Biện pháp cải thiện môi trường làm việc của giáo viên tiểu học ở vùng khó khăn huyện Đồng Hỷ - tỉnh Thái Nguyên

Số hóa bởi trung tâm Học liệu– ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN THỊ PHƢƠNG NAM

BIỆN PHÁP CẢI THIỆN MÔI TRƢỜNG LÀM VIỆC

CỦA GIÁO VIÊN TIỂU HỌC Ở VÙNG KHÓ KHĂN

HUYỆN ĐỒNG HỶ - TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi trung tâm Học liệu– ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN THỊ PHƢƠNG NAM

BIỆN PHÁP CẢI THIỆN MÔI TRƢỜNG LÀM VIỆC

CỦA GIÁO VIÊN TIỂU HỌC Ở VÙNG KHÓ KHĂN

HUYỆN ĐỒNG HỶ - TỈNH THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Phạm Hồng Quang

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi trung tâm Học liệu– ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan những số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là

trung thực và chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào khác.

Tôi cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được

cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, ngày 30 tháng 3 năm 2015

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Phƣơng Nam

Số hóa bởi trung tâm Học liệu– ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

LỜI CẢM ƠN

Tác giả xin chân thành cảm ơn lãnh đạo Trường ĐHSP Thái Nguyên, Khoa

Tâm lý Giáo dục, các thầy giáo, cô giáo đã giảng dạy và giúp đỡ tác giả trong suốt

quá trình học tập và nghiên cứu đề tài.

Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Phạm Hồng Quang người

đã trực tiếp hướng dẫn tác giả thực hiện luận văn này.

Tác giả xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc, Lãnh đạo và chuyên viên

Phòng Giáo dục Tiểu học của Sở Giáo dục và Đào tạo Thái Nguyên, lãnh đạo và

cán bộ chuyên môn phòng giáo dục và đào tạo huyện Đồng Hỷ đã tạo điều kiện cho

tác giả trong quá trình nghiên cứu.

Cảm ơn các đồng chí lãnh đạo Đảng ủy, Chính quyền, các Đoàn thể của 05

xã đặc biệt khó khăn trên địa bàn huyện Đồng Hỷ và cán bộ, giáo viên, học sinh,

cha mẹ học sinh của 05 đơn vị trường mà tác giả điều tra khảo sát, cảm ơn các đồng

nghiệp, các bạn bè và gia đình đã tạo điều kiện, động viên và giúp đỡ tác giả hoàn

thành bản luận văn này.

Thái Nguyên, ngày 30 tháng 3 năm 2015

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Phƣơng Nam

Số hóa bởi trung tâm Học liệu– ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN..............................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ................................................................................................. ii

MỤC LỤC ...................................................................................................... iii

DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT.........................................................iv

DANH MỤC CÁC BẢNG...............................................................................v

MỞ ĐẦU...........................................................................................................6

1. Lý do chọn đề tài .......................................................................................6

2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................8

3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu...........................................................8

4. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................8

5. Giả thuyết khoa học...................................................................................8

6. Phạm vi nghiên cứu ...................................................................................8

7. Phương pháp nghiên cứu ...........................................................................9

8. Nội dung luận văn....................................................................................10

Chƣơng 1. LÝ LUẬN VỀ MÔI TRƢỜNG LÀM VIỆC CỦA GIÁO VIÊN

TIỂU HỌC .....................................................................................11

1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu ...............................................................11

1.1.1. Trên thế giới ..................................................................................11

1.1.2. Ở Việt Nam....................................................................................15

1.2. Các khái niệm.......................................................................................17

1.2.1. Khái niệm môi trường ...................................................................17

1.2.2. Khái niệm môi trường giáo dục.....................................................17

1.2.3. Khái niệm môi trường làm việc.....................................................21

1.2.4. Khái niệm môi trường làm việc của Giáo viên .............................24

1.2.5. Khái niệm cải thiện môi trường làm việc của giáo viên ...............24

1.3. Những vấn đề cơ bản về cải thiện môi trường làm việc.......................26

Số hóa bởi trung tâm Học liệu– ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

1.3.1. Đặc điểm lao động sư phạm của người giáo viên tiểu học .....26

1.3.2. Mục tiêu, ý nghĩa của việc cải thiện môi trường làm việc ở

trường tiểu học ...............................................................................27

1.3.3. Nội dung cải thiện môi trường làm việc ở trường tiểu học.....28

1.3.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến cải thiện môi trường làm việc và

vai trò của Hiệu trưởng với việc cải thiện môi trường làm việc ở

trường tiểu học ...............................................................................32

Kết luận chương 1............................................................................................36

Chƣơng 2. THỰC TRẠNG MÔI TRƢỜNG LÀM VIỆC CỦA GIÁO

VIÊN Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC VÙNG KHÓ KHĂN HUYỆN

ĐỒNG HỶ TỈNH THÁI NGUYÊN.............................................37

2.1. Vài nét khái quát về đặc điểm kinh tế, xã hội, giáo dục của huyện

Đồng Hỷ tỉnh Thái Nguyên .........................................................................37

2.1.1. Vài nét khái quát về đặc điểm kinh tế xã hội huyện Đồng Hỷ .....37

2.1.2. Tình hình phát triển giáo dục của huyện Đồng Hỷ .......................37

2.1.3. Tình hình phát triển giáo dục tiểu học của huyện Đồng Hỷ .........38

2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng .................................................................39

2.2.1. Địa bàn và quy mô khảo sát ..........................................................39

2.2.2. Đối tượng khảo sát ........................................................................40

2.2.3. Nội dung khảo sát..........................................................................40

2.2.4. Phương pháp khảo sát....................................................................40

2.2.5. Phương pháp thống kê số liệu và đánh giá kết quả .......................41

2.3. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về môi trường

làm việc .......................................................................................................41

2.3.1. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về môi trường làm việc

và các thành phần cấu tạo nên môi trường làm việc ...............................41

2.3.2. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan

trọng của môi trường làm việc đối với hoạt động dạy và học.................43

Số hóa bởi trung tâm Học liệu– ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

2.3.3. Đánh giá của giáo viên về ảnh hưởng của môi trường làm việc đến

giáo viên và học sinh ...............................................................................44

2.3.4. Nhận thức của cán bộ quản lý về ảnh hưởng của môi trường làm việc đối

với CBQL .................................................................................................47

2.3.5. Nhận thức của giáo viên, cán bộ quản lý về vai trò của Hiệu

trưởng trong việc cải thiện môi trường làm việc.....................................48

2.4. Thực trạng môi trường làm việc ở các trường tiểu học vùng khó khăn

được khảo sát...............................................................................................49

2.4.1. Thực trạng môi trường vật chất ảnh hưởng đến hoạt động dạy học ...49

2.4.2. Thực trạng về môi trường tinh thần ..............................................53

2.4.3. Thực trạng các biện pháp cải thiện môi trường làm việc ..............58

2.4.4. Thực trạng việc quan tâm của chính quyền địa phương ...............60

2.4.6. Đánh giá mức độ tổ chức thực hiện việc cải thiện môi trường làm

việc của nhà trường .................................................................................61

Kết luận chương 2............................................................................................64

Chƣơng 3. ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP CẢI THIỆN MÔI TRƢỜNG LÀM

VIỆC Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC VÙNG KHÓ KHĂN HUYỆN

ĐỒNG HỶ TỈNH THÁI NGUYÊN.............................................66

3.1. Các nguyên tắc xây dựng biện pháp.....................................................66

3.1.1. Định hướng phát triển giáo dục bậc tiểu học vùng khó khăn huyện

Đồng Hỷ tỉnh Thái Nguyên .....................................................................66

3.1.2. Đảm bảo tính khả thi .....................................................................66

3.1.3. Đảm bảo tính pháp chế..................................................................67

3.1.4. Phù hợp với tâm tư nguyện vọng giáo viên tiểu học vùng khó khăn.67

3.2. Hệ thống các biện pháp cải thiện môi trường làm việc ở trường Tiểu

học vùng khó khăn huyện Đồng Hỷ tỉnh Thái Nguyên...............................67

3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ, giáo viên, phụ huynh học sinh về

môi trường làm việc ở trường tiểu học....................................................67

Số hóa bởi trung tâm Học liệu– ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

3.2.2. Huy động các nguồn lực tham gia.................................................69

3.2.3. Xây dựng các mối quan hệ trong nhà trường................................71

3.2.4. Tăng cường kiểm tra đánh giá hoạt động dạy học của giáo viên,

xây dựng nề nếp làm việc........................................................................74

3.2.5. Rà soát, bổ sung, tăng cường sở vật chất phục vụ cho hoạt động

dạy học của giáo viên ..............................................................................76

3.2.6. Tăng cường các hoạt động chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm

cho giáo viên; đổi mới phương pháp dạy học nhằm phát huy vai trò

của giáo viên...........................................................................................78

3.2.7. Phát triển môi trường công nghệ thông tin, kết nối thông tin đưa

thế giới đến gần giáo viên vùng khó khăn...............................................81

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp...........................................................83

3.4. Khảo nghiệm các biện pháp .................................................................84

3.4.1. Mục đích khảo nghiệm..................................................................84

3.4.2. Đối tượng khảo nghiệm.................................................................84

3.4.3. Phương pháp khảo nghiệm............................................................84

3.4.4. Kết quả khảo nghiệm.....................................................................84

Kết luận chương 3............................................................................................86

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ...............................................................87

1. Kết luận....................................................................................................87

2. Khuyến nghị ............................................................................................89

TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................91

PHỤ LỤC

Số hóa bởi trung tâm Học liệu– ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT

ATK : An toàn khu

BGH : Ban giám hiệu

CBQL : Cán bộ quản lý

CNH - HĐH : Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa

CNTT : Công nghệ thông tin

CSVC : Cơ sở vật chất

GD : Giáo dục

GD&ĐT : Giáo dục và Đào tạo

GV : Giáo viên

GVCN : Giáo viên chủ nhiệm

HS : Học sinh

HSDT : Học sinh dân tộc

HT : Hiệu trưởng

NV : Nhân viên

NXB : Nhà xuất bản

PHHS : Phụ huynh học sinh

PPDH : Phương pháp dạy học

PTDTNT : Phổ thông dân tộc nội trú

THCS : Trung học cơ sở

THPT : Trung học phổ thông

TTGDTX : TTGDTX

UBND : Ủy ban nhân dân

Số hóa bởi trung tâm Học liệu– ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Nhận thức của CBQL và GV về môi trường làm việc ....................... 42

Bảng 2.2. Nhận thức của CBQL và giáo viên về tầm quan trọng và ý nghĩa của

môi trường làm việc......................................................................... 43

Bảng 2.3. Ảnh hưởng của môi trường làm việc đến giáo viên........................... 45

Bảng 2.4. Ảnh hưởng của môi trường làm việc đến học sinh ............................ 46

Bảng 2.5. Ảnh hưởng của môi trường làm việc đối với cán bộ quản lý ............. 47

Bảng 2.6. Nhận thức của CBQL về vai trò của Hiệu trưởng trong việc cải thiện

môi trường làm việc......................................................................... 48

Bảng 2.7. Nhận thức của GV về vai trò của Hiệu trưởng .................................. 49

Bảng 2.8. Cơ sở vật chất hiện có của 5 nhà trường được khảo sát..................... 50

Bảng 2.9. Cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động dạy và học............................. 51

Bảng 2.10. Mức độ sử dụng các phương tiện hỗ trợ cho quá trình dạy học ....... 52

Bảng 2.11. Thực trạng về bầu không khí tâm lý trong nhà trường .................... 54

Bảng 2.12. Mối quan hệ tương tác giữa giáo viên với giáo viên ....................... 55

Bảng 2.13. Thực trạng về những biểu hiện tiêu cực trong mối quan hệ giữa các

đồng nghiệp..................................................................................... 56

Bảng 2.14. Thực trạng về tinh thần thái độ của tập thể giáo viên nhà trường trong

công việc ......................................................................................... 57

Bảng 2.15. Thực trạng các biện pháp tạo môi trường làm việc cho giáo viên .... 58

Bảng 2.16. Thực trạng các biện pháp cải thiện môi trường làm việc của Tổ

chuyên môn ..................................................................................... 59

Bảng 2.17. Mức độ quan tâm của chính quyền và các đoàn thể địa phương ...... 60

Bảng 2.18. Mức độ tổ chức thực hiện việc cải thiện môi trường làm việc của nhà trường 62

Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm của nhóm đối tượng trong nhà trường (TNT) và

ngoài nhà trường (NNT) .................................................................. 85

Số hóa bởi trung tâm Học liệu– ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong nền kinh tế tri thức và toàn cầu hoá hiện nay, giáo dục được coi là nguồn

gốc của sự phát triển, không có giáo dục sẽ không có bất cứ sự phát triển nào. Sự mạnh

hay suy của giáo dục quyết định sự thành công hay thất bại của mỗi Quốc gia.

Nghị quyết số 29-NQ/TW tại Hội nghị Ban chấp hành Trung ương VIII

khóa XI của Đảng CSVN chỉ rõ: “Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất

lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây

dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân. Giáo dục con người Việt

Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của

mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu

quả”.”, với mục tiêu: “Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu

quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ

quốc và nhu cầu học tập của nhân dân. Giáo dục con người Việt Nam phát triển

toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu

gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả.”[27]

Con người trong xã hội hiện đại không chỉ cần có tri thức, sức khoẻ, kĩ

năng nghề nghiệp, mà cần có những giá trị đạo đức, thẩm mĩ, nhân văn đúng đắn

và có những kĩ năng sống nhất định. Việc giáo dục một nhân cách toàn diện phụ

thuộc vào nhiều yếu tố trong đó môi trường giáo dục là một yếu tố cơ bản.

Đã từ lâu, lí luận khoa học giáo dục đã quan tâm đến nghiên cứu vấn đề môi

trường giáo dục. Môi trường giáo dục, môi trường văn hóa và các yếu tố ảnh hưởng

tác động đến con người đã được xem xét từ nhiều bình diện từ vi mô đến vĩ mô, các

nhà nghiên cứu cho rằng: Yếu tố môi trường trong giáo dục không chỉ góp phần

quyết định đến sự hình thành và phát triển nhân cách con người mà quan trọng hơn

là yếu tố môi trường thực tế đã kích thích con người hoạt động năng động và sáng

tạo hơn. Việc tạo lập, xây dựng và phát triển môi trường giáo dục là một nhiệm vụ

quan trọng của khoa học giáo dục hiện đại.

Trong hệ thống giáo dục quốc dân, giáo dục tiểu học được xem là nền tảng.

Cũng như xây một ngôi nhà, cái nền có chắc ngôi nhà mới vững. Cái nền không cứng,

Số hóa bởi trung tâm Học liệu– ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

chắp vá ngôi nhà ắt xộc xệch. Hiện nay giáo dục tiểu học được quan tâm nhiều mặt

trong đó có việc đổi mới nội dung, chương trình, cách đánh giá…. Tuy nhiên yếu tố

môi trường chưa được quan tâm một cách toàn diện. Đặc biệt môi trường làm việc của

giáo viên tiểu học còn nhiều khó khăn. Luật Giáo dục năm 2005 đã xác định: “Nhà

giáo giữ vai trò quyết định trong việc bảo đảm chất lượng giáo dục. Nhà giáo phải

không ngừng học tập, rèn luyện nêu gương tốt cho người học. Nhà nước tổ chức đào

tạo, bồi dưỡng nhà giáo; có chính sách sử dụng, đãi ngộ, bảo đảm các điều kiện cần

thiết về vật chất và tinh thần để nhà giáo thực hiện vai trò và trách nhiệm của mình;

giữ gìn và phát huy truyền thống quý trọng nhà giáo, tôn vinh nghề dạy học.” [24]

Để đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng đáp ứng yêu cầu phát triển của xã hội

cần tiến hành đồng bộ nhiều giải pháp như nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên; cải

tiến nội dung, chương trình và sách giáo khoa; đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy

học; huy động mọi nguồn lực từ nhà trường, gia đình, xã hội; quan tâm và đầu tư cho

giáo dục, xây dựng môi trường giáo dục an toàn, thân thiện,… Môi trường làm việc tốt

cho giáo viên có ý nghĩa quan trọng và quyết định việc nâng cao chất lượng dạy - học

trong giai đoạn hiện nay. Bởi vì: Môi trường làm việc tốt sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho

người giáo viên phát huy được tối đa năng lực của mình. Do vậy, nó có tác động to lớn

đến chất lượng dạy học. Môi trường làm việc tốt, lành mạnh, thân thiện sẽ làm cho giáo

viên và học sinh có thái độ động cơ tích cực; môi trường làm việc thân thiện tạo điều

kiện cho việc người giáo viên phát triển toàn diện hơn, năng động hơn, sáng tạo hơn.

Thực trạng giáo dục Thái Nguyên hiện nay và đặc biệt là giáo dục vùng sâu,

vùng khó khăn của huyện Đồng Hỷ chất lượng giáo dục thấp so với mặt bằng chung

của cả nước và khu vực miền núi phía Bắc, nguyên nhân cơ bản do Giáo dục nói

chung và giáo dục Thái Nguyên nói riêng về cơ bản vẫn chưa có sự bứt phá, môi

trường làm việc và học tập chậm được cải thiện; cơ sở vật chất trường lớp nghèo

nàn, lạc hậu, phương pháp, hình thức tổ chức dạy học chưa phát huy được vai trò

của học sinh, tầm nhìn, sứ mạng của nhà trường chưa được quan tâm, học sinh chưa

hứng thú học tập…..

Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài “Biện pháp cải thiện môi

trường làm việc của giáo viên tiểu học ở vùng khó khăn huyện Đồng Hỷ - tỉnh

Thái Nguyên” làm đề tài nghiên cứu.