Bàn về những cơ hội và thách thức của các doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam trong quá trình hội nhập

c¬

Lêi më ®Çu

§Æc ®iÓm næi bËt cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay lµ qu¸ tr×nh toµn cÇu

ho¸ ®ang diÔn ra ngµy mét s©u réng. Lµ mét bé phËn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi,

ViÖt Nam kh«ng thÓ ®øng ngoµi xu thÕ ®ã. ChØ b»ng c¸ch tÝch cùc tham gia vµo

qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, thóc ®Èy tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ,

ViÖt Nam míi cã thÓ ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng. Tuy

nhiªn, trong lé tr×nh héi nhËp cña m×nh, ViÖt Nam ch¾c ch¾n sÏ gÆp nhiÒu th¸ch

thøc. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®·, ®ang vµ sÏ chÞu t¸c ®éng nhÊt ®Þnh tõ m«i trêng

bªn ngoµi mµ tríc tiªn lµ nh÷ng biÕn ®æi t×nh h×nh kinh tÕ khu vùc. ChÝnh v× vËy,

viÖc Trung Quèc gia nhËp Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi WTO cã ¶nh hëng nhÊt ®Þnh

tíi kinh tÕ ViÖt Nam.

Víi tiÒm lùc kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña m×nh, viÖc Trung Quèc gia nhËp

WTO ë chõng mùc nµo ®ã cã t¸c ®éng tíi hÖ thèng kinh tÕ – chÝnh trÞ vµ th¬ng

m¹i toµn cÇu, lµm thay ®æi c¸n c©n bu«n b¸n thÕ giíi còng nh luång ®Çu t trùc tiÕp

níc ngoµi. §èi víi ViÖt Nam – níc l¸ng giÒng gÇn gòi vµ cã nhiÒu nÐt t¬ng ®ång

vÒ lÞch sö, v¨n ho¸, x· h«i vµ kinh tÕ, viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO cã thÓ sÏ lµ

mét nh©n tè lµm thay ®æi quan hÖ kinh tÕ-th¬ng m¹i gi÷a hai níc còng nh c¬ cÊu

kinh tÕ cña ViÖt Nam. Nh÷ng t¸c ®éng nµy sÏ ¶nh hëng trùc tiÕp tíi c¸c doanh

nghiÖp võa vµ nhá cña níc ta, thµnh phÇn kinh tÕ ®îc coi lµ sÏ ph¶i chÞu nhiÒu t¸c

®éng nhÊt tõ qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ.

Trªn c¬ së ®ã, ®Ò ¸n m«n häc “ Bµn vÒ nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc cña

c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp sau khi Trung

Quèc gia nhËp WTO” ®îc h×nh thµnh.

Víi vèn kiÕn thøc cßn h¹n chÕ vµ n¨ng lùc cã h¹n, ngêi viÕt hi väng r»ng

nh÷ng néi dung ®· ®îc tr×nh bµy trong ®Ò ¸n nµy sÏ gióp Ých cho sù ph¸t triÓn cña

c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam trong qua tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc

vµ thÕ giíi. Ngêi viÕt ch©n thµnh c¶m ¬n PGS. TS Vò Minh Trai ®· híng dÉn

thùc hiÖn ®Ò tµi nµy.

1

c¬

PhÇn I : Héi nhËp vµ c¸c nh©n tè ¶nh hëng tíi héi nhËp quèc tÕ

1.1 Kh¸i niÖm vÒ héi nhËp

Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ viÖc c¸c níc t×m kiÕm mét sè ®iÒu kiÖn nµo

®ã mµ hä thèng nhÊt ®îc víi nhau ( kÓ c¶ dµnh cho nhau nh÷ng u ®·i ) t¹o ra

sù c«ng b»ng trong quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ nh»m khai th¸c nh÷ng kh¶ n¨ng

cña nhau phôc vô cho nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ.

ë ph¹m vi quèc gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ më cöa nÒn kinh tÕ quèc

gia, g¾n ph¸t triÓn kinh tÕ quèc gia víi kinh tÕ khu vùc, thÕ giíi vµ tham gia

ngµy cµng cµng nhiÒu vµo c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ quèc tÕ.

Héi nhËp kinh tÕ lµ tËp hîp c¸c nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia kh¸c nhau

l¹i víi nhau t¹o thµnh mét khu vùc kinh tÕ réng lín h¬n. Mét sè nhµ kinh tÕ cßn

g¾n c¶ sù héi nhËp x· héi vµ chÝnh trÞ vµo trong kh¸i niÖm nµy. Mét sè nhµ kinh

tÕ kh¸c cho r»ng cã nhiÒu d¹ng héi nhËp vµ trªn thùc tÕ kh¸i niÖm nµy ®· rót l¹i

thµnh : dÊu hiÖu cña héi nhËp lµ tån t¹i nhiÒu h¬n mèi quan hÖ th¬ng m¹i gi÷a

c¸c quèc gia ®éc lËp.

1.2 C¸c giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh héi nhËp

ViÖc h×nh thµnh c¸c liªn kÕt kinh tÕ khu vùc vµ sù héi nhËp cña tõng quèc

gia vµo nÒn kinh tÕ c¸c níc trong khu vùc víi nhiÒu møc ®é kh¸c nhau tuú thuéc

vµo tõng khu vùc liªn kÕt vµ h×nh thøc liªn kÕt. C¸c liªn kÕt khu vùc thêng lµ :

Thø nhÊt, thµnh lËp khu mËu dÞch tù do hay khu bu«n b¸n tù do (Free Trade

Area) lµ giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc. §©y lµ mét liªn

minh quèc tÕ gi÷a hai hay nhiÒu quèc gia nh»m môc ®Ých tù do hãa viÖc mua b¸n

®èi víi mét hay mét sè mÆt hµng nµo ®ã. §Æc trng cña khu mËu dÞch tù do lµ xo¸

bá c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan nh»m t¹o mét thÞ trêng thèng nhÊt cña

khu vùc. Nhng mçi quèc gia thµnh viªn vÉn thi hµnh nh÷ng chÝnh s¸ch ngo¹i th-

¬ng ®éc lËp ®èi víi c¸c quèc gia ngoµi liªn minh.

Thø hai, h×nh thµnh liªn minh thuÕ quan (Customs Union) lµ giai ®o¹n thø

hai cña sù héi nhËp nh»m t¨ng cêng møc ®é hîp t¸c kinh tÕ gi÷a c¸c thµnh viªn.

Theo tho¶ thuËn hîp t¸c nµy, c¸c quèc gia trong liªn minh bªn c¹nh viÖc xo¸ bá

2

c¬

thuÕ quan vµ nh÷ng h¹n chÕ vÒ mËu dÞch kh¸c gi÷a c¸c quèc gia thµnh viªn, cßn

cÇn ph¶i thiÕt lËp mét biÓu thuÕ quan chung cña khèi ®èi víi c¸c quèc gia ngoµi

liªn minh.

Thø ba, h×nh thµnh thÞ trêng chung, ®©y lµ mét liªn minh quèc tÕ ë møc ®é

cao h¬n liªn minh thuÕ quan, tøc lµ ngoµi viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p t¬ng tù

nh liªn minh thuÕ quan trong trao ®æi th¬ng m¹i, h×nh thøc liªn minh nµy cßn

cho phÐp t b¶n vµ lùc lîng lao ®éng tù do di chuyÓn gi÷a c¸c níc thµnh viªn

th«ng qua tõng bíc h×nh thµnh thÞ trêng thèng nhÊt ( nh c¸c quèc gia trong céng

®ång kinh tÕ Ch©u ¢u – EEC tõ n¨m 1992 ) thÓ hiÖn qua : mét lµ, h×nh thµnh

liªn minh tiÒn tÖ, ®©y lµ mét liªn minh chñ yÕu trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ. Theo tho¶

thuËn nµy c¸c níc thµnh viªn ph¶i phèi hîp c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi nhau vµ

cïng thùc hiÖn mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ thèng nhÊt trong toµn khèi, thèng nhÊt

®ång tiÒn dù tr÷ vµ ®ång tiÒn chung. Hai lµ, h×nh thµnh liªn minh kinh tÕ, ®©y lµ

mét liªn minh quèc tÕ víi møc ®é cao h¬n vÒ sù tù do di chuyÓn hµng hãa, dÞch

vô, t b¶n vµ lùc lîng lao ®éng gi÷a c¸c níc. §ång thêi ¸p dông biÓu thuÕ quan

chung cho tÊt c¶ c¸c quèc gia kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn vµ thèng nhÊt chÝnh

s¸ch tµi chÝnh, tiÒn tÖ ( Liªn minh Ch©u ¢u – EU tõ n¨m 1994).

1.3 Nh÷ng lîi Ých kinh tÕ chñ yÕu thu ®îc tõ héi nhËp

Sù héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ c¸c níc trong khu vùc ®a l¹i nh÷ng lîi Ých kinh

tÕ kh¸c nhau cho c¶ ngêi s¶n xuÊt vµ ngêi tiªu dïng trong c¸c níc thµnh viªn. Mét

quèc gia nµo ®ã gia nhËp hiÖp héi c¸c níc thùc hiÖn u ®·i mËu dÞch thêng ®a l¹i

nh÷ng kÕt qu¶ chñ yÕu sau :

Mét lµ, t¹o lËp quan hÖ mËu dÞch míi gi÷a c¸c quèc gia thµnh viªn, më

réng h¬n n÷a kh¶ n¨ng xuÊt nhËp khÈu hµng hãa cña c¸c níc trong liªn minh víi

c¸c níc vµ c¸c khu vùc kinh tÕ kh¸c trªn thÕ giíi. ChÝnh v× thÕ mµ tiÒm n¨ng kinh

tÕ cña c¸c níc thµnh viªn ®îc khai th¸c mét c¸ch cã hiÖu qu¶. H¬n n÷a, héi nhËp

kinh tÕ cßn lµm t¨ng thªm phóc lîi th«ng qua viÖc thay thÕ c¸c ngµnh, tríc hÕt lµ

c«ng nghiÖp cña níc chñ nhµ cã chi phÝ cao ( l·ng phÝ nguån lùc) b»ng nh÷ng

ngµnh cã chi phÝ thÊp h¬n ( tøc lµ cã hiÖu qu¶ h¬n). Hµng hãa nhËp khÈu lu«n

3