Bệnh dạ dày và thực đơn phòng chữa trị

Tủ sách

Y HỌC VÀ CHĂM SÓC

SỨC KHOẺ GIA ĐÌNH

NHÀ XUẤT BẢN VĂN HÓA THÔNG TIN

BẸNH

DẠ DÃY

& THựC ĐỞN

PHÒNG CHỮA TRI

TÂN NGHĨA - THÁI BẲC

BẸNH

DẠ DÃY

&

THựC ĐỞN

PHÒNG CHỮA TRI

nhà xuất bản văn hóa thông tin

Kiến thức chung về bệnh dạ dày - 5

Phần /

KIẾN THỨC CHUNG VỂ BỆNH DẠ DÀY

NHỮNG ĐIỂU CẦN BIẾT VỀ BỆNH DẠ DÀY

1 - Vì sao bị đau dạ dày

Dạ dầy là cơ quan nội tạng lớn của cơ thể, nó có chức năng

dự trữ, tiêu hoá thức ăn. Người có thói quen ăn không đúng bữa,

ăn uống thất thường, vô tội vạ... rất dễ mắc bệnh dạ dày. Nên nhớ

rằng, dạ dày khoẻ mạnh hay không là có liên quan trực tiếp đến

chất lượng cuộc sống của chúng ta.

2 - Nguyên nhân gãy nên bệnh dạ dày

- Do ăn uống: Hay ăn vặt, ăn uống vô tội vạ, ăn bữa đực bữa

cái, bữa đói bữa no. Hoặc ăn quá nhanh, nhai tống nhai táng, hay

ăn đồ quá lạnh, quá chua, cay, nóng, uống rượu, hút thuốc đểu là

nguyên nhân của bệnh dạ dày.

- Do môi trường: Tiếng ồn, công việc nhiều áp lực, không

xuôi chèo mát mái. Cuộc sống gia đình không yên ấm, đột ngột

thay đổi thói quen sinh hoạt, các mối quan hệ xã hội trở nên căng

thẳng quá sức chịu đựng...

- Do đối phó với sự cố đột ngột trong cơ thể: Bị các bệnh như

tai biến mạch máu não, đại phẫu, sốt, nhiễm trùng máu, thận suy

6- BỆNH DẠ DÀY VÀ THựC ĐƠN PHÒNG CHỮA TRỊ

kiệt, trúng độc a-xít...

- Do hệ miễn dịch: Một sô' cơ thể có hệ miễn dịch yếu đối với

vi khuẩn Helicobacter Pylori gây bệnh dạ dày.

- Các nhấn tố khác: Tuổi tác, di truyền, bệnh viêm mũi, viêm

khoang họng mãn tính cũng có thể gây nên viêm dạ dày.

3 - Thế nào là bệnh đau dạ dày

Theo các chuyên gia y học, viêm dạ dày là hậu quả của sự

kích thích niêm mạc bởi các yếu tố bên ngoài hoặc bên trong như;

nhiễm độc chất hóa học, nhiễm khuẩn, các rối loạn miễn dịch. Lớp

niêm mạc là lớp trong cùng của dạ dày được cấu tạo bởi ba lớp:

lớp tế bào biểu mô phủ, lớp đệm và lớp cơ viêm. Tuỳ theo tình

trạng và mức sống, tỷ lệ viêm dạ dày là từ 1,5 - 11,5 trên 1.000

người.

Bệnh được chia thành 2 nhóm là viêm dạ dày cấp tính và

viêm dạ dày mạn tính. Mỗi nhóm có những đặc điểm riêng. Trong

thực tế bệnh viêm dạ dày mạn tính tăng dần theo độ tuổi và chiếm

tỉ lệ từ 40 - 70% trong bệnh lý dạ dày tá tràng.

LIỆU BẠN CÓ BỊ BỆNH DẠ DÀY

Bệnh dạ dày là loại bệnh khá phổ biến, nên chúng ta dễ bỏ

qua, không lưu tâm đúng mức. Nhưng thực ra bệnh dạ dày khá

nghiêm trọng, nó không những ảnh hưởng tới công việc, học hành

mà còn làm cho cuộc sống của chúng ta khổ hơn rất nhiều. Vậy

làm thế nào để biết bản thân bạn có mắc bệnh dạ dày hay không?

Kiến thức chung về bệnh dạ dày • 7

- Triệu chứng của bệnh đau dạ dày

Triệu chứng thường gặp nhất của loại bệnh dạ dày là:

- Kém ăn: Nói chung người mắc bệnh dạ dày thường xuyên

không muốn ăn.

- Ợ hơi: Do luồng khí trong dạ dày trào ngược lên miệng. Khi

axít dịch vị dạ dày quá nhiều, các cơn ợ có thể còn kèm theo vị

chua.

- Buồn nôn: Buồn nôn các thức ăn trong dạ dày ra. Viêm dạ

dày cấp tính và bệnh loét dạ dày đều có thể có triệu chứng này.

- Nôn mửa: Hễ ăn thức ăn có tính kích thích, dạ dày có thể sẽ

nảy sinh phản ứng tự bảo vệ bằng cách nôn.

- Nôn ra máu và đi ngoài phân đen: Là triệu chứng chảy máu

đường tiêu hoá điển hình nhất.

- Nóng ruột: Triệu chứng thường gặp của bệnh loét dạ dày

giai đoạn đầu hoặc chứng viêm thực quản.

- Chú ý: Sau khi ói mửa, nên dùng nước muối hoặc nước mát

súc miệng, để tránh hơi và khí còn sót lại tiếp tục gây nôn oẹ.

TRỀ NHỎ CÓ BỊ VIÊM LOÉT DẠ DÀY KHÔNG?

Đa số mọi người đéu cho rằng trung niên là độ tuổi chủ yếu

mắc bệnh dạ dày, và chắc chắn căn bệnh này sẽ không xuất hiện

ở bệnh nhân nhỏ tuổi. Thực tế bệnh viêm loét do tiêu hoá có thể

sinh ra trong bất cứ giai đoạn nào của lứa tuổi thiếu nhi, thậm chí

ngay cả trẻ sơ sinh cũng có nguy cơ nhiễm bệnh, đặc biệt trẻ em

8 . BỆNH DẠ DÀY VÀ THựC ĐƠN PHÒNG CHỮA TR|_

đang trong độ tuổi đi học cố tỷ lệ mắc bệnh cao nhất. Vài nàm gần

đây, theo Tổ chức Y tế thế giới thì tỷ lệ trẻ nhỏ mắc bệnh viêm loét

do tiêu hoá đang ngày một tăng.

Tổ chức Y tế thế giới cũng cho biết, trong số những người ở

độ tuổi trưởng thành mắc phải căn bệnh loét tá tràng thì khoảng

1,6% là bắt đầu ủ bệnh từ trước bốn tuổi; khoảng 25% khởi nguồn

từ giai đoạn đi học của trẻ.

• Những nhóm trẻ dễ bị bệnh dạ dày

- 1. Nhóm máu: Bệnh viêm loét ở trẻ cũng giống hệt với

người trưởng thành, người có nhóm máu 0 thường có tỷ lệ nhiễm

bệnh cao hơn các nhóm máu khác.

- 2. Dì truyền: Mọi người quan niệm rằng bệnh viêm loét

không có tính di truyền; nhưng có thể thấy rằng người trong cùng

một gia đình thường dễ mắc bệnh giống nhau.

- 3. Trạng thái tinh thần:X học đã thống nhất rằng việc trẻ

nhỏ nhiễm phải bệnh viêm loét dạ dày có quan hệ mật thiết với

trạng thái tinh thần. Đa phần trong số các bệnh nhân ở độ tuổi

trưởng thành đều có chung một đặc điểm là tiến sử bệnh đã bắt

đầu từ thời kỳ côn nhỏ. Nguyên nhân là do các kích thích tiêu cực

của môi trường xung quanh, hoặc do chịu ảnh hưởng trạng thái

tinh thắn không tốt của bản thân.

CÁC LOẠI BỆNH DẠ DÀY THƯỜNG GẶP

Dân gian có câu “Thập vị cửu bệnh”, nghĩa là cứ mười người

thì có tới chín vị mắc bệnh dạ day. Cách nói này không hể cường

Kiến thức chung vế bệnh dạ dày • 9

điệu, vi cùng với sự gia tăng không ngừng của nhịp độ sinh hoạt,

phương thức ẩm thực ngày nay cũng thay đổi liên tục, khiến cho tỷ

lệ mắc các loại bệnh dạ dày không những giữ ở mức khá cao, mà

còn có chiều hướng tăng vọt. “Bệnh dạ dày” là cách gọi chung, vì

bệnh dạ dầy lâm sàng thường gặp bao gồm: viêm dạ dày cấp tính,

viêm dạ dày mạn tính, loét dạ dày tá tràng, sa dạ dày, sỏi dạ dày,

u thịt dạ dày, u dạ dày lành tính hoặc ác tính. Ngoài ra cỏn có các

chứng bệnh như: bong, sa niêm mạc dạ dày, dạ dày trướng to cấp

tính hay tắc môn vị...

1. Viêm dạ dày cấp tính

Viêm dạ dày cấp tính là chứng viêm niêm mạc dạ dày cấp

tính do nhiều nguyên nhân gây nên. Bệnh có thể chỉ diễn biến cục

bộ ở bất cứ khu vực nào của đáy dạ dày, dạ dày hay hốc dạ dày,

nhưng cũng có thể gây ra chứng viêm loét dạ dày.

2. Viêm dạ dày mạn tính

Viêm dạ dày mãn tính chỉ sự biến đổi bệnh lý thành chứng

viêm niêm mạc dạ dày mãn tính do nhiều nguyên nhân gây ra. Tỷ

lệ phát bệnh tỷ lệ thuận với độ tuổi của người bệnh.

- Chú ý: Phần bụng chiếm tới 3/5 cơ thể con người; ngoài dạ

dày ra, nó còn bao gồm các cơ quan khác như; gan, mật, thận,

tuyến tuy, cơ quan tiết niệu, cơ quan sinh dục... Vì thế khi bạn có

cảm giác đau “dạ dày”, xin chớ uống thuốc bừa bãi.

3. Loét dạ dày - tá tràng

Loét do tiêu hoá hay còn gọi là loét do tiêu hóa, là tên gọi

chung của bệnh loét dạ dày tá tràng. Hai bộ phận này có thể phát

bệnh cùng lúc và cũng có thể độc lập phát bệnh. Nếu nhiễm bệnh

ở dạ dày thì gọi là loét dạ dầy, nếu nhiễm bệnh ở tá tràng thì đó là

1 0 . BỆNH DẠ DÀY VÀ THựC ĐƠN PHÒNG CHỬA TRỊ_

chứng loét tá tràng. Vì cơ chế, triệu chứng biểu hiện và phương

pháp điéu trị của hai căn bệnh này có nhiều nét tương đồng nên

mới có thuật ngữ “Loét do tiêu hoá”.

Cơ chế của căn bệnh này là tốc độ phá hoại niêm mạc dạ dày

nhanh hơn tốc độ phục hồi, tu dưỡng của cơ thể.

Nguyên nhân gây loét là do lớp niêm mạc lót bên trong dạ

dày, tá tràng hoặc thực quản bị mòn đi bởi dịch tiêu hoá có tính

axỉd do dạ dày tiết ra.

- Chú ý/Tâm lực suy kiệt, gan xơ cứng, dinh dưỡng không

cân bằng... các nhân tố đó đểu có thể dẫn tới bệnh viêm dạ dày

mạn tính, bệnh tiểu đường và bệnh viêm tuyến giáp trạng.

4 ■ Tiêu hoá kém

- Chỉ triệu chứng phần bụng trên hoặc ruột dạ dày khó chịu.

Bao gồm: đau bụng trên, trướng bụng, kém ăn chán ăn, thiếu axít,

ợ hơi...

• Triệu chứng chính

- Kém ăn, chán ăn trong thời gian dài.

- Không thể nào béo lên được.

- Đi ngoài ra phân màu đen, sẽn sệt.

- Thường có những cơn đau dữ dội bất ngờ ở vùng bụng.

- Thường xuyên dùng aspirin hoặc thuốc giảm đau sẽ xuất

hiện triệu chứng tiêu hoá kém.

- Người vốn đã mắc bệnh loét do tiêu hoá, triệu chứng sẽ bất

ngờ chuyển biến theo chiểu hướng xấu đi.

Kiến thức chung về bệnh dạ dày • 11

• Nguyên nhãn

- Sự thay đổi về mặt sinh lý: Lượng nước bọt, lượng dịch vị

dạ dày, lượng dịch thể mật và lượng men tiêu hoá tiết ra giảm sút,

ảnh hưởng đến chức năng tiêu hoá.

- Nhai nuốt khó khăn: Do rụng răng, đau răng hoặc khó chịu

ở chân răng nên không thể nhai nuốt đồ ăn đúng cách.

- Lười vận động: Hàng ngày ít vận động làm hoạt động của

đường ruột suy giảm.

- Tinh thần căng thẳng: Khi tinh thắn căng thẳng và phải thở

gấp, chúng ta thường “nuốt chửng” một lượng không khí lớn khiến

dạ dày bị trướng khí.

- Có thói quen sinh hoạt không tốt: Ãn uống vô tội vạ, không

theo giờ giấc, hút thuốc lá và nghiện rượu.

- Thực tế: Các loại thuốc dễ gây đau dạ dày gồm có: Thuốc

giảm đau, thuốc có tính kháng viêm (như thuốc trị thấp khớp), các

loại thuốc khác có phản ứng đặc biệt cũng có thể dẫn tới bệnh dạ

dày.

5 - Sa dạ dày

Sa dạ dày là toàn bộ dạ dày tụt xuống vị trí không bình thường.

Khi dạ dày bị sa, sẽ kéo lệch vị trí các cơ quan nội tạng khác như

thận, túi mật... Vì chứng sa dạ dày thường gây ra hậu quả đẩy

không khí trong dạ dày ra gặp khó khăn, nên bệnh nhân dễ bị kèm

bệnh viêm dạ dày mãn tính.

• Triệu chứng chính

- Có cảm giác trướng căng sau khi dùng bữa.

- Bung trên khó chịu hoặc đau tấm tức.

1 2 . BỆNH DẠ DÀY VÀ THựC ĐƠN PHÒNG CHỬA TRỊ_

- Ợ hơi, thiếu chất chua, buồn nôn, táo bón.

- Ruột không co bóp đủ.

- Sau khi làm việc vất vả hoặc sau khi ăn xong còn có biểu

hiện khác như: hạ huyết áp, tim đập mạnh và loạn nhịp...

• Nguyên nhân

- Vị trí của dạ dày có liên quan tới việc dây chằng không đủ

sức đỡ.

- Áp suất bụng giảm sút hoặc bị giãn cơ bụng.

- Người phải nằm giường trong thời gian dài, ít vận động.

- Các bệnh nhân phải tiến hành phẫu thuật bụng nhiều lẩn.

- Chú ý : Bệnh nhân mắc bệnh sa dạ dày nên tăng cường

dinh dưỡng, ăn ít nhưng chia làm nhiêu bữa, nên chọn món dễ tiêu

hoá.

TRẠNG THÁI TÂM LÝ VÀ CĂN BỆNH DẠ DÀY

Ngày nay, con người phải đối mặt với những cạnh tranh khốc

liệt trong xã hội. Vì thế thường có cảm giác phải chịu đựng áp lực

quá mạnh, kèm theo là cảm giác căng thẳng, buồn chán. Hầu hết

chúng ta không biết rằng, những triệu chứng trên sẽ dẫn đến các

bệnh về dạ dày.

Nghiên cứu cho thấy, suy yếu chức nàng tiêu hoá cố liên

quan chặt chẽ đến sự lo lắng và ức chế thắn kinh. Một bệnh viện

đã tiến hành trắc nghiệm tâm lý cho 103 bệnh nhân tiêu hoá kém

kinh niên, kết quả cho thấy 2/3 trong số đố là người hay lo lắng,

Kiến thức chung về bệnh dạ dày • 13

phiền muộn, âu sầu triền miên. Do đó u sẳu, căng thẳng, ức chế

thần kinh có ảnh hưởng trực tiếp và rất rõ đối với bệnh dạ dầy.

• Căng thẳng dễ dẫn đến bệnh dạ dày

- Cảm thấy cuộc sống ngày càng có áp lực nặng nề: Công

việc bận rộn, ăn uống khó tiêu.... Đây là triệu chứng đắu tiên đưa

đến bệnh dạ dày.

- Người căng thẳng thần kinh, hay sợ hãi: Sẽ dễ mắc bệnh

dạ dày hơn những người khác. Vì vậy hãy cố giữ trạng thái tinh

thần, tình cảm cân bằng, không ăn khi mệt mỏi và căng thẳng.

- Mất cằn bằng tâm lý: Cũng là nguyên nhân quan trọng dẫn

đến đau dạ dày. Khi căng thẳng mệt mỏi, nhu động dạ dày và dịch

vị dạ dày sẽ giảm thiểu, hoặc ngưng trệ một thời gian. Sự căng

thẳng, ức chế là nguyên nhân dẫn đến thay đổi nội tiết tố và thay

đổi chức năng hệ thần kinh thực vật, dẫn đến tiêu hoá kém.

VIÊM DẠ DÀY MẠN TÍNH có DẪN tới

UNG THƯ DẠ DÀY KHÔNG?

Rất nhiều bệnh nhân viêm dạ dày mạn tính sợ hãi khi nghe

đến hai chữ “ung thư”. Nhưng rốt cuộc viêm dạ dày có gây nên

ung thư dạ dày hay không?

Một trong những nguyên nhân gây viêm loét dạ dày là vi

khuẩn gây viêm loét dạ dày và tá tràng Helicobacter Pylori gọi tắt

là H.Pylori, và nó cũng là nguyên nhân chính gây bệnh viêm dạ

dầy. Khoảng 50% dân số thế giới mang trong mình vi khuẩn

H.Pylori, H.Pylori có thể lây lan do ăn uống không vệ sinh, qua

1 4 . BỆNH DẠ DÀY VÀ THựC ĐƠN PHONG CHỬA TRỊ_

đường hôn nhau... Vì vi khuẩn H.Pylori rất nguy hiểm nên cần cẩn

thân phòng tránh và chữa trị theo chỉ định của bác sĩ.

Nếu không điểu trị dứt điểm khi mới bị thì khoảng 6-10% bệnh

nhân viêm dạ dày mạn tính sẽ bị ung thư dạ dày. Con số này sẽ

lên tới 10-38,4% với bệnh viêm loét dạ dày mạn tính.

LÚC NÀO CẦN THIẾT PHẢI ĐI KHÁM BỆNH?

Rất nhiều người biết mình mắc bệnh dạ dày, nhưng lại không

tới bệnh viện khám chữa. Họ cho rằng chỉ cắn cố gắng cắn răng

chịu đựng một chút, kèm với uống thuốc chuyên trị là xong. Đó

thật sự là một sự lựa chọn thiển cận và thiếu sáng suốt.

Với những người bệnh nhẹ, khi chẳng may ăn nhắm thực

phẩm ôi thiu thì có thể không cần phải đi tới bệnh viện. Nhưng nếu

cơn đau nghiêm trọng hoặc bạn nghi ngờ bản thân đã nhiễm bệnh,

việc tới bệnh viện khám là hoàn toàn cắn thiết. Vì biện pháp đó

vừa giúp bạn giải toả mối lo trong lồng, lại vừa là cách thức phát

hiện và tìm ra phương pháp trị liệu kịp thời và tốt nhất.

1 - Phải dựa vào tình trạng bệnh để quyết định đi khám

chữa

- Sau khi uống thuốc, dạ dày vẫn tiếp tục bị đau: Nếu khi

uống thuốc trị đau dạ dầy được vài ngày mà bạn vẫn thường xuyên

bị cơn đau hành hạ, thì nên đi khám ngay.

- Những cơn đau phẩn bụng trên kéo dài dai dẳng và dữ dội:

Nếu bị đau quằn quại trên 5 tiếng đồng hồ, có thể đang mắc bệnh

viêm dạ dày cấp tính, phải đi khám ngay để được điểu trị kịp thời.

Kiến thức chung về bệnh dạ dày • 15

- Thời gian cơn đau xuất hiện thay đổi: Nếu trước đó bạn bị

đau trước khi ăn cơm, rồi lại chuyển sang bị đau sau khi ăn thì nhất

thiết phải tới bệnh viện.

- Có kèm theo một số triệu chứng khác: Ví dụ như nếu cùng

với những cơn đau dạ dày côn có biểu hiện hâm hấp sốt, ỉa chảy

và chứng vàng da, vàng mắt... thì nên làm các xét nghiệm ngay.

2 - Các phương pháp chẩn đoán bệnh dạ dày

Nhiều người có tâm lý không muốn tới bệnh viện xét nghiệm

là vì sợ và không tin tưởng. Những biện pháp xét nghiệm tuy có

đau đớn nhưng chẩn đoán bệnh khá chính xác. Dưới đây, xin giới

thiệu phương thức kiểm tra thường gặp:

- Kiểm tra máu: Bệnh dạ dày đôi khi sẽ dẫn tới thiếu máu, vì

vậy kiểm tra máu là một trong số những hoá nghiệm cơ bản nhất.

- Kiểm tra mấu trong phản: Khi đã bị bệnh dạ dày xuất huyết

thì cẳn phải xét nghiệm máu trong phân.

- Chụp X-quang: Nuốt suníatbari, sau đó chụp X-quang kiểm

tra. Phương pháp này giúp bác sĩ quan sát trực tiếp tình trạng của

niêm mạc dạ dày cũng như hiện trạng của dạ dày về kích thước, vị

trí và chức năng... để có thể xác định chính xác xem có mắc bệnh

hay không.

- Phấn tích dich Vị dạ dày: Bao gồm một loạt các xét nghiệm

tính trạng, xét nghiệm hoá học và kiểm tra bằng kính hiển vi.

- Kiểm tra nội soi: Làm xét nghiệm nội soi là phương pháp

thích hợp nhất cho người mắc bệnh dạ dầy. Với phương pháp này,

toàn bộ hệ thống tiêu hoá của bạn sẽ được kiểm tra 100%. Nếu

người bệnh chưa tin rằng bản thân bị bệnh dạ dầy, thì đểu được

khuyên nên đi nội soi.

1 6 . BỆNH DẠ DÀY VÀ THựC ĐƠN PHONG CHỬA TRỊ_

NHỮNG VẤN ĐỂ CẦN CHÚ Ý KHI NỘI SOI

Kiểm tra nội soi là phương pháp được ứng dụng rộng rãi và

có giá trị chẩn đoán tốt nhất khi bị bệnh dạ dày. Bác sĩ sẽ trực tiếp

đưa ống nội soi vào cơ thể bệnh nhân từ khoang miệng, đi qua

thực quản để tới dạ dày và ruột. Sẽ hơi khó chịu khi nội soi, nhưng

thời gian tiến hành kiểm tra lại rất ngắn nên người bệnh hoàn toàn

có thể chịu đựng được.

1 - Những điểm cần chú ý khi nội soi

- Trong vòng 8 tiếng đổng hồ trước khi kiểm tra không được

ăn.

- Nộp các kết quả kiểm tra bệnh án, báo cáo... cho bác sĩ,

- Phun thuốc tê lên bê mặt niêm mạc khoang miệng.

- Có thể tiêm thuốc an thắn cho bệnh nhân nhạy cảm, hoặc

dễ kích động.

2 - Những bệnh nhân không phù hợp với phương pháp

nội soi

Kiểm tra nội soi tuy có giúp đưa ra những chẩn đoán chính

xác, nhưng trên thực tế là không phải bệnh nhân mắc bệnh dạ dày

nào cũng có thể áp dụng phương pháp này. Đó là những bệnh

nhàn:

- Người bị bệnh tâm thần nặng.

- Người đang ở trong trạng thái hôn mê hoặc bị sốc.

- Người mắc bệnh tim mạch nghiêm trọng.

- Bệnh nhân bị thiểu năng trí tuệ.