Bàn về mô hình phát triển xã hội và quản lý sự phát triển xã hội ở Việt Nam

Vũ Mạnh Lợi 23

BÀN VỀ MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN XÃ HỘI

VÀ QUẢN LÝ SỰ PHÁT TRIỂN XÃ HỘI Ở VIỆT NAM1

VŨ MẠNH LỢI

*

Mô hình phát triển xã hội

Thời gian gần ñây, trong các tài liệu về phát triển người ta thường thấy những khái

niệm về mô hình phát triển theo vùng ñịa lý như "mô hình ðông Á", "mô hình ðông Nam

Á" (Wilkinson, Dapice, Perkins, Nguyen Xuan Thanh, Vu Thanh Tu Anh, Huynh The

Du, Pincus, và Saich, 2008), hoặc các mô hình gắn với tên quốc gia ñã thành công trong

quá trình hiện ñại hóa như "mô hình Nhật Bản", "mô hình Hàn Quốc" (Song, 1990; Soon,

1994), "mô hình Hồng Kong, Singapore" (Cohen, 2003). Những mô hình này về thực chất

phản ánh góc nhìn kinh tế phát triển, nhấn mạnh những ñặc trưng của kinh tế thị trường

và vai trò của nhà nước trong mối quan hệ với các lực lượng thị trường.

Nói ñến "mô hình phát triển xã hội" ta cần phải chỉ ra ñược cơ cấu tổng thể của mô

hình ñó là gì, gồm những bộ phận trọng yếu nào, những bộ phận này có chức năng gì, và

những bộ phận này có mối quan hệ với nhau ñể tạo thành một mô hình có tính hệ thống

toàn vẹn như thế nào, có những lực lượng hay nhóm xã hội chủ yếu nào và vai trò của họ

trong sự phát triển xã hội là gì. Ở ñây chúng tôi chỉ bàn ñến mô hình phát triển xã hội theo

nghĩa hẹp, theo nghĩa các vấn ñề xã hội ñược bàn ở ñây, các vấn ñề kinh tế, các vấn ñề

văn hóa, và các vấn ñề về nhà nước là các mảng vấn ñề có tính ñộc lập tương ñối, tạo nên

xã hội tổng thể theo nghĩa rộng trong tương quan với môi trường tự nhiên (Phạm Xuân

Nam, 2010). Chúng tôi không ñi sâu vào các yếu tố thị trường và nhà nước pháp quyền

nếu những yếu tố này không trực tiếp tác ñộng ñến vấn ñề xã hội ñược bàn.

Có nhiều cách nhìn khác nhau ñối với quan niệm về "mô hình phát triển xã hội".

Một cách nhìn tương ñối phổ biến trong thời gian gần ñây là mô hình phát triển xã hội xét

từ góc ñộ quan hệ với thị trường và nhà nước. Theo cách nhìn này, xã hội tổng thể bao

gồm 3 trụ cột là "kinh tế thị trường", "nhà nước pháp quyền" và "xã hội dân sự" (Barber,

1997; ðinh Công Tuấn, 2010; Huỳnh Khôi, 2006; McElwee và Ha Hoa Ly, 2006;

Nguyễn Quang A, 2009; Norlund, 2007; Reimer, 2005; Trần Hữu Quang, 2010; Trần

Ngọc Hiên, 2008; Vũ Văn Nhiêm, 2008; Wischermann, 2010). Một số tác giả ñưa cả gia

ñình vào "xã hội dân sự", một số tác giả khác lại tách gia ñình ra như bộ phận thứ 4 cấu

thành xã hội tổng thể.

1

Bài viết này là một phần của ñề tài nghiên cứu "Cơ sở lý luận và kinh nghiệm thế giới về phát triển và

quản lý xã hội" thuộc Chương trình nghiên cứu năm 2009-2010 của Viện Xã hội học với tên gọi "Mô

hình tổng quát về phát triển xã hội và quản lý sự phát triển xã hội ở nước ta hiện nay".

*

PGS,TS, Phó Tổng Biên tập Tạp chí Xã hội học giai ñoạn 2007-2012.

Xã hội học số 4 (120), 2012