tương quan hồi quy (mô hình 2)

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 01: Phân loại tổng giá trị kinh tế của nguồn tài nguyên

Hình 02: Trình tự các bước tiến hành phương pháp CVM

Hình 03: Các kỹ thuật để tìm hiểu mức bằng lòng chi trả

7

Chương 1

MỤC TIÊU – NỘI DUNG – PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

1.1. Lý do nghiên cứu

Bát Tràng là một làng nghề truyền thống nổi tiếng trong và ngoài nước,

chuyên sản xuất gốm, sứ mỹ nghệ và dân dụng. Gốm sứ Bát Tràng đang là một

trong những mặt hàng mũi nhọn của ngành thủ công mỹ nghệ Việt Nam, mỗi năm

đạt khoảng 13 – 14 triệu USD. Có thể nhận thấy sự phát triển mạnh mẽ của làng

gốm Bát Tràng là một minh chứng cho sự phát triển kinh tế cũng như sự hội nhập

của các làng nghề hiện nay.

Nhưng một điều đáng buồn, bên cạnh sự phát triển đó, Bát Tràng đang đứng

trước tình trạng ô nhiễm môi trường đáng báo động. Các phương pháp sản xuất

gốm hiện tại đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường và sức khỏe của người

dân.

Trước thực trạng đó, được sự đồng ý của nhà trường, tôi tiến hành thực hiện

khóa luận: “Bước đầu áp dụng phương pháp định giá ngẫu nhiên (CVM) để

ước lượng mức bằng lòng chi trả (WTP) nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi

trường do hoạt động sản xuất gốm gây ra tại làng gốm Bát Tràng – Gia Lâm

– Hà Nội”.

1.2. Mục tiêu nghiên cứu

Mục tiêu nghiên cứu cụ thể của khóa luận bao gồm:

- Đánh giá tình trạng ô nhiễm môi trường do hoạt động sản xuất gốm tại địa

phương.

- Ước lượng mức bằng lòng chi trả của người dân địa phương nhằm giảm

thiểu ô nhiễm môi trường do hoạt động sản xuất gốm gây ra.

- Phân tích ảnh hưởng của một số nhân tố chủ yếu tới mức bằng lòng chi trả

(WTP) nói trên.

8

- Đề xuất một số ý kiến để quản lý và bảo vệ môi trường tại địa phương.

- Ngoài ra, khóa luận cũng mong muốn tìm hiểu thêm về khả năng áp dụng

phương pháp định giá ngẫu nhiên (CVM) trong điều kiện ở Việt Nam.

1.3. Phương pháp nghiên cứu

Phương pháp chính được sử dụng trong nghiên cứu này là phương pháp

định giá ngẫu nhiên (CVM). Phương pháp này được tiến hành dựa trên việc thu

thập thông tin qua điều tra. Thực chất, phương pháp CVM là tạo ra một thị trường

giả định, các cá nhân trong mẫu điều tra được coi là các tác nhân tham gia vào thị

trường đó. Các tác nhân thị trường có thể là người sử dụng (User) hay người

không sử dụng (Non-user) nguồn tài nguyên. Các cá nhân sẽ được hỏi về mức

bằng lòng chi trả (WTP) của họ khi có một sự thay đổi trong cung cấp hàng hóa và

dịch vụ môi trường nào đó. Mức WTP là thước đo độ thỏa mãn của người tiêu

dùng và đường cầu về hàng hóa và dịch vụ môi trường, được mô tả như là đường

“bằng lòng chi trả”. Vậy đường cầu có vai trò rất quan trọng trong phương pháp

định giá ngẫu nhiên này.

Ngoài ra một số phương pháp cũng được sử dụng như:

- Phương pháp thu thập và chọn lọc tư liệu

• Các số liệu về đặc điểm cơ bản của xã Bát Tràng được thu thập và chọn

lọc tại UBND xã Bát Tràng – Gia Lâm – Hà Nội.

• Các thông tin về mức bằng lòng chi trả và các thông tin liên quan đến

những người dân sống trong khu vực sản xuất gốm được thu thập nhờ bảng câu

hỏi phỏng vấn trực tiếp.

- Phương pháp xử lý và phân tích số liệu: số liệu được tập hợp và phân tích

dưới dạng thống kê miêu tả.

- Phương pháp ước lượng bằng mô hình hồi quy được dùng để phân tích ảnh

hưởng của các yếu tố tới mức bằng lòng chi trả (WTP).