Bồi dưỡng tình yêu thiên nhiên, đất nước cho học sinh lớp 1, 2, 3 trong dạy học chủ đề “tự nhiên” của môn tự nhiên và xã hội.

1

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA TIỂU HỌC

----------

PHAN THỊ PHÊ

Bồi dưỡng tình yêu thiên nhiên, đất nước cho

học sinh lớp 1, 2, 3 trong dạy học chủ đề “Tự

nhiên” của môn Tự nhiên và Xã hội

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

SƯ PHẠM TIỂU HỌC

2

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Tiểu học là bậc học nền tảng, do đó cần hình thành cho các em một nhân

cách phát triển không chỉ về tri thức, đạo đức mà trang bị cho các em những kĩ

năng cần thiết trong cuộc sống nhằm tạo nên những con người mới trong thời

đại hiện nay.

Ngày nay, giáo dục con người về đức - trí - thể - mĩ là nhiệm vụ hàng đầu

đặt ra cho ngành Giáo dục. Vì vậy, các môn học đều nhằm đến mục tiêu giáo

dục toàn diện cho học sinh. Trong đó có môn Tự nhiên và Xã hội. Nó cung cấp

cho học sinh những hiểu biết ban đầu về thế giới xung quanh, đời sống xã hội

trong phạm vi các hoạt động của con người ở gia đình, trường học, cộng đồng.

Đây là môn học mà học sinh có nhiều cơ hội để tiếp xúc với thiên nhiên, đất

nước. Đặc biệt, thông qua chủ đề “Tự nhiên” giáo viên dễ dàng bồi dưỡng tình

yêu thiên nhiên, đất nước cho các em qua việc tìm hiểu một số loài thực vật,

động vật, môi trường sống và một số hiện tượng trong tự nhiên.

Thiên nhiên, đất nước chính là bầu sữa nuôi dưỡng đời sống tinh thần cho

các em. Nếu được sống trong bầu không khí trong lành, môi trường sạch sẽ,

cảnh quan tươi đẹp thì các em sẽ sinh hoạt và học tập tốt hơn. Thế nhưng không

phải tất cả học sinh đều ý thức được lợi ích mà thiên nhiên mang lại. Hơn nữa,

các phụ huynh và giáo viên đều quan tâm đến kết quả học tập của học sinh mà

không chú ý nhiều đến việc hình thành các kĩ năng sống cho các em. Vì vậy,

giáo viên cần bồi dưỡng tình yêu thiên nhiên, đất nước cho học sinh ngay từ đầu

để hoàn thiện nhân cách cho các em, giúp các em có cái nhìn thân thiện hơn về

thiên nhiên, đất nước.

Bồi dưỡng tình yêu thiên nhiên, đất nước là nhiệm vụ cần thiết và cấp

bách trong thời kì công nghiệp hóa – hiện đại hóa hiện nay, khi mà các em

không có nhiều cơ hội để tiếp xúc với thiên nhiên, đất nước cũng như khám phá

những vẻ đẹp của tự nhiên. Môi trường thiên nhiên ngày càng suy thoái một

cách nghiêm trọng. Vì vậy, thông qua các bài học TN – XH cần đạt mục tiêu là

mỗi học sinh được trang bị một ý thức, trách nhiệm đối với sự phát triển của

3

thiên nhiên, đất nước. Từ đó, giúp các em thích tìm tòi và tiếp xúc với thiên

nhiên, có thái độ và hành vi đúng đắn khi tác động đến thiên nhiên, đất nước.

Với lý do trên tôi chọn đề tài “Bồi dưỡng tình yêu thiên nhiên, đất nước

cho học sinh lớp 1, 2, 3 trong dạy học chủ đề “Tự nhiên” của môn Tự nhiên

và Xã hội” để làm khóa luận tốt nghiệp.

2. Mục đích nghiên cứu

- Nghiên cứu nội dung về thiên nhiên, đất nước có trong môn TN - XH.

- Xác định các phương pháp dạy học và hình thức tổ chức dạy học để bồi

dưỡng tình yêu thiên nhiên, đất nước cho học sinh Tiểu học qua môn TN - XH.

- Đề xuất một số ý kiến để nâng cao hiệu quả việc bồi dưỡng tình yêu

thiên nhiên, đất nước cho học sinh.

3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

- Việc lồng ghép tình yêu thiên nhiên, đất nước trong dạy học môn TN -

XH.

- Các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học được sử dụng để bồi

dưỡng tình yêu thiên nhiên, đất nước qua môn TN - XH.

- Giáo viên giảng dạy lớp 1, 2, 3 trường Tiểu học Trần Cao Vân.

- Học sinh lớp 1, 2, 3 trường Tiểu học Trần Cao Vân.

3.2. Khách thể nghiên cứu

Các bài học có nội dung về thiên nhiên, đất nước qua chủ đề “Tự nhiên”

môn TN - XH.

4. Giả thuyết khoa học

Nếu giáo viên biết cách tổ chức, hướng dẫn để học sinh hiểu một cách sâu

sắc ý nghĩa, vai trò của thiên nhiên, đất nước đối với sự tồn tại và phát triển của

con người thông qua giảng dạy môn TN - XH thì việc bồi dưỡng tình yêu thiên

nhiên, đất nước cho học sinh sẽ đạt hiệu quả cao hơn.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu cơ sở lý luận để bồi dưỡng tình yêu thiên nhiên, đất nước

trong dạy học chủ đề “Tự nhiên” môn TN - XH.

4

- Nghiên cứu các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học và đề xuất một

số biện pháp để bồi dưỡng tình yêu thiên nhiên, đất nước cho học sinh Tiểu học.

- Tiến hành thực nghiệm để tìm hiểu thực tế dạy và học các bài có nội dung

bồi dưỡng tình yêu thiên nhiên, đất nước qua chủ đề “Tự nhiên” môn TN - XH.

- Phân tích nội dung và cấu trúc chương trình để thiết kế bài giảng nhằm

bồi dưỡng tình yêu thiên nhiên, đất nước đạt hiệu quả cao trong dạy học môn

TN - XH.

6. Phạm vi nghiên cứu

Các bài dạy thuộc chủ đề “Tự nhiên” trong môn TN - XH lớp 1, 2, 3.

7. Phương pháp nghiên cứu

- Phương pháp nghiên cứu tìm tài liệu.

- Phương pháp quan sát.

- Phương pháp thông kê.

- Phương pháp thực nghiệm sư phạm.

- Phương pháp điều tra bằng An – ket.

- Phương pháp phân tích, tổng hợp.

8. Cấu trúc đề tài

Phần mở đầu

1. Lí do chọn đề tài

2. Mục đích nghiên cứu

3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu

4. Giả thuyết khoa học

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

6. Phạm vi nghiên cứu

7. Phương pháp nghiên cứu

Phần nội dung: gồm có 3 chương

Chương 1: Cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn

Chương 2: Nội dung, phương pháp và hình thức bồi dưỡng tình yêu

thiên nhiên, đất nước cho học sinh thông qua dạy học chủ đề “Tự

nhiên”

Chương 3: Thực nghiệm sư phạm

Phần kết luận

5

PHẦN NỘI DUNG

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN

1.1. CƠ SỞ LÍ LUẬN

1.1.1. Một số khái niệm

1.1.1.1. Khái niệm tình yêu thiên nhiên, đất nước:

Thiên nhiên là những gì gần gũi, thân quen nhất đối với con người: Thiên

nhiên là đất, nước, cỏ, cây, là hoa, là lá, là bầu không khí chung chúng ta đang

hít thở. Nó là thứ không thể thiếu và tác động trực tiếp đến mọi người.

Định nghĩa chung nhất về thiên nhiên: “Tổng thể nói chung những gì tồn

tại xung quanh con người mà không phải do con người tạo ra”.

[15, tr.172]

Có thể hiểu một cách đơn giản, thiên nhiên bao gồm: bầu trời, không khí,

sông, suối, rừng cây, động - thực vật, …

Thiên nhiên mỗi miền cũng làm nên những nét đặc trưng cho nó. Ngày tết

của người miền Nam không thể thiếu loài hoa mai và ngày tết của người miền

Bắc không thể thiếu hoa đào. Mỗi loài cây cũng đại diện cho các mùa trong

năm. Tùng, cúc, trúc, mai là bốn loài cây đại diện cho bốn mùa xuân, hạ, thu,

đông.

Đất nước là phần lãnh thổ trong quan hệ dân tộc làm chủ và sống trên đó.

[3, tr.102]

Cần hình thành cho các em tình yêu quê hương, đất nước, tình yêu núi

sông, cây cỏ, hoa lá.

Tình yêu thiên nhiên, đất nước chính là tình yêu vùng trời, vùng đất và

vùng biển của đất nước Việt Nam.

Có thể khái quát như sau :

- Tình yêu vùng trời: yêu bầu trời, mây, gió, Mặt Trời, vì sao và ánh

Trăng…

- Tình yêu vùng đất: cây cối, các loài động vật, cảnh đẹp, cảnh vật xung

quanh.

6

- Tình yêu vùng nước: thềm lục địa và đại dương, tình yêu biển đảo, các

loài sinh vật sống dưới nước, sông, suối, ao hồ, biển cả…

Bồi dưỡng tình yêu thiên nhiên, đất nước là hình thành cho học sinh thói

quen biết tôn trọng, gắn bó, sống hòa hợp, yêu quý và giữ gìn thiên nhiên, cảnh

vật, giữ gìn, bảo tồn các cảnh đẹp của đất nước, biết tự hào, rung động khi chiêm

ngưỡng các cảnh đẹp của thiên nhiên, đất nước.

1.1.1.2. Biểu hiện của học sinh thể hiện tình yêu thiên nhiên, đất nước

Một số biểu hiện:

- Chăm sóc, bảo vệ cây hoa trong lớp học, sân trường, không hái hoa, bẻ

cành, giẫm lên hoa cỏ ...

- Không giết hại các loài động vật xung quanh, có ý thức chăm sóc và bảo

vệ chúng.

- Giữ vệ sinh trường, lớp học, nơi tham quan, nghỉ dưỡng: công viên, bãi

biển, danh lam thắng cảnh…

- Tham gia trồng cây xanh, bắt sâu, tỉa lá, tưới nước cho cây.

- Tham gia các hoạt động ở địa phương về bảo vệ thiên nhiên, môi trường,

cảnh quan làng xóm…

- Tuyên truyền mọi người không chặt phá rừng, săn bắt các loài động vật

quý hiếm.

- Có ý thức bảo vệ bầu trời, dòng nước trong sạch.

GV cần quan sát những biểu hiện của các em để kịp thời điều chỉnh hành

vi và hình thành thói quen bảo vệ thiên nhiên, đất nước cho các em.

1.1.2. Thiên nhiên, đất nước đối với cuộc sống con người

1.1.2.1. Vai trò của thiên nhiên, đất nước đối với đời sống con người

Con người và thiên nhiên tồn tại như những thực thể không thể thiếu của

tạo hóa, cũng như những người bạn gần gũi, gắn bó mật thiết.

Thiên nhiên có vai trò vô cùng quan trọng đối với cuộc sống con người.

- Đáp ứng nhu cầu về đời sống vật chất:

Nhờ có thiên nhiên mà con người có thể tồn tại, hít thở không khí trong

lành. Trong đó, rừng được ví như lá phổi xanh của nhân loại, rừng còn là nơi

7

sinh sống của các loài thực vật, động vật quý hiếm mang lại hiệu quả kinh tế và

tiềm năng du lịch đối với mỗi quốc gia. Như vậy, thiên nhiên làm đẹp cho môi

trường, giúp không khí trong lành, bảo vệ cuộc sống con người.

Thiên nhiên đáp ứng nhu cầu về thức ăn và dinh dưỡng cho chúng ta hoạt

động. Tất cả những đồ ăn, thức uống hằng ngày đều được lấy từ thiên nhiên.

Một số loài cây quý hiếm còn là nguyên liệu để chữa bệnh cho con người, làm

đẹp. Một số loài hoa còn được dùng để chế tạo nước hoa, làm vải, làm giấy…

- Đời sống tinh thần:

Cây cối, cảnh vật, núi, rừng, sông, biển, bầu trời, mặt đất…tất cả tạo nên

một bức tranh đầy màu sắc, sinh động. Nó góp phần tô điểm cho cuộc sống thêm

tươi vui.

Hình 1.1: Cảnh vật thiên nhiên

Thiên nhiên còn góp phần khơi nguồn sáng tác cho các thi sĩ trong và

ngoài nước. Thiên nhiên là một đề tài vĩnh cửu trong thơ ca từ bao đời nay. Qua

đó các nhà văn, nhà thơ có thể cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên và thể hiện

cảm xúc của mình. Nó giúp giáo dưỡng tinh thần, thanh lọc tinh thần. Thiên

nhiên cũng chính là người bạn để giãi bày tâm sự, những vui buồn, thể hiện tình

yêu sâu lắng của mình với thiên nhiên. Cảnh sắc thiên nhiên làm lòng người xao

động trước vẻ đẹp kì diệu đầy bí ẩn chứa trong nó.

Ngoài ra, các thiền sư còn tìm đến thiên nhiên và khám phá những quy

luật của tự nhiên. Mãn Giác thiền sư đã rất tinh tế khi phát hiện ra những quy

luật của tự nhiên, tất cả đều diễn ra tuần hoàn. Thiên nhiên cũng gắn liền với